အံႏမီႏဒါႏမꩻထွာရဲင်ꩻအာႏ

"အီႏမီႏဒါႏမꩻ ထွာရဲင်ꩻအာႏ" လိုꩻသီးယိုနဝ်ꩻ အံႏဗာႏအာဟာႏရလွဉ်းလွဉ်းလဲ့ ကအံႏဒါႏ အဓိကထာꩻအံႏ စွုမ်ႏနီꩻနီꩻနဝ်ꩻ တခမ်းတွမ်ႏတခမ်း၊ လိုꩻမျိုꩻတမျိုꩻတွမ်ႏတမျိုꩻ တဗွိုန်တွိုင်ꩻတဝ်းတဝင်ꩻသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ ကဲန်းအာအာ လိုꩻသီးအဓိကထာꩻအံႏနဝ်ꩻ ဒဲန်သွူ။ ဒဲန်ယိုနဝ်ꩻ အံႏစွုမ်ႏနီꩻနီꩻ၊ တနီꩻနီသိုမ်လဲင်ႏ၊ အံႏစွဉ်ႏတသက်လုမ်းလဲ့ ကွပ်အံႏငါႏဒဲဉ်တွော့ꩻ ထွာလွဉ်ဝွေႏဒနာႏရာႏဂါႏ၊ အမျိုꩻယို အမျိုꩻနဝ်ꩻနဝ်ꩻ တဟွုန်ဖိုတဝ်း၊ တအဲန်ထဝ်းသွူ၊ ထာꩻအံႏလင်ယို မီႏအံႏသေႏသေႏနုဲင်းဒဲန်နဝ်ꩻ ထွာဒါႏရောႏဂါႏတစွိုးတမျိုꩻသွူ။ ထာꩻအံႏအလင်နဝ်ꩻ ကအီႏထွာအာႏ၊ ကအီႏထွာသွီႏယာႏနုဲင်းဒဲန်နဝ်ꩻ အဝ်ႏယင်းဒျာႏဒဲန်ခွိုꩻ၊ ဟူအမျိုꩻမျိုꩻ၊ ဗွူကလာꩻ၊ ပြောင်ႏ၊ သွီ-စတဲင်နုဲင်းနဝ်ꩻလွုမ်ꩻသွူ။ လိုꩻတအံႏတဝ်းဒဲန်တွော့ꩻ ကအံႏဒါႏတခိုးအမျိုꩻမျိုꩻနဝ်ꩻ တခိုးနဝ်ꩻ အဝ်ႏအွိုးဟူရိုꩻရိုꩻဖုံႏ၊ ဟူအဲန်၊ ဗွူကလာꩻဖုံႏ မာꩻထွာလွဉ်တခိုးကဲန်းအာအာသွူ။ လိုꩻတအံႏတဝ်းဒဲန်၊ အံႏတဝ်းတခိုးတွော့ꩻ ကအံႏဒါႏ သေင်ႏရောင်ꩻသေင်ႏရာႏခြေင်ခြေင်နဝ်ꩻ ခြေားတန်ဒျာႏသွူ။

နီမန်းခမ်းကို အဝ်ႏဒါႏ ခမ်းရင်ꩻသားဖုံႏနဝ်ꩻ အဓိကထာꩻအံႏယို အွဉ်ႏဒျာႏဒဲန်လွဉ်းလွဉ်းသွူ။ တခိုးအမျိုꩻမျိုꩻတွမ်ႏ သေင်ႏရောင်ꩻသေင်ႏရာႏဖုံႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏအလွိုအပိုႏ ထာꩻအံႏပဆိုးမျိုꩻသွူ။ အံႏဒဲန်ကရိုꩻလဲ့ ကအံႏဒါႏဟူမျိုꩻယို လိုꩻမျိုꩻတမျိုꩻတွမ်ႏတမျိုꩻ၊ တရပ်တွမ်ႏတရပ်၊ တနယ်ႏတွမ်ႏတနယ်ႏနဝ်ꩻ တဗွိုန်တွိုင်ꩻတဝ်းလွဝင်ꩻသွူ။ ကလိုပ်ꩻဒါႏဗွူယိုလဲ့ ဗွူလုဲင်း၊ ဗွူသွို့ꩻ(ဗွူကောင်)အဝ်ႏနီမျိုꩻသွူ။ နီပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻယိုနဝ်ꩻ ခွိုင်းကားဟူအမျိုꩻမျိုꩻ အံႏလို့ဒျာႏ၊ ဟူလုဲင်း၊ ဟူသွို့ꩻ၊ ဟူမန်း၊ ဟူဖြဝ်ꩻ၊ ဟူဆွော့ꩻ၊ ဟူပနဲန်ႏ-တရွေꩻတဝ်း ရော့ꩻရာꩻသင်ꩻရာꩻ အံႏလို့ဒျာႏသွူ။ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻယိုနဝ်ꩻ အံႏဒဲန်ကရိုꩻနဝ်ꩻလဲ့ အထျꩻအွဉ်ႏဒျာႏဒဲန်လွုမ်ꩻ၊ ဟန်ႏအိုနဝ်ꩻ ဖေႏကထွာသွီႏယာႏ၊ ဖေႏကထွာအာႏလဲ့ လွိုက်အံႏတဒါႏတဝ်းကဲန်းအာအာ၊ အဝ်ႏရာꩻယိုꩻရာꩻ မက်ရာꩻဒွိုႏအံႏဗော့ꩻနဝ်ꩻ ကဲန်းအာအာသွူ။ ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏထာꩻအံႏတဲင် ထာꩻသေဗဟုသုတကအဝ်ႏဒါႏ ဝင်ꩻလိုꩻမျိုꩻနဝ်ꩻ ဟန်ႏအိုအမျိုꩻမုဲင်ꩻနဝ်ꩻ ဓာတ်ထာꩻမုဲင်ꩻပါအာ၊ နီနမ်းယိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏလိုႏအဝ်ႏအာအာ ဟန်ႏအိုအမျိုꩻမုဲင်ꩻ၊ ဓာတ်အမျိုꩻမုဲင်ꩻကရိုꩻနဝ်ꩻ ဝင်ꩻသေတဲင် ဝင်ꩻလွိုက်အံႏဒါႏဒျာႏသွူ။ နီနမ်းတာႏ ကလိုႏအပ်ဒါႏ ဓာတ်အမျိုꩻယို ဒဲန်ဟန်အိုကို မီႏတလိုမ်းကိုမ်ႏတဝ်းလဲ့ ဝင်ꩻဖေႏအံႏဖနေးတသီႏသွူ။ ခေတ်ယိုခါနဝ်ꩻ လိုꩻသီးကလိုႏအပ်ဒါႏ ဓာတ်(တသီႏ)အမျိုꩻမျိုꩻယို ပဉ်မျိုꩻစီႏတရိုꩻတဝ်း၊ ရော်ꩻစပ်ထွူနေးတဝင်ꩻတရိုꩻတဝ်း၊ ဝင်ꩻအဝ်ႏစာဒျာႏ စုံႏစုံႏလင်ႏလင်ႏသွူ။ နီပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻနဝ်ꩻ အဓိကထာꩻအံႏယို အွဉ်ႏဒဲန်တဲင် ဒဲန်ကိုကပါဒါႏ သတ္တုဓာတ်၊ ဗီတာမင်ဓာတ်အမျိုꩻမျိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻ လꩻနွောင်ꩻဒျာႏလဲ့ ဒဲန်ကတပါတဝ်း၊ ကပါဆေ့ꩻဒါႏဓာတ်မျိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻ တလꩻနွောင်ꩻတဝ်းသွူ။

