ဓမ္မပဒအမုဲင်(၉)ဒဿန
"မွိုင်မွိုင်တွမ်ႏယွယွ"
၁။ သꩻမဉ်မာꩻကုသိုလ်ႏ မဉ်ႏထွာလွဉ်နဝ်ꩻ သဲစ်သꩻကထွာတဲ့ မာꩻမွိုင်မွိုင်ကုသိုလ်ႏ၊ မဉ်ႏမာꩻယွယွနောဝ်ꩻ အဝ်ႏထွာသꩻကုသိုလ်ႏတဲ့ မဲ့ꩻထွာတောဒါႏ သꩻအကုသိုလ်ႏ။
၂။ ကုသိုလ်ႏနဝ်ꩻ အကျိုꩻချမ်ꩻသာႏ၊ အကုသိုလ်ႏနဝ်ꩻ အကျိုꩻဒုက္ခ၊ အဗာႏလꩻဒျာႏ ထာꩻချမ်ꩻသာႏတဲ့ မဲ့ꩻလꩻတောဒါႏ ထာꩻဒုက္ခ။
၃။ သꩻမဉ်မာꩻအကုသိုလ်ႏ မဉ်ႏထွာလွဉ်နောဝ်ꩻ ယူႏခူခူက၊ ယွယွမာꩻက၊ ထွို့ꩻညညသွော့အချိန်ႏ၊ မဉ်ႏမာꩻယွယွ မဉ်ႏထွို့ꩻညညအချိန်ႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏထွာသꩻအကုသိုလ်ႏတဲ့ မဲ့ꩻထွာတောဒါႏ သꩻကုသိုလ်ႏ။
၄။ သꩻအကုသိုလ်ႏနောဝ်ꩻ အကျိုꩻဒုက္ခ၊ သꩻကုသိုလ်ႏနဝ်ꩻ အကျိုꩻချမ်ꩻသာႏ၊ အဗာႏမော့ꩻသွူဒုက္ခတဲ့ မဲ့ꩻမော့ꩻတောဒါႏ ထာꩻချမ်ꩻသာႏနောဝ်ꩻသွူ။
"ထဲင်းသွော့-ထဲင်းမွုန်း"
၁။ ပေါႏမာꩻကုသိုလ်ႏ (ထာꩻဟဝ်)နဝ်ꩻ အွဉ်ႏထွူထိုꩻမွုန်းတလဲင်ႏငါ၊ ဆုဲင်ꩻဆုဲင်ꩻချာတဲ့ မာꩻထဲင်းထဲင်းသွော့။
၂။ ပွိုးထမုဲင်ꩻနဲတဲင် ကုသိုလ်ႏ(ထာꩻဟဝ်)နဝ်ꩻ ဖေႏအကျိုꩻချမ်ꩻသာႏတွော့ꩻ ဖေႏကချမ်ꩻသာႏ ထဲင်းထဲင်းနဝ်ꩻသွူ။
၃။ ပေါႏမာꩻအကုသိုလ်ႏ (ထာꩻကုဲင်)နဝ်ꩻ အွဉ်ႏထွူထိုꩻခန်း တလဲင်ႏငါ၊ ဆုဲင်ꩻဆုဲင်ꩻချာနဝ်ꩻ မာꩻထဲင်းမွုန်း။
၄။ ပွိုးထမုဲင်ꩻနဲတဲင် အကုသိုလ်ႏ(ထာꩻကုဲင်)နဝ်ꩻ ဖေႏအကျိုꩻဒုက္ခတွော့ꩻ ဖေႏကမော့ꩻထဲင်းထဲင်းမွုန်း ဒုက္ခနဝ်ꩻသွူ။
"ထာꩻလူႏ ၄-မျိုꩻ"
၁။ လူႏဆေ့ꩻဆေ့ꩻ၊ သꩻရေꩻဆေ့ꩻဆေ့ꩻ
၂။ လူႏဆေ့ꩻဆေ့ꩻ၊ သꩻရေꩻအာအာ
၃။ လူႏအာအာ၊ သꩻရေꩻဆေ့ꩻဆေ့ꩻ
၄။ လူႏအာအာ၊ သꩻရေꩻအာအာ
၁။ လူႏအာအာ၊ သꩻရေꩻအာအာနဝ်ꩻ လꩻ-ပထမ
