ကျမ်ꩻပေါင်ꩻစွုမ်ႏ
ကျမ်ꩻပေါင်ꩻစွုမ်ႏ (အဲင်းကလေတ်: Encyclopedia) (မန်း: စွယ်စုံကျမ်း) ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏလိတ်ဖွူꩻခြွဉ်း သျင်ꩻစဲင်းနယ်ဖေႏ ဘာႏသာႏစွုမ်ႏကားကအဝ်ႏတမျိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ အကျောင်ꩻခရာႏနဝ်ꩻ အွဉ်ႏနယ်ခါꩻနေးဒျာႏ အက္ခရာႏအစီႏအလွောက်ꩻ၊ တဲႏအေဒီတရျာꩻဗူႏ ရောမဝေင်ꩻသား ဖလဉ်းနီးကတဲမ်းသေꩻခါꩻဒါႏ ကျမ်ꩻဖဲ့ꩻစွုမ်ႏတန်နဝ်ꩻ ထွာသင်တန်ꩻအတန်သွတ်ꩻ အဝ်ႏဗꩻတွိုႏကယိုခါနဝ်ꩻသွူ။ လိတ်ပပ်ꩻနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ဝင်ꩻအဝ်ႏဟဲ့ꩻလွ သဘာဝသမဲင်ꩻလိတ်ပပ်ꩻတန်နုဲင်းနဝ်ꩻဖုံႏ၊ အတွဲꩻပါသော့ꩻ (၃၇)တွဲꩻ ရောမ်ဖြုဲင်ꩻခြွဉ်းပါသော့ꩻ နီသောင်ႏလွိုပဉ်သွူ၊ အတွဲꩻပါသော့ꩻ (၅၀၂၀)တဲင် အတန်လွိုသွတ်ꩻ ကျမ်ꩻပေါင်ꩻစွုမ်ႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏကတဲမ်းခြွဉ်းသေꩻခါꩻတတိယလဲင်ႏ ခယ်ႏကျမ်ꩻပေါင်ꩻစွုမ်ႏတန်နဝ်ꩻသွူ။ ကျမ်ꩻပေါင်ꩻစွုမ်ႏ ဘာႏသာႏဖုံႏ ကအွဉ်ႏနယ်နေး အက္ခရာႏစဲဉ်ႏအလွောက်ꩻနဝ်ꩻ တွဲႏနျꩻထေလွေꩻ ၁၇၀၄-ဗာႏနေင်ႏကိုသွူ။ အင်္ဂလိပ်ဓမ္မဆရာႏ ဂျွန်ဟာရိစ် တဲမ်းသေꩻခါꩻ၊ ကျမ်ꩻပေါင်ꩻစွုမ်ႏမဉ်ꩻနဝ်ꩻ ဆဲင်ႏရာꩻတလောကလုမ်း ဝိဇ္ဇာတွမ်ႏသိပ္ပံအဘိဓာန်ႏနဝ်ꩻသွူ။
လောကဓမ္မ၊ သိပ္ပလိုမ်းလုမ်ႏ၊ ကျမ်ꩻပေါင်ꩻစွုမ်ႏ၊ လောကအကျောင်ꩻ၊ ဓမ္မခရာႏ ဗဟုသုတကပါသော့ꩻကျမ်ꩻနဝ်ꩻ ဗွိုန်ပီနုဲင်း ပအိုဝ်ႏပညာႏသျင်ႏရီးခါ ကဟဲ့ꩻဖန်လွဒါႏ "ကျမ်ꩻပေါင်ꩻစွုမ်ႏ"ဖုံႏအတွိုင်ꩻ ခေတ်ယိုခါ ကျမ်ꩻကပါသော့ꩻခြွဉ်းဒါႏ သိပ္ပပညာႏ၊ ဝိဇ္ဇာႏပညာႏမျိုꩻနဝ်ꩻ အဲင်းကလေတ်ဘာႏသာႏ ဟဲ့ꩻ Encyclopedia ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻဘာႏသာႏနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဖန်အမဉ်ꩻ"ကျမ်ꩻပေါင်ꩻစွုမ်ႏ"နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ကေားကထိုမ်ႏဒါႏ ဗဟုသုတသား ထိုမ်ႏဟော်ꩻထွား ဗဟုသုတအမျိုꩻမျိုꩻဖေႏကယိုꩻ၊ ဖေႏနေးအာႏကွိုꩻကလꩻနွောင်ꩻတဲင် ကတဲမ်းခြွဉ်းသော့ꩻသေꩻခါꩻဒါႏကျမ်ꩻနဝ်ꩻ အိဉ်ႏကလေက်ဘာႏသာႏ ဟဲ့ꩻ'Encyclopedia'နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။
လိုꩻသီးကရိုꩻနဝ်ꩻ သꩻဆန္ဒမဉ်သေချာအနမ်းတွမ်ႏ နမ်းအထျꩻအသောင်အရင်ꩻဖုံႏတဲင် ထိုမ်ႏရီရွောင် ထာꩻသေခရာႏ ထာꩻတောင်ꩻခရာႏထွူတွော့ꩻ တဲမ်းလွလိတ်ဖုံႏသွူ။ နဝ်ꩻမꩻတဲင် လိတ်ဖွူꩻလိတ်ပပ်ꩻ ပေါႏလွဉ်ဗာႏအစွိုးစွိုး၊ ကွဲႏတွော့ꩻ ဝွေꩻသီး ကမိဉ်သေဒါႏ ဗဟုသုတအချက်အလျက်ဖုံႏယို ကအီႏထိုမ်ႏလꩻယိုꩻယိုꩻနဝ်ꩻ ယပ်ꩻခုဲင်ႏငါႏသွူ၊ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ စုရောမ်သေꩻခါꩻ အချက်အလျက်ကဆဲင်ႏသော့ꩻ ဗဟုသုတအစွိုးစွိုးထွူတဲင် ဖေႏနေးလိုꩻသီး ကထိုမ်ႏဟော်ꩻထွားလꩻယိုꩻယိုꩻ၊ ဖေႏကအာႏကွိုꩻနွောင်ꩻတဲင် တဲမ်းခြွဉ်းဗာႏ ကျမ်ꩻဖဲ့ꩻစွုမ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ကျမ်ꩻဖဲ့ꩻစွုမ်ႏနဝ်ꩻ အွဉ်ႏနယ်ဖေႏ လိုꩻ တိရစ္ဆာန်ႏတွမ်ႏထာꩻရာꩻယင်၊ ဝွေꩻသီးကအဝ်ႏရာꩻ ခင်ႏလမ်းဒေႏသအခရာႏယင်သွူ၊ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ ကျမ်ꩻဖဲ့ꩻစွုမ်ႏသီး အခင်ႏမွဉ်သဘော်ꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ထိုမ်ႏဖေႏ လိုꩻသီးဖုံႏ ကရီဒါႏ ထမုဲင်ꩻ၊ ပါꩻမုဲင်ꩻ၊ မုဲင်ꩻကို၊ မုဲင်ꩻခါ၊ နုဲင်းမုဲင်ꩻ၊ ကွပ်ထမုဲင်ꩻ-ငဝ်းရီအဖြေႏနဝ်ꩻသွူ။[၁]