သုဝဏ္ဏဘုမ္မိ ပအိုဝ်ႏခမ်းတန်
အခန်ꩻ(၁)ကို ကအွဉ်ႏနယ်ခါꩻဒါႏအတွိုင်ꩻ သုဲင်ꩻထုမ်ႏယို ထွာလွဉ်ခမ်းတန် ခူꩻဝေင်ꩻတဲင် ကထင်ႏညနဝ်ꩻ ထွာလွဉ်သုဝဏ္ဏဘုမ္မိ ပအိုဝ်ႏခမ်းတန်နဝ်ꩻသွူ။ သုဲင်ꩻထုမ်ႏကရိုꩻနဝ်ꩻ ထုမ်ႏခါတရွူꩻလွခံꩻ အဝ်ႏ"ခြုံꩻ-ဘီးလဉ်း၊ စစ်တောင်းခြောင်တန်"ကို ကထွတ်ꩻပါလင်ꩻညီꩻဒါႏ သုဲင်ꩻခြာ ဟံႏဗော့ꩻခြာနဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ ထာꩻအခဝ်ယို ဒုဗိုလ်မှူးတန် "အေအာမက်မဟွန်"ကဟဲ့ꩻဖန်ဒါႏ "ရွှေကျွန်းဆွယ်-ခံꩻကျွန်ꩻရွေꩻ"ကရိုꩻနဝ်ꩻ ရဟဝ်ငါႏ၊ သေန်ႏလျောႏဟဝ်ငါႏနဝ်ꩻသွူ။ ဆုဲင်ꩻနေင်ႏပေါင်ꩻကထင်ႏညနဝ်ꩻ မန်းခွန်အနောႏရထာႏ ကထင်ႏထူႏသိမ်ꩻတွိုက်ꩻယားကုဲင်တဲင်ခါ ယားကုဲင်အမဉ်ꩻယိုတွော့ꩻ အရေꩻတန်ရာႏဇာႏဝင်ႏကို ဖေႏကထိုꩻမားတဲင် အွဉ်ႏထွော့ဖေႏတာႏလုဲင်ႏ "သထွုန်ႏ"နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ပအိုဝ်ႏခွန် ကအဝ်ႏအုပ်ချုပ် အခဝ်ကွဉ်ႏတွင်ꩻ ဧရာဝတီႏခြောင်တန်ဗောင်ႏဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ "ပွါအို"ခွန်ဟော်ခံꩻ အဝ်ႏတယ်ႏဆို့ꩻခမ်းထီ ဝေင်ꩻ(၇)ဖြုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ကမော့ꩻဗာႏလဲဉ်း အခန်ꩻဆငါနဝ်ꩻအတွိုင်ꩻ ဝွေꩻသီးနဝ်ꩻ လိုꩻအုံခံႏရီးသားဖုံႏဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ရာႏဇဝင်ႏသမဲင်ꩻကို သုဝဏ္ဏဘုမ္မိ ကထွာလွဉ်ဗာႏ အရေꩻတန်ဝေင်ꩻနဝ်ꩻ သူရိယစန္တာႏခွန်တန် လွူးဖွါꩻလင်ꩻခိန်ႏယို မွူးတွမ်ႏလာခွဲနီဗာႏ အဝ်ႏလေနေဒွိုန်းကတွော့ꩻ မွူးတွမ်ႏလာတဲက်ဆဲင်ႏဟဝ်ငါႏဝင်ꩻ အခိန်ႏနုဲင်းယိုနဝ်ꩻ တခွဲကျုံႏတနꩻကြွို့ꩻတဝ်းနဝ်ꩻသွူ။ ပအိုဝ်ႏခွန်သူရိယစန္တာႏ ကလွူးဖွါꩻခိန်ႏနဝ်ꩻ မဲဉ်ႏတနꩻတွမ်ႏ မွူးအီႏနွို့ လာထန်ႏခိန်ႏတဲင် ကပွိုင်ႏစိုꩻဒါႏ သထွုန်ႏခွန်ယိုနဝ်ꩻ ပအိုဝ်ႏဟဲ့ꩻ "ခွန်မွူးလာ"နဝ်ꩻသွူ။ အဓိပ္ပါယ်ႏ မွူးတွမ်ႏလာ အဝ်ႏနေဒွိုန်း ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ဒဲဉ်သီႏလာဗွေ ပအိုဝ်ႏလာယိုနဝ်ꩻ တနꩻတွမ်ႏ အိင်ဂလိပ်မတ်လာနဝ်ꩻသွူ။ မန်းခွန်ရာႏဇဝင်ႏအလꩻ ကတယ်ႏထောင်ႏ သုဝဏ္ဏဘုမ္မိနဝ်ꩻ သူရိယစန္တာႏသီးဖါ ဘိုးတော်အဉ္ဇန ထွာသွူခွန်ဟော်ခံꩻတဲင် ဖျိုႏထိုꩻသက္ကရာဇ် အွဉ်ႏကုဲင်အကျွင်ꩻနီဗာႏ ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ခလားခရစ်ကပေါႏ ထွာထာꩻဘီစီ ၆၀၀-ရပ်နဝ်ꩻသွူ။ ဘိုးတော်အဉ္ဇနခွန်နဝ်ꩻ ထွာဒုတိယ မဟာသမ္မတ ခွန်ဆက်(၂၈)ဆက်ကို မန်းရာႏဇဝင်ႏကို ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ခွန်ယိုနဝ်ꩻ ထွာသိဒ္ဓတ္ထ ဂေါတမ ၅၆၈-၄၈၀ ဘီစီရပ် ခွိုꩻနွယ်ႏသွုပ်စခါ ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ သူရိယစန္တာႏခွန် ကအုပ်စိုꩻပွိုင်ႏအခိန်ႏနဝ်ꩻ အရေꩻတန်သွတ်ꩻတဗာႏနဝ်ꩻ ကွပ်စွဉ်ႏခေါက်ဝုဲင်ႏရိုႏသေႏ ကေႏညိုႏဗာႏ ဗုဒ္ဓဂေါတမနဝ်ꩻသွူ။ သိဒ္ဓတ္ထ ထင်ႏထွာထွူဘုရာꩻနဝ်ꩻ ကျွꩻလွဉ်သုဝဏ္ဏဘုမ္မိတဲင် သူရိယစန္တာႏ ခွန်ဆက်လꩻလဲဉ်း ၁၀၀-လွိုနဝ်ꩻသွူ။ သုဝဏ္ဏဘုမ္မိ သထွုံႏခမ်းယို ဗွေႏမျတ်ဘုရာꩻ ကျွꩻလွဉ်တွိုႏစွဉ်ႏသွံလဲင်ႏဗွေဗွေတဲင် ဗော့ꩻဗွေႏမျတ်ဘုရာꩻ ကျွꩻတွိုႏလွဉ်နဝ်ꩻ ဟော်ꩻခြုဲင်းသျင်ꩻပျꩻနယ်ဖေႏ ပအိုဝ်ႏဖုံႏ ကအဝ်ႏကိုꩻကွယ်ႏ လူꩻလိုꩻဘဝ အုံအဝ်ႏအခေႏခံႏ ကျင်ꩻဝွတ္တရာꩻဖုံႏ၊ သစ္စာႏလစ်ꩻပါꩻ တရာꩻမျတ်ဖုံႏနဝ်ꩻ သူရိယစန္တာႏခွန်နဝ်ꩻ တောင်ꩻပြန်ႏလျောက်လဝ်းနီဗွေႏဘုရာꩻ၊ ယံအွဉ်ႏကုဲင်ထိုꩻနꩻထိုꩻမွုန်း ဝွေꩻတွမ်ႏဝွေꩻခမ်းသားထီသားဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ကွဲႏတွော့ꩻ နီဗွေႏဘုရာꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏလိုႏဖန်းဖြယ်ဖေႏ ဝွေႏနေႏယျသတ္တဝါႏသီး ဗွေႏဘုရာꩻသာသနာႏတဲင် တထွောင်းချင်ႏနဝ်ꩻ တအုံစွူတဝ်းသွူ။ နီဗွေႏဘုရာꩻထွို့ꩻချာသွူ ကလူꩻတောႏတဲင် ဗွေႏမျတ်ဘုရာꩻ နမ်းတင်ယံကိုꩻကွယ်ႏဝင်ꩻ ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻတွော့ꩻ ဖေႏသညင်ꩻလင်ꩻဖေႏ သူရိယစန္တာႏခွန်နဝ်ꩻသွူ။ သုဝဏ္ဏဘုမ္မိခမ်းတန်ကိုနဝ်ꩻ သူရိယစန္တာႏခွန်တွမ်ႏ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻယို ထွာရီးအွဉ်ဝင်ꩻ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏနဝ်ꩻသွူ။ ထွာလွဉ်လိုꩻယုံႏကေႏ ယွုမ်းအံႏမွေး ဘုရာꩻသာႏသနာႏနဝ်ꩻသွူ။ ဆုဲင်ꩻနဝ်ꩻ ထွာလွဉ်ယေန်ႏငဲမုꩻတသာ၊ အခွုမ်အမာꩻ၊ အယူႏအတွေꩻ၊ အအုံအအဝ်ႏတသာ၊ ထွာလွဉ်ဗွေႏမျတ်ဘုရာꩻ တပဲ့ꩻအစဲစ်ဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ နီဗွေႏဘုရာꩻ ကဖေႏသေꩻခါꩻဒါႏ ကလူꩻတောႏယို သူရိယစန္တာႏခွန် တယ်ႏသွူ"ရွှေစာရံ"စေႏတီႏတဲင် ဌာႏပနာႏသော့ꩻထွူတွော့ꩻ ကိုꩻကွယ်ႏလွဝင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ နီဗွေႏဘုရာꩻဆံꩻတောႏဒုတိယတဆူႏနဝ်ꩻ ပသာလွေꩻ "ယိုꩻဒယာꩻ"ဖဲ့ꩻတဲင် တယ်ႏသေꩻခါꩻယင်း "နာခွဉ်ꩻပထုံꩻ"စေႏတီႏတွော့ꩻ ဌာႏပနာႏသော့ꩻထွူတဲင် ကိုꩻကွယ်ႏလွဝင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ အဝ်ႏကုဲင်ကလူꩻတောႏတဆူႏနဝ်ꩻ သူရိယစန္တာႏခွန် ဖေႏဝွေꩻပိုမုဲင်းရွာ အဖြာꩻတန်တဲင် အွဉ်ႏကိုꩻကွယ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ အပိုဖြာꩻတန်နဝ်ꩻ အွဉ်ႏကုဲင်ဟော်နန်ꩻ ထန်ႏတောႏရꩻတခြာတဲင် အားထုတ်ဒျာႏတရာꩻနဝ်ꩻသွူ။ သူရိယစန္တာႏခွန် ကထင်ႏကာႏထွူကောင်ရွဉ်ကောင်ခံꩻနဝ်ꩻ ဖူးပေႏခွန်ပိုနဝ်ꩻ အုပ်ချုပ်သွုပ်လွေꩻ ပအိုဝ်ႏခမ်းနဝ်ꩻသွူ။ မုဲင်းရွာအဝေးအဖြာꩻတန် ကထင်ႏကာႏဖျင်ယင်း ကောင်ရွဉ်ကောင်ခံꩻနဝ်ꩻ ဖေႏအပ်ချာယင်း အဖူးဆံꩻတောႏနဝ်ꩻသွူ။ အဖူးပေႏထုမ်ႏသွူ ရော့ꩻသင်ꩻရာꩻခင်ႏလမ်းတဲင် တတိယဆံႏတောႏနဝ်ꩻ တဲႏသွူစေႏတီႏထမ်းဆကီ လုံးလောင်းတဲင် ကိုꩻကွယ်ႏယင်းနဝ်ꩻသွူ။ စေႏတီႏယိုနဝ်ꩻ ဟန်ႏသနီꩻ ထွာသတင်ꩻကျောႏ မဉ်ꩻကတန်ဒါႏ "ဘုရာꩻကျိုက်ထီးရိုး"တဲင် ပအိုဝ်ႏနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ"ဘုရာꩻလုံးဒင်ႏ"နဝ်ꩻသွူ။ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ကတယ်ႏဆို့ꩻသေꩻခါꩻခူꩻဝေင်ꩻ "ပွါအိုတွမ်ႏစကော"လိုꩻမျိုꩻဖုံႏ သွီႏထီꩻလွောင်ႏဗူႏအုံအဝ်ႏညီꩻသွူဝင်ꩻတဲင် ရဲးကာႏကွယ်ႏဖေႏ သုဝဏ္ဏဘုမ္မိ ရန်ႏသူႏအထန်ႏဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ စကောဖုံႏ ကတယ်ႏဆို့ꩻသေꩻခါꩻ ခမ်းထီနဝ်ꩻ အိန္ဒိယသားဟဲ့ꩻ"ဥဿာ"နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ယိုခါ အဝ်ႏထွာဝေင်ꩻ "ပဂိုꩻ"သွူ။ "ပွါအိုဝေး"ခမ်းထီနဝ်ꩻ စေဝါခြောင်တန် (ဧရာဝတီ)ဗောင်ႏ ကအဝ်ႏဒါႏ "သရေခတ္တရာ"နဝ်ꩻသွူ။ ယိုခါနဝ်ꩻ အဝ်ႏထွာဝေင်ꩻပြည်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ခွုင်းတဲင် စောက်ꩻခွိုꩻနွယ်ႏ ခမ်းထီပေႏဖုံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏမန်းခမ်းအခဝ်ဒွမ် ခြောင်တန်ဗောင်ႏ ကျွန်ꩻလောင်းနဝ်ꩻသွူ။ သူရိယစန္တာႏခွန်ဆက်ယို "ဓမ္မပါလ"ခွန်နဝ်ꩻ ထွာအရေꩻပါ တွိုႏခြောင်ꩻခွန်တပါꩻနဝ်ꩻသွူ။ အတွင်ꩻနဝ်ꩻနဝ်ꩻ အိန္ဒိယခမ်းကို တွမ်ႏအသောကခွန် ဘီစီ-၂၇၄-၁၃၆ ရပ် ကအွဉ်ႏလယ်ႏပျုသာႏသနာႏ "အာသျ"ခမ်းကို တခိန်ႏချင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ အသောကခွန်နဝ်ꩻ ပယ်ႏထိုꩻယားကုဲင် ဟိန္ဒူခွိုꩻစနစ်တွမ်ႏ လိုꩻကကိုꩻကွယ်ႏလူႏလူꩻစနစ်နဝ်ꩻသွူ။ ဗုဒ္ဓသာႏသနာႏတောႏ ဖေႏကကြောင်းစင်တဲင် အဝ်ႏခွုမ်မာꩻလွေꩻနဝ်ꩻသွူ။ တယ်ႏဆို့ꩻလွေꩻဖေႏ ဘုရာꩻစေႏတီႏကျောင်ꩻကန်ႏ တရွပ်ဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ကအဝ်ႏဒါႏ သုဝဏ္ဏဘုမ္မိ ပအိုဝ်ႏဖုံႏအလောင်း ကွပ်ဗုဒ္ဓသာႏသနာႏ တခြို့ဒို့ꩻလွဉ်တဲင် အိန္ဒုခြောင်တန်ခြောင်ႏ ယေန်ႏငဲမုꩻဖုံႏနဝ်ꩻလဲ့ တိုꩻခြဲ့ꩻတွိုႏလွဉ် ဆꩻကွဉ်ႏဖဲ့ꩻနဝ်ꩻသွူ။ လုဲင်ꩻ အနုပညာႏယေန်ႏငဲမုꩻဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ခွိုꩻခွိုꩻကအဝ်ႏလွေꩻဝုဲင်ႏတွိုႏဗာႏ ဘုရာꩻသီႏဟိုဠ်ႏခမ်းနဝ်ꩻသွူ။ လွေꩻဝုဲင်ႏဗာႏ နီဗွေႏဘုရာꩻတဲင် ဘာႏသာႏရေꩻကို ကပဲစ်မာႏဗာႏဒါႏ အပဲစ်ပေႏတန်ဖုံႏ ဖေႏကထိုꩻမားလွစ်ကင်ꩻထိုအီအတွက်တဲင် ကေႏညိုႏဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ ခယ်ႏခမ်းကို ကလွေꩻဝုဲင်ႏဘုရာꩻသားဖုံႏ၊ လိုꩻဖြေꩻလိုꩻစာသားဖုံႏလဲ့ အဝ်ႏဖျတ်ကာႏတွိုႏလွဉ် သုဝဏ္ဏဘုမ္မိနဝ်ꩻသွူ။ သုဝဏ္ဏဘုမ္မိနဝ်ꩻ ခယ်ႏရာႏဇဝင်ႏကို "တန်"ခွန်အဆက် အဝ်ႏပွိုင်ႏစိုꩻ "ပိုင်ယာအိုခမ်း"အေဒီ ၆၁၈-၉၀၇ နေင်ႏရပ်နဝ်ꩻသွူ။ အခိန်ႏတွင်ꩻယိုနဝ်ꩻ ခယ်ႏခမ်းလိတ်လုဲင်ꩻ အတဲမ်းအကဲစ်ꩻအမုဲင်ဖုံႏ အဆင်းအရန်းတသွောင်းလဲဉ်းနဝ်ꩻသွူ။ တရာꩻဥပဒေႏ အလေꩻခဉ်ႏတဲက်တွိုင်ꩻစနစ်ဖုံႏ နားရီႏထီ နာႏရီႏမွူး နားရီႏစေးဖုံႏလဲ့ အဝ်ႏမာꩻတယ်ႏထွင်ႏလဲဉ်းနဝ်ꩻသွူ။ အိန္ဒိယတွမ်ႏ ခယ်ႏယေန်ႏငဲမုꩻနီဗာႏနဝ်ꩻ မာꩻတသွောင်းထင်ႏထိုဖေႏ ပအိုဝ်ႏယေန်ႏငဲမုꩻတဲင် ပသာတွိုႏလွေꩻဖေႏ ခေတ်ကာလတသာ တဗာႏကိုနဝ်ꩻသွူ။ သုဝဏ္ဏဘုမ္မိနဝ်ꩻ ထွာအိန္ဒိယတွမ်ႏခယ်ႏ လိုꩻဖြေꩻလိုꩻစာသား လုဲင်ႏဝင်ꩻတခြိုꩻ ထာꩻဖြေꩻစာခင်ႏလမ်းနဝ်ꩻသွူ။ ခွန်ဓမ္မပါလနဝ်ꩻ အပိုဓမ္မကောသလ အဝ်ႏတဖြာꩻသွူ။ ဝွေꩻနဝ်ꩻ ထွာလိုꩻစွန်ꩻထင် တရုဲင်တဖြာꩻတဲင် ဝွေꩻဖေႏကလေ့လာ ထောင်ထွားဗုဒ္ဓဘာႏသာႏတဲင် ဗွေႏဗွန်တန်ဖုံႏ ထွဉ်ႏအွဉ်ႏစွꩻလွေꩻ သီႏဟိုဠ်ႏခမ်းနဝ်ꩻသွူ။ ဝွေꩻကံႏဟဝ်တွောꩻ တွိုႏလွေꩻကျုံႏတနꩻစွဉ်ႏ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ ဒင်ႏသံဂါႏယနာႏပွယ်ꩻ အလဲင်ႏ တတိယ ဘီစီ-၂၆၁နဝ်ꩻသွူ။ ဓမ္မကောသလနဝ်ꩻ ဘာႏသာႏငဝ်းငွါနီမျိုꩻ အတဲမ်းအဒေါ့ꩻယို ဝွေꩻဒါႏလျင်ႏလို့နဝ်ꩻသွူ။ ဗုဒ္ဓပိဋကတ် (၃၆)တွယ်ꩻအကို အဝ်ႏသက္ကဋဘာႏသာႏတဲင် ဝွေꩻတဲမ်းပြန်ႏထန်ႏလွဉ် ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏတဲင် တဲမ်းထန်ႏတွမ်ႏအီႏဗွိုန် "ပျူ"လိတ်သွံပုံႏတပုံႏ အက္ခရာႏနဝ်ꩻသွူ။ သျင်ႏဓမ္မဃောသ အဝ်ႏပိဋကတ်သွံဘုံႏအကို ကပြန်ႏထန်ႏလွဉ် ပျူလိတ်နဝ်ꩻ ကျိုꩻစာꩻထေအာႏဗာႏမွေးစွဉ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ လိတ်လုဲင်ꩻဖုံႏယို သွဉ်ဖေႏဗွေႏဗွန်ကျောင်ꩻ ရဟန်ꩻသျင်ႏပေႏဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ကတဲမ်းပြန်ႏတသာလွဉ်ဗာႏနုဲင်းယိုနဝ်ꩻ ကွိုက်ꩻပေါင်ꩻဖြေꩻစာတွမ်ႏ ခမ်းလင်တန်ႏတူႏတရျားမုꩻအဝ်ႏလွဉ်တဲင် ကကွိုက်ꩻပေါင်ꩻတွမ်ႏအိန္ဒိယနဝ်ꩻ တိုꩻခြဲ့ꩻလုဲင်းလွဉ်နဝ်ꩻသွူ။ သုဝဏ္ဏဘုမ္မိနဝ်ꩻ ထွာစွဉ်ႏခမ်းလွိုင်ႏကွုန်ꩻ ပြန်ꩻပြော်ꩻ တိုꩻတက်ဝေင်ꩻတဝေင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ ဝေင်ꩻနဝ်ꩻလဲ့ တယ်ႏရဲးခါꩻနေးတွမ်ႏအွတ်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ လမ်းလဲ့ မာꩻတွမ်ႏသေင်ႏဆွော့ꩻစား၊ ဟဲ့ꩻလွဉ်လိုꩻတယ်ႏမာꩻထာꩻရုပ်သား လက်သမာꩻ ဗိသုကာႏ လိုꩻတောက်ꩻဒိုဒါႏလုံးသား၊ ကဝ်ႏလုဲင်ꩻတဲမ်းသား အွိုးအိန္ဒိယခမ်းကိုတဲင် သွဉ်ထူႏမာꩻနုဲင်းလွတွော့ꩻ ဝွေꩻသီးနမ်းတာႏ လုမ်းဗဉ်ႏတခြင်လွဉ်နဝ်ꩻသွူ။ ကအဝ်ႏသွိုဒါႏဝင်ꩻ စကောတွမ်ႏပွါအိုသီး "ဥဿာတွမ်ႏ သရေခေတ္တရာ"ခမ်းဖုံႏနဝ်ꩻ ပြုဲင်ပြင်ꩻဆုတ်ယုတ်ထိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ အတွင်ꩻနဝ်ꩻနဝ်ꩻ အိန္ဒိယတွမ်ႏ တေလဂံနတွမ်ႏ ဩရိဿကို ကအဝ်ႏဒါႏ ကွပ်အိန္ဒိယကုန်ႏသယ်ႏဖုံႏတဲင် လိုꩻအလွောင်ႏအဗူႏတသာ တွိုႏလွဉ်သော့ꩻနဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻအလွောင်ႏအဗူႏတသာ တိုꩻပွာꩻအာလွဉ်တဲင် ရော်ꩻရယ်ꩻဝင်ꩻ တွမ်ႏလိုꩻကအဝ်ႏထွူလီꩻသားဖုံႏတွော့ꩻ တောႏလမ်းတောႏပါႏလွဝင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ ထွာလွဉ်လိုꩻစားနဝ်ꩻ တခြို့ဗဉ်ႏ အကျိုꩻစီꩻပွာꩻတာႏနဝ်ꩻသွူ။ တလဲင်ႏတစိꩻစိꩻ တွမ်ႏလိုꩻသီးဓလေ့ထုံꩻစံႏ ကတယ်ႏဆို့ꩻခါꩻ၊ ကအွဉ်ႏချꩻခါꩻ ခင်ႏလမ်းဖုံႏတွော့ꩻ ခြောင်ဖင်ႏတရွေꩻ ခိုႏဒွမ်ယိုကိုနဝ်ꩻ ထွာလွဉ် "ရာမညဒေသ"နဝ်ꩻသွူ။ ကအဝ်ႏထွူလီꩻလဲဉ်း ခမ်းနီခမ်း