၂။ လူႏဆေ့ꩻဆေ့ꩻ၊ သꩻရေꩻအာအာနဝ်ꩻ လꩻ-ဒုတိယ
၃။ လူႏအာအာ၊ သꩻရေꩻဆေ့ꩻဆေ့ꩻနဝ်ꩻ လꩻ-တတိယ
၄။ လူႏဆေ့ꩻဆေ့ꩻ၊ သꩻရေꩻဆေ့ꩻဆေ့ꩻနဝ်ꩻ လꩻ-စတုတ္ထ။
"ဒေါ့ꩻကျွားမွုန်း-ဒေါ့ꩻလျားမွုန်း"
၁။ အကုသိုလ်ႏသား၊ ခြွေတဲဝါး၊ ဒေါ့ꩻကျွားမွိုန်းဒွိုန်းပါꩻ။
၂။ အကု-ကျိုꩻဖေႏ၊ လျားကယ်ꩻမေႏ၊ တဗေႏငွိုးဗာႏထာꩻ။
၃။ မာꩻကုသိုလ်ႏသား၊ ကေန်ꩻခြောခြား၊ ဒေါ့ꩻလျားမွိုန်းဒွိုန်းပါꩻ။
၄။ ကုသိုလ်ႏကျိုꩻဖေႏ၊ ချမ်ꩻသာႏသေႏ၊ ခေႏနေႏဟဝ်လဲဉ်းပါꩻ။
"ဆေ့ꩻထင်ႏတွမ်ႏဆေ့ꩻလင်ꩻ"
၁။ ဖွိုင်ꩻခြေင်ကို ထီတဗဲက်ꩻသော့ꩻ အလဲင်ႏပေါင်ꩻ ကထင်ႏအာနဝ်ꩻ ထီဗွေဗိတ်ဖွိုင်ꩻ။
၂။ ဖွိုင်ꩻထီဗွေဗိတ်နောဝ်ꩻ အရီႏထန်ႏတဗဲက် အလဲင်ႏပေါင်ꩻကထင်ႏအာနဝ်ꩻ ထွာချာထီဖွိုင်ꩻခြေင်။
ဥပမာႏ နုဲင်းနောဝ်ꩻနေနေ-
၃။ ခြောဒုက္ခတဲ့ယဝ်း သꩻကုဲင်မွုန်းတဝ်း၊ ဆေ့ဆေ့ရေးရေး ကျိုꩻစာꩻမွေးမွေးသွော့၊ တနီꩻတစိꩻစိꩻ ရွမ်ခါꩻသွော့၊ အစိꩻမဉ်ႏအာ တနီꩻခါ ထွာနွောင်ꩻ လိုꩻခြွေတဖြာꩻ။
၄။ ခြွေခြာႏတဲ့ယဝ်း ယားမွုန်းတဝ်း၊ လို့ဆေ့ꩻပေႏ ရိုꩻမွုန်းတဝ်း၊ တခွန်ꩻလမ်းကို မာꩻလို့ပျင်ႏလမ်းကို အဝ်ႏကားမုဲင်ꩻဖြာꩻ၊ လို့တဖြာꩻတစိꩻစိꩻလွုမ်ꩻ၊ လို့တလဲင်ႏ တစိꩻစိꩻလွုမ်ꩻတဲ့ယောဝ်း ယားကုဲင်မွုန်းရွဉ်၊ အစိꩻပေါင်ꩻအာ တနီꩻခါသူꩻ ထွာထိုꩻလိုꩻခြော။
၅။ အပဲစ်ပေႏပေႏတဲ့ယဝ်း ထင်းဖွီမွုန်းတဝ်း၊ အလဲင်ႏပေါင်ꩻမဉ်ႏအာနဝ်ꩻ ထွာအပဲစ်တန်၊ ထဲ့နွောင်ꩻငါးရုဲင်ꩻ။
၆။ မာꩻဗာႏဆေ့ꩻငါႏ ကုသိုလ်ႏတဲ့ သꩻပေႏမွုန်း၊ မာꩻကုဲင်းကုဲင်းသွော့ စွုမ်ႏနီꩻနီꩻ၊ အလဲင်ႏပေါင်ꩻ မဉ်ႏအာနဝ်ꩻ ထွာစွဉ်ႏကုသိုလ်ႏ အတန်စား၊ တဲးဝါးချမ်ꩻသာႏ၊ ထွာနွောင်ꩻရဟန္တာႏ၊ လꩻနွောင်ꩻနိဗ္ဗာန်ႏချမ်ꩻသာႏနောဝ်ꩻသွူ။
"တလဲင်ႏစွန်ꩻအာႏ အကုဲင်တာႏ"
၁။ မာꩻသီမွိုး တလဲင်ႏငါတဲ့ ထဲ့စွဉ်းငါးရုဲင်ꩻ
၂။ မာꩻသီဖါ တလဲင်ႏငါတဲ့ ထဲ့စွဉ်ႏငါးရုဲင်ꩻ
၃။ မာꩻသီရဟန္တာႏ တလဲင်ႏငါတဲ့ ထဲ့စွဉ်ႏငါးရုဲင်ꩻ
၄။ မာꩻပꩻသံဃာႏ တလဲင်ႏငါတဲ့ ထဲ့စွဉ်ႏငါးရုဲင်ꩻ
၅။ မာꩻသွီႏဘုရာꩻ တလဲင်ႏငါတဲ့ ထဲ့စွဉ်ႏငါးရုဲင်ꩻ
"တလဲင်ႏစွန်ꩻအာႏ အဟဝ်တာႏ"
၁။ သောတာပတ္တိမဂ်သꩻ ထွာလꩻတလဲင်ႏငါတဲ့ လွစ်စွဉ်ႏငါးရုဲင်ꩻ
၂။ သကဒါဂါမိမဂ်သꩻ ထွာလꩻတလဲင်ႏငါတဲ့ လွစ်စွဉ်ႏငါးရုဲင်ꩻ
၃။ အနာဂါမိမဂ်သꩻ ထွာလꩻတလဲင်ႏငါတဲ့ လွစ်စွဉ်ႏငါးရုဲင်ꩻ
၄။ အရဟတ္တမဂ်သꩻ ထွာလꩻတလဲင်ႏငါတဲ့ လွစ်စွဉ်ႏငါးရုဲင်ꩻ
၅။ မဂ်သꩻထွာတဗာႏဗာႏ လွစ်လို့စွဉ်ႏဒျာႏ အပါယ်ႏလစ်ꩻပါꩻ။
"စွန်ပါꩻတွမ်ႏစွန်နာꩻ"
၁။ ဝင်ꩻထုမ်ႏကယပ်ꩻ ဝင်ꩻတခြိုꩻနဝ်ꩻ နာꩻမဉ်လꩻခြေင်၊ နာꩻလွေꩻစွန်ဝင်ꩻ၊ စွိုင်ဝင်ꩻ၊ တွဲႏဝင်ꩻ၊ မာꩻသီဝင်ꩻ။
၂။ စွန်ဝင်ꩻထွူနဝ်ꩻ နာꩻအုံထာꩻ သꩻစွူနေဟောင်း၊ အုံထာꩻငမ်းမွေးစွဉ်ႏဝင်ꩻသေ မွေးတဝ်းနဲ့၊ ဝင်ꩻမဉ်ႏသေနောဝ်ꩻ နာꩻခံႏဗာႏ ဒုက္ခအမျိုꩻမျိုꩻကွေး။
၃။ ပါꩻမဉ်ႏလွဉ်စွန်နာꩻနဝ်ꩻ နာꩻသꩻအီႏထွာနုဲင်းမုဲင်ꩻ၊ သꩻရေꩻဒျာႏနဲ့၊ နာꩻထူႏနာꩻထာꩻ နာꩻအီႏလူႏပါꩻနဲ့၊(တလူႏတဝ်း၊ သꩻလျားပါꩻ၊ သꩻဆာပါꩻသနယ်)။
၄။ တိရစ္ဆာန်ႏမဉ်ႏတဲ့ ဝင်ꩻလွူးနမ်းအဝ်ႏဗွာ၊ ဆျာမွူးမဉ်ႏတဲ့ ဝင်ꩻခွမ်ꩻဝင်ꩻပို ပဉ်ဖုံႏဖုံႏ အဝ်ႏအောင်ႏနဝ်ꩻဟွေး။
၅။ လိုꩻခိုပဉ်ဖြာꩻ အောဝ်ႏတွမ်ႏစူ၊ အဝ်ႏတွမ်ႏခင်ႏမွော့ဟွေး၊ စွန်မွုန်းပါꩻ၊ တခွန်ꩻမွုန်းထာꩻဟုဲင်း။
၆။ နာꩻစွန်ပါꩻတဲ့နဝ်ꩻ၊ ပါꩻစွန်နာꩻတဲ့နဝ်ꩻ တဟောဝ်တောဝ်း၊ မော့ꩻထာꩻဒုက္ခလွဉ်းလွဉ်း။
