ပရမတ်ပညတ်

အဝ်ႏ ဝီခီပီးဒီးယား ကို

"ပရမတ်'ပညတ်-ကရိုꩻနဝ်ꩻ" ယိုနဝ်ꩻ အီႏတဲမ်းနယ်လွေꩻ "ပရမတ်-ပညတ်"ကရိုꩻဒါႏ ငဝ်းယိုနီငွါ အဓိပ္ပါယ်ႏသွူ၊ ပရမတ်-ကရိုꩻဒါႏ ပါဠိကုဲင်ငဝ်းယိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏ"ပရမတ္ထ"ကရိုꩻဒါႏ ပါဠိငဝ်းယို ပြောင်ꩻကြုဲင်ꩻလင်ꩻလွဉ်သွူ။ ပရမတ္ထ-ကရိုꩻဒါႏ ငဝ်းယိုနတ်ꩻ အဘိဓမ္မာႏငဝ်း၊ အဘိဓမ္မာႏတရာꩻသွူ၊ (သင်္ဂျိုဟ်ႏ)ကို ကတဲမ်းနယ်ဒါႏ အဓိပ္ပါယ်ႏ မန်းဘာႏသာႏနဝ်ꩻ "မဖောက်မပြန် မှန်ကန်တည့်မတ် မြတ်သောသဘောဖြစ်သောကြောင့် ပရမတ္ထမည်၏"အဝ်ႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ၊ အဓိပ္ပါယ်ႏမန်းဘာႏသာႏယို မီႏပြန်ႏနယ်ဗာႏ ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏနဝ်ꩻ "တဖောက်ပြန်ႏတဝ်း၊ မန်ႏမန်ႏကန်ႏကန်ႏ စွို့ꩻစွို့ꩻစွဉ်ႏစွဉ်ႏ မျတ်မွေးဟဝ်ငါႏ သဘော်ꩻတရာꩻတဲင် ဟဲ့ꩻဗာႏ"ပရမတ္ထ"သွူ။ ပရမတ္ထတရꩻအနမ်းနဝ်ꩻ- သꩻ၊ စေတသိက်၊ ရုပ်၊ နိဗ္ဗာန်ႏ အအဲဉ်ႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏယိုလစ်ꩻမျိုꩻသွူ၊ တရာꩻယိုလစ်ꩻမျိုꩻနဝ်ꩻ ဝွေꩻသီးအဓိပ္ပါယ်ႏ၊ ဝွေꩻသီးသဘော်ꩻအတွိုင်ꩻ တဖောက်ပြန်ႏတဝ်း ထွာလွေꩻဒျာႏအမဲဉ်ႏအတွိုင်ꩻ ပငါပရာꩻတဲင် ဟဲ့ꩻဗာႏ"ပရမတ္ထတရာꩻ"နဝ်ꩻသွူ။ တရာꩻယိုလစ်ꩻပါꩻ အဓိပ္ပါယ်ႏသဘော်ꩻတရာꩻ ပငါပရာꩻနဝ်ꩻ မဉ်ႏတဲမ်းနယ်လွေꩻပါလဲ့ မဲ့ꩻရွမ်ဖြုဲင်ꩻဆွာꩻထိုꩻတဲင် တဲမ်းနယ်တဝ်းဒွုမ်၊ မီႏမဲဉ်သေလဲ့ ထုမ်ႏထွားဗာႏဒျာႏ အဘိဓမ္မာႏ (သင်္ဂျိုဟ်ႏ)အဓိပ္ပါယ်ႏကျမ်ꩻကိုဖုံႏသွူ။ နဝ်ꩻတွော့ꩻ ပရမတ်ကရိုꩻဒါႏငဝ်းယို မဉ်ႏတဲမ်းနယ်လွေꩻဗာႏ အဓိပ္ပါယ်ႏဒွေါင်ႏဒွေါင်ႏနဝ်ꩻ "မဲဉ်ႏလဲ့မဲဉ်ႏ၊ မျတ်လဲ့မျတ် သဘော်ꩻတရာꩻမျိုꩻ"နဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ"ပရမတ်"သွူ။ ပညတ်ကရိုꩻဒါႏငဝ်းယိုလဲ့ အဝ်ႏ"ပညတ္တိ"ကရိုꩻဒါႏပါဠိငဝ်းယို