ခေတ်ထီထွတ်ꩻတွမ်ႏ
"ခေတ်ထီထွတ်ꩻတွမ်ႏ နီလိုꩻမျိုꩻပညာႏရေꩻ" ကမ္ဘာႏလောင်း ခေတ်ထီထွတ်ꩻဟန်ႏသနီꩻယို ပညာႏရေꩻနောဝ်ꩻ အရေꩻတန်ငါႏသွူ၊ လိုꩻမျိုꩻတွမ်ႏခမ်းထီအတာႏ အရေꩻကတန်ငါႏ မဏ္ဍိုင်ထွန်ႏလစ်ꩻမျိုꩻအကိုနောဝ်ꩻ ပညာႏရေꩻယို အဓိကအောဝ်ႏပါသော့ꩻတမျိုꩻနေနေသွူ။ မဉ်ႏထွားနုဲင်းဒျာႏ ခေတ်အလွောက်ꩻနောဝ်ꩻ အပြောင်ꩻအလုဲင်ႏခရာႏကိစ္စယို မွိုင်ငါႏ၊ အာငါႏ၊ ခြေင်းခြူလွဉ်ꩻနောဝ်ꩻ အီႏခွိုတ်ꩻတွမ်ႏရိုꩻပုဲင်ႏ ထွားလွဉ်ꩻငါႏ အမော့အဆွုမ်ႏငါတဲ့ တထီႏထွꩻတောဝ်းသွူ။ ခေတ်ထီထွတ်ꩻကမွိုင်ငါႏလဲ့ ပညာႏရေꩻအနယ်ꩻတသာနောဝ်ꩻ ခမ်းလင်ခမ်းတန်သားသီးတဲ့ အောဝ်ႏယုဲင်ခြူလွဉ်ꩻထွꩻထွꩻရောင်ဒျာႏ၊ ကွဲတဲင် နီမျန်မာခမ်းယိုလဲ့ အထဲ့ဆုဲင်ꩻငါႏနေကသွူ။ နီမျန်မာခမ်းအကို ထဲ့ဆုဲင်ꩻရိုꩻခန်းလဲ့ အောဝ်ႏကုဲင်နီလိုꩻမျိုꩻပညာႏရေꩻနောဝ်ꩻ အထဲ့ဆုဲင်ꩻထိုꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻ ဒေါ့ꩻလဲင်ꩻတလꩻတောဝ်း၊ ဒေါ့ꩻဗာႏဒျာႏ အတလꩻသေတောဝ်းဒွိုန်း၊ အတထွိုင်ႏတောဝ်းဒွိုန်း၊ အစငါမဲ့သေ၊ အမဲ့စငါလျာနေးအရန်းလွုမ်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻမꩻ နီယိုခါနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏလိုႏထွိုင်ႏမွိုင်မွိုင်ငါႏလဲဉ်း၊ အောဝ်ႏလိုႏခြူလွဉ်ꩻငါႏလဲဉ်း၊ အီႏထွꩻလꩻနောဝ်ꩻ ယူႏတောဝ်းဒွုမ်တွော့ꩻ ဖေႏနေးကအောဝ်ႏကုဲင်ညာꩻဗာႏပုဲင်ႏနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏလိုႏသောင်ႏသာလဲဉ်းမွိုင်မွိုင်ဖုံႏသွူ။ အွိုး နီရေင်သွစ်ꩻ(၂၀၀၈)ဗာႏ ခမ်းပေါင်ꩻဗူႏမျန်မာခမ်း ကထွို့ꩻဗူႏဒါႏ အခေႏခံႏဥပဒေႏအလꩻနောဝ်ꩻ ခမ်းသားတွိုင်ꩻ သွဉ်ထူႏခွင်ꩻဖေႏကလꩻတွမ်ႏကအောဝ်ႏထေနယ်ခါꩻ သွဉ်တောဝ်းလꩻတောဝ်း အခေႏခံႏပညာႏ ဖေႏကအောဝ်ႏနောဝ်ꩻ ဝင်ꩻအောဝ်ႏတဲမ်းသော့ꩻပါသွူ၊ ယိုခါတဲ့ အောဝ်ႏတဲမ်းထွို့ꩻသော့ꩻယင်း၊ အနမ်းအပွိုင် ဖေႏကပေါႏထန်ႏနောဝ်ꩻတဲ့ အောဝ်ႏကျိုꩻရောင်နေနေသွူ။ ယိုခါ မျန်မာခမ်းကို လိုꩻတွိုင်ꩻစွုမ်ႏဖြာꩻအတာႏ ပညာႏရေꩻအင်းမိုးချက်နောဝ်ꩻ အောဝ်ႏတဲမ်းထွို့ꩻခါꩻ"လိုꩻပေႏ အခိန်ႏလွေꩻကျောင်ꩻကလꩻဒါႏသား ကားကအောဝ်ႏအတာႏ အခန်အငိုꩻလွစ် သွဉ်တောဝ်းလꩻတောဝ်း၊ အထီအသွီႏဟောဝ် အခေႏခံႏပညာႏရေꩻယို ဖေႏကထွူသွတ်ꩻဗာႏ၊ ပညာႏရေꩻသွဉ်ထူႏခွင်ꩻအတာႏ ဖေႏကထင်ႏသျာꩻ တိုꩻတက်အောင်ႏမျင်ႏလꩻအီဗာႏနောဝ်ꩻ ယံမာꩻသွော့သေႏသေႏချာႏချာႏ"နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻမꩻ ယိုခါ နီမျန်မာခမ်းယို နေးတွမ်ႏပညာႏရေꩻ အင်းမိုးချက်နုဲင်းကီယိုတဲင် ဒါႏတောဝ်းလိတ်သား ဖေႏကဆေ့ꩻနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏသွဉ်လွေꩻဖေႏပါလဲဉ်း ကျောင်ꩻအထန်ႏပညာႏရေꩻ(ကျောင်းပြင်ပပညာရေး)၊ လိုꩻပေႏကျောင်ꩻတရတ်သား၊ ထင်ႏနွောင်ꩻတောဝ်းကျောင်ꩻမွူးယာခိုႏသားအတွက်တာႏ ဝင်ꩻအောဝ်ႏကုယာလုမ်ꩻလာꩻ စွဲထဲမ်လွေꩻဖေႏလဲဉ်းတွမ်ႏ ကျောင်ꩻအထန်ႏပညာႏရေꩻနောဝ်ꩻသွူ။ (ကျောင်ꩻအထန်ႏပညာႏရေꩻနောဝ်ꩻ သွဉ်ဒျာႏမွူးဟာလင်ꩻ၊ တနီꩻနောဝ်ꩻ သွဉ်ဖေႏ နီနားရီႏလွုမ်ꩻ) နောဝ်ꩻမꩻ နီယိုတဲ့ နီပအိုဝ်ႏပေႏ ခွိုꩻသွုပ်တသာသီးအတာႏ ပညာႏရေꩻယို လိတ်မန်း(အိန်ကျောင်း)လွုမ်ꩻတကာႏတောဝ်း တွမ်ႏနီဘာႏသာႏငေါဝ်းငွါဒျာႏ၊ တွမ်ႏနီလိတ်ပအိုဝ်ႏဒျာႏ ဖေႏကသွဉ်ဗာႏဟောဝ်ဟောဝ်နောဝ်ꩻ ဆဲင်ႏရာꩻတာႏဝွန်ႏအောဝ်ႏ ပုဂ္ဂိုလ်ႏလိုꩻအွဉ်ငါသီး လိုႏစီႏရင်ႏတဲမ်းထန်ႏခန်းနောဝ်ꩻသွူ။ (ကထေလိတ်ဖွူꩻ "ပြဌာန်းစာအုပ်-ဖတ်စာ"နောဝ်ꩻ လိုႏထေနေးဘာႏသာႏစွုမ်ႏနောဝ်ꩻသွူ။) နုဲင်းယိုခါနောဝ်ꩻ နီလိုꩻမျိုꩻပေႏအတာႏ အောဝ်ႏတဲမ်းထွို့ꩻဖေႏလဲဉ်းကျောင်ꩻကျိုႏ (မူကြို)အရန်း၊ အောဝ်ႏတဲမ်းထွို့ꩻသွုပ်သမ်းပါ အတန်ꩻပေႏ(သူငယ်တန်း)အရန်းရိုꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ယိုနောဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ နီလိုꩻပေႏအတာႏ သတင်ꩻဟောဝ်သွူ။ ကွဲတဲင် ကထေထွူလဲဉ်း တယ်ႏနီရေင်တဆီသွံ-တဆီလစ်ꩻ သွဉ်ပညာႏနေင်ႏအကို ကအောဝ်ႏသွဉ်အီလဲဉ်းဒါႏ (လိတ်မွူးတဖွူꩻ-မာꩻသွံဖွူꩻ)နောဝ်ꩻ ခွေသွဉ်းထွားနောဝ်ꩻ အဆင်ႏပြေႏတောဝ်း၊ လိတ်အာလွဉ်ꩻထာꩻ၊ တွမ်ႏလိုꩻပေႏငမ်ႏစာꩻတောဝ်းသွူ၊ မဉ်ႏထေအွဉ်ႏထွော့ဖေႏနေးဒျာႏ အတန်ꩻဆဲင်ႏရာꩻ တတန်ꩻစီႏနောဝ်ꩻ အဟောဝ်သွတ်ꩻသွူ။ နီလိုꩻပေႏအတာႏ အတန်ꩻဆဲင်ႏရာꩻ ဘာႏသာႏဖုံႏနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏလိုႏဟဲ့ꩻတွမ်ႏ ထာꩻသေထာꩻဒါႏအောဝ်ႏ(အသိပညာရှင် အတတ်ပညာရှင်)ပုဂ္ဂိုလ်ႏတဲင် လိုႏတဲမ်းထွို့ꩻလဲဉ်းနောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻမꩻတဲင် ခေတ်ထီထွတ်ꩻကာႏလယိုခါ နီလိုꩻမျိုꩻပညာႏရေꩻနောဝ်ꩻ အတန်ꩻကျောင်ꩻပညာႏယို အောဝ်ႏလိုႏသန်ငါႏလဲဉ်း၊ ပေါ့ꩻကွိုꩻဗော့ꩻ လိုꩻပေႏအောင်ငဲ မဉ်ႏငွိုးမꩻ အွဉ်ႏနဲဉ်းနောဝ်ꩻ အွဉ်ငါကတူႏ တာႏဝွန်ႏကအောဝ်ႏဒင်ႏသား တာႏဝွန်ႏကေႏတောဝ်းသွူ၊ လိုꩻပေႏငွိုးထာꩻ ဖေႏကဟွိုန်ဗာႏအာပုဲင်ႏထာꩻနောဝ်ꩻ ရော့ꩻစီႏရင်ႏရီး၊ ရော့ꩻစီႏမံႏရီးတဲ့ ဝွေႏဖန်ႏစီႏမံႏဖျင်ဆင်မꩻသွူ။ အောဝ်ႏလိုႏတွက်၊ အောဝ်ႏလိုႏနပ်ဖေႏလဲဉ်း လိုꩻပေႏအနာႏဂတ်ဆꩻငါသူꩻအတာႏ ပညာႏရေꩻနဲဉ်းထီ ဖေႏကနဲဉ်းဗာႏကွို့ꩻကွို့ꩻ၊ ဖေႏကသွဉ်ဗာႏဟောဝ်ဟောဝ်နောဝ်ꩻ မဉ်ႏယူႏဖေႏတပဲꩻတဲ့ အကျိုꩻထူꩻတဗီႏ၊ မဉ်ႏထီႏဖေႏတသက်တဲ့ အကျိုꩻထူꩻအသွုပ်သွုပ်နောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻမ ခေတ်ထီထွတ်ꩻ ဟန်ႏသနီꩻအလောင်းယို အခေႏအနေႏအလꩻ နီပအိုဝ်ႏပေႏ ပညာႏရေꩻအတာႏ မဉ်ႏစဉ်ꩻစာꩻခန်းနောဝ်ꩻ အခိန်ႏခါႏမဲဉ်ႏငါႏလဲဉ်း၊ သင်ꩻငါႏလဲဉ်းကရိုꩻနောဝ်ꩻ-[၁][၂]