အံႏအေႏငဝ်းခြုဲင်း
"အံႏအေႏငဝ်းခြုဲင်း" အွိုးပွိုင်းလဲင်ႏစခါ နေင်ႏပေါင်ꩻအာအာအကို ခွန်ဟောခံꩻတဖြာꩻနဝ်ꩻ ပိုခိုအဲဉ်ထဝ်း၊ အဝ်ႏပိုမူႏတဖြာꩻစွို့ꩻဒျာႏသွူ။ ပိုမူႏနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ယောင်ꩻတဲ့သံးတရေꩻ၊ ယဉ်ႏကေႏလိန်ႏမာႏတဲင် မွိုးဖါရက်မွေးစွဉ်ႏထာꩻသွူ။ ပိုမူႏနဝ်ꩻ သက်ထွိုင်ႏလꩻ နီဆီအခိန်ႏတောႏလံးထွိုင်ႏဗာႏ အခိန်ႏတောႏပါႏထွိုင်ႏတွိုႏနဝ်ꩻ အဖါခွန်ဟောခံꩻ စီႏစဲဉ်ႏဝွေႏဖန်ႏဖေႏခန်း ထာꩻတောႏလံးခရာႏ ထာꩻတောႏပါႏကိစ္စနဝ်ꩻသွူ။ ပိုမူႏတောႏလံးခရာႏ တောႏပါႏကိစ္စယိုနဝ်ꩻ အမွိုးလဲ့ တတွိုင်ႏပင်ႏတဝ်း၊ အပိုမူႏသဖော်ꩻဆန္ဒလဲ့ တရီတဝ်း၊ အဟောꩻဒါႏ ပုဏ္ဏာꩻပေႏတင်ႏသားဖုံႏလဲ့ တဒေါ့ꩻရီတဝ်း၊ အဖါခွန်ဟောခံꩻတဖြာꩻဒျာႏသွူ။ အဖါခွန်ဟောခံꩻ ထာꩻယူႏနဝ်ꩻ ဝွေꩻသီးနဝ်ꩻ ထွာလဲဉ်းသွူ ခွန်ဟောခံꩻ၊ ပစ္စေꩻဥစ္စာႏ ရတနာႏမျိုꩻဖုံႏ အဝ်ႏစုံႏလင်ႏလဲဉ်းဒျာႏတဲင် ကအီႏတောႏလံးဒါႏ ဝွေꩻပိုမူႏ၊ ကအီႏထွာဒါႏ ဝွေꩻမယို ရွဉ်ခံꩻဥစ္စာႏ ရတနာႏလွိုင်ႏလဲ့နဝ်ꩻ၊ လွိုင်ႏတဝ်းလဲ့နဝ်ꩻ အရေꩻတတန်တဝ်း၊ အရေꩻကတန်ငါႏနဝ်ꩻ ဝွေꩻမယိုနဝ်ꩻ တွိုႏတနီꩻခါ အီႏထွာဗာႏခွန်ဟောခံꩻ၊ အီႏအုပ်ချွုတ်ဗာႏခမ်းထီတဲင် အဝ်ႏလိုႏငါႏ လိုꩻထာꩻသေ ထာꩻဒါႏဉာဏ်ႏပညာႏ ရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻတွော့ꩻ ဖေႏကမော့ꩻ၊ ဖေႏကလꩻ လိုꩻပညာႏတန်နဝ်ꩻ "ဒူႏဟူႏဟူႏ- နာႏစဲင်းစဲင်းဝင်ꩻဟုဲင်းဗွေႏ၊ နီသွဉ်းသီးခွန်ဟောခံꩻ ပိုမူႏနဝ်ꩻ အသက်နီဆီဗွေ အချိန်ႏတောႏလံးတောႏပါႏ၊ အချိန်ႏမင်္ဂလာႏ စေနေင်းယာတွိုႏလဲဉ်းသွူတဲင် ခိုဗင်ႏလိုꩻယွဲး အဖြာꩻမုဲင်ꩻတရိုꩻတဝ်း ကသေစဲင်းဒါႏ လိုꩻအေႏအရသာႏနဝ်ꩻ အီႏမင်္ဂလာႏဖေႏတဲ့ ဗွေႏဩ၊ ဒူႏဟူႏဟူႏ-"ဒုံႏမောင်းဝေင်ꩻကို