ဓာတ်ချုက်ရောႏဂါႏ

လိုꩻသီးယို ဟို့ꩻမီႏတလွေꩻတဝ်းစွုမ်ႏနီꩻ၊ လွေꩻလဲ့ မီႏလွေꩻဆေ့ꩻငါႏ၊ လွေꩻဆွော့ꩻငါႏနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဓာတ်ချုက်ရောႏဂါႏသွူ။ ဟို့ꩻလွေꩻတဝ်းစွုမ်ႏနီꩻနဝ်ꩻ ထွာရောႏဂါႏတမျိုꩻကရိုꩻယိုနဝ်ꩻ လိုꩻသီးတသေယူႏတဝ်း ကဲန်းအာအာသွူ။ ဟို့ꩻလွေꩻတဝ်းလဲ့ ပေါႏအုံထာꩻအဝ်ႏဟဝ်ဒျာႏ တူႏတူႏတန်ႏတန်ႏနဝ်ꩻ ဗာႏခုဲင်ႏတဝ်း ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻတွော့ꩻ အုံကြွို့ꩻအဝ်ႏကြွို့ꩻဗော့ꩻဒျာႏနုဲင်းနဝ်ꩻ ကဲဉ်းအာအာသွူ။

လိုꩻသီးကအံႏဒါႏ အာဟာႏရ (ထာꩻအံႏ)အမျိုꩻမျိုꩻယိုနဝ်ꩻ ရီးရီးအွဉ်အွဉ်တွမ်ႏတငါ စုဲင်ပဲစ်ꩻပသာႏသွူမꩻ မျောႏလင်ꩻသော့ꩻဟို့ꩻကိုသွူ။ ဟို့ꩻကရိုꩻယိုနဝ်ꩻ အခင်ႏလံးလုဲင်းတန်တဲင် ထွာဒျာႏငဝ်းသာမညသွူ။ မီႏဒေါ့ꩻဗာႏ တိတိကျကျနဝ်ꩻ မျောႏလင်ꩻသော့ꩻ အဆာႏခြုံကိုသွူ။ အဆာႏခြုံကိုနဝ်ꩻ အဆာႏကကေႏပဲစ်ꩻအီဒါႏ အဆာႏခြေႏထီ (ပါစကတေဇော)အဝ်ႏတဲင် ကနွို့လင်ꩻသော့ꩻဒါႏ အဆာႏမန်ႏသမျယို ဝွေꩻမာꩻပဲစ်ꩻ မာꩻဆား မာꩻမဉ် မာꩻသေင်သမ်းထွူတဲင် ပသာလလလင်ꩻ ဖြေ့ကိုဖုံႏသွူ။ ဖြေ့ကိုဖုံႏနဝ်ꩻလဲ့ အဆာႏခြေႏထီ အဝ်ႏဒျာႏနေနေတဲင် မာꩻပဲစ်ꩻ မာꩻသေင်ဆွုမ်ႏ လဲင်ႏစိꩻစိꩻသွူ။ တဲႏအဆာႏခြုံ ဗꩻတွိုႏလင်ꩻဖြေ့ပေႏသွတ်ꩻ အခါႏကိုနဝ်ꩻ မာꩻကေႏ မာꩻပဲစ်ꩻ မာꩻသေင်လင်ꩻလဲင်ႏစိꩻစိꩻအတွိုင်ꩻ အာဟာႏရကို ကပါဒါႏ ဗီတာမင်ဓာတ်၊ သတ္တုဓာတ်အမျိုꩻမျိုꩻယို အခင်ႏလံးတွမ်ႏ အခင်ႏလမ်း ပသာလွေꩻဖေႏဗာႏသွူ။ နဝ်ꩻမꩻ လိုꩻသီးနမ်းခန္ဓာႏအတာႏ ကလိုႏအပ်ဒါႏ ဓာတ်အမျိုꩻမျိုꩻဖုံႏယို လꩻနွောင်ꩻ၊ နမ်းခန္ဓာႏ တဉ်ႏခွေါင်ႏအီနွောင်ꩻသွူ။ အဆုဲင်ꩻသွတ်ꩻ ကထွိုင်ႏတွိုႏလင်ꩻဖြေ့တန်ကိုနဝ်ꩻ ဩဇာႏ (ရသ)ဓာတ်အဲဉ်ထဝ်းဒွုမ်၊ အဝ်ႏကုဲင်အသေ့ꩻ အသေင်အောက်ꩻလွုမ်ꩻတဲင် တနီꩻတလဲင်ႏ နီလဲင်ႏနဝ်ꩻ ဓာတ်တန်အနေႏ စွဉ်ꩻထန်ႏထိုꩻဖေႏဗာႏသွူ။ အထီဓာတ် ထန်ႏထိုꩻဖေႏဗာႏသွူ။ အထီဓာတ် အထီကုဲင် ယဟန်ႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏကျောက်ကပ်ကိုတရန်း ပသာလင်ꩻဆီႏအွိုင်ꩻကိုတဲင် ပေါႏအာသွူလဲ့ စွဉ်ꩻထန်ႏဆီႏထန်ႏထိုꩻဖေႏဗာႏသွူ။ အထီဓာတ်ယဟန်ႏနဝ်ꩻ အတအွိုဓာတ်၊ တသိုꩻအနေႏတွော့ꩻ ထန်ႏထိုꩻဒျာႏယာႏကို ပီလောင်းသွူ။