လိုꩻသီးနမ်းကိုယို ကလိုႏအပ်ဒါႏ ဓာတ်အမျိုꩻမျိုꩻဖုံႏယို မီႏတလိုမ်းကိုမ်ႏတဝ်းနဝ်ꩻ ရောႏဂါႏတမျိုꩻတဝ်းလဲ့တမျိုꩻ ထွာလွဉ်ဒါႏသွူ။ ဥပမာႏ- ဗီတာမင်ဓာတ်ကဆေ့ꩻဒါႏလိုꩻနဝ်ꩻ ပြွူတွမ်ႏတငါ အဝ်ႏဆွိုင်ꩻဟတ်၊ အဝ်ႏဆွိုင်ꩻတဉ်ႏတဝ်းတဝင်ꩻတဲင် ပြွူဖွော့ပြွူဆာခွိုꩻဒါႏ၊ ပြွူသွီႏခွိုꩻဒါႏ၊ သွီႏယာႏတရေꩻတဝ်း၊ သွီႏယာႏစိုႏတဝ်း၊ ဖြားယိုꩻဒါႏသွူ။ အံႏဒဲန်ကရိုꩻနဝ်ꩻလဲ့ ဒဲန်ကိုကအဝ်ႏဒါႏ ဓာတ်မျိုꩻဖုံႏယို ဖေႏကလꩻအာအာနဝ်ꩻ ကဒွိုႏဒဲန်ယို အဝ်ႏလိုႏဒွိုႏအနယ်ꩻမဲန်ႏမဲန်ႏ၊ အဝ်ႏလိုႏဒွိုႏဒါႏဒါႏသွူ။ ဟူယို ဖေအထန်ႏတွမ်ႏဟူခူꩻအခါႏ ကအဝ်ႏဒါႏ အပီဗွို (အမြှေးပါး)နဝ်ꩻ ဘီဝန်းစတဲင် ဗီတာမင်ဓာတ်ဖုံႏပါအာတဲင် ကထောင်းခါလဲ့ မီႏထောင်းကြောင်း၊ ထွိုင်ႏအီႏဒွိုႏလဲ့ မီႏပသေကြောင်းငါႏ၊ ကဒွိုႏယိုသွော့အာထီတွော့ꩻ မီႏဆျာꩻထိုꩻဒဲန်ထီနဝ်ꩻ အာဟာႏရဓာတ် ယွမ်ꩻအာထိုꩻသွူ။ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ ဗွူယို ထောင်းနေးတဝ်းစက်တွော့ꩻ မီႏထောင်းနေးစူနဝ်ꩻ အာဟာႏရဓာတ်အဝ်ႏကုဲင်အာ၊ ထွိုင်ႏဒွိုႏလဲ့ ထာꩻအီႏထာꩻစျꩻ ဖေမဲ့ဖုံႏကစင်နဝ်ꩻ သော့ꩻထီတွော့ꩻ ကွယ်နေးတွမ်ႏစူငါ၊ တွမ်ႏစိမ်ႏနေးပုဲင်ႏ၊ ပေါႏထာꩻအီႏစျꩻကြောင်းလဲ့ လꩻလဲန်း၊ ကထွိုင်ႏဒွိုႏမွေးယိုလဲ့ သော့ꩻမဲန်ႏမဲန်ႏထီတွော့ꩻ ဒွိုႏသေ့ꩻနေး၊ ဆျာꩻထိုꩻပုဲင်ႏဒဲန်ထီႏ၊ မီႏမာꩻနုဲင်းယိုနဝ်ꩻ ရိုꩻဗာႏဒွိုႏဒဲန်အနယ်ꩻမဲန်ႏ၊ ဒွိုႏဒါႏဒဲန်သွူ။ နုဲင်းယိုမီႏတမွေးတဝ်း ကပသေဟူယို ပေါႏအထီတထွူတဝ်း အဝ်ႏစိမ်ႏအဝ်ႏပသေတိက်ꩻတိက်ꩻလဲ့နဝ်ꩻ၊ သော့ꩻအာထီတွော့ꩻ ကဆျာꩻထိုꩻဒဲန်ထီလဲ့နဝ်ꩻ အနယ်ꩻတမွေးတဝ်း၊ မာႏမွေးငါႏထာꩻသွူ။