"လွိုက်ရျူႏ-မွိုက်သူႏ"
၁။ ကအီႏထူႏခါနောဝ်ꩻ ယူႏခူခူလွိုက်နေး၊ ကွပ်လွိုက်နေးတဲင် "ရျူႏဆုဲင်ꩻ"နဝ်ꩻ ဟောဝ်ငါႏသွူ။
၂။ ကအီႏထူႏခါနဝ်ꩻ မဉ်ထွာနုဲင်းမုဲင်ꩻထွာ လွိုက်နေးတဝ်း၊ ကွပ်လွိုက်နေးတဝ်းတဲင် "သူႏဝုဲင်ꩻ"နဝ်ꩻ ဟဝ်တဝ်းသွူ။
"အဆင်ႏပြေႏ-တင်ႏမေႏ"
၁။ နေးတွမ်ႏမေတ္တာႏ ယူႏဒျာႏဆုဲင်ꩻချာ ကအွဉ်ႏထွာနဝ်ꩻ "အဆင်ႏပြေႏစား"နဝ်ꩻသွူ။
၂။ နေးတွမ်ႏတဏှာႏ ယူႏယာႏတဝ်းဆုဲင်ꩻချာ ကအွဉ်ႏထွာနဝ်ꩻ "တင်ႏမေႏလျား"နဝ်ꩻသွူ။
"သꩻလျားတွမ်ႏလျားသꩻ"
၁။ သꩻလျားခရာႏ တဗာႏဗာႏပေါႏလွဉ်တဲင် ယူႏယာႏချာငါဒွုမ်၊ ဗွုမ်နက်ဖဲ့ဗက်ꩻတွော့ꩻ "စူလွဉ်ꩻ"ထိုꩻ၊ ထွာထိုꩻ "မာꩻသီမာႏလိုꩻ"။
၂။ ကထင်ႏထီႏပါꩻသီ၊ သွီႏလီတနျာႏတဲင် "ခွေမာႏလဲဉ်း"၊ တွိုႏနဝ်ꩻမꩻ သေဆုဲင်ꩻ၊ မာꩻနုဲင်းမုဲင်ꩻလꩻဒွုမ်နဝ်ꩻသွူ။
၃။ လွဉ်ꩻထွူကော့ꩻမာႏ၊ ဆော့ꩻစာႏအသꩻ၊ ထာꩻမွိုက်လွဉ်စာႏ၊ ထာꩻမာꩻလွဉ်ခိုး အသꩻတဲင် အသꩻခိုးလျားဗာႏနဝ်ꩻသွူ။
၄။ "အသꩻ မဉ်ႏတလျားတဝ်းနဝ်ꩻ တလျားတဝ်း အသꩻ"၊ ကွပ်သꩻလျားမꩻ - လျားသꩻနဝ်ꩻသွူ။
"ယွူးဝင်ꩻတွမ်ႏဝင်ꩻယွူး"
၁။ "ယွူးဝင်ꩻ"ကရိုꩻနောဝ်ꩻ - နာꩻယွုမ်းတဝ်းဝင်ꩻ၊ နာꩻယူႏမာႏဝင်ꩻ၊ နာꩻထင်းမာႏဝင်ꩻတဲင် နာꩻ"ယွူးဝင်ꩻ"။
၂။ ကွပ်နာꩻယွူးဝင်ꩻတွော့ꩻ ဝင်ꩻမဲ့ငါလျား၊ သꩻတဲ့ လျားနာꩻ။
၃။ "ဝင်ꩻယွူး"ကရိုꩻနောဝ်ꩻ - ဝင်ꩻယွုမ်းတဝ်းနာꩻ၊ ဝင်ꩻယူႏမာႏနာꩻ၊ ဝင်ꩻထင်းမာꩻနာꩻတဲင် "ဝင်ꩻယွူး"နာꩻ။
၄။ ကွပ်ဝင်ꩻယွူးနာꩻတွော့ꩻ နာꩻမဲ့ငါလျား၊ သꩻတဲ့လျားဝင်ꩻ။
၅။ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ "ယွူးဝင်ꩻ"တဲ့ဟဝ်တဝ်း၊ "ဝင်ꩻယွူး"တဲ့ ဟောဝ်တဝ်း၊ လျားချာ - လျားငါ၊ ထွာဒါႏရန်ႏ။