ကအဝ်ႏကုဲင်ဒါႏ အာဟာႏရသေ့ꩻ (ခွဉ်ႏတန်)ယို အဓောဂမတလီꩻနွန်ႏလင်ꩻအာႏပေႏလဲ့နဝ်ꩻ၊ ထီဓာတ်ဆေ့ꩻတွော့ꩻ ဆွော့ꩻယုဲင်ထိုꩻလဲ့နဝ်ꩻ အခိန်ႏလင်ꩻ အခိန်ႏထန်ႏ တထန်ႏတဝ်းတွော့ꩻ လင်ꩻအဝ်ႏခံညထိုꩻ ဖြေ့တန် (အူမကြီး)ကိုသွူ။ အာဟာႏရသေ့ꩻယို ထွိုင်ႏအဝ်ႏခံညထိုꩻ ဖြေ့တန်ကိုနဝ်ꩻ အတအွိုကုဲင်၊ အလွီးသေင်ဖုံႏနဝ်ꩻ နွို့သော့ꩻချာ သွီႏယာႏကိုတဲင် သွီႏစင်ႏကြယ်ႏတဝ်း၊ အလွီးအတအွိုကုဲင်ပါသော့ꩻတွော့ꩻ ထွာအီဝွေႏဒနာႏရောႏဂါႏ အမျိုꩻမျိုꩻသွူ။ အာဟာႏရသေ့ꩻ (ဓာတ်တန်)ယို အခိန်ႏထန်ႏလွေꩻထိုꩻလဲ့ မီႏတထန်ႏတဝ်းနဝ်ꩻ၊ ဓာတ်မီႏချုက်ခွိုꩻ ချုက်အာ ချုက်ညငါႏနဝ်ꩻ မဲ့တမို့ယိုꩻ၊ ကလူꩻဗွာယိုꩻ၊ တငါအော့ꩻယိုꩻ၊ ထွာအီဒါႏ သွီႏတိုꩻသွီႏထင်ႏရောႏဂါႏ၊ သီးမူꩻတအော့ꩻထွူႏဒါႏ၊ အုံထာꩻတဖွီတသျင်ꩻတဝ်းသွူ။ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ ဟို့ꩻတလွေꩻမဲန်ႏတဝ်း ဓာတ်ချုက်အာချုက်ခွိုꩻဒါႏလိုꩻနဝ်ꩻ ရောႏဂါႏအာ ဖြားယိုꩻဒါႏသွူ။ ဓာတ်ကကုဲင်းချုက်ဒါႏလိုꩻနဝ်ꩻ ဓာတ်မေႏအာႏ ကတလာလွဉ်ꩻဒါႏ (တိက္ခဝမ်းမီး)သားတွမ်ႏ ဓာတ်မေႏအာႏ ကပေႏလွဉ်ꩻဒါႏ (မန္ဒဝမ်းမီး)သားနဝ်ꩻ ကဲဉ်းအာအာသွူ။ ဓာတ်မေႏကမဲဉ်ႏဒါႏ (သမဝမ်းမီး)သားနဝ်ꩻ အခိန်ႏမဲဉ်ႏမဲဉ်ႏ၊ အခန်ꩻတွိုင်ꩻမဲဉ်ႏမဲဉ်ႏ ဟို့ꩻလွေꩻဟဝ်ဒျာႏသွူ။ အခိန်ႏမဲဉ်ႏမဲဉ်ႏ၊ အခန်ꩻတွိုင်ꩻမဲဉ်ႏမဲဉ်ႏ ဟို့ꩻကလွေꩻဒါႏလိုꩻနဝ်ꩻ အုံဟဝ်ခြွိုင်ႏသန်ꩻ ရောႏဂါႏဝွေႏဒနာႏကင်ꩻ၊ နန်ꩻဖြားနန်ꩻသီ သက်ထိုစိုးဆွာꩻဒါႏသွူ။

ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ လိုꩻတွိုင်ꩻစွုမ်ႏဖြာꩻယိုနဝ်ꩻ ဟို့ꩻအဝ်ႏလိုႏလွေꩻဟဝ်ဟဝ်၊ အဝ်ႏလိုႏလွေꩻမဲဉ်ႏမဲဉ်ႏသွူ။ ဟို့ꩻဖေႏကလွေꩻမဲဉ်ႏလဲ့ ပျုပျင်ႏဖေႏဗာႏသွူ။ ဓာတ်ကကုဲင်းချုက်ဒါႏလိုꩻနဝ်ꩻ ဓာတ်ကချုက်အီဒါႏ အာဟာႏရဆွော့ꩻမျိုꩻဖုံႏ၊ ဗွူအဲန်အမျိုꩻမျိုꩻ၊ တွမ်ႏဗွူအဲန် ကမာꩻအီဒါႏ တခိုးအမျိုꩻမျိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ဟဝ်အံႏအာတဝ်း၊ ချင်းအံႏဗာႏသွူ။ အံႏအာအာဗာႏဒျာႏ ဟန်ႏအိုထီသားဖုံႏ၊ တွမ်ႏမောက်ကြဲင်ႏမဉ်၊ တွမ်ႏပဆျာႏစော့ꩻဆား ကဒွိုႏဒါႏ ဟန်ႏအိုထီဆျာႏဖုံႏ၊ တွမ်ႏအခြွူထီဖုံႏသွူ။ ရောႏဂါႏဝွေႏဒနာႏဖေႏကဆေ့ꩻ၊ သက်ဖေႏကဆွာꩻနဝ်ꩻ အံႏအာအာဒျာႏသွော့ ဟန်ႏအိုထီသားအကျောင်ꩻ ဆရာႏဝွန်ႏသီး ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။

