နိဒါန်းငဝ်းအွဉ်ႏသေ
နိဒါန်းငဝ်းအွဉ်ႏသေ[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]
ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻယို အစနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ"ပေါႏဦꩻ"လိုꩻမျိုꩻ၊ "ပျူ"လိုꩻမျိုꩻအကျောင်ꩻ ဖေႏနေးကစဲင်းအီဗာႏ၊ "ပအိုဝ်ႏအထျꩻ အဝ်ႏသထုံႏ၊ သာႏသနာႏအထျꩻ အဝ်ႏသထုံႏ၊ ပိဋကတ်အထျꩻ အဝ်ႏသထုံႏ"ဝင်ꩻကအဝ်ႏဒေါ့ꩻရိုꩻငါႏငဝ်းနုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ မွေးမဲဉ်ႏဒျာႏအကျောင်ꩻ ဖေႏကစဲင်းအီဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻနဝ်ꩻ အငဝ်း အလိတ် အသဒ္ဒါႏ ခွေါင်ခွေါင်ခံႏခံႏအဝ်ႏဒျာႏ၊ ဗွန်ပီနုဲင်းလိုꩻအံႏစင်းနမ်း မာꩻဖေႏဝင်ꩻထာꩻမာꩻသား ဝင်ꩻဖေႏမꩻ၊ ဝင်ꩻဗဲင်းအံႏမꩻ အံႏဗာႏအရန်းနုဲင်းနဝ်ꩻတမွေးတဝ်းအကျောင်ꩻ၊ ပအိုဝ်ႏသဒ္ဒါႏ လိက်မွူးတန်ယို ထွာစွဉ်ႏဒျာႏ အိုပ်ချုက်အီခမ်းထီ၊ အိုပ်ချုက်အီနွောင်ꩻဟံႏ၊ အိုပ်ချုက်ထိန်ꩻထွားအီကမ္ဘာႏ အခေႏခံႏဥပဒေႏ အခင်ႏမွဉ်ဒျာႏအကျောင်ꩻ ဖေႏကစဲင်းထင်ႏသျာꩻလွဉ်ဗာႏနဝ်ꩻသွူ။
ခွန်ဟဝ်ပွိုင်းလဲင်ႏခါဖုံႏ ခမ်းထီဖေႏကငိမ်ꩻချံꩻ၊ ဖေႏကထင်ႏထိုနဝ်ꩻ ထွာစွဉ်ႏဒျာႏ မာꩻထုံꩻမာꩻစဲဉ်ႏသွူတကာႏတဝ်း တသီႏဖဲ့ꩻ၊ ဓာတ်ဖဲ့ꩻ၊ တရာꩻဖဲ့ꩻဖုံႏလဲ့ ထွာအီစွဉ်ႏ အနယ်ꩻစီꩻကန်ꩻ၊ ထွာစွဉ်ႏအနယ်ꩻယံ ပသာတွိုႏနွောင်ꩻအီ နိဗ္ဗာန်ႏသူꩻကရိုꩻနဝ်ꩻ ဖေႏကစဲင်းလွဉ်ဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ ဗွန်နုဲင်းဆရာႏတန်သီးပွိုင်းလဲင်ႏအတွိုင်ꩻ အဝ်ႏထိုမ်ႏပအိုဝ်ႏသဒ္ဒါႏလိက်မွူးတွင်ꩻ လꩻလွဉ်အနယ်ꩻယံတဲင် တဲမ်းအီဖြဝ်ꩻငဝ်းနဲ့၊ တဲမ်းအီမဲင်ꩻငဝ်းနဲ့၊ ပအိုဝ်ႏစင်းသင်းနဲ့၊ ပအိုဝ်ႏကွန်လုံနဲ့၊ ပအိုဝ်ႏခြုဲင်းနဲ့ (တနဲꩻ) ပအိုဝ်ႏပင်ႏလုံ၊ ပအိုဝ်ႏသီႏသဲင်ႏ၊ ပအိုဝ်ႏပင်လောင်ꩻ၊ ပအိုဝ်ႏသထုံႏသားဖုံႏ ကဒေါ့ꩻဒါႏငဝ်းယို တဲမ်းလွဉ်ꩻမဲဉ်ႏဗဲက်လို့စွဉ်ႏ ထီႏဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ၊ အဝ်ႏနမ်းတဖြာꩻမော့ꩻ "မဲန်ႏ-စုမ်ႏ-ထွူ"ယို မဲဉ်အွဉ်ႏထွာ အမျာꩻမော့ꩻ "မဲန်ႏ-စုမ်ႏ-ထွူ"၊ ထွာနွောင်ꩻတထွာနွောင်ꩻတဝ်းနဝ်ꩻ ဖေႏကလွူꩻထွားလꩻတဲင် ဒင်ႏပျꩻနယ်ဗာႏသွူ။
ကေားတဲမ်းဒင်ႏပျꩻ ဗျဉ္ဇန်သဝ်ꩻအချုက်ဇယားသား ပအိုဝ်ႏတဖြာꩻအနေႏ အာႏနာႏဒွုမ်တမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻတဲင် မဉ်ႏဝွေႏဖန်ႏဗာႏနဝ်ꩻ ခွုင်းကားဉာဏ်ႏကထွꩻ ဗျဉ္ဇန်သဝ်ꩻအချုက်ဇယားတန်ယို မဉ်ႏအွဉ်ႏထွာဗာႏ လိုꩻမျိုꩻမုဲင်ꩻတခြိုꩻနဝ်ꩻဟဝ်နဲး-ကထွိုင်ႏနပ်တွက်နဝ်ꩻ-
- (က) ပါဠိလိုꩻမျိုꩻတခြိုꩻနဲ့ တထွာနွောင်ꩻတဝ်း၊ ပါဠိလိုꩻမျိုꩻသရအကိုနဝ်ꩻ "အဲ-အို-အွု-အွူ-အွော-အွို-အုဝ်"သရဖုံႏပါတဝ်းတဲင် တဲမ်းအီပအိုဝ်ႏငဝ်း တလꩻတဝ်းနဝ်ꩻသွူ။
- (ခ) မဲင်ꩻလိုꩻမျိုꩻတခြိုꩻနဲ့ တထွာနွောင်ꩻတဝ်း၊ မဲင်ꩻလိတ်နဝ်ꩻ အလွေꩻစွဉ်ႏတဝ်းထာꩻ၊ အဝ်ႏဗော့ꩻယိုꩻတရာꩻတဲင် ကုံႏကဲင်ႏဗိုန်နုဲင်းထုဲင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ အာမွေးစွဉ်ႏထာꩻသွူ။
- (ဂ) ရခဲင်ႏလိုꩻမျိုꩻတခြိုꩻနဲ့ တထွာနွောင်ꩻတဝ်း၊ အဝ်ႏဗော့ꩻအိန္ဒိယတဲင် "အဲ"သရတွမ်ႏ "အော"သရအဲဉ်ထဝ်း၊ "အငေလား၊ အကြီးလား၊ အကြိုးလား၊ အရိုးလား၊ ဖရေးသီး၊ သလေးသီး၊ ခဝေးသီး၊ အိုးဇာသီးတွေက ပိုးပါဘိ"။
- (ဃ) စောက်ꩻ(တနျာႏ)လိုꩻမျိုꩻတခြိုꩻနဲ့ တထွာနွောင်ꩻတဝ်း၊ "မောင့်ဘဝတစ်လျှောက်လုံး"နဝ်ꩻ "မောဘဝတလျှောလိုး"၊ "သထုံဖါးအံ ဇွဲကပင်တောင်"နဝ်ꩻ "သထိုဖအာဇွဲကပီတော်"ဒေါ့ꩻဒျာႏနုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် နေ့ꩻဖူတအဲဉ်ထဝ်းလိုꩻမျိုꩻ။
- (င) မန်းလိုꩻမျိုꩻတခြိုꩻနဲ့ တထွာနွောင်ꩻတဝ်း၊ "မက်ခွို"နဝ်ꩻ "မခေ"၊ "ဖိုးကုက်"နဝ်ꩻ "ဖိုးကိုက်"၊ "ခြုက်ꩻခြိက်ꩻ"နဝ်ꩻ "ကော့ကရိတ်"၊ "တွူးသုဲင်ꩻခါႏ"နဝ်ꩻ "တိစဲခါး" ထွာတေားဒျာႏနုဲင်းနဝ်ꩻစား။
- (စ) ဖြဝ်ꩻလိုꩻတခြိုꩻနဲ့ တထွာနွောင်ꩻတဝ်း "ဒဗရသ"တွမ်ႏ"အွော"သရအဲဉ်ထဝ်း။
- (ဆ) အွဉ်ႏထွာချာဗော့ꩻ နမ်းပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻတခြိုꩻနဲ့ အလွောက်ꩻသွတ်ꩻ၊
