ဟေင်ဒူဘာႏသာႏ
|
ဘာႏသာႏတရာꩻ | |
| ထာꩻထွာလွောန်ခြောင်ꩻ | |
| ဆရာႏ (အာစရိယ) | |
| ထာꩻယူႏဝါဒ | |
| ဂိုဏ်းအာ | |
| ခမ်းထီတွမ်ႏဒေသအာ | |
ဟိန္ဒူဘာႏသာႏ (အဲင်းကလေတ်: Hinduism) ယို ကမ္ဘာႏဟမ်ႏလောင်းကို ထွာသက်တန်ထိုသွတ်ꩻ၊ ထာꩻမော့ꩻလွောန်ခြောင်ꩻ အညသွတ်ꩻ ဘာသာႏတရာꩻဒျာႏသွူ။[၁][၂] ဝွေꩻတရာꩻလိတ်ဖွူꩻယို ထူႏလꩻသေꩻခါꩻလဲန်း ခင်ႏလမ်း ထာꩻဝုဲင်ႏထူႏယုမ်းလွောန် ကဏ္ဍကို တယ်ႏ ဘီသီ ၃၀၀၀ (BC 3000) ခါကာႏ။ ထွာအတန်သွတ်ꩻ ဘာႏသာႏတရာꩻ အိန္ဒိယခမ်းကို။ ကနွို့ပါခါꩻ ဟိန္ဒူဘာႏသာႏသား ကဟဲ့ꩻဝွေꩻသီးဘာႏသာႏနောဝ်ꩻ သနာတနာဓမ္မ (သဉ်သကရစ်-सनातन धर्म၊ ထာဝရ ဘာႏသာႏတရာꩻ) ဒျာႏသွူ။ အွောန်ႏအထျꩻ ထာꩻဒေါ့ꩻနယ်ဖေႏခါꩻ (အဆုံးအမများ) ဖုံႏကပါဒါႏ ဝေဒလိတ်ဖွူꩻယို အောဝ်ႏအုံကြော့တဉ်ႏတသေႏ ထာဝရတဲင် ဝွေꩻသီးကယုမ်းဒါႏ ထာꩻယူႏဝါဒယို ဟိန္ဒူလိုꩻခွိုꩻဖုံႏဟဲ့ꩻ သနာတနဓမ္မ (ဘာႏသာႏတရာꩻ ကအောဝ်ႏတဉ်ႏခွေါင်တသေႏ ထာဝရ) နောဝ်ꩻသွူ။
ဟိန္ဒူ ထာꩻယူႏဝါဒယို ပုဂ္ဂိုလ်ႏတဖြှာꩻဖြှာꩻ မာꩻထွိုင်ႏခါꩻမွေးတောဝ်းတဲင် ဗွိုန်ပီတောဝ်း ဝါဒလောင်းလင်။ ကောပ်နောဝ်ꩻမꩻ ဟိန္ဒူထာꩻယူႏဝါဒယို တအောဝ်ႏဒင်ႏတောဝ်း မာꩻထွိုင်ႏခါꩻသား အမဉ်ꩻနာမလောင်း နုဲင်းဗုဒ္ဓထာꩻယူႏဝါဒ၊ ခရစ်ဆျန်ႏထာꩻယူႏဝါဒဖုံႏ။ အမဲန်ႏနောဝ်ꩻ ဝေဒလိတ်ဖွူꩻကိုယောဝ်း၊ လိတ်ဖွူꩻလောင်းလင်ကိုယောဝ်း ဟိန္ဒူ ကရိုꩻဒါႏ လိတ်ဖြုံႏယို တအောဝ်ႏသော့ꩻတောင်းသွူ။ ထာꩻမော့ꩻလွောန်ခြောင်ꩻ(သမိုင်း) ပညာႏသျင်ႏသား ယဖြာꩻရိုꩻ လိုꩻတဖဲ့ꩻသားဟဲ့ꩻ လိုꩻကအုံဒါႏ အိန္ဒူခြောင်တန် အွိုးတဖဲ့ꩻခေါသားတဲင် ထွာလွောန်ဟိန္ဒူ နုဲင်းနောဝ်ꩻ။
မဉ်ႏထွားလွောန်ꩻ ဟိန္ဒူထာꩻယူႏဝါဒ အရွီးအထျꩻနောဝ်ꩻ အီးထီႏလꩻဖြှီးဖြှောဝ်းနေးလုမ်ꩻ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ ကစူꩻခါꩻဝင်ꩻနောဝ်ꩻ ဟိန္ဒူထာꩻယူႏဝါဒယို စခေါင်းစခါ ခါးလားခရစ်နေင်ႏကတွိုႏ အောဝ်ႏ အာရိယန်လိုꩻခွိုꩻဖုံႏ ကကြုဲင်းလွေꩻ အိန္ဒိယဖဲ့ꩻကိုတွင်ꩻ ကပါလွောန်သွိုဒါႏ ဗြဟ္မဏ ထာꩻယူႏဝါဒကို တန်ဖြွိုသဲင်ꩻတဲ့ရိုꩻ။ ဝင်ꩻယူႏခွေါန်ꩻခါꩻနောဝ်ꩻ ဟိန္ဒူထာꩻယူႏဝါဒယို အလဲန်းရီးလွိုသွတ်ꩻ၊ အောဝ်ႏလွောန်ကာႏ ခါးလားလိုꩻကသေဒင်ႏသေꩻ ထာꩻမော့ꩻခွဲးဖိုခြောင်ꩻ လိတ်လောင်း (သမိုင်းမတိုင်မီခေတ်) စိုးကိုကာႏ နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ကလဲန်းခိုႏချာ နေင်ႏခြွောန်း နီရေင်လွိုကိုတွင်ꩻ ဟိန္ဒူထာꩻယူႏဝါဒ လောကကိုနောဝ်ꩻ သူႏတောႏ စွူစင်ရသေ့ꩻဖုံႏ (သူတော်စင်ရသေ့များ)၊ ဖရာꩻလိုꩻ (တမန်တော်)ဖုံႏ၊ ဒဿနဗေဒ ပညာႏသျင်ႏဖုံႏ ထန်ႏလွောန်ဖိုအာအေားတန်။ ပုဂ္ဂိုလ်ႏစားနောဝ်ꩻဖုံႏ အွောန်အနမ်း မာꩻစွောတ်ꩻလီလွေꩻဖေႏဖို ဟိန္ဒူထာꩻယူႏဝါဒ၊ ထာꩻခြုဲင်းနယ်ဖေႏခါꩻ၊ ထာꩻမာꩻလွောန်တသေႏ နောဝ်ꩻသွူ။
ဟိန္ဒူထာꩻယူႏဝါဒ ဒဿန(အဘိဓမ္မာ)ယို အလုဲင်းတန်၊ ဒဿနလီ အောဝ်ႏသူစား။ ဒဿနနောဝ်ꩻသူစားယို ဝွေꩻသီးဟဲ့ꩻ ဆဒဿန၊ အောဝ်ႏလွောန်ကာႏ ခါးလားဘီသီ ငတ်ꩻရျာꩻဗူႏ ကတွိုႏခါꩻကာႏသွူ။ ဒဿနသူစားနောဝ်ꩻ ဉာယ၊ ဝိသေသိက၊ သံခယာ၊ ယောဂ၊ ပုဗ္ဗမီမံသာ တောဝ်းလဲ့ မီမံသာ၊ ဝေဒန္တဖုံႏသွူ။
- ကမာꩻထွာ ဉာယဒဿနနောဝ်ꩻ ရသေ့ဂေါတမ မဟာ။ ဉာယဒဿနယို ထာꩻယူႏထဲ့စွို့ꩻ ယထာဘူတအောဝ်ႏ ထုမ်ႏကြမ်ꩻလွောန်ꩻ၊ ယူႏစွို့ꩻ(ဆင်ခြင်)လွောန်ꩻထာꩻကို ထွာလွောန်။
- ကမာꩻထွာ ဝိသေသိက ဒဿနနောဝ်ꩻ ရသေ့ ကဏာဒ မဟာ။ ဝိသေသိက ဒဿန ကမဉ်ဖေႏထွာ(ရည်ရွယ်ချက်)နောဝ်ꩻ သတ္တဝါႏအာဖုံႏ ယမ်ဖေႏနေး ကလွောတ်ထန်ႏ လꩻလွေꩻထာꩻခွယဉ် နောဝ်သွူ။
- ကမာꩻထွာ သံခယာ ဒဿနနောဝ်ꩻ ရသေ့ ကပိလ မဟာ။ ထာꩻယိုနောဝ်ꩻ ယူႏတောဝ်း ထာဝရ ဖရာꩻဗွေႏအောဝ်ႏ။
- ကမာꩻထွာ ယောဂ ဒဿနနောဝ်ꩻ ရသေ့ ဇေမိနီ မဟာ။
- မီမံသာယို ဟဲ့ꩻနေက ပုဗ္ဗမီမံသာ။ ကမဉ်ဖေႏထွာနောဝ်ꩻ မဉ်အွောန်ႏကမ်းဖေႏအာႏ၊ မဉ်ရဲးကမ်းဖေႏခါꩻ ထာꩻယူႏဝါဒ၊ ဓလေ့ထုံꩻစံႏဖုံႏ ကအောဝ်ႏခါꩻ ဝေဒလိတ်ဖွူꩻဖုံႏကို။
- ဝေဒန္တ ဒဿနနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏ ဥပနိဆျဒ်ကိုထွာ။ ဝေဒထာꩻယူႏခွောန်ꩻ(အယူအဆ)ယို တန် တလာလꩻ ဥပနိဆျဒ်ကို။ နောဝ်ꩻမꩻ ဥပနိဆျဒ်ယို ဝင်ꩻရိုꩻ ဝေဒအသွတ်ꩻ(ဝေဒန္တ) နောဝ်ꩻသွူ။
အာႏကွိုꩻ
[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]- ↑ Kurien, Prema (2006). "Multiculturalism and American Religion: The Case of Hindu Indian Americans". Social Forces 85 (2): 723–741. Johns Hopkins University Press. doi:.
- ↑ FL Bakker (1997). "Balinese Hinduism and the Indonesian State: Recent Developments". Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde Deel 153, 1ste Afl.: 15–41. Brill.