လိုꩻသီးယို နီနမ်းကို ကလိုႏအပ်ဒါႏ ဓာတ်အမျိုꩻမျိုꩻယို ဖေႏကစွုမ်ႏ၊ ဖေႏကလိုမ်းကိုမ်ႏနဝ်ꩻ ဒဲန်ယိုလဲ့ ကတဲမ်းနယ်ဒါႏ ဒွိုႏနယ်ꩻအတွိုင်ꩻ အဝ်ႏလိုႏဒွိုႏအနယ်ꩻမဲန်ႏမဲန်ႏ၊ ဟန်ႏအိုလဲ့ အံႏပဉ်စွိုꩻ ပဉ်မျိုꩻငါႏပုဲင်ႏထာꩻ၊ ဟန်ႏအိုသဉ် ဟန်ႏအိုလာႏယိုလဲ့ အဒီႏအရာႏ အလာႏအစော့ꩻအမျိုꩻမျိုꩻ ဖေႏကပါစွုမ်ႏ၊ ထပေႏဆျာယာႏ ဟန်ႏအိုတနျာႏ စတဲင်အယာႏမျိုꩻယိုလဲ့ တနီꩻတစိꩻစိꩻ အဝ်ႏလိုႏအံႏပါ၊ အယာႏမျိုꩻယို မီႏတအံႏနွောင်ꩻတဝ်းနဝ်ꩻ အယာႏကိုကပါဒါႏ ပရိုတိန်းဓာတ်နဝ်ꩻ ဗာႏခူꩻအမျိုꩻမျိုꩻကိုတဲ့ အဝ်ႏပါအာဒျာႏနေနေတဲင် အဝ်ႏလိုႏအံႏအာအာလုဲင်ႏ ဗာႏခူꩻဖုံႏသွူ။ ကဒွိုႏအံႏဒါႏ ဟန်ႏအိုသဉ်ဟန်ႏအိုလာႏယိုတဲ့ ခြွူည ခြွူပဲစ်ꩻလွဉ်ꩻငါႏပုဲင်ႏ၊ ပေါႏမဉ်ဆိုꩻ အံႏအွီႏလဲ့ မဲဉ်ႏထွူခန်း၊ မဉ်ႏခြွူညလွဉ်ꩻငါႏနဝ်ꩻ အာဟာႏရဓာတ်ဖုံႏ ယွမ်ꩻထိုꩻအာသွူ။ ဒွိုႏတလဲင်ႏ အံႏကတလို့တဝ်း ဒဲန်ဟန်ႏအိုဖုံႏယိုတဲ့ မာꩻလိုမ်ꩻချာထွူမꩻ အံႏခွုန်ꩻနဝ်ꩻဟဝ်သွူ။ မဲန်ႏမဲန်ႏနဝ်ꩻ လဲင်ႏလွော်လဲင်ႏနန်း အံႏလို့လို့ထွူနဝ်ꩻ ဒွိုႏတသာသာ အံႏလိုမ်ꩻလိုမ်ꩻနဝ်ꩻ အဟဝ်သွတ်ꩻသွူ။ လိုꩻသီးယိုနဝ်ꩻ နမ်းဖေႏကတန်ပြွူႏလဲ့နဝ်ꩻ၊ အာႏရဲင်ꩻဖေႏကဗွေလဲ့နဝ်ꩻ၊ ရောႏဂါႏဖေႏကကင်ꩻလဲ့နဝ်ꩻ အထျꩻအဝ်ႏထာꩻအံႏတဲင် ကအံႏထာꩻယို အဝ်ႏလိုႏသေအမျိုꩻ၊ အဝ်ႏလိုႏလွိုက်အံႏဒါႏ၊ အဝ်ႏလိုႏသေနာႏ အာဟာႏရတန်ႏဖိုꩻသွူ။

