လိတ်လုဲင်ꩻပအိုဝ်ႏ
"ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻ" ထွိုင်ႏလွူꩻထွား ပအိုဝ်ႏသီးလိတ်လုဲင်ꩻအတဲမ်းအကဲစ်ꩻနဝ်ꩻ ထီႏထွꩻလွဉ်ဗာႏ ခေတ်အဝ်ႏသွံခေတ်နဝ်ꩻသွူ၊ ပထမခေတ်နဝ်ꩻ ထွာသုဝဏ္ဏသထုံႏခမ်းခေတ်၊ ဒုတိယခေတ်နဝ်ꩻ ထွာမွိုင်ꩻပျိုꩻဆရာႏတောႏ ဦးကဝိသာရခေတ်၊ တတိယခေတ်နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ တောင်ႏကီꩻဝေင်ꩻနယ်ႏ၊ ကျောင်ꩻထီသိမ်ႏ ဗွေႏဆရာႏတောႏဦးသုနန္ဒသီးခေတ်ဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ပထမခေတ်နဝ်ꩻ တဲႏစစွဉ်ႏ ကမော့ꩻခွဲးထီႏဗာႏ ဗွေႏဘုရာꩻဂေါတမ ခွန်သူရိယစန္တာႏစိုးကာႏနဝ်ꩻသွူ၊ ခွန်သွုပ်အဆုဲင်ꩻတွင်ꩻနဝ်ꩻ ပင်ꩻသဲင်ꩻလꩻဗာႏစွဉ်ႏ ပိဋကတ်သွံဖုံႏ ကအဝ်ႏသီႏဟိုဠ်ႏခမ်းနဝ်ꩻသွူ၊ ထွာစဲ့ꩻပွယ်ꩻထွူ ပိဋကတ်သွံဖုံႏဖုံႏယို အနောႏရထာႏခွန် ပင်ꩻသဲင်ꩻပဂံႏခမ်း၊ ကပင်ꩻသဲင်ꩻနုဲင်းနဝ်ꩻအကို အဝ်ႏသထုံႏကိုသား ထာꩻသေပညာႏသျင်ႏ ထာꩻဒါႏပညာႏသျင်ႏ ရဟန်ꩻတောႏသီးဖုံႏလဲ့ သဲင်ꩻလွဉ်ꩻဗာႏလွ ပဂံႏခမ်းကိုသူꩻသွူ။ အနောႏရထာႏ ကပင်ꩻသဲင်ꩻဒါႏ ပိဋကတ်သွံဖုံႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏပေမူအကျောင်ꩻ သေထွꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻ၊ ပအိုဝ်ႏလိတ် အတဲမ်းအကဲစ်ꩻယို တဲႏစွဉ်ႏသူရိယစန္တာႏခွန်စိုး-မဉ်ႏရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့ လꩻဒျာႏသွူ၊ တဲႏ ၁၃-ရျာꩻဗူႏ ဗꩻ ၁၈-ရျာꩻဗူႏအကို ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻပွိုင်းလဲင်ႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏထွာဒျာႏပေလာႏစားတဲင် ကွပ်စဲ့ꩻဘေꩻစဲ့ꩻတံႏတွော့ꩻ လိတ်လုဲင်ꩻအစွဲးအကမ်းဖုံႏ ထိုꩻမားလို့-ယူႏလွနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ပွိုင်းလဲင်ႏခါ ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻလောကအကို ကဲဉ်းအာအာနဝ်ꩻ ကေားတဲမ်းခြပ်စီႏသားဖုံႏ ထွာဒျာႏသာႏသနာႏဝွန်ႏထံꩻ ရဟန်ꩻသီးဖုံႏလွုမ်ꩻသွူ၊ ကေားစီႏခြပ်ကတဲမ်းဒါႏ "ရွစ်အွံနေးဖြောင်း-ငေါဝ်းတဲက်"သားဖုံႏလဲ့အဝ်ႏဒျာႏ၊ ကေားကရွစ်သားလဲ့ အဝ်ႏဒျာႏနဝ်ꩻသွူ၊ နိပါတ်ငတ်ꩻရျာꩻငတ်ꩻဆီဇာတ်တောႏဖုံႏယို စီႏခြပ်တဲမ်းနေး တွမ်ႏလစ်ꩻဖြုံႏတတွယ်ꩻ ကဗျာလင်္ကာႏဖုံႏနဝ်ꩻသွူ၊ ကဗျာလင်္ကာႏဖုံႏနဝ်ꩻ သွောင်ဖွီဟဝ်ငါႏ၊ အငဝ်းသာႏယာႏတလေ့၊ တောင်ꩻယိုꩻ၊ မာꩻထွာနွောင်ꩻအီ ထာꩻရက်၊ ထာꩻလွꩻထီႏ၊ ထာꩻသညင်ꩻစိုမ်ꩻရက်ဖုံႏသွူ။
နေးတွမ်ႏကဗျာလင်္ကာႏတဲင် ကတဲမ်းသေꩻခါꩻထွူဒါႏ ဇာတ်နိပါတ်တောႏဖုံႏယို ဟော်ꩻလိတ်ပအိုဝ်ႏသား (မော်)ဖုံႏနဝ်ꩻ ဆင်သော့ꩻဇာတ်ပွိုင်ဇာတ်ခြောင်ꩻတွော့ꩻ ဟော်ꩻလွအခန်ꩻအနာꩻကိုဖုံႏနဝ်ꩻသွူ၊ ထွိုင်ႏတွိုႏ ၁၈-ရျာꩻဗူႏခိန်ႏနဝ်ꩻ ကျင်ႏပရိယတ္တိလိတ်လုဲင်ꩻသား မွိုင်ꩻပျိုꩻဆရာႏတောႏ ဗွေႏကဝိသာရ၊ နောင်ဟဲင်းဆရာႏတောႏ၊ စခွီဆရာႏတောႏ၊ ဆောင်ႏပြောင်ႏဆရာႏတောႏတွမ်ႏ ပင်ပိုမ်ဆရာႏတောႏ-ကစဒါႏ ရဟန်ꩻတဲမ်းလိတ်သားဖုံႏနဝ်ꩻ ထေရဝါဒဗုဒ္ဓတရာꩻတောႏဖုံႏယို ဗွောင်လွေꩻအခရာႏ တွမ်ႏပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏထွူတဲင် တဲမ်းစုလွဉ်လွခန်း တွမ်ႏလင်္ကာႏဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။
ဇာတ်ရျာꩻငတ်ꩻဆီ၊ ဇာတ်တန်ဆီဇာတ်၊ သုတ္တန်ႏတရာꩻတောႏဖုံႏ၊ တရာꩻဆဲင်ႏရာꩻဝိနယ်ꩻဖုံႏ တွမ်ႏဆဲင်ႏရာꩻအဘိဓမ္မာႏဖုံႏယို တဲမ်းစီႏခြပ်လွေꩻနေး တွမ်ႏလင်္ကာႏပအိုဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ မွိုင်ꩻပျိုꩻဆရာႏတောႏ ဗွေႏကဝိသာရ ကတဲမ်းစစကျမ်ꩻနဝ်ꩻ တနꩻမန်းသက္ကရာဇ် ၁၁၇၈-ဗာႏ၊ ဒဲဉ်စေင်လာကိုသွူ၊ ဗွေႏကဝိသာရ အဝ်ႏသတင်ꩻသုံꩻ ဆောင်ႏဖိုးကျောင်ꩻတွိုက်တွင်ꩻ (ကတဲမ်းကျမ်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ) ဝေလာမသုတ်၊ ဂိဟိစာရိတ္တကျမ်ꩻ၊ သꩻကျမ်ꩻ၊ အဘိဓမ္မာႏဝတ္ထုပထမတွဲꩻ၊ ဝေဿန္တရာႏဇာတ်တောႏ၊ သီလခန်ꩻ၊ ဓမ္မရာသီႏကျမ်ꩻ၊ စူဠဝါႏကျမ်ꩻ၊ ဓာတုကထာႏကျမ်ꩻ၊ ပရိဝါသုဇနာကျမ်ꩻ၊ ဩဝါဒကျမ်ꩻ၊ ခန္တီပုတ်မဟာဝါကျမ်ꩻ၊ ဓမ္မဒီပဏီသꩻကျမ်ꩻ-ဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။
မွိုင်ꩻပျိုꩻဆရာႏတောႏ ဗွေႏကဝိသာရ ကတဲမ်းသေꩻခါꩻဒါႏ ကျမ်ꩻပေါင်ꩻအဝ်ႏ (၁၃)စောင်ႏလွိုအကျောင်ꩻ သေထွꩻဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ ဝေင်ꩻသီႏသဲင်ႏနယ်ႏ၊ အွိုင်ႏကောင်ဗꩻကွဉ်ႏ၊ ဗွေႏဆရာႏတောႏ ကျောင်ꩻနောင်ဟဲင်း ကတဲမ်းသေꩻခါꩻကျမ်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ဥပေါသထကျမ်ꩻ၊ ဆင်ဗွာကတူႏ(၇)ဖြုံႏတွမ်ႏ ပသီႏရော်တွယ်ꩻ-သေထွꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻ၊ စခွီဆရာႏတောႏနဝ်ꩻ လွေꩻသွဉ်ထူႏဗာႏဖို ဗုဒ္ဓလိတ်လုဲင်ꩻ သီႏဟိုဠ်ႏခမ်းနဝ်ꩻ ညအနေင်ႏတဆီ သေထွꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻ၊ ဆရာႏတောႏနဝ်ꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏပိဋကတ်လိတ်လုဲင်ꩻကို လွိုက်ထန်ႏအကျိုꩻကအာအာရာꩻ တရာꩻဖုံႏယို ပြန်ႏပအိုဝ်ႏဖေႏနဝ်ꩻသွူ၊ ဗွေႏဆရာႏတောႏ ကပြန်ႏပအိုဝ်ႏထန်ႏဖေႏဒါႏ လက္ခဏာႏရေꩻသွံပါꩻနဝ်ꩻ ထွာအစဲင်းသွတ်ꩻနဝ်ꩻသွူ။