ပြယ်ႏတွမ်ႏပဂိုꩻနဝ်ꩻ ထွာလွဉ်တလဲင်ꩻ(မဲင်ꩻ)ခမ်းထီနဝ်ꩻသွူ။ တလဲင်ꩻသီးနဝ်ꩻ အုပ်ချုပ်တခြို့ထိန်ꩻသေꩻခါꩻ အခဝ်တွို့ꩻတဲင် ပအိုဝ်ႏဖုံႏလဲ့ တွမ်ႏဝွေꩻသီး လွောင်ႏဗူႏငိမ်ꩻချမ်ꩻ အုံအဝ်ႏညီꩻနွောင်ꩻလွဉ်လွဝင်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ ဖြေꩻစာကူꩻကားတွမ်ႏ ဘာႏသာႏရေꩻဖုံႏလဲ့ ပေါက်ပုဲင်ကွိုက်ꩻပေါင်ꩻလွဉ်ဗာႏဝင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ အဝ်ႏသုဝဏ္ဏဘုမ္မိကို ရွှေစာရံတွမ်ႏ အဝ်ႏဥဿာကို ရွှေမော်ဓောဘုရာꩻဖုံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏမာꩻဘုရာꩻပွယ်ꩻ စွုမ်ႏနေင်ႏနေင်ႏတဲင် ထွာလွဉ်စွဉ်ႏဒျာႏ ပအိုဝ်ႏတွမ်ႏတလဲင်ꩻသီး ဘာႏသာႏရေꩻပွယ်ꩻ ဗဟိုႏခင်ႏလမ်းနဝ်ꩻသွူ။ ပအိုဝ်ႏတွမ်ႏတလဲင်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ တဖြာꩻတွမ်ႏတဖြာꩻ လိုꩻမုꩻရေꩻရာႏဖုံႏ ပေါက်ပုဲင်ကွိုက်ꩻပေါင်ꩻ မော့ꩻတလူႏဖဉ်းလွဉ်လွဝင်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ပအိုဝ်ႏခွန်အဆုဲင်ꩻသွတ်ꩻလက်ထက်(စိုး)နဝ်ꩻ သုဝဏ္ဏဘုမ္မိကံႏကျမ္မာႏတွိုႏလွဉ် အရေꩻတန်သွတ်ꩻအရန်းနဝ်ꩻသွူ။ ခမ်းသားထီသား လိုꩻတင်ꩻလုဲင်ဖုံႏ လောဘတန်လွဉ် ဘာႏသာႏရေꩻ၊ ဘာႏသာႏရေꩻနဝ်ꩻလဲ့ ထိုꩻမားကုဲင်သွုမ်ꩻလို့သွူတဲင် ထွာလွဉ် ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ အတုꩻအယောင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ဉာဏ်ႏဒွေါင်ႏဉာဏ်ႏဟွေႏဖုံႏ မဉ်ခြွေခြာႏမွိုင်ထာꩻတွော့ꩻ ထိုးတဖူꩻ ထောင်လွဉ်ꩻလွ တဖူꩻမာႏဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ တဖူꩻလွေꩻဖွိုႏ ဉာဏ်ႏဒွေါင်ႏတွမ်ႏ အဂ္ဃိယတ်တဖူꩻပညာႏယို "အီစစ်နင်ပါးဆဉ်း"ကုန်ႏသယ်ႏဖုံႏ အီလွဉ်သော့ꩻနဝ်ꩻသွူ။ ဗွေႏဗွန်ကျောင်ꩻ စနစ်ကုဲင်လွဉ်ထွူတဲင် အွꩻဒဝ်ထာꩻတောႏထာꩻလောင်ꩻဖုံႏတဲ့ ထွာလွဉ် လိုꩻအမျာꩻထာꩻကျင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ ထာꩻတဟဝ်တဝ်း တလွိုးပေႏသꩻခရာႏဖုံႏနဝ်ꩻ မော့ꩻဗာႏလွဉ် ပအိုဝ်ႏခွန်အဆုဲင်ꩻ ခွန်မနုဟာႏစိုးနဝ်ꩻသွူ။ ခွန်ယိုနဝ်ꩻ နေးထူႏတဝ်း အမူꩻအမတ် အကျံႏအဉာဏ်ႏဖုံႏ၊ လွိုဆန်သွူတဲင် နေးထူႏတောႏလမ်းတွမ်ႏ ခွန်ပိုမူႏပဂိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ ခွန်ပိုမူႏယို အမဉ်ꩻကျောႏတွမ်ႏ ထာꩻတဟဝ်တဝ်းတဲင် ကျင်ꩻကုဲင်အဝ်ႏဒို့ꩻတခြို့တဲင်တွော့ꩻ တခမ်းလွုမ်း အကျင်ꩻကုဲင်ထိုꩻဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ တခမ်းလွုမ်း အကျင်ꩻပꩻပြုဲင်တဲင် တဲ့ꩻတဝ်းဒွုမ်ဝင်ꩻ၊ ထွာလွဉ်ထာꩻရွို့ꩻရန်ႏ၊ အွဉ်ႏဖေင်ꩻလွ ဘာႏသာႏတရာꩻ၊ စာရိတ္တနမ်းကျင်ꩻကုဲင်လို့နဝ်ꩻသွူ။ သျင်ႏအရဟံနဝ်ꩻ ဖေႏသတိꩻခွန်ဟော်ခံꩻနဝ်ꩻသွူ။ ဝွေꩻထာꩻခွုမ်မာꩻ အကျင်ꩻကုဲင်ဖုံႏ မဉ်ႏတဖျင်တဝ်းနဝ်ꩻ ဗွေႏဗွန်တွမ်ႏခမ်းသား တင်ꩻလုဲင်ဖုံႏ ဘေꩻအန္တရာယ်ႏ အီႏတွိုႏလွဉ်ကရိုꩻနဝ်ꩻ သျင်ႏအရဟံ ဖေႏသတိꩻနုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့ ကွပ်တနေးနာႏတဝ်းတွော့ꩻ သျင်ႏအရဟံလဲ့ သꩻကုဲင်ငါႏနဝ်ꩻမꩻ ထန်ႏလွေꩻတေားခန်းတဖူꩻ ပဂံႏခမ်းနဝ်ꩻသွူ။ ဝွေꩻဗွေႏအင်းရွယ်ႏချက်နဝ်ꩻ အရည်းကြီးဝါဒ ကအဝ်ႏတခြို့ဒို့ꩻဗဉ်ႏဒါႏ ပဂံႏခမ်းယို အီႏသွင်ꩻသော့ꩻဖေႏလုဲင်ႏ ဗုဒ္ဓဝါဒ အစဲစ်အမန်ႏနဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏတနီꩻနဝ်ꩻ သျင်ႏအရဟံ ကျွꩻတုံꩻလူႏခံႏခန်း ဒဲဉ်သွမ်ꩻ ပဂံႏခမ်း တဖူꩻလောင်းနဝ်ꩻသွူ။ ကတူးကြေင်း ဗုဲင်တွမ်ႏသင်ႏကန်ꩻရောင်ႏတသီးတဲင် ထူꩻဆန်ꩻငါႏနဝ်ꩻသွူ။ သတင်ꩻယိုနဝ်ꩻ တွိုႏလွေꩻထ့ခန်း ပဂံႏခမ်း ခွန်အနောရထာထျꩻတဲင် ထွဉ်ႏပင်လွဉ်ခန်း နန်ꩻတောႏကိုနဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏနဝ်ꩻတဲင် သျင်ႏအရဟံ ဟော်ခြုဲင်းနယ်ဖေႏ အနော်ရထာ ဗုဒ္ဓတရာꩻတောႏတွမ်ႏ ကျင်ꩻဝွတ္တရာꩻ နန်ꩻတောႏကိုနဝ်ꩻသွူ။ အနောရထာနဝ်ꩻ သေဗာႏသွူ ပိဋကတ်သွံဘုံႏအကျောင်ꩻခရာႏတဲင် အာႏရꩻတွိုႏသꩻခန်း ဗွေႏဗွန်ဖုံႏတွမ်ႏ ပအိုဝ်ႏဖုံႏ တဲမ်းသုံꩻဒါႏ "လိတ်ပျူ"ဖုံႏနဝ်ꩻတွော့ꩻ ဝွေꩻနမ်းတာႏလဲ့ မဉ်လꩻနုဲင်းနုဲင်း ပိဋကတ်ရတနာႏ သꩻကိုထွာလွဉ်နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ အခိန်ႏတွင်ꩻယိုနဝ်ꩻ ခမ်းသားတင်ꩻလုဲင်ယို မန်းဖုံႏဒျာႏ၊ မန်းခွန်ဟဲ့ꩻရိုꩻ အွဉ်ႏထွော့သတ်မတ်လွေꩻလဲဉ်းနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ဝွေꩻနဝ်ꩻ ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ ကအဝ်ႏထွန်ꩻကာꩻလေလင်းဒါႏ တွမ်ႏမန်းခမ်းအခဝ်ဒွမ် သုဝဏ္ဏဘုမ္မိယို တရာꩻဝင်ႏ ပေါက်ပုဲင်ကွိုက်ꩻပေါင်ꩻဝင်ꩻ အဲဉ်ထဝ်းနဝ်ꩻသွူ။ ပဂံႏခမ်းကို ခမ်းသားတင်ꩻလုဲင်ဖုံႏနဝ်ꩻ အအဝ်ႏသော့ꩻဒျာႏ အရည်းကြီး ရဟန်ꩻသီးစူကိုတဲင် အဝ်ႏပꩻလီလာ တဗက်တဗွိုဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ အရည်းကြီးရဟန်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ နေင်ႏညအာ မန်းခမ်းသားအတာႏ ထွာဒျာႏထာꩻဝင်ꩻသꩻခရာႏတန်နဝ်ꩻသွူ။ မဉ်အွဉ်ႏလွစ်ထန်ႏငါႏ ဝွေꩻသီးဘာႏသာႏရေꩻဝါႏဒမာႏ ကအဝ်ႏစွိုင်တဉ်ႏသေꩻခါꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ သုဝဏ္ဏဘုမ္မိခမ်းကို ဗုဒ္ဓပိဋကတ်အဝ်ႏစွစ်ꩻလီလဲဉ်းရိုꩻလဲ့ ပဂံႏခမ်းနဝ်ꩻ တခုဲင်ႏထီႏဗာႏတဝ်းဒွိုန်းနဝ်ꩻသွူ။ ပွိုးနဝ်ꩻမꩻ အနောရထာႏနဝ်ꩻ အွဉ်ႏစွꩻလင်ꩻအလိုꩻ အွဉ်ႏလင်ꩻပင်ꩻဗုဒ္ဓပိဋကတ်၊ လင်ꩻပင်ꩻဖဗဲင်း ပိဋကတ် အွိုးသုဝဏ္ဏဘုမ္မိနဝ်ꩻသွူ။ ပအိုဝ်ႏခွန်မနုဟာႏနဝ်ꩻ ဖေႏဖဗဲင်းတဝ်းသွူတကာတဝ်း ဟွိုက်ꩻဟက်ဆွုမ်ႏထဲင်းဝင်ꩻတွော့ꩻ အနောရထာႏအလိုꩻ ထင်ႏသဲင်ꩻလဝ်းနယ်ချာ - ထွဉ်းအီႏဖေႏဖနဝ်ꩻ ခွန်းဟွိုက်ꩻဆွုမ်ႏထဲင်းနီ အနောရထာထင်ႏဟွုန်နုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် ရဲဉ်ꩻတွမ်ႏစဲ့ꩻတပ်ဖုံႏတွော့ꩻ လင်ꩻတွိုက်ꩻထူႏနေးစွဉ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ခရစ် ၁၀၅၇-နေင်ႏနဝ်ꩻ ခွန်မနုဟာႏစဲ့ꩻသွုမ်ꩻတဲင် ပအိုဝ်းသုဝဏ္ဏဘုမ္မိနဝ်ꩻ ကုဲင်ပြင်ꩻထိုꩻဗာႏသွူတကာႏတဝ်း လိုꩻဒါႏလိုꩻသေ လက်သမာꩻ ကျောင်ꩻကန်ႏ တရွပ်ဖုံႏ အထိန်ꩻအမတ်ဖုံႏနဝ်ꩻ ခံႏဗာႏအနောရထာႏယားကုဲင် မာꩻပြင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻလွုမ်ꩻတကာႏတဝ်း လိုꩻသေလိုꩻဒါႏ အဖြာꩻပေါင်ꩻ ၃၀၀၀-နဝ်ꩻလဲ့ ဝွေꩻသီးဆွမ်ꩻသဲင်ꩻပါတဲင် ဝွေꩻသီးအွဉ်ႏသဲင်ꩻမာꩻဖေႏ တရွပ်ထွူတကာႏတဝ်း ဝွေꩻသီးကဆွမ်ꩻသဲင်ꩻလိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ဒိုတအိုသဲင်ꩻနေးစူတွော့ꩻ ဒွါႏသဲင်ꩻနေးတွမ်ႏတဖြို့ꩻနဝ်ꩻသွူ။ ဝွေꩻသီးကဆွမ်ꩻသဲင်ꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏဆꩻနဝ် ဆွမ်ꩻသဲင်ꩻတွော့ꩻ အမဉ်ꩻတွင်ႏတေားခန်း "တောင်သူ"နုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် ထင်ႏတွိုႏလွဉ်အင်္ဂလိပ်ခေတ်နဝ်ꩻ ဝွေꩻသီးသဘော်ꩻသမ်းပေါက်တေားဒျာႏ လုဲင်းသားနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ပွိုးနဝ်ꩻမꩻ တယ်ႏစစွဉ်ႏနဝ်ꩻကာႏ ပအိုဝ်ႏယေန်ႏငဲရေꩻယို ထိုꩻမားထံထိုꩻဗာႏနဝ်ꩻသွူ။[၁][၂][၃]