ကမ္ဘာႏလောင်းယို ဝင်ꩻနမ်းကပြွူႏတန်ထို၊ ဝင်ꩻခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻကဟဝ်၊ ဝင်ꩻသက်ကဆွာꩻဗာႏနဝ်ꩻ ကွပ်ပွိုးဝင်ꩻအံႏထာꩻဒါႏ၊ ဝင်ꩻသေအမျိုꩻ၊ ဝင်ꩻသေအာဟာႏရတန်ႏဖိုꩻဒျာႏသွူ။

• ဥပမာႏ- ဂျပန်လိုꩻမျိုꩻ ကလွဉ်အိုပ်ချုက်ဒါႏ မန်းခမ်းပွိုင်းလဲင်ႏနဝ်ꩻ နမ်းဖွိုႏတပေါက်ꩻလွုမ်ꩻတဲင် မန်းလဲင်ꩻဟဲ့ꩻ "ဂျပု"သွူ။ ယိုခါနဝ်ꩻ ဂျပန်ခြွေ၊ ဂျပန်ပညာႏတန်၊ ဂျပန်အံႏထာꩻဒါႏတဲင် ဂျပန်လိုꩻမျိုꩻယိုခါနဝ်ꩻ နမ်းပြွူႏဖြိုလွိုလဲန်း၊ မန်းလိုꩻမျိုꩻ၊ သွီႏယာႏတရေꩻလွိုလဲန်းမန်းလိုꩻမျိုꩻ၊ သက်ဆွာꩻလွိုလဲန်းမန်းလိုꩻမျိုꩻသွူ။ ပေါႏအံႏဗော့ꩻထာꩻနုဲင်းပအိုဝ်ႏတွိုင်ꩻတွိုင်ꩻ နွေႏခိန်ႏလဲ့နွေႏ၊ ဗာႏခိန်ႏလဲ့ဗာႏ၊ ဟန်ႏလွူးခိန်ႏလဲ့ ဟန်ႏလွူး၊ ဟန်ႏနွန်းစော့ꩻခိန်ႏလဲ့ ဟန်ႏနွန်းစော့ꩻ၊ ပဉ်စွိုꩻပဉ်မျိုꩻ စွုမ်ႏနီꩻစွုမ်ႏတာႏတွော့ꩻ တသီႏလဲ့ သံးအံႏထဲမ်တဝ်းနဝ်ꩻ နမ်းလဲ့ တပြွူႏဖြိုတဝ်း၊ ဉာဏ်ႏထီသွီႏလဲ့ တဗွေတဝ်းတဲင် စစရာႏရာႏ အဝ်ႏထဲ့ဖွိုႏလဲန်း ဆုဲင်ꩻစွဉ်ႏဝင်ꩻသေႏသေႏသွူ။ ပအိုဝ်ႏနဝ်ꩻ ပေါႏဖြေꩻအံႏဟန်ႏအိုတနျာႏ၊ ညညတလဲင်ႏလဲ့ ဟန်ႏအိုတစွဲးအံႏတတာႏ၊ မီႏလꩻခီညညတလဲင်ႏလဲ့ တွမ်ႏသွꩻတွမ်ႏခွ ခီတဗာႏအံႏတနီꩻဒျာႏတဲင် ဆာႏတကေႏနွောင်ꩻတဝ်းတွော့ꩻ ဟို့ꩻလဲင်ꩻဗွေ၊ ဟို့ꩻလဲင်ꩻအွောင်ႏနေးစွဉ်ႏသွူ။ နုဲင်းယိုနဝ်ꩻ အနယ်ꩻတမွေးတဝ်း၊ အဝ်ႏလိုႏအံႏဒျာႏ တနီꩻတစိꩻစိꩻ၊ အဝ်ႏလိုႏအံႏတွယ်ꩻအံႏရော်ꩻပါတွမ်ႏ ဟန်ႏသဉ်ဟန်ႏလာႏဖုံႏသွူ။

ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏထာꩻအံႏတဲင် အကျိုꩻဖေႏကအာနဝ်ꩻ စဉ်ꩻစာꩻဝွေႏဖန်ႏ ချင်းအံႏဒျာႏသွော့ဝင်ꩻအကျောင်ꩻ တဲမ်းခြုဲင်းနယ်ဗာႏနုဲင်းယိုသွူ။