ပြောင်ꩻကြုဲင်ꩻလင်ꩻလွဉ် ပါဠိကုဲင်ငဝ်းဒျာႏနေနေသွူ၊ ပညတ္တိ(ပညတ်)ကရိုꩻဒါႏငဝ်းယို မဉ်ႏပြန်ႏထန်ႏဗာႏ ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏနဝ်ꩻ "သမုတ်နေး၊ ဖန်နေး"အဓိပ္ပါယ်ႏလꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ "သမုတ်နေး၊ ဖန်နေး"ကရိုꩻနဝ်ꩻ မဲဉ်တမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻ သꩻအဝ်ႏတယဝ်း၊ သꩻအဲဉ်ထဝ်းတဲ့ယဝ်း လိုꩻမျိုꩻတွိုင်ꩻ၊ ဘာႏသာႏတွိုင်ꩻ ကသမုတ်၊ ကဖန်ခါꩻဒါႏအမဉ်ꩻအတွိုင်ꩻ ဟဲ့ꩻလွဉ်ꩻဗာႏ၊ သေနာႏလွဉ်ꩻဗာႏဝင်ꩻ ပငါပရာꩻသွူ။ ဥပမာႏ- "ဖိုး"ယို အွိုးအစကာႏ လိုꩻသီးမဉ်ႏဖန်မဉ်ႏဟဲ့ꩻ"ပနား"လဲ့ ထွာဒျာႏပနားသွူ၊ ပနားကရိုꩻလဲ့ အွိုးအစကာႏ လိုꩻသီးမဉ်ႏဖန်"ဖိုး"လဲ့ ထွာဒျာႏဖိုးသွူ။ "ဖိုး"ယို တဆင်ႏနဝ်ꩻဟဲ့ꩻ"ဖိုး"၊ တဆင်ႏနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ"ပနား"တလꩻတဝ်း၊ ကဖန်ခါꩻဒါႏအမဉ်ꩻ"ဖိုး"အတွိုင်ꩻဟဲ့ꩻစွူစွူ၊ ဟဲ့ꩻသေႏသေႏဗာႏဒျာႏ "ဖိုး"သွူ၊ ပနား-စတဲင် တိရစ္ဆာန်ႏအလင်ဖုံႏလဲ့နဝ်ꩻ၊ သꩻတအဲဉ်ထဝ်း ထာꩻမဉ်ꩻအလောင်ႏအလင်ဖုံႏလဲ့နဝ်ꩻ သဘော်ꩻတရာꩻနုဲင်းယိုအတွိုင်ꩻ သဖန်သမုတ်ခါꩻဒါႏ အမဉ်ꩻအတွိုင်ꩻ ဟဲ့ꩻလွဉ်ꩻ၊ သုံꩻလွဉ်ꩻ၊ သေနာႏလွဉ်ꩻဗာႏဒျာႏဝင်ꩻ ပငါပရာꩻသွူ။ တနဲꩻ-မဉ်ႏဒေါ့ꩻဗာႏထဲင်းနဝ်ꩻ ပညတ်ကရိုꩻယိုနဝ်ꩻ ပညတ်နေး၊ သမုတ်နေး၊ ဖန်နေးရိုꩻစွဉ်ႏလဲ့ ကဟဲ့ꩻကဖန်၊ ကသမုတ်ခါꩻဒါႏအမဉ်ꩻအတွိုင်ꩻ တဲႏအထျꩻ ဗꩻအနာ ပေါႏကမ္ဘာႏဟံႏတန်ပထဝီႏယို တကုဲင်ပြင်ꩻထိုꩻတဝ်း၊ လိုꩻပေါႏတထိုꩻမားထိုꩻလို့တဝ်းနဝ်ꩻ အဝ်ႏဟဲ့ꩻဗာႏဒျာႏ၊ အဝ်ႏသုံꩻဗာႏဒျာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ၊ ယိုနဝ်ꩻ ပညတ်သဘော်ꩻတရာꩻ၊ ပညတ်အကျောင်ꩻခရာႏသွူ။ ခွေသွဉ်းကမဲဉ်ဒေါ့ꩻ ကမဲဉ်တဲမ်းနဝ်ꩻ "ပရမတ်+ပညတ်"အဓိပ္ပါယ်ႏသာမညယိုလွုမ်ꩻတမွေးတဝ်း၊ မဲန်ခြုဲင်းလွေꩻပါထဲင်းဒွိုန်း လိတ်အကျောင်ꩻခရာႏသွူ။ နီပအိုဝ်ႏလိတ်၊ နီလိတ်ပအိုဝ်ႏယိုနဝ်ꩻ လိုꩻယဟန်ႏ "ပရမတ်တရာꩻတမွေးတဝ်း၊ ပညတ်ရာꩻဒျာႏ"အရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ၊ ကရိုꩻဗာႏနုဲင်းယိုနဝ်ꩻ လိတ်ယိုနဝ်ꩻ ပရမတ်တမွေးတဝ်း၊ ပညတ်ဒျာႏတဲင် လိတ်မွူးတမွူးလိုမ်း တဲႏအထျꩻဗꩻအနာ မဉ်အတွဲꩻမုဲင်ꩻ၊ အခန်ꩻမုဲင်ꩻ၊ အရဲဉ်ႏမုဲင်ꩻ၊ အဖြုံႏမုဲင်ꩻတယဝ်း အငဝ်းထန်ႏကရိုꩻယိုနဝ်ꩻ "နုဲင်းယိုမꩻမဲဉ်ႏ၊ နုဲင်းနဝ်ꩻမꩻမဲဉ်ႏ"ရိုꩻခရာႏလိုႏတဝ်း၊ မဲဉ်အွဉ်ႏထန်ႏနုဲင်းမုဲင်ꩻ အွဉ်ႏထန်ႏအဝ်ႏလꩻဒျာႏ၊ အဝ်ႏမဲဉ်ႏဒျာႏ-အမဲဉ်ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻကရိုꩻနုဲင်းယိုနဝ်ꩻ ခွေသွဉ်းအနေႏ တထောက်ခံႏနွောင်ꩻတဝ်း၊ တလက်ခံႏနွောင်ꩻတဝ်းသွူ၊ လိတ်ကရိုꩻယိုနဝ်ꩻ ပရမတ်တမွေးတဝ်း၊ ပညတ်ဒျာႏရင်ꩻ၊ ကွဲႏတွော့ꩻ ပညတ်ဒျာႏကရိုꩻလဲ့ ခွေသွဉ်းကတဲမ်းနယ်ဒါႏ ပညတ်အဓိပ္ပါယ်ႏ ချာနဝ်ꩻဟွဉ်ႏအတွိုင်ꩻ နီကပညတ်၊ နီကသမုတ်၊ နီကဖန်သေꩻခါꩻဒါႏအမဉ်ꩻဖုံႏ၊ အငဝ်းထန်ႏခင်ႏလမ်း၊ အငဝ်းဒွေါင်ႏ၊ အငဝ်းဆွာꩻ-စတဲင် ဝွေꩻနမ်းပဲင်ႏ အင်္ဂါႏလက္ခဏာႏဖုံႏယို နီကဖန်သမုတ်ခါꩻဒါႏအတွိုင်ꩻ တဲႏအထျꩻဗꩻအနာ သုံꩻလွေꩻဗာႏ၊ အွဉ်ႏထန်ႏလွေꩻဗာႏမဲဉ်ႏမဲဉ်ႏသွူ။ လိတ်ကရိုꩻယိုနဝ်ꩻ ပရမတ်တမွေးတဝ်း၊ ပညတ်ဒျာႏရင်ꩻကရိုꩻနဝ်ꩻ အနုဲင်းယို"အ"သရယိုနဝ်ꩻ နိဖန်"အ"သရ၊ နီသမုတ်"အ"တဲင် နီဟဲ့ꩻဗာႏ"အ"၊ အငဝ်းထန်ႏဗာႏ"အ"နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ၊ "အိ"သရကရိုꩻယိုလဲ့ နီဖန်"အိ"၊ နီသမုတ်"အိ"တဲင် နီဟဲ့ꩻဗာႏ"အိ"၊ အငဝ်းထန်ႏဗာႏ"အိ"နုဲင်းနဝ်ꩻ၊ "အ"ယို အွိုးအစကာႏ နီမိဉ်ႏဖန်"အိ"လဲ့ "အ"ယို ထွာဒျာႏ"အိ"၊ အငဝ်းထန်ႏဒျာႏ"အိ"သွူ။ "အိ"ယို နီမဉ်ႏဖန် "အ"အွိုးအစကာႏလဲ့"အိ"ယို ဟဲ့ꩻဗာႏဒျာႏ"အ"သွူ၊ ကအဝ်ႏကုဲင်ဒါႏ သရအလင်ဖုံႏ၊ ဗီးဖုံႏနဝ်ꩻလဲ့ သဘော်ꩻတရာꩻ လွေꩻနုဲင်းယိုအတွိုင်ꩻသွူ၊ ယိုနဝ်ꩻ ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏလိတ်တဲင် ပညတ်ကရိုꩻဒါႏအဓိပ္ပါယ်ႏသွူ။ နဝ်ꩻတွော့ꩻ သရလဲ့နဝ်ꩻ၊ ဗီးလဲ့နဝ်ꩻ အမဉ်ꩻအငဝ်းထန်ႏဖုံႏယို နီဖန်သေꩻခါꩻလဲဉ်း၊ နီသမုတ်သေꩻခါꩻလဲဉ်းတဲင် တွိုႏခန်းလိတ်မွူးအတွဲꩻမုဲင်ꩻ၊ သွဉ်ခန်ꩻမုဲင်ꩻ၊ လိတ်ရဲဉ်ႏမုဲင်ꩻတယဝ်း နီကဖန်သေꩻခါꩻဒါႏ အမဉ်ꩻအတွိုင်ꩻ၊ နီကသမုတ်သေꩻခါꩻဒါႏ အငဝ်းထန်ႏအတွိုင်ꩻ အွဉ်ႏထန်ႏလွဗꩻဗာႏဒျာႏမဲဉ်ႏမဲဉ်ႏသွူ။ ဥပမာႏ- မဉ်ႏနုဲင်းလိုꩻမဉ်ꩻလဲ့ အဝ်ႏပေႏခါကာႏ ပါꩻကဖန်ဒါႏ "တကျောႏ"နဝ်ꩻ ထွိုင်ႏတန် မီႏအွဉ်ႏခံႏဗာႏသျင်ႏလဲ့ ဟဲ့ꩻ"သျင်ႏဖါကောႏ"၊ မဉ်ႏအွဉ်ႏခံႏဗာႏစင်ꩻလဲ့ ဟဲ့ꩻ"စင်ꩻဖါကျောႏ"၊ မဉ်ႏလူႏဗာႏကျောင်ꩻလဲ့ ဟဲ့ꩻ"ကျောင်ꩻတကာႏကျောႏ"၊ မဉ်ႏလူႏဗာႏတရောပ်လဲ့ ဟဲ့ꩻ"ရောပ်တကာႏကျောႏ"၊ ပါꩻတကျောႏယိုနဝ်ꩻ တဲႏပေႏခါ ဗꩻစွဉ်ႏကသီထံ ဝွေꩻမဉ်ꩻ"ကျောႏ"ယို အွဉ်ႏထိုꩻမား တလꩻတဝ်းအတွိုင်ꩻ လိတ်မွူးလဲ့ အဓိပ္ပါယ်ႏ၊ အသဘော်ꩻလွေꩻနုဲင်းယိုနေနေသွူ။ "စွဉ်ႏ"ကရိုꩻဒါႏ လိတ်ဖြုံႏယိုနဝ်ꩻ အ-သရ၊ စ-ဗီး၊ ဝ-ဟွဲး၊ ဉ-သွတ်ꩻ၊ မုဲင်ပက်ငါ-ငတ်ꩻမျိုꩻငတ်ꩻစွိုး ရော်ꩻလွဝင်ꩻ ထွာလိတ်တဖြုံႏ၊ ထွာငဝ်းတငွါတဲင် ငတ်ꩻစွိုးငတ်ꩻမျိုꩻအငဝ်းယို မဉ်ႏပါလို့မꩻ ရိုꩻဗာႏအငဝ်းထန်ႏမဲဉ်ႏသွူ။ လိတ်ပအိုဝ်ႏယိုခါနဝ်ꩻ "စွဉ်ႏ"လိတ်ဖြုံႏယို အငဝ်းတထန်ႏတဝ်း အ-သရငဝ်း၊ အငဝ်းထန်ႏဒျာႏ အော-သရငဝ်း "စွောန်ႏ"နုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် အငဝ်းထန်ႏမဲဉ်ႏတဝ်း ရိုꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻတွော့ꩻ လိတ်ကရိုꩻယိုနဝ်ꩻ လိုႏတမုဲင်ꩻသရငဝ်းလဲ့ တဲမ်းအီတွမ်ႏတမုဲင်ꩻသရ၊ လိုႏဗီးတမုဲင်ꩻငဝ်းလဲ့ တဲမ်းအီတွမ်ႏဗီးတမုဲင်ꩻ၊ လိုႏဗီးတမုဲင်ꩻသွတ်ꩻငဝ်းလဲ့ တဲမ်းအီတွမ်ႏ တမုဲင်ꩻသွတ်ꩻငဝ်းနဝ်ꩻမꩻ ရိုꩻဗာႏလိတ်မွူးမဲဉ်ႏသွူ။ ဝေါဟာရပညတ် သဘော်ꩻတရာꩻအလꩻ နီကဖန်သေꩻခါꩻဒါႏ၊ နီကသမုတ်သေꩻခါꩻဒါႏ မူလသရ၊ မူလဗီးငဝ်းဖုံႏယို ထွိုင်ႏတွိုႏ မိဿကရော်ꩻရယ်ꩻခန်ꩻကိုတွော့ꩻ မူလသရ၊ မူလဗီးငဝ်း တပါတဝ်းဒွုမ်တဲ့နဝ်ꩻ၊ ပြောင်ꩻလုဲင်ႏထိုꩻလဲ့နဝ်ꩻ ကအွဉ်ႏထန်ႏပြောင်ꩻ၊ အွဉ်ႏထန်ႏမာႏဗာႏဒါႏ အငဝ်းနုဲင်းယိုနဝ်ꩻ တလိုႏထွာထွိုက်၊ ထွာသင်ꩻတဝ်းသွူ။ လိတ်ပအိုဝ်ႏယိုခါနဝ်ꩻ တုꩻနုဲင်းထွားနုဲင်း မန်းအငဝ်းထန်ႏတွော့ꩻ သရငဝ်း၊ အသွတ်ꩻငဝ်း ကတမဲဉ်ႏတဝ်း၊ ကပြောင်ꩻထိုꩻလုဲင်ႏထိုꩻနဝ်ꩻ မန်းငဝ်းအာနေဒွိုန်းကသွူ။ လိတ်ကရိုꩻယိုနဝ်ꩻ ပရမတ်မွေးတဝ်း၊ ပညတ်ဒျာႏရင်ꩻရင်ꩻလဲ့ နီကပညတ်၊ နီကသမုတ်ခါꩻဒါႏ မူလသရငဝ်း၊ မူလဗီးငဝ်းယိုနဝ်ꩻ ကဥပမာႏနယ်ဒါႏ ပါꩻမဉ်ꩻ"တကျောႏ"ချာနဝ်ꩻဟွဉ်ႏအတွိုင်ꩻ မဲဉ်တွိုႏမုဲင်ꩻကိုတွိုႏ၊ မိဿကရော်ꩻခန်ꩻကိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏလိုႏအွဉ်ႏထန်ႏမဲဉ်ႏမဲဉ်ႏဒျာႏ၊ အဝ်ႏလိုႏအွဉ်ႏထန်ႏစွူစွူဒျာႏ ကသမုတ်သေꩻခါꩻဒါႏ မူလအငဝ်းတွိုင်ꩻတွိုင်ꩻသွူ။ နီလိတ်ပအိုဝ်ႏယိုနဝ်ꩻ သရအက္ခရာႏအနေႏလဲ့နဝ်ꩻ၊ ငဝ်းရန်းအနေႏလဲ့နဝ်ꩻ စွုမ်ႏလဲဉ်းအာလဲဉ်း မန်းလိတ်တဲင် နီမဉ်ႏအွဉ်ႏထန်ႏမဲဉ်ႏမဲဉ်ႏ မူလသရ၊ မူလဗီးငဝ်းတွိုင်ꩻတွိုင်ꩻနဝ်ꩻ နီလိတ်ယို အရဲဉ်ႏယို အဖြုံႏယိုနဝ်ꩻ အငဝ်းထန်ႏနုဲင်းယို၊ စွုမ်ႏရဲဉ်ႏစွုမ်ႏဖြုံႏ ဖန်ဗာႏ သမုတ်ဗာႏနေး တမွေးတဝ်း၊ သရ၊ ဗီး၊ အသွတ်ꩻအတွိုင်ꩻ ဝင်ꩻငဝ်းအဝ်ႏထွူဒျာႏသွူ။ နဝ်ꩻတွော့ꩻ နီမဉ်ႏအွဉ်ႏထန်ႏမဲဉ်ႏမဲဉ်ႏ သရငဝ်း၊ ဗီးငဝ်း၊ အသွတ်ꩻငဝ်း တဲႏအထျꩻ ဗꩻအနာနဝ်ꩻ နီလိတ်ယို စွုမ်ႏလဲ့စွုမ်ႏ၊ မဲဉ်ႏလဲ့မဲဉ်ႏ၊ သွဉ်လဲ့ယိုꩻတွော့ꩻ ထွာစွဉ်ႏ"စွုမ်ႏ၊ မဲဉ်ႏ၊ ယိုꩻ"လိတ်မူမျိုꩻနဝ်ꩻသွူ၊ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ လိတ်ကရိုꩻယိုနဝ်ꩻ ပရမတ်တမွေးတဝ်း၊ ပညတ်ဒျာႏရင်ꩻလဲ့---[၁][၂]

အာႏကွိုꩻ[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]

  1. ခွန်ကုဝေ-မုဲင်းကောင်
  2. ခမ်းရတနာႏလိတ်စောင်ႏ အမုဲင်-၂