ဆောႏလွေꩻစွဉ်ႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ထွိုင်ႏဟွိုန်ငဝ်းဆောႏနုဲင်းယိုနဝ်ꩻ ခိုဗင်ႏဖုံႏ မဲဉ်လꩻခွန်ဟောခံꩻပိုမူႏ၊ မဲဉ်ထွာလွခွန်ဟောခံꩻမတဲင် ထိုမ်ႏအံႏတူႏတူႏတေ့ꩻတေ့ꩻလွဝင်ꩻ လိုꩻအေႏဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻခိုအေႏ၊ လိုꩻမူႏအေႏ၊ လိုꩻပေႏအေႏ၊ လိုꩻတန်အေႏ၊ ဗွေႏသျင်ႏအေႏ၊ ဗွေႏဗွန်ဗွေႏစင်ꩻအေႏ၊ အေႏဆွော့ꩻအေႏပနဲဉ်ႏ၊ အေႏပဲစ်ꩻအေႏဟို့ꩻဆာ-စတဲင် အေႏအမျိုꩻမျိုꩻ ဖေႏကပါစွုမ်ႏ၊ ဖေႏကသေစွုမ်ႏနဝ်ꩻ ထိုမ်ႏအံႏတူႏတူႏတေ့ꩻတေ့ꩻလွဝင်ꩻဖုံႏသွူ။ ဆောႏကေႏညာႏထွူ ထွိုင်ႏလꩻ တလာရပ်နဝ်ꩻ "ဒူႏဟူႏဟူ- ဟွေး ခိုဗင်ႏလိုꩻယွဲးဖုံႏ လိုꩻကသေစဲင်းဒါႏ လိုꩻအေႏအရသာႏ၊ လိုꩻကမဲဉ်လꩻဒါႏ ခွန်ဟောခံꩻပိုမူႏနဝ်ꩻ ခွန်ဟောခံꩻ မဲဉ်မော့ꩻမဲဉ်ဒေါ့ꩻရီတဲင် မွူးရဝ်ꩻနီꩻယို ထင်ႏထေ့သွော့ ခွန်ဟောခံꩻလုဲင်းနေား၊ ဒူႏ-ဟူႏ-ဟူႏ"ကျောႏညာႏဆောႏသံးဖျင်နုဲင်းယိုသွူ။ နုဲင်းမွူးရဝ်ꩻနီꩻ ဟောလောင်းနဝ်ꩻ ခွန်ဟောခံꩻယွိုင်ႏဖုဲင်ကင်း မာꩻနေးအခန်ꩻပေႏပေႏတွော့ꩻ မော့ꩻခွဲးဒေါ့ꩻရီဒျာႏ လဲင်ႏဖြာꩻဖြာꩻသွူ။ လိုꩻကမဲဉ်လꩻဒါႏ ခွန်ဟောခံꩻပိုမူႏနဝ်ꩻ တဖြာꩻဝင်ꩻနီ အဆီတန်ꩻ တမွေးတဝ်း၊ အဝ်ႏအရျာꩻတန်ꩻတဲင် ခွန်ဟောခံꩻနဝ်ꩻ အွဉ်ႏသꩻဆွာꩻဆွာꩻ ရီစဲစ်ဆေꩻဗာႏ အေႏအရသာႏနဝ်ꩻသွူ။ ရီရီထွူနဝ်ꩻ တဲမ်းမတ်ခါꩻသော့ꩻ အလိတ်အုပ်ကိုနဝ်ꩻသွူ။ တဲမ်းမတ် မွေးတမွေးတဝ်းနဝ်ꩻ သေတဝ်း၊ တွမ်ႏကံလောင် တွမ်ႏလိတ်အုပ်တဲင် အဝ်ႏမာꩻလွေꩻနုဲင်း အတဲမ်းမတ်ပုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ခိုဗင်ႏယွဲးဖုံႏနဝ်ꩻ တဖြာꩻထွူတဖြာꩻ နွို့လွေꩻထေ့ဗာႏ ခွန်ဟောခံꩻ အွိုးဖုဲင်ကင်းယွိုင်ႏကိုထွူတဲင် ကသေဒါႏ အေႏအရသာႏယို