အွဉ်ဝင်ꩻထိန်ꩻသိမ်ꩻလွသွော့
"အွဉ်ဝင်ꩻထိန်ꩻသိမ်ꩻလွသွော့ သဘာဝအသောင်အရင်ꩻ" နေင်ႏ ၂၀၁၂-ဗာႏ၊ လာနိုဝင်ဘာ(၂၈)နီꩻ ဆဲင်ႏတွမ်ႏအခမ်းခမ်း သေင်ႏတခြာမွူးနီꩻယို စွုမ်ႏနေင်ႏ မဉ်ႏတွိုႏလာမတ်(၂၁)နီꩻနောဝ်ꩻ ကမ္ဘာႏလောင်းကို ကအောဝ်ႏဒါႏ ခမ်းထီနဲင်ႏငံႏ ပငါပရာꩻ ယံကမာꩻလွေꩻသေင်ႏတခြာမွူးနီꩻ စွုမ်ႏခမ်းခမ်းကရိုꩻနောဝ်ꩻ ကမ္ဘာႏလိုꩻတန် အွဉ်ႏထွော့လွေꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻအကျောင်ꩻ သေထွꩻဗာႏနောဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်နောဝ်ꩻမꩻ ထူႏဂွုဏ်ႏလွေꩻ ဆဲင်ႏတွမ်ႏအခမ်းခမ်း သေင်ႏတခြာမွူးနီꩻတဲင် ပအိုဝ်ႏဒေႏသကို ကအောဝ်ႏဒါႏ ခမ်းသားမွိုးဖါ ဖေႏကသေထွꩻနွောင်ꩻ သဘာဝအသောင်အရင်ꩻ ထွာကုဲင်မုꩻ အခေႏအနေႏနောဝ်ꩻ တဲမ်းလိတ်သား ကမော့ꩻလွဉ်ဗာႏ အခွဲအကျွုံႏပွိုင်းလဲင်ႏတွမ်ႏ အခွဲအကျွုံႏယိုခါ ကြူးရော်ꩻလို့ဝင်ꩻတွော့ꩻ ကထီႏထွꩻသေထွꩻအတွိုင်ꩻ ဒင်ႏဆက်ခြုဲင်းနယ်လွေꩻဖေႏ ခမ်းသားမွိုးဖါ သဘာဝအသောင်အရင်ꩻ အခေႏအနေႏနုဲင်းဆꩻလယိုနောဝ်ꩻသွူ။ သဘာဝကရိုꩻဒါႏ ငေါဝ်းနောဝ်ꩻ ပါဠိငေါဝ်းဒျာႏ၊ သဘာဝငေါဝ်းအဓိပ္ပါယ်ႏနောဝ်ꩻ- သ-အောဝ်ႏလွိုႏလွိုႏကာႏကာႏ၊ ဘာဝ-ထွာလွဉ်၊ သဘာဝ-အောဝ်ႏလွိုႏလွိုႏကာႏကာႏ ထွာလွဉ်-ဒေါ့ꩻလွဉ်အဓိပ္ပါယ်ႏလꩻလွဉ်နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ၊ ကမ္ဘာႏဟံႏတန်လောင်း သေင်ႏဝါႏထာꩻအီႏမွူးမျိုꩻစွုမ်ႏ ကဒေါ့ꩻလွဉ်နောဝ်ꩻ နီလိုꩻသီး ဆို့ꩻဗာႏတောဝ်း၊ သဘာဝတရာꩻအလꩻ ထွာလွဉ်ဒေါ့ꩻလွဉ်ဖေႏဒျာႏ၊ နီလိုꩻသီး သက်ကအောဝ်ႏမွန်ဗန်ဗာႏနောဝ်ꩻ ကွပ်စွဉ်ႏအောဝ်ႏအုံဒေါင် သဘာဝအသောင်အရင်ꩻ၊ သဘာဝအသောင်အရင်ꩻယို ထွာဒျာႏနီလိုꩻသီး အသက်သွီႏဖြွီꩻ၊ သဘာဝအသောင်အရင်ꩻ မဉ်ႏအဲဉ်ထောဝ်းနောဝ်ꩻ နီလိုꩻသီး သက်ကအီႏမွန်ဗန်ဗာႏနောဝ်ꩻ ယိုꩻတောဝ်းနောဝ်ꩻသွူ။ ကလဲဉ်းခိုႏချာ မဟာမစာႏ တခေတ်ထွူတခေတ်၊ တစွုပ်ထွူတစွုပ် သဘာဝအသောင်အရင်ꩻ သေင်ႏတခြာ ကကုဲင်ထိုꩻဗာႏ၊ ကလို့ထိုꩻဗာႏ တရာꩻခံႏနောဝ်ꩻ လိုꩻဒျာႏ၊ ကခွကုဲင် ကယားပြာႏ ကဗုံသေင်ႏဝါႏ တွမ်ႏမေႏလဲ့ လိုꩻဒျာႏ၊ နောဝ်ꩻမꩻ သေင်ႏတခြာ ရန်ႏသူႏစဲစ်စဲစ်နောဝ်ꩻ လိုꩻဒျာႏကရိုꩻနောဝ်ꩻ လိုꩻတွိုင်ꩻစွုမ်ႏဖြာꩻ အောဝ်ႏလိုႏဖြောင်သꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ပွိုင်းလဲင်ႏ မွိုးစိုးစခါ ဖါပန်မော့ꩻလဲင်ႏနောဝ်ꩻ လွူးအီနမ်းတာႏ လုပ်ꩻဒါႏသွို့ꩻတစွိုးလွုမ်ꩻတဲင် ခွသေင်ႏချꩻလွိုင်ꩻ သူးဖျ လဲ့ꩻမေႏ မာꩻဗာႏနုဲင်းနောဝ်ꩻတွော့ꩻ ခွကုဲင်ယားပြာႏလဲ့ꩻခိုးထိုꩻဗာႏ သေင်ႏဝါႏတွမ်ႏမေႏ တထွောင်းထွူတထွောင်း၊ တဟိုႏထွူတဟိုႏ၊ တနေင်ႏထွူတနေင်ႏနောဝ်ꩻ ကုဲင်ထိုꩻအာငါႏ၊ တွိုႏကလိုႏဆို့ꩻတဲဉ်ꩻချာ သေင်ႏပေႏနောဝ်ꩻ ဆို့ꩻတောဝ်း၊ အောဝ်ႏအယားလွုမ်ꩻတွော့ꩻ တနေင်ႏတစိꩻစိꩻ သေင်ႏဝါႏကွဲခြောခြောလွဉ် အခိန်ႏနောဝ်ꩻတွင်ꩻ သဘာဝအသောင်အရင်ꩻ သေင်ႏတခြာကုဲင်ထိုꩻဗာအာငါႏနောဝ်ꩻသွူ။ ဆုဲင်ꩻဝုဲင်ꩻနောဝ်ꩻ နီပအိုဝ်ႏဒေႏသကို ကထန်ႏဒါႏ သေင်ႏဟောဝ်ငိုꩻတန်ဖုံႏယို ခမ်းတန်စူတန်သား ထွားဗော့ꩻနမ်းတာႏအကျိုꩻ ဝိသမ(လောဘလွဉ်ꩻချိုꩻ)သားဖုံႏ ထျꩻပြုံႏအွဉ်ႏနယ်ရွဉ် လွဉ်မွဉ်တေ့ꩻလာဘ် တာႏဝွန်ႏအောဝ်ႏပုဂ္ဂိုလ်ႏလိုꩻတန်ထျꩻတွော့ꩻ သေင်ႏဟောဝ်ငိုꩻတန် ကလꩻဒါႏ လမ်းခြွိုင်းပါႏခြွိုင်း၊ ကျောင်ꩻခြွိုင်းကန်ႏခြွိုင်း၊ ပရိဘောဂ သေင်ႏမုဲင်းသက်ꩻ၊ သေင်ႏမုဲင်းတွိုင်ꩻ၊ သေင်ႏမုဲင်းတရန်ꩻ၊ သေင်ႏချင်းမွူးဖုံႏယို ဝိသမ(လောဘလွဉ်ꩻခွိုꩻ)သားနောဝ်ꩻ သမ်းလꩻသေင်ႏထေထန်ႏခွင်ꩻ ပါမစ်တွော့ꩻ အွဉ်တွမ်ႏအလိုꩻ ခွသေင်ႏရွာꩻပဉ်ကွို့ꩻကွို့ꩻ ခေ့ꩻလေနီꩻနာꩻ တေားဒင်ႏတွမ်ႏကာꩻတန် ဒေါ့ꩻအဆွိုင်ꩻသူႏသေတောဝ်း နေင်ႏပေါင်ꩻကထွိုင်ႏညနောဝ်ꩻ ပအိုဝ်ႏဒေႏသကို ကထန်ႏဒါႏ သေင်ႏဟောဝ်ငိုꩻတန်ဖုံႏနောဝ်ꩻ ယိုခါ အဲဉ်ထောဝ်းဒွုမ်၊ နောဝ်ꩻတအာႏလဲ့ သဘာဝအသောင်အရင်ꩻ ကုဲင်ထိုꩻအာငါႏနောဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏနီမွိုးလမ်းနောဝ်ꩻ ဒါတွာ၊ နီဖါလမ်းနောဝ်ꩻ ဆေင်ႏမီꩻ၊ နီအုံညီꩻဝင်ꩻနောဝ်ꩻ ဝင်ꩻရက်နေနီဟောင်း? "သေင်ႏလွိုင်ႏခမ်းနောဝ်၊ လမ်းဟောဝ်နဲင်ႏငံႏလင်"ကထွာဗာႏနုဲင်းယိုနောဝ်ꩻ ခွေသီနီနာꩻ အောဝ်ႏလိုႏသေ၊ မဉ်ႏဒေါ့ꩻဗာႏ ငေါဝ်းစွဉ်ႏစွဉ်ႏနောဝ်ꩻ ကွပ်စွဉ်ႏနီလိုꩻမျိုꩻယို ဒါႏတောဝ်းပညာႏနောဝ်ꩻမꩻ ခံႏဗာႏဝင်ꩻတေက်ꩻနျꩻ အံႏနွောင်ꩻနုဲင်းယိုနောဝ်ꩻသွူ။ ထွိုင်ႏတွိုႏလွဉ် နေင်ႏ ၁၉၈၉-ဗာႏရပ် ဝိသမ(လောဘလွဉ်ꩻခွိုꩻ)သား လွဉ်နိုꩻဆောႏဖေႏအာႏ အွဉ်ႏလုပ်ꩻယာတဲင် နီပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻဖုံႏနောဝ်ꩻ အွဉ်ဝင်ꩻလုပ်ꩻလွယာ၊ လုပ်ꩻသော့ꩻယာခင်ႏလမ်း ဟံႏယာႏအဲဉ်ထောဝ်းတွော့ꩻ ပအိုဝ်ႏဒေႏသ ကောင်လောင်းဆောင်ႏဖုဲင်းကို ကအောဝ်ႏဒါႏ သေင်ႏဝါႏဖုံႏယို တထွောင်းထွူတထွောင်း၊ တဟိုႏထွူတဟိုႏ၊ တနေင်ႏထွူတနေင်ႏ ခွကုဲင်ယားပြာႏ လဲ့ꩻခိုးသေင်ႏဝါႏ တွမ်ႏမေႏတဲင် အွဉ်ဝင်ꩻလုပ်ꩻလွေꩻယာတွော့ꩻ ယာလုပ်ꩻသက်တန်ꩻ ကထွိုင်ႏလꩻနေင်ႏပေါင်ꩻ(၂၀)လွိုနောဝ်ꩻ ကောင်လောင်းဆောင်ႏဖုဲင်းကို ကဲဉ်းအာအာနောဝ်ꩻ သေင်ႏဝါႏအဲဉ်ထောဝ်းဒွုမ်၊ ထွာလို့ထိုꩻလဲဉ်း ယာခြံကရိုꩻနောဝ်ꩻ ထီႏဗာႏတဲင် ပေႏသꩻတလွိုး ခံႏစာꩻဗာႏနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ပွိုင်းလဲင်ႏစခါ ကလဲဉ်းထိုꩻလဲဉ်း နေင်ႏပေါင်ꩻ(၁၀၀)လွိုရပ် မုဲင်းကောင်ဒေႏသကိုနောဝ်ꩻ တခြာလဲ့တန်၊ သေင်ႏတန်လဲ့လွိုင်ႏ၊ အခိန်ႏနောဝ်ꩻတွင်ꩻ သေင်ႏမွူးတန်တခွိုင်းမုဲင်ꩻကရိုꩻနောဝ်ꩻ သက်သေႏအောဝ်ႏတွိုႏနေကဟန်ႏနီꩻ၊ ထွားလိတ်ပရိသတ်မဉ်ႏမဲဉ်ထီႏနောဝ်ꩻ လွဉ်ထွားဗော့ꩻ ဒုံစောက္ကဆျာႏ ဗွေႏဗွန်ကျောင်ꩻ၊ ကျောင်ꩻနမ်းဟုတ်ထွန်ႏငါလဲ့ ထီႏသေဗာႏနောဝ်ꩻသွူ၊ ကျောင်ꩻထွန်ႏအပေႏအတန်နောဝ်ꩻ လိုꩻတန်တဖော့တွမ်ႏစူနီပင် ထွꩻတောဝ်းခူတောဝ်း၊ ယိုခါမုဲင်းကောင်ဒေႏသကို သေင်ႏမွူးအပေႏအတန်နောဝ်ꩻ ပွုံႏစံႏဗွိုန်နုဲင်း ကျောင်ꩻနမ်းဟုတ်ထွန်ႏနောဝ်ꩻ အဲဉ်ထောဝ်းဒွုမ်တမွူးမွူး၊ ကထွာလွဉ်ဗာႏနုဲင်းယိုနောဝ်ꩻ တရာꩻခံႏယို လိုꩻဒျာႏကရိုꩻနောဝ်ꩻ အောတ်ႏလိုႏဖြောင်သꩻစွုမ်ႏဖြာꩻဖြာꩻနောဝ်ꩻသွူ။ မဉ်ႏရက်မွေး သဘာဝအသောင်အရင်ꩻနောဝ်ꩻ ခွိုင်းယိုမာꩻငါ စွုမ်ႏဒုံစွုမ်ႏဆောင်ႏ၊ စွုမ်ႏလမ်းစွုမ်ႏပါႏ ခွထဲင်းယားထဲင်းမွိုန်းဒွုမ် သေင်ႏတခြာဖုံႏ၊ "မဉ်ႏရက်သေင်ႏဝါႏနောဝ်ꩻ တွမ်ႏနီကရက်ချာနီနမ်းနောဝ်ꩻ ပီဝင်ꩻ၊ မဉ်ႏတရက်တောဝ်း သေင်ႏဝါႏနောဝ်ꩻ တွမ်ႏနီတရက်ချာတောဝ်း နီနမ်းနောဝ်ꩻ ပီဝင်ꩻ"နီမဉ်ႏတရက်တောဝ်းသင်ႏဝွႏ၊ နီမဉ်ႏအွဉ်ႏတန်ႏဖိုꩻတောဝ်း သေင်ႏဝါႏနောဝ်ꩻ သဘာဝအသောင်အရင်ꩻ အီႏကုဲင်လွဉ်၊ သဘာဝအသောင်အရင်ꩻ မဉ်ႏကုဲင်နောဝ်ꩻ ခမ်းရာႏသီႏဥတုလဲ့ အီႏဖေါက်ပြန်ႏလွဉ်၊ ခမ်းရာႏသီႏဥတု မဉ်ႏဖောက်ပြန်ႏနောဝ်ꩻ အခွꩻတွမ်ႏအလျားဓာတ် အာႏအီႏတလာလွဉ်၊ တလီꩻမုန်တိုင်းတွမ်ႏ ထီဖုံႏအီႏတန်လွဉ်၊ ဟံႏအီႏသွူꩻ ဟံႏအီႏလန်ႏလွဉ်၊ ဟံႏဩဇာႏ ဟံႏစီႏ ဟံႏဗဲ့ꩻဖုံႏ အီႏသေ့ꩻသဲင်လွဉ်၊ ခမ်းအီႏခေါင်ႏ ထီအီႏခြောလွဉ်၊ တကြောင်းစင်တောဝ်း