- (၁) အစောင့်အရှောက်-အစောင်းအရှောက်၊ အကန့်အသတ်-အကန်းအသတ်၊ သင့်သင့်မြတ်မြတ်-သစ်သစ်မြတ်မြတ်- ဒေါ့ꩻအောက်မြစ်ငဝ်း ဒါႏတဝ်း။
- (၂) တနှစ်တစ်ခါ-တနစ်တခါ၊ အလှအပ-အလအပ၊ ဦးတကူးနှောင်းတကူး-ဦးတကူးနောင်းတကူး၊ ပအိုဝ်ႏနဝ်ꩻ ဟ-ထိုးငဝ်းအဲဉ်ထဝ်း။
- (၃) ပြီးပြီ-နဝ်ꩻ ပီးဗီ၊ အပြေးပြိုင်တယ်-နဝ်ꩻ အပေးပဲင်ဒယ်၊ အင်္ကျီပြဲတယ်-နဝ်ꩻ အင်းကီပဲဒယ်၊ ပျင်းတယ်-နဝ်ꩻ ပင်းဒယ်၊ အပြစ်ပြောတယ်-နဝ်ꩻ အပစ်ပြောဒယ်၊ "အိ-အီ-အေ-အဲ"တွမ်ႏ "ယ"နဝ်ꩻ သဘာဂ၊ သဘာဂချင်ꩻတွယ်ꩻလို့ဝင်ꩻအငဝ်းနဝ်ꩻ ပအိုဝ်ႏဖုံႏဒေါ့ꩻဒါႏတဝ်း၊ ကွဲႏတွော့ꩻ နဝ်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ အရေꩻတတန်တဝ်း၊ လိုꩻတဖြွောင်ႏဖြီႏတဝ်း အဝ်ႏဗောႏထာꩻ၊ ပေါႏတသစ်ထိုꩻတဝ်း ဗျဉ္ဇန်သဝ်ꩻငါ မွေးလဲဉ်းဒျာႏ။
- (ဇ) ဒေါ့ꩻဒျာႏ ပအိုဝ်ႏသဒ္ဒါႏလိက်မွူး အခင်ႏမွဉ်အွဉ်ႏ ပအိုဝ်ႏငဝ်းစားဒျာႏကွေး၊ ဒေါ့ꩻပအိုဝ်ႏလိတ်မွူး အခင်ႏမွဉ်ကအွဉ်ႏဒါႏ မန်းငဝ်းနဝ်ꩻမွေးတဝ်း၊ မန်းသဒ္ဒါႏနဝ်ꩻ ဝင်ꩻမာꩻခါꩻဒျာႏ တဲမ်းအီမန်းငဝ်းတာႏဒျာႏ၊ တဲမ်းအီပအိုဝ်ႏငဝ်းတာႏ တမွေးတဝ်း၊ တွမ်ႏနဝ်ꩻ တဲမ်းအီပအိုဝ်ႏငဝ်းနဝ်ꩻ တထွာနွောင်ꩻတဝ်း၊ ပအိုဝ်ႏတွိုင်ꩻစွုမ်ႏဖြာꩻ မဉ်ႏသေနာႏအခရာႏနုဲင်းနဝ်ꩻငါ ကတဲမ်းလိတ်ယို အကျိုꩻအဝ်ႏသွူတကာႏတဝ်း ကဒင်ႏပျꩻဗာႏ ဗျဉ္ဇန်သဝ်ꩻအချုက်ဇယားလဲ့ အကျိုꩻအဝ်ႏနဝ်ꩻမꩻ ဟွုန်တွိုႏသꩻငါႏလဲဉ်းနဝ်ꩻသွူ။
- (၁)ဗျဉ္ဇန်သဝ်ꩻအချုက်ဇယားကိုသူꩻ "စ-သဝ်ꩻ၊ ဉ-သဝ်ꩻ"နဝ်ꩻ မန်းတွမ်ႏပါဠိငဝ်းတာႏဒျာႏ၊ ဗိုန်ပီနဝ်ꩻအတွိုင်ꩻ "ဋ-သဝ်ꩻ၊ ဏ-သဝ်ꩻ"နဝ်ꩻတဲ့ ပါဠိငဝ်းတာႏဒျာႏ။
- (၂) မိမိကိုယ်၊ မြင့်မိုရ်၊ ဗဟိုရ်၊ ကုသိုလ်၊ ပအိုဝ်၊ သီဟိုဠ်၊ မန်းနဝ်ꩻ ထွာအီဗော့ꩻသတ်ပုံစီꩻကန်ꩻလုမ်ꩻ၊ ပအိုဝ်ႏနဝ်ꩻ သတ်ပုံစီꩻကန်ꩻအနေႏလွုမ်ꩻမွေးတဝ်း၊ လိတ်ဖြုံႏပိုႏတဖြုံႏတဲ့ အငဝ်းပြောင်ꩻထိုꩻဒျာႏ၊ မန်းတွမ်ႏပအိုဝ်ႏ ဗိုန်တဝ်းလို့ဝင်ꩻ။
