ဗွေႏဗွန်သုနန္ဒ

• ပအိုဝ်ႏလိတ်မွူးဆရာႏ ကျောင်ꩻထီသိမ်ႏ ဗွေႏဗွန်သုနန္ဒ ထေရုပ္ပတ္တိ

ဗွေႏဆရာႏတောႏ သုနန္ဒအလောင်ꩻ

ဗွေႏဆရာႏတောႏ အလောင်ꩻနောဝ်ꩻ သက္ကရာဇ် ၁၂၆၇-ဗာႏနိန်ႏ၊ ဒဲဉ်ရုတ်ꩻလောင်း (၂)နီꩻ၊ မွူးနီꩻသောကျာႏ၊ မွူးရောဝ်ꩻခိုႏ (၄)ဆင်ႏဒုံႏလွို၊ (၃)နားရီႏစ (၃)ပါဒ်အချိန်ႏတွင်ꩻ၊ ဝေင်ꩻနယ်ႏတောင်ႏကီꩻ၊ ဒုံလုဲင်းကင် (ကုဲင်လဲဉ်း)ကို ကအောဝ်ႏအုံဒါႏ ပကျောင်ꩻသွင်ႏ၊ မွိုးကျောင်ꩻအိန်းသီး လွူးဖွာꩻလင်ꩻလွဉ် ပိုခိုရတနာႏတဖြာꩻသွူ။ ဖူးဝေး ၆-ဖြာꩻကို ထွာပဉ္စမ ပိုခိုရတနာႏသွူ၊ မွိုးဟောဝ်ဖါဒါႏ ကဖန်ဖေႏဒါႏ အမဉ်ꩻနောဝ်ꩻ "တယုံꩻ"သွူ၊ ဖူးဝေးဝင်ꩻသူဖုံႏနောဝ်ꩻ ၁။ ပန္တသော်ꩻ (မာနင်ꩻမွိုင်ꩻ)၊ ၂။ နင်ꩻဖယ်ꩻ (ဝါꩻ ခယ်ႏဖါလွို)၊ ၃။ နင်ꩻမိ (သီမူႏနံꩻ)၊ ၄။ နင်ꩻဗိုခံꩻ (ဝါꩻ အောႏနန္တာႏ)၊ ၅။ တယုံꩻ၊ ၆။ နင်ꩻလီ (ဝါꩻ အိန်ႏဖါပယ်ꩻ)သီးဖုံႏသွူ။

ထင်ႏအုံကျောင်ꩻ ထုမ်ႏသွဉ်ပညာႏ

အချိန်ႏထင်ႏလꩻ သံႏဝွေႏဂထွာ၊ ပါႏရမီႏအာႏတလာတဲင် သွီႏယာႏအဝ်ႏဆꩻ ခိုဗင်ႏဘတွင်ꩻနဝ်ꩻ ထင်ႏအုံမီႏခိုႏခန်းဒျာႏ ဗွေႏဗွန်အာလောက၊ ကျောင်ꩻထီသိမ်ႏသွူ။ အောဝ်ႏနောဝ်ꩻထွူမꩻ မညမမွိုင် ဗွေႏဗွန်အာလောကယို ထွာဥပဇ္ဈာယ်ႏဆရာႏတဲင် မွိုးဟဝ်ဖါဒါႏ ခံႏပစ္စေꩻတကာႏတွော့ꩻ ဗုဲင်လꩻသင်ႏကန်ꩻ၊ ထွာလင်ꩻသာႏမဏေႏ ဖန်ဖေႏဘွဲ့တောႏ သဉ်ႏလျောႏဘဝ သျင်ႏသုနန္ဒသွူ။

ထင်ႏထွာရဟန်ꩻဘဝ

ထင်ႏတွိုႏသက္ကရာဇ်နိန်ႏ ၁၂၉၀-တွင်ꩻနောဝ်ꩻ ကျောင်ꩻထီသိမ်ႏ၊ ဥဒကုက္ခေပ သိမ်ႏတောႏကို ဗွေႏဆရာႏတောႏ အာလောကယို ထွာဉပဇ္ဈာယ်ႏဆရာႏတဲင် မွိုးဖါဖူးဝေးဖုံႏ စုပေါင်ꩻယွော့ပင်ႏ ဒင်ႏထိုအရန်းတွော့ꩻ အောဝ်ႏသာႏမဏေႏဖဝယို ထင်ႏထိုဗꩻလွေꩻ ရဟန်ꩻဖဝသွူ။