တသီႏဟို့ꩻလွေꩻပနဲန်ႏနယ်ꩻဖုံႏ

• ၁။ ဟို့ꩻဖေႏကလွေꩻဟဝ်၊ ဟို့ꩻဖေႏကလွေꩻတွိုႏတွိုႏသꩻသꩻနဝ်ꩻ မွူးရဝ်ꩻခိုႏ သဲစ်မဲ့ကသေ ဗေင်ႏထွိုင်ႏလဲ့ ထွိုင်ႏအွꩻသွော့ထီလိုမ်ꩻခွꩻ ၂-ပလဲင်ꩻရပ်ငါနေား၊ အွꩻထွူနဝ်ꩻ လွေꩻစွဉ်ႏပုဲင်ႏတအိန်ႏ၊ အုံပဆားဒွိုန်းတွော့ꩻ ဟို့ꩻမီႏမဲဉ်လွေꩻသန်မွေးသွူမꩻ ကွဲးလွေꩻတအိန်ႏနဝ်ꩻ ဟို့ꩻလွေꩻဟဝ်၊ ဟို့ꩻလွေꩻအာ၊ ဟို့ꩻလွေꩻတခြင်သွူ။ ဓာတ်ချုက်လဲ့နဝ်ꩻ၊ ချုက်တဝ်းလဲ့နဝ်ꩻ မွူးရဝ်ꩻခိုႏ ဗေင်ႏထွိုင်ႏမီႏအွꩻဖေႏ ထီလိုမ်ꩻခွꩻ နုဲင်းယိုတသေႏသေႏ စွုမ်ႏရဝ်ꩻရဝ်ꩻနဝ်ꩻ ဖြွောင်ႏလွဉ်ꩻဒါႏတဝ်းထာꩻ၊ ဟို့ꩻလွေꩻဟဝ်၊ ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻဟဝ် သက်ထိုစိုးဆွာꩻသွူ။ ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻ ဖေႏကဟဝ်နဝ်ꩻ မွူးရဝ်ꩻခိုႏလွုမ်ꩻတမွေးတဝ်း တနီꩻလုမ်းလုမ်း အခိန်ႏမုဲင်ꩻတရိုꩻတဝ်း အဝ်ႏလိုႏအွꩻဖေႏအာအာ၊ အဝ်ႏလိုႏအွꩻဖေႏကုဲင်းကုဲင်းထီသွူ။ ထီအွꩻတာႏယို မီႏဒွိုႏမဉ်နေး၊ မီႏအွꩻဒျာႏထီကြောင်း (ရေသန့်)နဝ်ꩻ ယိန်းဟဝ်သွူ။ ထီကရိုꩻယိုနဝ်ꩻ တလို့တဝ်းပဲက်ဆန် ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻအတာႏ တသီႏဓာတ်အာႏ အဟဝ်သွတ်ꩻသွူ။

• ၂။ ဟို့ꩻပနဲန်ႏ ဟို့ꩻလွေꩻဟဝ် တသီႏနယ်ꩻ ထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ မောက်ကြဲင်ႏဖျောႏထီသွူႏ မောက်ကြဲင်ႏမဉ် (ထေထွူအခူꩻ)ယို ဖြေꩻအွဉ်ႏခါꩻသွူတွော့ꩻ တွမ်ႏတောင်းလျက်ꩻထန်ꩻ စဲးရောꩻလွဝင်ꩻတဲင် နီစွိုးနီမျိုꩻ ပေါႏစွုမ်းခြီလို့သွူတဲ့ သော့ꩻတွမ်ႏတသာႏဆေ့ꩻဆေ့ꩻ၊ စဲစ်တွမ်ႏထီစဲစ်တွော့ꩻ မီႏအွꩻဖေႏ တနီꩻတလဲင်ႏငါနဝ်ꩻ ဟို့ꩻလွေꩻပနဲန်ႏ၊ ဟို့ꩻလွေꩻဟဝ်၊ ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻဟဝ်သွူ။ အွꩻတလဲင်ႏ အွꩻတနီꩻ အဆေ့ꩻအအာနဝ်ꩻ ချင်းဒျာႏနမ်းပငါပရာꩻသွူ။ မောက်ကြဲင်ႏနဝ်ꩻ လိုꩻသီးအတာႏ မာႏခရာႏထာꩻမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻတအဲန်ထဝ်း၊ ဖေႏလိုꩻအကျိုꩻဟဝ်တဲင် လိုႏဖျောႏအွꩻကုဲင်းကုဲင်း၊ လိုႏဒွိုႏအံႏကုဲင်းကုဲင်း ဟန်ႏအိုထီဆျာႏမောက်ကြဲင်ႏသွူ။