ခြုဲင်းနယ်ဗာႏ ခွန်ဟောခံꩻ တဖြာꩻထွူတဖြာꩻသွူ။ ဖုဲင်ကင်းကိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏခွန်ဟောခံꩻတွမ်ႏအပိုမူႏလွုမ်ꩻသွူ။ ခိုဗင်ႏယွဲးဖုံႏနဝ်ꩻ ဖြောင်းယိုအဝ်ႏခြုဲင်းအေႏအရသာႏလဲ့ တွိုႏအမဲ့နဝ်ꩻ ထွားစဲင်းတဝ်းခွန်ဟောခံꩻပိုမူႏ တဖြာꩻဖြာꩻလဲ့ တပါတဝ်းနဝ်ꩻသွူ။ ခွန်ဟောခံꩻပိုမူႏနဝ်ꩻလဲ့ တနီꩻလုမ်းလုမ်း ဟွိုန်စွဉ်ႏအေႏခရာႏလွဉ်းလွဉ်းတဲင် လဲင်ꩻတမဲဉ်အံႏဒွုမ်ဒဲဉ်၊ တလီꩻတွန်းတခါႏခါႏနေးစွဉ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ပါꩻဖြောင်းအံႏအေႏတန်ဖုံႏသူꩻနဝ်ꩻ တဖြာꩻတဝ်းလဲ့ တဖြာꩻ အီႏထွာဝွေꩻဝါꩻ အီႏနို့ꩻဝွေꩻဗုဲင်ႏတဲင် ဝွေꩻကွဲးယူႏယူႏနဝ်ꩻ မဲဉ်အော့ꩻသဲင်နေးစွဉ်ႏထာꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကွဲးရီရီ ကွဲးစဲစ်ဆေꩻဆေꩻနဝ်ꩻ မွူးလဲ့လွဲꩻလင်ꩻ၊ မွူးလဲ့ပင်ꩻဖွိုႏ အခိန်ႏထွိုင်ႏတွိုႏ လစ်ꩻနားရီႏလွိုရပ်နဝ်ꩻ ခံႏအင်တာဗျူးသား လိုꩻလို့ထိုꩻတဲင် ခွန်ဟောခံꩻလဲ့ တာႏဝွန်ႏဝတ္တရာꩻ ထာꩻမာꩻကွဲထွူငါႏသွူ။ အီႏထွူသွူလေႏလေႏ အဆုဲင်ꩻသွတ်ꩻ ပါꩻတဖြာꩻနဝ်ꩻ ရုဲင်းရုဲင်းဟန်ဟန် တွမ်ႏထာꩻဒေါ့ꩻထင်ထင် သံးနွို့လွဉ်ယင်းတဲင် ခွန်ဟောခံꩻလဲ့ ရီဗာႏယင်း အွီႏနွိုးဆျာႏခါႏ လိုꩻအေႏအရသာႏသွူ။ "မောင်ႏမဉ်ꩻနုဲင်းမုဲင်ꩻ?" "မဉ်ꩻခွန်သုတဩ" "အဝ်ႏရပ်ကွက်မုဲင်ꩻ?" "အဝ်ႏမင်္ဂလာႏရပ်ကွက်ဩ" "လံးမုဲင်ခွိုင်းမုဲင်ꩻ?" "လံးမုဲင်နဝ်ꩻ ၅၂၈-ဩ" "အွူ-မွေးလဲဉ်း၊ လိုꩻအေႏနဝ်ꩻ အရသာႏနုဲင်းမုဲင်ꩻ" "လိုꩻအေႏနဝ်ꩻ လိုꩻပေႏလိုꩻတန်၊ လိုꩻကျောင်ꩻလိုꩻလံး၊ လိုꩻမူႏလိုꩻခိုအေႏ အရသာႏ တဗွိုန်လို့တဝ်းတဝင်ꩻဩ၊ လိုꩻဓာတ်မေႏအာႏပေႏ အေႏလဲ့ တဗွိုန်ဖျင်တဝ်းတဝင်ꩻဩ၊ နဝ်ꩻလွုမ်ꩻတကာႏတဝ်း အေႏသဲင် အေႏစဝ်ႏအေႏဆွော့ꩻ အေႏပနဲဉ်ႏလဲ့ အရသာႏ တဗွိုန်ဖျင်တဝ်းဝင်ꩻဩ" "ဟွူး-နာꩻယိုမွော့ သေစွုမ်ႏမွေးငါႏအီး၊ နာꩻအံႏဗာႏလို့နဲ့" "အံႏဗာႏတဝ်းဩ၊ ဖေႏကသေအေႏ အရသာႏနဝ်ꩻ အံႏနေးမꩻ တမွေးတဝ်း၊ တအံႏတဝ်းတွော့ꩻ နေးတွမ်ႏပရမတ္ထပညာႏ အဘိဓမ္မာႏနယ်ꩻတဲင် ရံꩻဆꩻဝွေႏဖန်ႏနေးလဲ့ လꩻဒျာႏ၊ နေးတွမ်ႏပိန္တော်ꩻပညာႏ တသီႏဆရာႏထာꩻသေတဲင် ရံꩻဆနေးတဲ့ လꩻဒျာႏ၊ မမꩻ အံႏဗာႏနေး တမွေးတဝ်းဩ" "ဟိုး- နာꩻထာꩻဒေါ့ꩻယိုတန်မွော့ ပညာႏယာႏပါမွေးစွဉ်ႏအီႏ၊ အွူ ဒေါ့ꩻဆွာꩻပုဲင်ႏဒွုမ် အေႏသဲင်အေႏစဝ်ႏ အရသာႏကွာႏလွဝင်ꩻနုဲင်းမုဲင်ꩻ စေခြုဲင်းနယ်စံꩻမွိုင်" "မွေး ဗွေႏဩ၊ အေႏစဝ်ႏနဝ်ꩻ ဖေ့ꩻထူꩻသဉ်ဖုံႏ ကုဲင်းဟိုမ် ကုဲင်းမက်တဲင် အရသာႏနွိုး ပေါင်းအာအာသနဲ့ဩ၊ အေႏသဲင်နဝ်ꩻ စောက်ကနွန်းဖုံႏ၊ ကွီႏကျောင်ႏသီးဖုံႏ ကုဲင်းအံႏတဲင် အရသာႏခါႏ၊ အရသာႏဟံးလျား တဖွတ်ꩻသနဲ့ ဗွေႏဩ" "နာꩻကသေဒါႏ တခွိုင်းယိုနဝ်ꩻ အံႏစံꩻဗာႏနေး တမွေးတဝ်း၊ ထွားအာလိတ် ဗဟုသုတအာတွော့ꩻ ဝွေႏဖန်ႏရံꩻဆနေးနုဲင်းနဝ်ꩻတဲ့" "မွေး ဗွေႏဩ၊ နေးတွမ်ႏနမ်းပဲင်ႏ ဗဟုသုတတဲင်တွော့ꩻ ဝွေႏဖန်ႏရံꩻဆနေးဒျာႏ ဗွေႏဩ" "အွူ-မွေးလဲဉ်း၊ လွေꩻလꩻလဲဉ်း" ခွန်ဟောခံꩻ အင်တာဗျူး ခိုဗင်ႏယွဲးထွူ မွူးနီꩻတနီꩻရပ်နဝ်ꩻ ဆရာႏဆောႏ ဆောႏဖျင်နုဲင်းယိုသွူ။ "ဒူႏ-ဟူႏ-ဟူႏ၊ ကသေဒါႏ အေႏအရသာႏ၊ ကမဲဉ်လꩻဒါႏ ခွန်ဟောခံꩻပိုမူႏ၊ ကနွို့ဖြေႏဗာႏဒါႏ အင်တာဗျူး လိုꩻယွဲးခိုဗင်ႏ(အလွိုးတကွို့ꩻထိုꩻယို)" တယိုꩻတဝ်းသွူ။ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ လိုꩻယွဲးဖုံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏသေသေ တယိုꩻတဝ်းလဲ့ သꩻအဝ်ႏဝင်ႏစာꩻ ပငါပရာꩻတွော့ꩻ အွဉ်လွဝင်ꩻ ထင်ႏလွဉ် ပွယ်ꩻလွိုက်ရွေꩻဖုံႏသွူ။ အခိန်ႏထွိုင်ႏဗာႏ အခါႏထွိုင်ႏလꩻနဝ်ꩻ ခြပ်ရဲဉ်ႏသား ကျောႏညာႏလွေꩻခန်း နုဲင်းဆꩻလယိုအတွိုင်ꩻသွူ။ "ဟန်ႏနီꩻ ကလွိုက်ရွေꩻလွေꩻဒါႏ အင်တာဗျူးအောင်ႏသား ခွန်ဟောခံꩻပိုမူႏ အဝါꩻယိုနဝ်ꩻ အီႏထွာလွေꩻ ခွန်ဟောခံꩻပိုမူႏဝါꩻလွုမ်ꩻတကာႏတဝ်း အီႏထွာပါ အိမ်ႏရှေ့မင်ꩻသာꩻ၊ တနီꩻခါ ခွန်ဟောခံꩻနမ်း မီႏထင်ႏလူꩻခမ်းနဝ်ꩻ အီႏထွာသော့ꩻဗာႏ ခွန်ဟောခံꩻသွူ။ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ ထွားလောင်ႏလွိုးယောင်ꩻဆင်ꩻလွုမ်ꩻတလꩻတဝ်း၊ ထွားရွဉ်ခံꩻဥစ္စာႏလွုမ်ꩻတလꩻတဝ်း၊ အရေꩻတန်သွတ်ꩻနဝ်ꩻ ပညာႏဒျာႏသွူ။ ကနွို့ဖြေႏဒါႏ အင်တာဗျူးအကို ထွားကုဲင်းငါႏလိတ်၊ ဗဟုသုတအာတဲင်တွော့ꩻ အယပ်ꩻအခုဲင်ႏ ပျဿနာႏအမျိုꩻမျိုꩻယို ကဖြေႏသျင်ꩻနွောင်ꩻဒါႏ ခွန်သုတ၊ မင်္ဂလာႏရပ်ကွက်၊ လံးမုဲင်(၅၂၈)ယိုနဝ်ꩻ အင်တာဗျူးအောင်ႏတဲင် ခွန်ဟောခံꩻဒင်ႏမျောက်လွေꩻ အိမ်ႏရှေ့မင်ꩻသာꩻအရာႏသွူဩ" သဲစ်ကဟွိုန် ငဝ်းကျောႏညာႏနုဲင်းယိုလဲ့ ခိုဗင်ႏယွဲး အံႏအေႏသားဖုံႏနဝ်ꩻ ခအေႏရောင်ထာꩻ ပငါပရာꩻတွော့ꩻ ဟွိုန်မာႏမွေးစွဉ်ႏထာꩻဖုံႏသွူ။ နဝ်ꩻတွော့ꩻ "အံႏအေႏငဝ်းခြုဲင်း"ကရိုꩻဒါႏ ငဝ်းခြုဲင်းယိုနဝ်ꩻ ထွူသွတ်ꩻလွေꩻလဲဉ်းဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ငဝ်းခြုဲင်းနဝ်ꩻ သွတ်ꩻထိုꩻလဲဉ်းတဲင် ရီသံးပါလွေꩻဗာႏ ထွားလိတ်သားသွူ။ (က) ထွားလိတ်သားနဝ်ꩻ အေႏအရသာႏယို ထွားကုဲင်းကုဲင်းလိတ်တွော့ꩻ ဆုံꩻဖျတ်တွမ်ႏ နမ်းဗဟုသုတနဲ့။ (ခ) ကွပ်ထွားတဝ်းလိတ် ဗဟုသုတဆေ့ꩻတဲင် အံႏစံꩻနေးတွော့ꩻ ဆုံꩻဖျတ်နဲ့။ နာꩻထွာလိုꩻအမျိုꩻမုဲင်ꩻကရိုꩻနဝ်ꩻ နာꩻနမ်းတွမ်ႏနာꩻနမ်း ဆုံꩻဖျတ်ချာသွော့နေား။ ခွေကထင်းတဲးတဲ့ နာꩻနဝ်ꩻ အလွိုးထွာ(ခ)အမျိုꩻက မွေးနေꩻ ဟဲ-ဟဲ။[၁][၂]