ဗွေႏဆရာႏနဝ်ꩻ ပြန်ႏပအိုဝ်ႏဒျာႏ တရာꩻတောႏအထိုစားလွုမ်ꩻတကာႏတဝ်း ကထွာဒျာႏ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏအခင်ႏမွဉ် ဘာႏသာႏယေန်ႏငဲးမုꩻ ကပ်အီသွမ်ꩻ၊ ထီခွꩻ၊ ကဝ်ႏ၊ မေႏတေန်ꩻထွူတဲင် မာꩻဝေယျာဝစ္စထွူ လိတ်ကွီအီဆုꩻတာႏ၊ မာꩻဒါႏနသီႏလကုသိုလ်ႏထွူတဲင် ကွီဆုꩻဖကုသိုလ်ႏ၊ ထာꩻလူႏပွယ်ꩻကို တရာꩻဆျာꩻထီတွမ်ႏ ငဝ်းဝုဲင်ႏဘုရာꩻအမျိုꩻမျိုꩻလဲ့ ပြန်ႏပအိုဝ်ႏပါဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။
ဆောင်ႏပြောင်းဆရာႏတောႏ ဦးကေနဝ်ꩻ ယံဖေႏကထွာလိတ်ပေလာႏ တဲမ်းသေꩻခါꩻ မင်္ဂလာႏတရာꩻ(၃၈)ပါꩻ၊ ပါႏရမီႏ(၁၀)ပါꩻတွမ်ႏ ဘုရာꩻထွာစဲဉ်ႏ ဗုဒ္ဓဝင်ႏအအဲဉ်ႏ တွမ်ႏပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏလင်္ကာႏဖုံႏနဝ်ꩻသွူ၊ ပင်ပိုမ်ဆရာႏတောႏ ဦးသီလနဝ်ꩻလဲ့ ဗွန်နုဲင်းနဝ်ꩻနေနေ ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻ ဒုတိယခေတ်တဲင် ကျောႏစဲင်းလွဉ်စွဉ်ႏကရိုꩻလဲ့ တွမ်ႏဆရာႏတောႏဘွဲ့ ကပြန်ႏပအိုဝ်ႏသေꩻခါꩻနဝ်ꩻ ထီႏဗာႏဒျာႏ "ဗိန္ဓောတသီႏကျမ်ꩻတကျမ်ꩻ"လွုမ်ꩻသွူ။ နုဲင်းမုဲင်ꩻခန်းတဲ့ယဝ်း မွိုင်ꩻပျိုꩻဆရာႏတောႏဗွေႏကဝိသာရ ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻဒုတိယခေတ်အကိုနဝ်ꩻ ပေလာႏပြန်ႏပအိုဝ်ႏ ဝိနယ်ꩻဆဲင်ႏရာꩻ(၁၂)ဖွူꩻ၊ ပြန်ႏပအိုဝ်ႏ အဘိဓမ္မာႏဆဲင်ႏရာꩻ ပေလာႏ (၁၉)ဖွူꩻ၊ ပြန်ႏပအိုဝ်ႏ သုတ္တန်ႏဆဲင်ႏရာꩻ (၁၁၃)ဖွူꩻ၊ ပြန်ႏပအိုဝ်ႏ သမဲင်ꩻဆဲင်ႏရာꩻပေလာႏ (၂၀)ဖွူꩻ၊ ဗွေႏဆရာႏတောႏဟိုနာꩻ တရာꩻဟော်ꩻပအိုဝ်ႏ (၁၁)ဖွူꩻ၊ ဗွေႏဗွန်နောင်ကာꩻ တရာꩻဟော်ꩻပအိုဝ်ႏ (၆၆)ဖွူꩻ၊ ဗွေႏဗွန်ထီသိမ်ႏ ပအိုဝ်ႏတရာꩻဟော်ꩻ (၇)ဖွူꩻ၊ ဗွေႏဗွန်နောင်တရား တရာꩻဟော်ꩻပအိုဝ်ႏ (၁၈)ဖွူꩻ၊ ဗွေႏဗွန်နောင်လက်ꩻ တရာꩻဟော်ꩻပအိုဝ်ႏ (၁၀)ဖွူꩻ၊ ပင်ပိုမ်ဆရာႏတောႏ ပြန်ႏပအိုဝ်ႏတရာꩻပေလာႏ (၉)ဖွူꩻ၊ ပအိုဝ်ႏခေတ်ပွိုင်းလဲင်ႏ၊ ခေတ်ယိုခါ ငေါဝ်းတဲက်စွုမ်ႏ (၉၀)ဖွူꩻတွမ်ႏ ပညာႏရေꩻ၊ ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻ တသီႏကျမ်ꩻမျိုꩻစွုမ်ႏ (၂၇)ဖွူꩻ၊ ထီႏဗာႏ စုစုခြွဉ်း လိတ်လုဲင်ꩻမျိုꩻစွုမ်ႏနပ်အဖွူꩻ (တဝ်းလဲ့) နပ်ဖွူꩻအမျိုꩻအစား (၅၃၉)လွိုရပ်နဝ်ꩻသွူ။