• ၃။ တသီႏပိန္တော်ꩻ တသီႏဟို့ꩻပနဲန်ႏမျိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ပွေ့ကဲင်ꩻ၊ တာႏသေ့ꩻခင်ႏ၊ သေင်ႏတရူးရာႏစီႏ၊ မုတ်ခါႏ၊ သင်္ဘောꩻမဲဇရီႏ၊ မောက်ꩻခင်ႏ၊ တသီႏမီႏစားယိုဖုံႏ တမျိုꩻမျိုꩻတရိုꩻတဝ်း၊ နီသိုမ်မျိုꩻတရိုꩻတဝ်း ကပါဒါႏ တသီႏနယ်ꩻမန်ႏသမျနဝ်ꩻ ဟို့ꩻပနဲန်ႏ၊ ဟို့ꩻလွေꩻဟဝ်လွဉ်းလွဉ်းသွူ။ ကွဲႏတွော့ꩻ မောက်ခင်ႏနဝ်ꩻ အစွန်ꩻသန်လွဉ်ꩻငါႏတဲင် ဟို့ꩻလျားဒါႏ၊ ဟို့ꩻလွေꩻအာလွဉ်ꩻတွော့ꩻ အာႏယွမ်ꩻအာႏလို့ဒါႏတဲင် ချင်းသုံꩻဗာႏသွူ။ မောက်ꩻခင်ႏယို မန်းသီးပိန္တော်ꩻဝေါဟာရကိုနဝ်ꩻ "ကနခို"လဲ့ အဝ်ႏဟဲ့ꩻ"ဝဿတရော"လဲ့ အဝ်ႏဟဲ့ꩻသွူ။

• ၄။ တသီႏတလီꩻလင်ꩻ ဟို့ꩻပနဲဉ်ႏနယ်ꩻယို မီႏမဲဉ်ဖောႏအံႏလဲ့ ယံဖေႏကဖောႏအံႏနွောင်ꩻ တဲမ်းသော့ꩻနယ်ဖေႏပါ တသီႏဟို့ꩻပနဲဉ်ႏနယ်ꩻ နုဲင်းယိုသွူ။

(၁) တာႏသေ့ꩻခင်ႏ (ဆေးပိုးတီ) ၃ဝိ၊ (၂) ပွေ့ကဲင်ꩻ (ပွေးကိုင်း) ၂ဝိ၊ (၃) သွီႏနွိုး (နွယ်ချို) ၁ဝိ၊ (၄) ဆေ့ꩻပလယ်ꩻ (ဆေးပုလဲ) ၁ဝိ၊ (၅) စမုံဖြေင်း (စမုံနက်) ၁ဝိ၊ (၆) သိန္ဓော်ꩻ (သိန္ဓော) ၁ဝိ၊ (၇) ဇဝက်သာꩻ (ဇဝက်သာ) ၁ဝိ တသီႏယို (၇)မျိုꩻနဝ်ꩻ ထောင်းဖွန်ႏညီꩻတဝင်ꩻထွူတဲင် သော့ꩻခါꩻပလဲင်ꩻငွါလုဲင်းကိုတွော့ꩻ လိုႏအံႏမုဲင်ꩻခါလဲ့ အံႏနွောင်ꩻဒျာႏသွူ။ အံႏတလဲင်ႏနဝ်ꩻ တတွာမောက်ꩻမူးရာႏတန်တန်နဝ်ꩻသွူ။ အကျိုꩻဟော်ꩻနဝ်ꩻ လꩻအာလꩻစွုမ်ႏတန်သွူ။