ကအုံအဝ်ႏမီႏခိုႏဖိုကျောင်ꩻဖုံႏ

ဗွေႏသုနန္ဒယို ထွုမ်ႏသွဉ်ပညာႏတွင်ꩻ ကအုံအဝ်ႏမီႏခိုႏဗာႏ ဝိန်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻ ဝိန်ꩻပွေးလှ (ကန်ကလီကျောင်ꩻ၊ မီးလောင်ကျောင်ꩻ)၊ ဝိန်ꩻညောင်တုန်း၊ ဝိန်ꩻမန္တလေꩻ (ဘုရားကြီးတိုက်၊ မစိုးရိမ်တိုက်)၊ ဝိန်ꩻတောင်ႏကီꩻ (နဂါꩻပတ်ကျောင်ꩻ)ဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။

ကျိုꩻစာꩻမာꩻဒျာႏ စွိုးခွိုꩻအတာႏ တွမ်ႏ သာႏသနာႏအတွက်

၁၂၉၉-ဗာႏနိန်ႏနောဝ်ꩻ သဲင်ꩻအုံမီႏခိုႏချာယင်း ဗွေႏဗွန်အာလောက၊ ကျောင်ꩻထီသိမ်ႏထျꩻတဲင် သွဉ်ဖေႏ ချꩻဖေႏ ရဟန်ꩻသျင်ႏပေႏလိတ်ဖုံႏသွူ။ ၁၃၀၀-ဗာႏနိန်ႏနဝ်ꩻ တဲမ်းတယ်ႏထွင်ႏစ ပအိုဝ်ႏလိတ်မွူးတသာသွူ။ ၁၃၀၁-ဗာႏနိန်ႏ ဒုတိယဝါႏဆိုႏဆန်ꩻနောဝ်ꩻ တကာႏအမျာꩻဖုံႏ စုပြုံႏအွဉ်ဝင်ꩻ လောဝ်းပင်ꩻချက်အလꩻတဲင် ဟဲ့ꩻပါတွမ်ႏ သျင်ႏဉာဏ(ထီခေါင်ꩻ)၊ သျင်ႏဥတ္တရ (ပင်လဲမ်ꩻ)၊ သျင်ႏငိုး (ပဆျာႏကြိုႏ)စတဲင် သျင်ႏပေႏနွတ်ꩻပါꩻတွော့ꩻ ထင်ႏနန်းအုံကျောင်ꩻ ပင်တခꩻ (အဖြုံႏထင်ꩻ)သွူ။ ၁၃၀၃-ဗာႏနိန်ႏ၊ ဒဲဉ်ဟားလောင်း (၁၁)နီꩻ၊ သောကျာႏနီꩻနောဝ်ꩻ ပြောင်ꩻနင်းအုံလုဲႏ ကျောင်ꩻပင်တခꩻ (အဖြုံႏနဝ် ကျောင်ꩻယိုခါ)နောဝ်ꩻသွူ။ ၁၃၀၅-ဗာႏနိန်ႏနဝ်ꩻ စောက်ꩻဖါးစဝ်ရွှေသိုက် လျောက်လဝ်းပင်ꩻချက်အလꩻ လင်ꩻဆိုႏဝါႏရွီႏတဲင် ဒင်ႏသံဂါႏယနာႏ ဝိနယ်ꩻငတ်ꩻကျမ်ꩻအယံတွင်ꩻ ဝွေꩻဗွေႏကတဲမ်းထွင်ႏဒါႏ ပအိုဝ်ႏလိတ်မွူးတသာယို ဒင်ႏပျꩻနယ်လွေꩻ ဗွေႏသံႏဃာႏတွမ်ႏ စဝ်ရွှေသိုက်သွူ။ ၁၃၀၆-ဗာႏနိန်ႏ၊ ဝါႏဆိုႏဆန်ꩻနောဝ်ꩻ ဗွေႏဗွန်အာလောက လွဉ်ႏထိုꩻတဲင် ဗွေႏသုနန္ဒနောဝ်ꩻ သဲင်ꩻနင်းချာဗာႏ ကျောင်ꩻထီသိမ်ႏသွူ။ ၁၃၀၇-ဗာႏနိန်ႏ၊ တင်ꩻကျွစ်လောင်း (၆/၇/၈)နီꩻအတွင်ꩻ ကမာꩻလွေꩻဒါႏ ပထမအလဲင်ႏ ရွီႏနယ်ႏသံႏဃာႏအစီꩻဝွေꩻနဝ်ꩻ ဂိုဏ်ꩻထောက်အနေႏ ကျွꩻလွေꩻဗာႏသွူ။ ၁၃၀၈-ဗာႏ၊ တင်ꩻကျွစ်လောင်း (၅/၆/၇)နီꩻအတွင်ꩻ စောက်ꩻဖါးရွီႏဟော်ကို ကမာꩻလွေꩻဒါႏ ဒုတိယအလဲင်ႏ ရွီႏနယ်ႏသံႏဃာႏအစီꩻဝွေꩻနောဝ်ꩻလဲ့ ဂိုဏ်ꩻထောက်အနေႏ ကျွꩻလွေꩻစီꩻဝွေꩻဗာႏသွူ။ ဒဲဉ်စိန်လာဗွေနီꩻ ကျောင်ꩻတန်မွဉ်ခြဲင်တသာယို ဖေႏကအောင်ႏ ယံဖေႏကျိုꩻဆောင်ႏလွဝင်ꩻတဲင် ကျောင်ꩻတန်မွဉ်ခြဲင်ကို ကစီꩻဝွေꩻလွေꩻဒါႏ သံႏဃာႏဖုံႏကမျောက်ထင်ႏဒါႏ နယ်ႏဆရာႏတောႏဖုံႏအကို ရွီႏနယ်ႏခေါဝ်ထင်ꩻယိုနောဝ်ꩻ မျောက်ဒင်ႏလွေꩻ ဗွေႏသုနန္ဒတဲင် ကျောင်ꩻတန်မွဉ်ခြဲင်တသာယို ယံကအောင်ႏ နာယကတပါꩻအနေႏ ကျိုꩻဆောင်ႏမာꩻလွေꩻဗာႏသွူ။ ၁၃၀၉-ဗာႏနိန်ႏနောဝ်ꩻ တဲမ်းထွင်ႏထွူဖြီꩻစီꩻ ပအိုဝ်ႏလိတ်မွူးတသာတဲင် ဒဲဉ်ရုတ်ꩻဗွေနီꩻနောဝ်ꩻ ဒင်ႏပျꩻပအိုဝ်ႏသံႏဃာႏသွူ။ ဒဲဉ်ကံလောင်း (၉)နီꩻ၊ မွူးနီꩻ-တနင်ꩻနွေႏ (၄/၁/၄၈)မွူးရောဝ်ꩻခိုႏ (၄)နားရီႏ၊ မိနစ်(၂၀) (မန်းခမ်းလွတ်လပ်ရေꩻ)ချိန်ႏနောဝ်ꩻ တယ်ႏဘုရာꩻစေႏတီႏ ကျောင်ꩻထီသိမ်ႏဆꩻတွို့ꩻနောဝ် နောဝ်ꩻသွူ။ အနီꩻနောဝ်ꩻ နားရီႏ (၁၁)ဆင်ႏ (၅၉)မိနစ်၊ (၅၈)စက္ကန့်ချိန်ႏခါႏတွင်ꩻ ဌပနာႏကျောင်ꩻတန်မွဉ်ခြဲင်အွတ်ꩻရွီးတဲင် ဌပနာႏသား ဆရာႏတောႏ(၇)ပါꩻအကို ဗွေႏသုနန္ဒလဲ့ပါသွူ။ ၁၃၁၀-ဗာႏနိန်ႏနောဝ်ꩻ ကွီအကူႏအညီႏ ဦးငွေစိုး ကျောင်ꩻဆရာႏတန်)ထျꩻတဲင် ဗွောင်လွေꩻမူလတန်ꩻကျောင်ꩻ ထီသိမ်ႏသွူ။ ၁၃၁၂-ဗာႏနိန်ႏနောဝ်ꩻ မာꩻလွေꩻ ကျောင်ꩻထီသိမ်ႏအခေါဝ်ကွဉ်ႏနောဝ်ꩻသွူ။