- (၃) ပါဠိကိုသူꩻ "အေ"ထန်ႏ"အဲ"ငဝ်း၊ ဥပေက္ခာ-ဥပဲက္ခာ၊ မေတ္တာ-မဲတ္တာ။ "အု"ထန်ႏ"အို"ငဝ်း ကုက္ကုစ္စ-ကိုက္ကိုစ္စ၊ ပုဂ္ဂလ-ပိုဂ္ဂလ၊ ပုည-ပိုည၊ ပုဏ္ဏ-ပိုဏ္ဏ။ "အော"ထန်ႏ"အု"ငဝ်း ဟောန္တိ=ဟုန္တိ၊ ပပ္ပေါန္တိ-ဖုံႏနဝ်ꩻ နမ်းဘာႏသာႏအဝ်ႏလိုႏနုဲင်းမုဲင်ꩻတဲ့ အွဉ်ႏထန်ႏလဲႏဒျာႏ၊ (တနဲꩻ) မန်းငဝ်းကိုသူꩻ "အလွီးနုမ်ꩻတမေတ်ꩻ၊ ဖိုးတကုက်၊ ခဝ်းပုက်ꩻ၊ ဟောမ်ကောန်၊ ထီပေါန်"ငဝ်းစားနဝ်ꩻဖုံႏ အဲန်ထဝ်းနဝ်ꩻမꩻ ဝင်ꩻချင်းဒျာႏဝင်ꩻငဝ်းအွဉ်ႏထန်ႏ၊ မူလငဝ်းကရိုꩻဒါႏ ပါဠိငဝ်း (တနဲꩻ) ကလာꩻငဝ်းကိုသူꩻ "အေ"ငဝ်း၊ "အု"ငဝ်း၊ "အော"ငဝ်းအတွိုင်ꩻ ဝင်ꩻထန်ႏမဲန်ႏဒျာႏ။
- (၄) ပအိုႏတာႏ လိက်ပအိုႏ ဗိုန်ပီနုဲင်း ဗျဉ္ဇန်သဝ်ꩻအချုက်ဇယားနုဲင်းယိုနဝ်ꩻ ဗိုန်ဖြားသုနန္ဒ အဝ်ႏသေခါꩻထွူလဲန်း အွိုးစခါကာႏ၊ အယမ်တွင်ꩻနဝ်ꩻခါ မီႏဒါႏမန်းလိက်မꩻ မဲ့တကြက်ꩻအီႏလုဲင်း ပွိုးထီႏခါꩻအကျိုꩻကေꩻဇူꩻနဝ်ꩻမꩻ လိက်ပအိုႏနဝ်ꩻ ဝွေꩻဗွေႏအွဉ်ႏဗိုန်မို့မို့ဒျာႏမန်းလိက်၊ ယိုခါနဝ်ꩻ ပအိုႏဖုံႏ မဲ့လုဲင်းလဲန်း၊ ဗိုန်ဖြားသုနန္ဒ ကအွဉ်ႏကုဲင်သေꩻခါꩻဒါႏ ထာꩻမာꩻတာႏဝွန်ႏနဝ်ꩻတဗာႏ အဝ်ႏလိုႏဖောႏထန်ႏလဲန်း အနမ်း၊ မီႏတဖေါႏထန်ႏနွောင်ꩻတဝ်းနဝ်ꩻ နီယို ထွာလိုꩻညမ်းမရေႏမရႏ၊ ကမ္ဘာႏလောင်းကီ ပအိုႏလိုꩻမျိုꩻယို အီႏထင်ႏထွာလိက်မွူးဟော်ခမ်ꩻ အခိင်ႏတွိုႏလဲန်း၊ နီမီႏထင်ႏထွာဖေႏခန်း လိက်မွူးဟော်ခမ်ꩻနဝ်ꩻမꩻ တကမ္ဘာႏလိုမ်း မဲ့အီလေလို့၊ ထာꩻမဲန်ႏတရာꩻ အဝ်ႏမုဲင်ꩻကို၊ အဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻမုဲင်ꩻဒွိုကရိုꩻနဝ်ꩻ ဝင်ꩻအီႏသေ၊ နီပအိုႏလိုꩻမျိုꩻယို ထါာဒျာႏလိုꩻအွဉ်ႏသေနွောင်ꩻဝင်ꩻ ထာꩻမဲန်ႏတရာꩻ ထာꩻမာꩻတာႏဝွန်ႏနဝ်ꩻ နီကထွာပအိုႏလိုꩻမျိုꩻယို ပေါႏနီတထွိုင်ႏမာꩻခန်းတဝ်း ယိုတလဲင်ႏနဝ်ꩻ တွမ်ႏနီတမာꩻတဝ်း စရိယာသိုမ်ပါꩻနဝ်ꩻ ဗိုန်ဝင်ꩻတဲင် မဲ့ꩻနီထွာထိုꩻ လိုꩻလောကဝတ် တကေႏတဝ်းစားနဝ်ꩻသွူဗွေႏဩော။[၁]
အာႏကွိုꩻ[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]
- ↑ ဗျဉ္ဇန်သဝ်ꩻအချုက်ဇယား၊ ဣန္ဒာစရိယ၊ သုဲင်ꩻခဝ်-သထုင်ႏပေႏနဲႏ