• ၅။ တသီႏဟို့ꩻပနဲဉ်ႏနယ်ꩻ ထဲင်းတနယ်ꩻ(နဝ်ꩻ) ကဝ်ႏစံကာꩻသွူ။ ကဝ်ႏစံကာꩻရွီး၊ ကဝ်ႏစံကာꩻဖေ့ꩻ၊ ကဝ်ႏစံကာꩻလာႏ (၃)စွိုးတစွိုးယို ခြွူ ၃-ထီတထီတွော့ꩻ သော့ꩻတွမ်ႏတောင်းလျက်ꩻထန်ꩻတွော့ꩻ ချင်းဒျာႏနမ်းပငါပရာꩻ အွꩻနွောင်ꩻဒျာႏသွူ။ ကဝ်ႏစံကာꩻယိုနဝ်ꩻ အကျိုꩻဟော်ꩻလꩻစွုမ်ႏတန်တဲင် ဆွတ်ꩻဆွုမ်ႏယော့ꩻ၊ ယော့ꩻဖော်ꩻဝွေႏဒနာႏရောႏဂါႏစတဲင် ရောႏဂါႏဖုံႏနဝ်ꩻ ဟဝ်အီနွောင်ꩻသွူ။
• ၆။ တသီႏဟို့ꩻပနဲဉ်ႏနယ်ꩻ ထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ မုတ်ခါႏသွူ။ မုတ်ခါႏကရိုꩻနဝ်ꩻ ဘယတသီႏဆဲင်ႏဝေင်ꩻကိုနဝ်ꩻ ဝင်ꩻအဝ်ႏစာသွူ။ မုတ်ခါႏယို အံႏဖေႏကယိုꩻ မာꩻဖွန်ႏထွူ မာꩻစဝ်ႏထီ လုံꩻခါꩻတတွာဗာႏခံꩻခူꩻနဝ်ꩻတွော့ꩻ ချင်းဟို့ꩻ ချင်းနမ်းအံႏဗာႏဒျာႏသွူ။ မုတ်ခါႏလုံꩻယိုနဝ်ꩻ ထွာတဝ်းမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻလဲ့ မွူးဟာခိုႏအီႏဗေင်ႏ မီႏသုံꩻစွယ်ꩻအံႏနဝ်ꩻ ဟို့ꩻပနဲဉ်ႏ ဟို့ꩻလွေꩻဟဝ်တဲင် ရောႏဂါႏဝွေႏဒနာႏကင်ꩻ၊ အုံဟဝ်ခြွိုင်ႏသန်ꩻသွူ။
• ၇။ တသီႏဟို့ꩻပနဲဉ်ႏ ထဲင်းတမျိုꩻနဝ်ꩻ တသာႏခါႏသွူ။ တသာႏခါႏ အွဉ်ႏလွေꩻအီဟို့ꩻနဝ်ꩻ ဆဲင်ႏတွိုင်ꩻဒုံရပ်တွိုင်ꩻ ဝင်ꩻအဝ်ႏစာဒျာႏသွူ။ တသာႏခါႏဖွန်ႏယို ဖျောႏခြီတွမ်ႏထီဆေ့ꩻဆေ့ꩻတွော့ꩻ မီႏအွꩻဖေႏနဝ်ꩻ ဟို့ꩻပနဲဉ်ႏ၊ ဟို့ꩻလွေꩻဟဝ်သွူ။ ကွဲႏတွော့ꩻ တသာႏခါႏနဝ်ꩻ ခါႏငါႏတဲင် လိုꩻပေႏဖုံႏ၊ လိုꩻအံႏတသီႏယပ်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ အဆင်ႏတပြေႏတဝ်းသွူ။
• ၈။ တသီႏဟို့ꩻပနဲဉ်ႏ ထဲင်းတမျိုꩻနဝ်ꩻ တသီႏခယ်ႏဒျာႏတဲင် ဝေင်ꩻကို အင်္ဂလေက်တသီႏဆဲင်ႏကိုဖုံႏနဝ်ꩻ ဝင်ꩻအဝ်ႏစာသွူ။ တသီႏယိုပလဲင်ꩻလောင်းနဝ်ꩻ အဝ်ႏတဲမ်းဗွို့ꩻ လိတ်အင်္ဂလေက် "phenol phthalein" နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။

ကွယ်ႏတွော့ꩻ လိုꩻကဲဉ်းအာနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻယိုꩻယိုꩻဗော့ꩻ "ပဲန်းရောင်"တရုတ်ဝမ်းပျော့ဆေးနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ တသီႏယိုနဝ်ꩻ အံႏလဲ့ယိုꩻ အကျိုꩻဟော်ꩻလဲ့ဟဝ်တဲင် ခွန်ကုဝေ အဝ်ႏအွဉ်ႏသေႏသေႏသွူ။