ရဟန်ꩻပညာႏသျင်ႏ လိုꩻလမ်းပညာႏသျင်ႏသီး ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻ ယံဖေႏနေးကမွန်ဗန်လွဉ်ချာနဝ်ꩻ တဲႏဆို့ꩻမွဉ်းဖျင်ဖေႏလွနဝ်ꩻသွူ၊ ပအိုဝ်ႏခမ်းရင်ꩻသားဖုံႏလဲ့ အဝ်ႏလက်ခံႏသုံꩻလွ လိတ်ပအိုဝ်ႏဖုံႏသွူ၊ ကွဲႏတွော့ꩻ ကအဝ်ႏသုံꩻစွယ်ꩻလွေꩻဒါႏ လိတ်ပအိုဝ်ႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏလိုႏအယွမ်ꩻဖုံႏလဲ့ အဝ်ႏပါသွူ၊ ဟော်ꩻထွားလိတ်တဖြုံႏအကို အငဝ်းထန်ႏထိုꩻနီသွံမျိုꩻ၊ အခရာႏလဲ့ ထန်ႏအမျိုꩻမျိုꩻနဝ်ꩻသွူ၊ လိုꩻတကျင်ႏတဝ်းဒွိုန်း လိတ်ပအိုဝ်ႏသားအတာႏ အဝ်ႏထွာထာꩻယပ်ꩻခုဲင်ႏ၊ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ ဖေႏနေးအယပ်ꩻအခုဲင်ႏနဝ်ꩻစား ကအဝ်ႏဗာႏမွုန်းနဝ်ꩻ စွိုးခွိုꩻအွဉ်ငါသီးဖုံႏ၊ လိတ်လုဲင်ꩻပညာႏသျင်ႏသီးဖုံႏ၊ သံႏဃာႏသီးဖုံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏကျမ်ႏကျိုꩻစာꩻလွ ဖေႏနေးကယိန်းယံ အမျာꩻလဲ့ကလက်ခံႏသုံꩻဒါႏ လိတ်မူတသာနဝ်ꩻသွူ။
ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻ ဖေႏနေးကထွာမူသီတဗာႏနဝ်ꩻ မန်း၊ ထုဲင်ႏ၊ သီႏဟိုဠ်ႏ၊ အင်္ဂလိပ်၊ သက္ကဋ-စတဲင် ဘာႏသာႏလိတ်လုဲင်ꩻအမျိုꩻမျိုꩻအကို မဉ်ႏထေနဝ်ꩻ ယံဖေႏနေး ကအုံနောင်မန်းလိတ်လုဲင်ꩻငါ၊ ကထေနုဲင်းနဝ်ꩻအကို ပါဠိဘာႏသာႏနယ်ꩻအတွိုင်ꩻ အုံနောင်လွေꩻ ဌာန်၊ ကရိုဏ်း-ကစဒါႏ သဒ္ဒါႏနယ်ꩻဖုံႏ လိတ်လုဲင်ꩻပအိုဝ်ႏပွိုင်းလဲင်ႏခါလဲ့ အွဉ်ႏထိုꩻမားတဝ်းတွော့ꩻ ယံကထေလွေꩻဖေႏ အငဝ်းစွုမ်ႏစွုမ်ႏ ချꩻသေꩻခါꩻမူနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်ပွိုးရဟန်ꩻပညာႏသျင်ႏ၊ လိုꩻလမ်းပညာႏသျင်ႏသီး ထာꩻကျိုꩻစာꩻမုꩻတဲင် လက်ခံႏလꩻခါꩻစွဉ်ႏ လိတ်မူကွတ်ꩻမျိုꩻကွတ်ꩻစွုံႏ၊ လိတ်ပအိုဝ်ႏထီသိမ်ႏမူ၊ လိတ်ပအိုဝ်ႏ ဒုံလီꩻကောင်မူ၊ လိတ်ပအိုဝ်ႏပင်စုံမူ၊ လိတ်ပအိုဝ်ႏစံကာꩻမူ၊ လိတ်ပအိုဝ်ႏစခုဲင်းမူ၊ လိတ်ပအိုဝ်ႏပင်ႏတရားမူ၊ လိတ်ပအိုဝ်ႏလွယ်ပွတ်ꩻမူ၊ ဗောင်းမူ-ဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။