လူꩻသီးကောဝ်ႏတလင်ႏ ဗွေႏလက်ခံႏ

၁၃၁၃-ဗာႏနိန်ႏ၊ ဝါႏခေါင်ႏလောင်း (၁၀)နီꩻ၊ သက်တောႏလꩻ (၄၇)နိန်ႏ၊ ဝါႏတောႏလꩻ (၂၃)ဝါႏ အချိန်ႏခါႏတွင်ꩻနောဝ်ꩻ ဗွေႏဆရာႏတောႏယို ရုပ်ကြိုအွဉ်ႏကုဲင်ပြာႏ ပြောင်ꩻလွေꩻအုံတောဒျာႏ ချံꩻသာႏအရပ် ခမ်းမျတ်လူꩻသီးဒုံသွူ။

ထွားအာႏကွိုꩻလိတ်အုပ် လိတ်စောင်ႏတွမ်ႏ ရီရွောင်ပုဂ္ဂိုလ်ႏသီးဖုံႏနောဝ်ꩻ

1. ၁၃၀၈-ခု၊ သာသနပါလဝိနိစ္ဆယစာတမ်း။
2. ပထမကျောင်ꩻတန် အတ္ထုပ္ပတ္တိလိတ်စောင်ႏ။
3. ပညာႏမဲ့လေလိတ်စောင်ႏ။
4. ပထမငယ်အောင်ႏလက်မှတ်။
5. ဗွေႏဗွန်ဖြားကျောင်ꩻပင်တခꩻ။
6. ဗွေႏဗွန်ဦးစန္ဒာဝရ ကျောင်ꩻထီသိမ်ႏ။
7. ဖြားမူႏဖါလိုး ဒုံထီခွဉ်ႏ။
8. ဖြားသွေဖါဖျူ၊ ဖြားဝါရိနန္တခဲင် ကျောင်ꩻထျꩻ။
9. ပျိုဖါဟုဲင်း ဒုံလုဲင်းလောင်း၊ နင်ꩻမုံဖါ ဝါရိန္တ ဒုံတဖျူႏမွူး သီးဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။