တလီꩻမျိုꩻဖုံႏ အီႏအာလွဉ်-စတဲင် သဘာဝဘေꩻတံႏ အန္တရာယ်ႏအမျိုꩻမျိုꩻဖုံႏယို အီႏမော့ꩻခွဲတလူႏလွဉ်၊ ဖေႏကရဲးပေ့ꩻနွောင်ꩻ သဘာဝဘေꩻတံႏ အန္တရာယ်ႏ အနယ်ꩻအယံသွတ်ꩻ အကျသွတ်ꩻနောဝ်ꩻ လိုꩻတွိုင်ꩻစွုမ်ႏဖြာꩻ နေးတွမ်ႏထာꩻသေတရာꩻအောဝ်ႏအောဝ်ႏတွော့ꩻ မဉ်ႏအွဉ်ဝင်ꩻထိန်ꩻသိမ်ꩻလွေꩻ သဘာဝသေင်ႏတခြာနောဝ်ꩻမꩻ အီႏလွစ်လꩻ သဘာဝဘေꩻတံႏအန္တရာယ်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ မဉ်ႏတွိုႏနီပိုစိုး၊ နီလီꩻစိုး လိုꩻပေႏဆꩻလစိုး ဖေႏကမော့ꩻဗာႏမွိုန်း၊ ဖေႏကခံႏဗာႏမွိုန်း သဘာဝဘေꩻတံႏ အန္တရာယ်ႏနောဝ်ꩻ ခွိုင်းယိုမာꩻငါ သေင်ႏမွူးကအောဝ်ႏထွူလဲဉ်းအလီꩻလဲ့ ဖေႏကကုဲင်ထဲင်းဗာႏမွိုးန်ောဝ်ꩻ အောဝ်ႏလိုႏထိန်ꩻသိမ်ꩻလွေꩻ၊ ကကုဲင်ထိုꩻလဲဉ်း သေင်ႏဝါႏခင်ႏလမ်းဖုံႏလဲ့ စွုမ်ႏနေင်ႏနေင်ႏ မဉ်ႏတွိုႏလွဉ် ခမ်းရာႏသီႏခိန်ႏနောဝ်ꩻ စွုမ်ႏဒုံစွုမ်ႏဆောင်ႏ စွုမ်ႏလမ်းစွုမ်ႏပါႏ အွဉ်ႏလို့ဝင်ꩻ ယံကဆို့ꩻလွေꩻဖေႏသွော့ သေင်ႏပေႏဖုံႏ၊ ခမ်းရာႏသီႏဥတုယို အုံဒေါင်လွဉ်ꩻသေင်ႏတခြာ၊ သေင်ႏတခြာမဉ်ႏကွိုန်ꩻမꩻ ခမ်းအီႏကွိုန်ꩻ၊ ခမ်းမဉ်ႏကွိုန်ꩻမꩻ ခမ်းရာႏသီႏဥတု အီႏမဲဉ်ႏချာ၊ ခမ်းရာႏသီႏဥတု မဉ်ႏမဲဉ်ႏချာမꩻ ဗꩻထံပိုစိုးလီꩻစိုး လိုꩻပေႏစိုး မော့ꩻခွဲတလူႏဗာႏတောဝ်းဒွုမ် သဘာဝအသောင်အရင်ꩻ ဘေꩻတံႏအန္တရာယ်ႏအမျိုꩻမျိုꩻကရိုꩻနောဝ်ꩻ နေးတွမ်ႏမေတ္တာႏ စေႏတနာႏစင်စင်ဗွာဗွာတဲင် ဖေႏသေလွေꩻဗာႏ ခမ်းသားမွိုးဖါနုဲင်းယိုနောဝ်ꩻသွူ။ = မဉ်ႏထီႏဗော့ꩻ ပစ္စုပ္ပန်ႏအကျိုꩻတာႏလွုမ်ꩻနောဝ်ꩻ အနာႏဂတ်အကျိုꩻကုဲင်ဒါႏ။ = ဟန်ႏနီꩻ နီကအောဝ်ႏအုံကွူႏဒါႏ သေင်ႏမွူးတန်ဟေ့ꩻယို ဆို့ꩻသေꩻခါꩻ မဟာနီꩻမွေးတောဝ်း။ နီပါꩻနမ်းသꩻ ယံခွꩻသꩻဒျာႏတဲင်- [၁][၂]