ခါးလားကလꩻလွတ်လတ်ရေꩻ မန်းသက္ကရာဇ်နေင်ႏ ၁၃၀၅-ဗာႏ၊ ခရစ်နေင်ႏ ၁၉၄၃-ဗာႏကို စောက်ꩻဖါးညောင်ႏရွီႏ စဝ်ရွှေသိုက်နဝ်ꩻ ပင်ꩻဗွေႏဆရာႏတောႏတန် ကားဖြဝ်ꩻခမ်းအကို အပါꩻ(၁၀၀)လွိုတဲင် မာꩻပွယ်ꩻသံဂါယနာႏ ဝိနယ်ꩻငတ်ꩻကျမ်ꩻသွူ၊ ပအိုဝ်ႏဒေႏသ ဗွေႏဆရာႏတောႏ (၁၀)ဖုံႏလဲ့ အဝ်ႏကျွꩻလွဉ်ပွယ်ꩻနဝ်ꩻကို(နေနေ)သွူ၊ ဗွေႏဗွန်သုနန္ဒ ဗွေႏဆရာႏတောႏထီသိမ်ႏလဝ်း "ဝွေꩻဗွေႏကတဲမ်းစုသေꩻခါꩻ ပအိုဝ်ႏလိတ်မူနဝ်ꩻ လိတ်တဖြုံႏ အငဝ်းထန်ႏတငွါလွုမ်ꩻအကျောင်ꩻ၊ ပေါႏဒါႏလိတ်ပအိုဝ်ႏနဝ်ꩻ လွူꩻထွားမန်းလိတ်ယိုꩻပေႏအကျောင်ꩻ"သျင်ꩻနယ် ဗွေႏဗိုန်ပအိုဝ်ႏအလောင်ႏ ကေႏကေႏလယ်ႏလယ်ႏနဝ်ꩻသွူ၊ ဗွေႏဗွန်ပအိုဝ်ႏဖုံႏ သမ်းဖေႏအာႏသွုပ်တဲင် ခံႏအုံဒွုမ် တဲမ်းစုလွေꩻတွော့ꩻ တွိုႏနေင်ႏ ၁၃၀၉-ဗာႏ၊ ဒဲဉ်ရုတ်ꩻဆန်ꩻ(၁၅)နီꩻ၊ နေင်ႏ ၁၉၄၈-ဗာႏ၊ ဧပြီလာ(၂၂)နီꩻနဝ်ꩻ တဲမ်းထွူဖြီꩻစီꩻနွောင်ꩻခန်းဒျာႏသွူ။
ဖေႏနေးကအွဉ်ႏတီႏနွောင်ꩻ ပအိုဝ်ႏလိတ်မူအသီတဲင် ၁၃၁၂-ဗာႏ၊ ဒဲဉ်ဟားလောင်း (၅)နီꩻ၊ ၁၉၅၀-ဗာႏ၊ နိုဝင်ဘာလာ(၂၉)နီꩻ၊ မွူးနီꩻဗုဒ္ဓဟူꩻ တဲႏ (၂)နားရီႏ ဗꩻလင်ꩻ (၅)နားရီႏအတွင်ꩻ ပင်ꩻသံႏဃာႏ(၅၂)ပါꩻတွမ်ႏ ကဖစ်ဟွုန်ခါꩻဒါႏ အထူꩻ လိုꩻလမ်းပုဂ္ဂိုလ်ႏဖုံႏတွမ်ႏ ကပင်ꩻခါꩻဆရာႏတောႏသီး ကျွꩻစုံႏလင်ႏ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ၊ ပထမကျောင်ꩻတန်တွိုက်ကိုနဝ်ꩻသွူ။ သဘာပတိဗွေႏဆရာႏတောႏနဝ်ꩻ အင်းပေါခုံ၊ အရံႏသဘာပတိနဝ်ꩻ ဗွေႏဆရာႏတောႏ ကျောင်ꩻကံဦး ဗွေႏမေဓိယတွမ်ႏ ပထမကျောင်ꩻတန် တွိုက်အုပ်ဆရာႏတောႏ ဗွေႏဓမ္မသာမိသီး ခံႏထွာဖေႏလွနဝ်ꩻသွူ၊ တွိုင်ႏပင်ႏလွခန်း လိတ်မူဖုံႏအကို ယံဖေႏနေးဗွေႏဆရာႏတောႏ အင်းပေါခုံ ကလွိုက်ဖေႏ အလွောက်ꩻသွတ်ꩻလိတ်မူ အပြဲ့ꩻစုံႏသွတ်ꩻလိတ်ထွူတဲင် ယံကထွတ်ထေလွေꩻ ပအိုဝ်ႏလိတ်မွူးတသာ၊ ယံကလွောင်ႏဗူႏလွေꩻ ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻဘာႏသာႏပြန်ႏအစွိုꩻ၊ ဖေႏနေးကထေနွောင်ꩻလိတ်စောင်ႏ ယံကလူႏခံႏရွဉ်တောင်ႏတာႏ(ရံႏပုံႏ)ဖုံႏသွူ။
လိတ်မူဖုံႏအကိုနဝ်ꩻ အဗွေစွုမ်ႏသွတ်ꩻ အမဲဉ်ႏသွတ်ꩻနဝ်ꩻ လွိုက်သေꩻခါꩻ ဗွေႏဗွန်ထီသိမ်ႏ ဦးသုနန္ဒ ပအိုဝ်ႏလိတ်မူအကျောင်ꩻ၊ ဝွေꩻဗွေႏကလွိုက်ခါꩻဖေႏဒါႏလိတ်မူယို ယံဖေႏနေးကလင်ꩻတွဲႏရန်ႏကုန်ႏ အဖွူꩻ(၅၀၀၀) အမျာꩻသဘော်ꩻဗွန် အွဉ်ႏထွော့လွနုဲင်းနဝ်ꩻဖုံႏ၊ ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻဘာႏသာႏပြန်ႏအစွိုꩻနဝ်ꩻ လွောင်ႏဗူႏဖေႏတာႏအပ်တာႏဝွန်ႏ ပအိုဝ်ႏဒေႏသစွုမ်ႏအကို ပအိုဝ်ႏသံႏဃာႏ(၃၄)ပါꩻ-နဝ်ꩻလဲ့ သဘော်ꩻဗိုန်အွဉ်ႏထွော့ပါလွနဝ်ꩻသွူ။ ပအိုဝ်ႏသံႏဃာႏသာသနရက္ခိတအစွိုꩻနဝ်ꩻ လွောင်ႏဗူႏသေꩻခါꩻ ၁၃၁၉-ဗာႏနေင်ႏ (၁၉၅၇) ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ၊ ပထမကျောင်ꩻတန်တွိုက်ကိုနဝ်ꩻသွူ၊ အစွိုꩻနဝ်ꩻအကို ဩဝါဒါစရိယတွမ်ႏ နာယကပုဂ္ဂိုလ်ႏဗွေႏဗွန်တန် (၉)ပါꩻ၊ ဥက္ကဋ္ဌတွမ်ႏဒုဒုဥက္ကဋ္ဌဗွေႏဗွန်တန် (၂)ပါꩻ၊ အွဉ်ႏအကိုရေꩻ (၁)(၂)(၃) ဗွေႏဆရာႏတောႏ(၃)ပါꩻတွမ်ႏ ဗွေႏဆရာႏတောႏ နွို့အစွိုꩻ(၅)ပါꩻ ဖေႏအပ်ခါꩻ တာႏဝွန်ႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ အစီꩻဝွေꩻကိုနဝ်ꩻ ထဉ်ႏထူꩻအနေႏ သထုံႏသီႏသဲင်ႏ-စောက်ꩻဖါဦးခွန်စိန်ႏ၊ ကနွို့တဲမ်းငီꩻလိတ်ချုပ်ကိုသား ပအမဖဥက္ကဋ္ဌ ၁၉၅၈-ဗိုလ်ချုပ်နေဝင်း အိမ်စောင့်အစိုႏရဝွန်ႏတန်လီꩻ ဦးဖြူ၊ ပအိုဝ်ႏလွောင်ႏဗူႏဥက္ကဋ္ဌလီꩻ ဖြဝ်ꩻခမ်းနယ်ႏအစိုႏရဝွန်ႏတန်လီꩻ ဦးဘိုးခင်တွမ်ႏ ကျောင်ꩻတန်တကာႏ ဦးဟန်သီးဖုံႏလဲ့ ထင်ႏလွဉ်လွနဝ်ꩻသွူ၊ ကွပ်စွဉ်ႏ ဦးဖြူတွမ်ႏဦးဘိုးခင်သီး ကျိုꩻဆောင်ႏဖေႏတဲင် လူႏခံႏလꩻလွေꩻ ဖြဝ်ꩻခမ်းနယ်ႏအစိုႏရ လိတ်လုဲင်ꩻအတွက် (၂၀၀၀၀)ဗွေဗွေနဝ်ꩻသွူ၊ ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻ လိတ်မွူးတသာစောင်ႏနဝ်ꩻ ဗွေႏဗွန်ကျောင်ꩻထမ်းဘုရာꩻ ဦးဉာဏ ထူႏတာႏဝွန်ႏတဲင် ၁၃၁၉-ဗာႏနေင်ႏ (၁၉၅၇)ကို လင်ꩻတွဲႏနျꩻ ဝေင်ꩻရန်ႏကုန်ႏ၊ ကန်တော်ကလေး၊ အမုဲင်(၁၀၇၉၄) ကိုရှိန်စက်နျꩻလိတ်ထျꩻ အဖွူꩻ(၅၀၀၀)ထွူယဝ်းလွေꩻနဝ်ꩻသွူ။
ထဲင်းဖျင်နဝ်ꩻ ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻ ရုဲင်ꩻတသွိုးမုꩻ ယံဖေႏနေးအာႏကယိန်းတာလာတဲင် နေင်ႏ ၁၃၂၃-ဗာႏနေင်ႏ (၁၉၆၁)ဗာႏနေင်ႏကိုနဝ်ꩻ နေးတွမ်ႏ ဥက္ကဋ္ဌဆရာႏတောႏ(၂)ပါꩻ၊ အကျိုꩻဆောင်ႏဆရာႏတောႏ(၂)ပါꩻတွမ်ႏ အွဉ်ႏအကိုရေꩻဆရာႏတောႏ(၄)ပါꩻဖုံႏတဲင် လွောင်ႏဗူႏထဲင်းယင်း ဗဟိုႏသံႏဃာႏသမဂ္ဂအစွိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ ပအိုဝ်ႏအက္ခရာႏ လိတ်မွူးတသာ ကတွဲႏနျꩻရန်ႏကုန်ႏကို အဖွူꩻ(၁၀)ယို ယံဖေႏအသိအမတ်ကပျုဖေႏ ပအိုဝ်ႏတွမ်ႏ ပအိုဝ်ႏဒေႏသအကို ယံဖေႏနေးသွဉ်ခွင်ꩻကလꩻလုဲင်းလုဲင်းစွစ်ꩻစွစ်ꩻ ဒင်ႏပျꩻနယ်လွေꩻ ဖြဝ်ꩻခမ်းအစိုႏရထျꩻတဲင် ဖြဝ်ꩻခမ်းအစိုႏရနဝ်ꩻ အသိအမတ်ပျုဖေႏ ပအိုဝ်ႏအက္ခရာႏလိတ်မွူးတသာလွုမ်ꩻတကာႏတဝ်း လꩻပါထဲင်း သွဉ်လွစ်လွစ်တခြင်ခြင်အခွင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ ပွယ်ꩻကျိုႏဆွုမ်ႏထောက်ခံႏ ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻနဝ်ꩻလဲ့ နေင်ႏ ၁၃၂၉-ဗာႏ၊ ဒဲဉ်သီႏလာလောင်း(၁၀)နီꩻ (၁၉၆၈-ဗာႏနေင်ႏ၊ မတ်လာ(၂၃)နီꩻနဝ်ꩻ ပင်ꩻကျောင်ꩻ (၁၇၃)ကျောင်ꩻ၊ ပင်ꩻသံႏဃာႏ(၂၃၉)ပါꩻတဲင် မာꩻလွေꩻအစီꩻအဝွေꩻ တောင်ႏကီꩻဝေင်ꩻနယ်ႏ၊ အွိုင်ႏကျောက်တလုံꩻ၊ ကျောက်တလုံꩻဘုရာꩻကောင် ဇရွပ်ကိုနဝ်ꩻသွူ၊ အစီꩻဝွေꩻနဝ်ꩻအကို ဗွေႏဗွန်ပင်မွဉ်ꩻနဝ်ꩻ ထွာဖေႏသဘာပတိဆရာႏတောႏတဲင် အခန်းနားမူးနဝ်ꩻ ဗွေႏဝိနယက ခွုမ်မာꩻလွေꩻဖေႏနဝ်ꩻသွူ။
ကျိုႏဆွုမ်ႏထောက်ခံႏပွယ်ꩻအကို ဗွေႏကုသလ(ကျောက်တလုံꩻ)(ယိုခါ ပအိုဝ်ႏစွိုးခွိုꩻအစွိုꩻချုပ် ဖြားအောင်ႏခမ်းထီ)နဝ်ꩻ ဒင်ႏသွင်ꩻထင်ႏ ကျိုႏဆွုမ်ႏထောက်ခံႏဒျာႏအကျောင်ꩻတဲင် ဗွေႏအာစာရ၊ နောင်စင်းဆရာႏတောႏနဝ်ꩻ ထောက်ခံႏချာကဒင်ႏသွင်ꩻထင်ႏနဝ်ꩻသွူ၊ အစီꩻအဝွေꩻသဘာပတိတွမ်ႏ ဗွေႏသံႏဃာႏတောႏသီး ကကျွꩻလွဉ်အစီꩻဝွေꩻသားဖုံႏ ကားကအဝ်ႏ ကျိုႏဆွုမ်ႏထောက်ခံႏဒျာႏ ပအိုဝ်ႏအက္ခရာႏလိတ်မွူးတသာ မူတသာယိုအကျောင်ꩻ ဟဲ့ꩻသာႏဓုသိုမ်လဲင်ႏတွော့ꩻ အောင်ႏအောင်ႏမျင်ႏမျင်ႏ ထူႏသိမ်ꩻလွေꩻခန်း အခန်ꩻအနာꩻနဝ်ꩻသွူ။
ဗိုန်နဝ်ꩻနေနေ ၁၃၃၉-ဗာႏ၊ တဲႏဒဲဉ်သီႏဆန်ꩻ (၇) ဗꩻဒဲဉ်သီႏလောင်း(၁)နီꩻ (၁၉၇၈-ဗာႏနေင်ႏ တဲႏမတ်လာ-၁၅ ဗꩻ(၂၄)တွင်ꩻ တောင်ႏကီꩻဝေင်ꩻနယ်ႏ၊ အွိုင်ႏဆောင်ႏဖိုး၊ နောင်ယာသုဲင်ဒုံ ပအိုဝ်ႏစွိုးခွိုꩻမွူးနီꩻအကိုနဝ်ꩻ ပအိုဝ်ႏစွိုးခွိုꩻ လိုꩻအာႏရဲင်ꩻသွံသိန်ႏ၊ ရဟန်ꩻအပါꩻ (၈၀၀)လွို၊ ဆရာႏဟော်ꩻလိတ်ပအိုဝ်ႏ(မော်)(၁၀၀)လွို တက္ကသိုလ်ႏဖွော်ဖွော်မွဉ်ꩻမွဉ်ꩻ တက္ကသိုလ်ႏကျောင်ꩻသားမူႏခိုဖုံႏ၊ လိတ်လုဲင်ꩻပညာႏသျင်ႏဖုံႏ၊ လိတ်လုဲင်ꩻသုတေသီသီးဖုံႏ ထင်ႏလွဉ်စုံႏစုံႏလင်ႏလင်ႏနဝ်ꩻသွူ။
ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻ ဖေႏကတိုꩻတက်ကွုန်ꩻဟွိုင်ꩻအီတဲင် အဝ်ႏအစီꩻဝွေꩻနဝ်ꩻကို ချꩻသေꩻခါꩻ အွဉ်ႏထွော့ချက်နုဲင်းလယိုဖုံႏသွူ။
- ထိုမ်ႏစုရွမ်ချာ ပအိုဝ်ႏလိတ်စခါကထွာဒါႏ ပေႏလာႏ၊ လိတ်ပရပိုက်၊ လိတ်လုံးဖုံႏထွူတဲင် ယံကထိန်ꩻသိမ်ꩻလွေꩻ။
- ယံဖေႏနေးကသေနာႏလꩻနွောင်ꩻ ပအိုဝ်ႏလိတ်စခါကထွာဒါႏ ပေႏလာႏ၊ လိတ်ပရပိုက်၊ လိတ်လုံးဖုံႏကိုကပါဒါႏ အခရာႏနဝ်ꩻ ယံကအွဉ်ႏသေꩻခါꩻ လိတ်လုဲင်ꩻသုတေသနအစွိုꩻတစွိုꩻ။
- ပအိုဝ်ႏလိတ်ကို ယံဖေႏကလွူꩻလွေꩻ အငဝ်းထန်ႏ၊ ဗီး၊ သရ၊ အဟဲ့ꩻအဟောင်၊ ခြွဉ်းလွောင်ႏဝါကျပုံႏ၊ သဒ္ဒါႏနယ်ꩻ-စတဲင်စားနဝ်ꩻဖုံႏ၊ ယံဖေႏကမာꩻလွေꩻ ဖခွယ်ꩻသရုပ်၊ ထိုမ်ႏငဝ်းစဲဉ်ႏ၊ တဲက်ခြိꩻလို့ဝင်ꩻ၊ ဖဖြယ်ငဝ်းခြွဉ်း၊ တဲမ်းစုရွမ်အဘိဓာန်ႏ-နုဲင်းနဝ်ꩻ၊ ယံကလွောင်ႏဗူႏဖေႏ ပညာႏသျင်ႏ ကအီႏထိုမ်ႏဖေႏဒါႏ တဲမ်းထုံꩻ၊ ဒေါ့ꩻထုံꩻသားအစွိုꩻ။