နေးတွမ်ႏမေတ္တာႏတဲင် ကဒေါ့ꩻခြုဲင်းနယ်ချာဒါႏ ပုဂ္ဂိုလ်ႏဖုံႏယိုနောဝ်ꩻ ခွေသွဉ်းကေꩻဇူꩻတင်ႏငါႏအကျောင်ꩻ မှတ်တောင်ꩻသေꩻခါꩻဗာႏနုဲးယိုသွူ။ လွမ်းနွေဦး (ခမ်းကောင်) ကျောင်ꩻဓမ္မရံသီ အောင်မင်္ဂလာ ဝိန်ꩻတောင်ႏကီꩻ။

ပအိုႏအက္ခရာႏလိတ်မွူးတသာ

နိဒါန်း မဲ့ငါ-က နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အတ္ထော အက္ခရသညာတော သဗ္ဗဝစနာနမတ္ထော အက္ခရေဟိ သညာယတေ အတ္ထော-အနက်ကို၊ အက္ခရသညာတော-အက္ခရာတို့ဖြင့် ကောင်းစွာသိအပ်မှတ်အပ်၏။ သဗ္ဗဝစနာနံ-ခပ်သိမ်းသော ပါဠိဘာသာ သဒ္ဒါစကားတို့၏၊ အတ္ထော-အနက်ကို၊ (ဝါ)စိတ် စေတသိက် ရုပ် နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသောအနက်ကို၊ အက္ခရေဟိ(အက္ခရေဟေဝ)-အက္ခရာတို့ဖြင့်သာလျှင်၊ သညာယတေ-ကောင်းစွာသိအပ်မှတ်အပ်၏။ (တနည်းကား)သဗ္ဗဝစနာနံ-ခပ်သိမ်းသော လူမျိုးတစ်ရာ့တစ်ပါး ဘာသာစကားတို့၏၊ အတ္ထော-လူကောင် နတ်ကောင် ခွေးကောင် ဝက်ကောင် ရေမြေတောတောင် စသောအထည်ဝတ္ထုဟူသမျှ စိတ် စေတသိက် ရုပ်နိဗ္ဗာန် အကြောင်းအကျိုးဟူသောအနက်ကို၊ အက္ခရေဟေဝ-မိမိတို့ အမှတ်အသား သင်္ကေတ အက္ခရာတို့ဖြင့်သာလျှင်၊ သညာယတေ-ကောင်းစွာသိသင့် သိထိုက် သိအပ်မှတ်အပ်-ဟူသော ကစ္စည်းကျမ်းသုတ်စဉ်အရမှာ အနက်ကို အက္ခရာတို့ဖြင့်သာ မှတ်ယူရမည်-ဟု သာမညမိန့်တော်မူသည်။ ထိုအနက်သည် ပါဠိဘာသာ ပါဠိစကားအနက်၊ မြန်မာဘာသာ မြန်မာ့စကား၏အနက်စသော လူမျိုးတစ်ရာ့တစ်ပါးတို့၏ ပြောဆိုအပ်သော သဒ္ဒါစကားတို့၏အနက်ကို ထိုထိုလူမျိုးတို့၏ အမှတ်အသား အက္ခရာ သင်္ကေတတို့ဖြင့်သာလျှင် မှတ်ယူရမည်-ဟု ၎င်းသုတ်အဖွင့်ဝုတ္တိမှာ "သဗ္ဗဝစနာနမတ္ထော အက္ခရေဟိ သညာယတေ"ဟူ၍ ဖွင့်ဆိုတော်မူသည်ဟု အဓိပ္ပါယ်ကောက်ယူလျှင် မှားနိုင်မည်မဟုတ်၊ ထို့ကြောင့် ပါဠိဘာသာ၏အနက်ကို မှတ်ဘို့သိဘို့ရာ "အက္ခရာပါဒယော ဧကစတ္ထာလီသံ"ဟူသောသုတ်ကို အ-အစ နိဂ္ဂဟိတ်အဆုံးရှိသော လေးဆဲ့တစ်လုံးသော အက္ခရာရှိသည်ဟု အရှင်ကစ္စည်းမထေရ်မြတ်သည် ဟောတော်မူ၏။ ဤလေးဆဲ့တစ်လုံးသော အက္ခရာတို့သည် ပါဠိဘာသာ သဒ္ဒါစကားတို့၏အနက်ကို ရေးမှတ်လိုက်သည်ရှိသော် မကုန်နိုင်ရာ၊ ပြည့်စုံလုံလောက်သည်ဖြစ်၍ လေးဆဲ့တစ်လုံးထက် အပိုအက္ခရာများကို အလိုမရှိတော့ဘီ။ ထို့ကြောင့် "ပိဋကတ္တယမ္ပိ ပတွာ နက္ခရန္တိ နခီယန္တီတိ အက္ခရာ"ဟု ပုဒ်စစ်ဆရာတော် မိန့်တော်မူ၏။ ထိုလေးဆဲ့တစ်လုံးသော အက္ခရာတို့သည် မြန်မာ့ဘာသာ၌ မပြည့်စုံကုန်သေးဖြစ်သောကြောင့် မဟာမြန်မာသင်ပုန်းကြီး၌ "အဲ-ဪ-အို--့--း ဟူသော အက္ခရာ ၅-လုံးဖြည့်စွက်ပြီး မြန်မာအက္ခရာလေးဆဲ့ခြောက်လုံးရှိသည်။ ထို့ကြောင့် မြန်မာဘာသာ၌ "အအာဒယော ဆတာလီသံဝဏ္ဏာ"ဟု သုတ်တည်အပ်၏။ ထိုလေးဆဲ့ခြောက်လုံးသော အက္ခရာတို့သည် ဘာသာခြားတို့မှာ လုံလောက်ပြည့်စုံနိုင်သည်မဟုတ်၊ ဖြည့်စွက်လျှင်လည်း ဖြည့်စွက်ရမည်၊ နုတ်သင့်လျှင်လည်း နုတ်ယူရမည်ဖြစ်ရကား ပအိုလူမျိုးတို့မှာ အက္ခရာအထူးအခြားမရှိ၊ မြန်မာ့အက္ခရာကိုသာယူပြီး အထူးမထွင်တော့ဘဲ နှစ်ပေါင်းအတော်ကြာ သုံးစွဲလာကြ၏။ ထိုသို့သုံးစွဲလာခဲ့ငြားသော်လည်း အက္ခရာအထူးမထွင်သောကြောင့် ခြီး(ခရီး)မရောက်ဘဲ ယောင်လည်လည်ဖြစ်နေကြ၏၊ တောင်ပိုင်းရှမ်းပြည်မှာ လူဦးရေကိုးသိန်းရှိသည့်အနက် ပအိုလူမျိုးမှာ သုံးသိန်းရှစ်သောင်းကျော် ဝင်နေ၍ လူဦးရေအတော်များသောလူမျိုးဖြစ်သည်ဟု ဆိုရပေမည်၊ ပအိုလူမျိုးများသည် မိရိုးဖလာမပျက် အစဉ်အဆက်မှာ ရတနာသုံးပါးကို ကိုးကွယ်သော ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်လူမျိုးများဖြစ်ကြ၏။ သို့သော် ဘာသာရေး သာသနာရေး ပညာရေး စီးပွားရေးစသော လောကီလောကုတ္တရာတို့မှာကား တခြားလူမျိုးထက် အောက်ကျနောက်ကျဖြစ်နေကြ၏။ ထို့ကဲ့သို့ဖြစ်ရခြင်းမှာ တခြားမဟုတ်(စဉ်းစားရန်ဖြစ်သည်ဟုဆိုလျှင် မှားမည်မဟုတ်)၊ ယ္ခုခေတ်အခါ ကမ္ဘာပေါ်မှာ လူမျိုးရေး ဘာသာရေး သာသနာရေး ပညာရေး၊ စီးပွားရေး စသောလောကီလောကုတ္တရာတို့မှာ အထက်တန်းရောက်နေကြသော တိုင်းပြည်နိုင်ငံလူမျိုးဟူသမျှတို့မှာ အက္ခရာကိုအခြေခံပြုပြီး စီးပွားကြီးပွား တိုးတက်အထက်တန်းရောက်နေခြင်းကို လူတိုင်းဝန်ခံကြလိမ္မည်၊ ဘယ်သူမှ ငြင်းဆန်နိုင်မည်မဟုတ်၊ စာပေအက္ခရာတို့သည် တိုင်းသူပြည်သား လူအများတို့၏အမြင်ကျယ်မှု ဒိဗ္ဗစက္ခု အဆီးအတားမရှိ မြင်နိုင်သော မျက်စိကောင်းသဘွယ်ဖြစ်ပေ၏။ ပြည်သူလူထုတို့၏ ကြေးမှုံသဘွယ်လည်း ဖြစ်ပေ၏။ ယ္ခုခေတ်စားနေသော အင်္ဂလိပ်ကိုကြည့်ပါ၊ အင်္ဂလိပ်အက္ခရာသည် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ လူမျိုးတို့၏ ဘာသာစကားတို့၏အနက်ကို ရေးမှတ်နိုင်အောင် အင်္ဂလိပ်ပညာရှိများ ထွင်နိုင်သောကြောင့် ကမ္ဘာသုံးအက္ခရာြဖစ်သွား၏၊ လူတိုင်းတတ်ချင်ကြ၏၊ အင်္ဂလိပ်အက္ခရာကြောင့် ကမ္ဘာမျက်စိပွင့်လင်းနေ၍ လောကဓာတ်ပညာ ထွန်းကားစေနိုင်၏၊ ယ္ခုခေတ် ပြည်ထောင်စုမြန်မာ့နိုင်ငံတော်မှာ မြန်မာအက္ခရာ မြန်မာစာသည် လိုလေသေးမရှိ၊ မြန်မာပညာရှင်များ တည်ထွင်ထားသောကြောင့် အထူးသဖြင့် မြန်မာလူမျိုးများအား ဘာသာရေး၊ သာသနာရေး၊ ပညာရေး၊ စီးပွားရေး၊ နိုင်ငံရေးစသော လောကီလောကုတ္တရာမှာ အထက်တန်းရောက်စေနိုင်၍ များစွာကျေးဇူးရှိကြ၏။ ဘုရားဟောပါဠိတော် ပိဋကတ်သုံးပုံ၊ အဋ္ဌကထာ၊ ဋီကာ၊ ဇာတ်ဝတ္ထုစသော လောကုတ္တရာဘက်ဆိုင်ရာ ကျမ်းဂန်အမျိုးမျိုး၊ ယ္ခုခေတ် ကာလပေါ် လောကဓာတ် ပညာအမျိုးမျိုး၊ ရှေးအခါ အဖြစ်အပျက်၊ ယ္ခုအဖြစ်အပျက် ဇာတ်ကွက်၊ ဇာတ်လမ်း၊ ဝတ္ထုဆန်း၊ မဂ္ဂဇင်း၊ သတင်းစာ၊ ရာဇဝင်၊ ဗေဒင်၊ ယတြာစသော လောကီဘက်ဆိုင်ရာ ကျမ်းဂန်အမျိုးမျိုးတို့သည်ကား မြန်မာအက္ခရာမှာ အပြည့်အစုံရှိ၍ ရေးသာနိုင် မှတ်သားနိုင်ကြ၏။ ထို့ကြောင့် မြန်မာလူမျိုးများမှာ လူပညာရှိ၊ ရဟန်းပညာရှိ ပေါများ၏၊ သူတို့၏ ဝတ္ထုရာဇဝင်အမျိုးမျိုး၊ တခြားလူမျိုးတို့၏ ဝတ္ထုရာဇဝင်အမျိုးမျိုးတို့ကို ရေးနိုင်သားနိုင်၏၊ မြန်မာလူမျိုးများ၏ အမြင်ကျယ်၍ နားလည်မှုရှိခြင်းမှာ တခြားမဟုတ်၊ အက္ခရာအပြည့်အစုံရှိသည်ဟုဆိုလျှင် မှားနိုင်မည်မဟုတ်ပေ။ ငါတို့ပအိုဝ်းလူမျိုးကိုကား လောကီလောကုတ္တရာမှာ နားလည်မှုအလွန်နည်းကြသည်မှာ စာအက္ခရာအပြည့်အစုံမရှိသောကြောင့်ဆိုလျှင် မမှားနိုင်ရာ ပညာရှိတိုင်း ဝန်ခံကြသည်မှာ အမှန်တည်း၊ ငါတို့ပအိုဝ်းလူမျိုးများသည် အစဉ်အဆက်မှာ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များဖြစ်၍ ရပ်တိုင်းရွာတိုင်းမှာ ဘုရားစေတီကျောင်းကန်ဇရပ် ကိုးကွယ်လှူဒါန်းလေ့ရှိ၏။ ဥပုသ်သီတင်း ဆောက်တည်လေ့ရှိ၏၊ တစ်မူးရလျှင် တစ်ပဲလှူတတ်၏၊ ရှင်ရဟန်းပြုသူများ၏၊ သို့သော် မိရိုးဖလာ ဆရာသ္မား အပြုအမူ အယူဝါဒထုံးစံအတိုင်း ပြုကျင့်ကြသောသူသာများ၏၊ ဗုဒ္ဓဘာသာ၏ အယူဝါဒသည် ကမ္ဘာပေါ်မှာ ယုတ္တသဘာဝရှိသည်၏အဖြစ်ကို ယုံကြည်ကြသူ အလွန်နည်း၏၊ မှန်၏၊ ဗုဒ္ဓဘာသာဖြစ်လျက် အချို့သော ဘုန်းကြီးများနှင့်(မော်)ဆိုသော စာဟောဆရာများသည် ငရဲဆိုသည်မှာ အသီးအခြားမရှိ၊ ယ္ခုလူ့ပြည်မှာ မင်းဘေးမင်းဒဏ်သင့်၍ လက်ဖြတ်ခြင်း ခြေဖြတ်ခြင်းစသည်ကို ငရဲဟုပြောဟော၏၊ အချို့မှာ လူသေလျှင် လူပြန်ဖြစ်၏၊ ခွေးသေလျှင် ခွေးပြန်ဖြစ်၏-ဟုစသည်ဖြင့် အယူရှိ၏၊ ဤကဲ့သို့ဗုဒ္ဓဘာသာဖြစ်လျက် နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဖြစ်မှန်းမသိ ဖြစ်သွားသည်မှာ ဗုဒ္ဓဘာသာ အယူဝါဒ၏ ဟုတ်မှန်သော သဘောတရားကို မသိသည်ဖြစ်၍ ဗုဒ္ဓဘာသာဖြစ်သော်လည်း မိရိုးဖလာ ဆရာသ္မား အပြုအမူ အယူဝါဒထုံးစံအတိုင်း ပြုကျင့်သည်ဟုဆိုရ၏။ စင်စစ်မှာ မိရိုးဖလာ ဆရာသ္မားတို့၏ အပြုအမူ အယူဝါဒထုံးစံသည် ဘုရားရဟန္တာမဟုတ်သည်ဖြစ်၍ အကျိုးရှိမရှိ၊ ဟုတ်လေသလော၊ မဟုတ်မမှန်လေသလော အတွေးအတော အကြံဉာဏ် ရှိစေရမည်၊ အကျိုးရှိသည် ဟုတ်မှန်ခဲ့လျှင် တိုးပြီးကြိုးစားရမည်၊ အကျိုးမရှိ မဟုတ်မမှန်ခဲ့လျှင် ပယ်ပစ်ရမည်၊ ဝါ-ခေတ်ပြောင်းပေးရမည်ဖြစ်၏၊ မှန်၏၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ ဘုရားရှင်၏ အယူဝါဒမှတပါး ရှေးအယူဝါဒထုံးစံသည် ကောင်းသည်လည်းရှိ၏၊ မကောင်းသည်လည်း ရှိ၏၊ မကောင်းသော ရှေးအယူဝါဒထုံးစံကို ဖယ်ထား၍ ကောင်းသောအယူဝါဒထုံးစံကိုယူပြီး အားပေးရမည်ဖြစ်၏၊ ၎င်းရှေးအယူဝါဒထုံးစံကို အဟုတ်အမှန် နားလည်မှု အသိဉာဏ် ကျမ်းဂန်အရပ်ရပ်မှာတည်ရှိ၏၊ ကျမ်းဂန်အရပ်ရပ်သည်လည်း အက္ခရာအပြည့်အစုံရှိသော ဘာသာလူမျိုးတို့၌သာ တည်ရှိ၏၊ ထို့ကြောင့် ငါတို့ပအိုလူမျိုးများမှာ အက္ခရာအထူးအခြားမရှိ၊ မြန်မာအက္ခရာကိုသာယူပြီး နှစ်ပေါင်းတစ်ရာကျော်ကပင် သုံးစွဲလာခဲ့ရာ အက္ခရာမပြည့်စုံခြင်းကြောင့် ငါတို့ပအိုလူမျိုးတို့၏ ဘာသာကျမ်းဂန်အရပ်ရပ်မရှိ၊ မရှိသောကြောင့် ငါတို့ပအိုလူမျိုးထဲမှာ လူပညာရှိ၊ ရဟန်းပညာရှိ ပေါ်ပေါက်ဘို့ရာ ခဲယဉ်းလေပြီ၊ နားလည်မှု အသိတရား နည်းပါးကြသည်မဟုတ်ပါလော။ ငါတို့ပအိုလူမျိုးတို့၏ အဖြစ်အပျက် ဝတ္ထုရာဇဝင် ရှေးစာရွက်စာတန်းများကို ပအိုဘာသာမှာ အသေအချာအက္ခရာတို့ဖြင့်ရေး၍ ခု-နှစ် သက္ကရာဇ်စသည်ဖြင့်ထားခဲ့သော စာအုပ်ပေအုပ်ကို ရှေးဟောင်းနှောင်းဖြစ် တွေ့ဘူးမြင်ဘူးသော ရဟန်းရှင်လူ အလွန်ရှားသည်မှာ ပညာရှိတိုင်းအသိဖြစ်၏၊ ဘုရားဟောပိဋကတ်သုံးပုံ ပါဠိတော်မှ ပြန်ဆိုထားသော ဘုရားစကားတော်သည် ပါဌ်အနက် မြန်မာလို ပအိုဘာသာမှာမရှိ၊ အဋ္ဌကထာဋီကာမှာ ဆိုဘွယ်ရာမရှိ ဗလာနတ္ထိတည်း။ ဇာတ်ဝတ္ထုမှာ လေးလုံးတစ်ပိုဒ် ငါးလုံးတစ်ပိုဒ်စသည်ဖြင့် ကာရန်သင့်အောင် စပ်ထားပါမှ ဘတ်နိုင်သောဝတ္ထုကြောင်း အနည်းငယ်ကလေးရှိ၏၊ မပြောပလောက်၊ လေးလေးနက်နက်လည်းမဟုတ်၊ အပေါ်ရံမျှသာ။ စကားပြင်ရိုးရိုးရေးလျှင် စာလုံးအက္ခရာ မပြည့်စုံခြင်းကြောင့် မဖြစ်နိုင်၊ ရေးပြန်သော်လည်း ဘတ်၍တော်တော်နှင့်မရ၊ အသိဉာဏ်အရင်သွားပြီးမှ ဘတ်နိုင်သည်၊ စဉ်းစားပြီး အဓိပ္ပါယ်ပေါက်မှ ဘတ်နိုင်ကြသည်၊ လူတိုင်း မဖတ်နိုင်သေး၊ တချို့ရေးကြသည်မှာ အက္ခရာအထူးမရှိသောကြောင့် အက္ခရာတိုင်းမှာ ဟထိုးထည့်ပြီး ရေးသားကြ၏၊ တချို့ထည့်၍မရေး၊ ထိုသို့အရေးအသားချင်း မတူကြဘဲ တစ်ယောက်တစ်မျိုးရေးကြသည်မှာ ထူးခြားခြင်းမရှိ၊ အဓိပ္ပါယ်ပေါက်မှ ဘတ်နိုင်သည်ချည်း၊ အက္ခရာတိုင်းမှာ ဟထိုးထည့်ပြီး ရေးခြင်းသည် ပညာရှိတို့ ရယ်ဖွယ်ရာသာ အဖတ်တင်၏။ သင်္ကေတဆိုလျှင် တော်သေး၏၊ ဆိုပြန်သော်လည်း မထူးသောကြောင့် အကျိုးမရှိ၊ သင်္ကေတတစ်မျိုး ထားဦးမည်၊ ထားပြန်သော်လည်း တစ်ဘာသာထည်းမှာ သင်္ကေတ နှစ်မျိုးသုံးမျိုး ဖြစ်သွားမည်ဖြစ်သောကြောင့် သင်ဘို့မှတ်ဘို့ ရှုတ်ထွေးသွားမည်ဖြစ်၏၊ ထို့ကြောင့် နေရာတကာမှာ ဟအက္ခရာသာထိုး၍ အားကိုးခြင်းမပြုဘဲ အက္ခရာသင်္ကေတ တစ်မျိုးတစ်မည်ဖြင့် တည်ထွင်ထားပါမှ နေရာကျ အကျိုးရှိမည်ဖြစ်သောကြောင့် တောင်ကြီးမြို့၊ ပဌမတောင်ကျောင်းကြီးဆရာတော် ဦနရိန္ဒနှင့် ကံဦးကျောင်းဆရာတော် ဦးမေဓိယ အရှင်မြတ်နှစ်ပါးတို့၏ တိုက်တွန်းချက်အရ တောင်ကြီးမြို့၏ မြောက်မျက်နှာ လေးမိုင်ကွာသောဌာန ထီသိမ်ဝိဟာရ၌ ယာပထပျော်မှီးသည့် ဘုန်းတော်ကြီး ဦးသုနန္ဒ အမည်ရသောငါသည် ပအိုဝ်းလူမျိုးတို့အား ဗုဒ္ဓဘာသာဖြစ်သည်နှင့်လျော်စွာ ပါဠိအက္ခရာ၊ မြန်မာအက္ခရာ၊ ပအိုဝ်းအက္ခရာတို့ကို လိမ္မာကျွမ်းကျင် လျင်မြန်စွာတတ်မြောက်စေခြင်းငှါ "အက္ခရာပါဒယော အဋ္ဌစတ္တာလီသံ"သုတ်တည်၍ အ-အစ ဆန်းသစ်ပေါ်စ လခြမ်းပမာ အက္ခရာသင်္ကေတအဆုံးရှိသော လေးဆဲ့ရှစ်လုံးသော အက္ခရာတို့ကို ပအိုဝ်းလူမျိုးတို့၏ စီးပွားရာ စီးပွားကြောင်းဖြစ်သော အက္ခရာသင်္ကေတဖြစ်စေသတည်းဟု အာသီသပြု၍ တည်ထွင်းထားရပါကြောင်း။ (ပုံ) ဦးသုနန္ဒ ထီသိမ်ကျောင်း ၁၃၀၉-ခုနှစ်၊ ကဆုန်လ္ဆန်း(၁၅)ရက် ရေးသားစီရင်၍ပြီးသည်။