၆။ ပွိုးနဝ်ꩻမꩻ ခါးလား ကယွူးလို့ဝင်ꩻနောဝ်ꩻ "လွူးဒျာႏ သꩻရင်ꩻဗွာဗွာ"နော။
"ကော့ꩻမာႏတွမ်ႏရောꩻငါႏ"
၁။ ပေါႏမာꩻမာႏ အကုသိုလ်ႏနဝ်ꩻ အုံထာꩻ သꩻချမ်ꩻသာႏတဝ်း။
၂။ ဝွေꩻအကုသိုလ်ႏကံႏနဝ်ꩻ ဝွေꩻအီႏလွေꩻခံႏဗာႏ။
၃။ မဉ်ႏခံႏဗာႏ အကုသိုလ်ႏကံႏနဝ်ꩻ "ကော့ꩻမာႏ-ဒုက္ခ"။
(၁) ပေါႏမာꩻဗာႏ ကုသိုလ်ႏကံႏနဝ်ꩻ အုံထာꩻ သꩻချမ်ꩻသာႏငါႏ။
(၂) ဝွေꩻကုသိုလ်ႏကံႏနဝ်ꩻ ဝွေꩻအီႏလွေꩻအံႏဗာႏ။
(၃) မဉ်ႏအံႏဗာႏ ကုသိုလ်ႏကံႏနဝ်ꩻ "ရော့ꩻငါႏ-သုခ"။
အပဲစ်တွမ်ႏတံႏ
၁။ ပထမတဖြာꩻနောဝ်ꩻ ထူႏတခွန်ꩻ ဝင်ꩻရွဉ်တသိန်ꩻ (တသဲဉ်) အံႏစုဲင်ႏဗာႏလို့ဒျာႏ၊ မော့ꩻဗာႏတံႏ၊ ခံႏဗာႏအပဲစ်တနီꩻလွုမ်ꩻ။
၂။ ဒုတိယတဖြာꩻနဝ်ꩻ စွန်ပါꩻလꩻရွဉ်တသောင်ꩻ၊ အံႏစုဲင်ႏဗာႏငတ်ꩻရေင်၊ မော့ꩻဗာႏတံႏ၊ ခံႏဗာႏအပဲစ်တလာ။
၃။ တတိယလိုꩻတဖြာꩻနဝ်ꩻ ရီမ်ပါꩻရွဉ်လꩻတရေင်၊ အံႏစုဲင်ႏဗာႏတဝ်းတပဲက်ပဲ့က်၊ မော့ꩻဗာႏတံႏ၊ ခံႏဗာႏအပဲစ်တနေင်ႏ။
နေးတွမ်ႏဝိဘဇ္ဇဉာဏ်ႏ ဝွေႏဖန်ႏစံꩻဟုဲင်း -
ပထမတဖြာꩻနဝ်ꩻ - သာႏ
ဒုတိယတဖြာꩻနဝ်ꩻ - မဲဉ်ႏရာႏ
တတိယတဖြာꩻနဝ်ꩻ - နစ်နာႏ
သုပ္ပဗုဒ္ဓ - တဖြာꩻနဝ်ꩻ "သာႏ"နဲ့
"မဲဉ်ႏရာႏ"နဲ့၊
"နစ်နာႏ"နဲ့
သုပ္ပဗုဒ္ဓနဝ်ꩻ အုံတာခါꩻ ဗွေႏဘုရာꩻတဖူꩻ တဆင်ႏပေႏဒျာႏ (မိနစ်ပဲင်ꩻကွို့ꩻလွုမ်ꩻ)၊ ကထွိုင်ႏမော့ꩻတံႏ၊ ကထင်ႏခံႏဗာႏ အဝီစိငါးရုဲင်ꩻသူꩻနဝ်ꩻ ကားမုဲင်ꩻဘဝဝ၊ ညမရမကငါႏ၊ အကုသိုလ်ႏကံႏ ဆွုံꩻဖျတ်တရာꩻသား၊ ဆွုံꩻဖျတ်တရျားရျားဒျာႏ၊ မာꩻနစ်နာႏဝွေꩻ မွေးတဝ်း၊ အမျိုꩻတမာꩻတဝ်း ဝွေꩻမာꩻမာႏ၊ "ဝွေꩻမွိုက်တံႏ-ဝွေꩻထွိုက်ခံႏ"နုဲင်းနဝ်ꩻဒျာႏသွူ။[၁][၂]