- ယိုခါခဲ့ꩻခဲ့ꩻ ပအိုဝ်ႏလိတ်မူအကို လိတ်မူပေါင်ꩻအဝ်ႏတခွုင်းမုဲင်ꩻ ပဲင်ႏလိတ်မူဗွေႏသား အချင်ꩻချင်ꩻ ခြွဉ်းစုခြိꩻတဲက်ထွူတဲင် သုံꩻလိတ်ပအိုဝ်ႏ ယံဖေႏနေးကယိုꩻ၊ ဖေႏကသုံꩻအာ၊ အီႏသွဉ်အီႏချꩻ ယံကထိုမ်ႏလွေꩻ အနယ်ꩻတဖူꩻခြောင်ꩻ။
- စုရောမ် ကပါသော့ꩻပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻကို ကဗျာ၊ လင်္ကာႏ၊ လိတ်ဟော်ꩻ၊ လိတ်ဆုံꩻမꩻ၊ ငဝ်းခြုဲင်း၊ နိပါတ်တောႏတရာꩻလိတ်၊ ငဝ်းအွဉ်ႏရံꩻ၊ ငဝ်းပွုံႏခွိုင်ꩻ-ဖုံႏထွူတဲင် ယံခြွူႏမွဉ်း တွဲႏနျꩻ ဖြေ့ꩻလီလွေꩻ။
- ပအိုဝ်ႏလိတ် ယံကထွꩻခေတ်၊ ယံကဘာႏသာႏပြန်ႏဖေႏနွောင်ꩻ သိပ္ပံပညာႏဆဲင်ႏရာꩻ အကျောင်ꩻခရာႏဖုံႏ၊ ယံကတဲမ်းစု နဲင်ႏငံႏရေꩻ၊ လိုꩻမုရေꩻ၊ စီꩻပွာꩻရေꩻ၊ သမဲင်ꩻရာႏဇဝင်ႏ၊ ယေန်ႏငဲးမုꩻတွမ်ႏ ကထွာနွောင်ꩻအီဒါႏ ဗဟုသုတလောင်ႏလင် အစွိုစွိုးအဒဝ်ႏဒဝ်ႏ အကျောင်ꩻခရာႏပါသော့ꩻဒါႏ လိတ်စောင်ႏ၊ ကျမ်ꩻစောင်ႏဖုံႏ။
- မာꩻသေꩻခါꩻ အခြပ်အရဲဉ်ႏ ဒါႏတဝ်းလိတ်သား ယံထိုꩻမား၊ ကျောင်ꩻသွဉ်လိတ်ဖုံႏ ယံကထင်ႏထို၊ ပင်ႏထိုစွဲးကမ်းဖေႏ လိုꩻထင်တရုဲင်လိတ်လုဲင်ꩻသား-နုဲင်းနဝ်ꩻထွူတဲင် ယံဖေႏကအာႏမာꩻလွေꩻ။
- ပအိုဝ်ႏဒေႏသကို ကျောင်ꩻသွဉ်လိတ်ဖုံႏ ဖေႏနေးကပေါႏထန်ႏနွောင်ꩻ ဗွေဗွေစွုမ်ႏစွုမ်ႏ၊ ဖေႏနေးကလꩻရွဉ်တောင်ႏတာႏ ကအီႏစွဲးကမ်းကိုဖေႏ သွဉ်ထူႏပညာႏတက္ကသိုလ်ႏနဝ်ꩻ ယံကခွုမ်မာꩻလွေꩻ။
- ယံဖေႏနေး ကထိန်ꩻသိမ်ꩻ ပအိုဝ်ႏယေန်ႏငဲးမုꩻတွမ်ႏ ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻ ဖေႏနေးကစွစ်ꩻလီနဝ်ꩻ စုခြွဉ်းလွောင်ႏဗူႏ ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻပညာႏသျင်ႏဖုံႏထွူတဲင် ယံဖေႏနေးကဗွောင်ခါꩻဖေႏ ဌာႏနထုတ်ထေဝွေႏဖေႏ ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻ၊ ဌာႏနစာဖေႏပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻ၊ ပအိုဝ်ႏစွိုးခွိုꩻလိတ်ထွားတွိုက်ဖုံႏသွူ။
တဲႏနေင်ႏ ၁၃၄၇-ဗာႏ ဗꩻ ၁၃၆၂-တွင် ဗွောင်သွဉ်လွေꩻဖေႏ ပအိုဝ်ႏဒေႏသကိုကအဝ်ႏဒါႏ ရဟန်ꩻဖုံႏ၊ သာႏမဏေႏဖုံႏ၊ ကျောင်ꩻသားမူႏ/ခိုသီးတာႏ ထွာနွောင်ꩻဆရာႏ လိတ်ပအိုဝ်ႏသွဉ်တန်ꩻတဲင် လွူးထန်ႏဖေႏနွောင်ꩻလဲဉ်း ထွာဆရာႏဖြာꩻခြွဉ်း (၁၀၈၈၂)ဖြာꩻကရိုꩻနဝ်ꩻ သေထွꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။[၁][၂][၃]