လိက်ပအိုဝ်ႏသဒ္ဒါႏ

"ပအိုႏသဒ္ဒါႏလိက်မွူးတသာ" လိက်ပအိုႏယို အမိန်ꩻဟဲ့ꩻ ပအိုႏသဒ္ဒါႏလိက်မွူးတသာ။ ပွိုးတဲမ်းအိ ပအိုႏငဝ်းနဝ်ꩻမꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ"ပအိုႏသဒ္ဒါႏ"။ ပအိုႏငဝ်းကို ကဗိုန်ပီဒါႏပါဠိ "အေက်-အေင်၊ အေတ်-အေန်၊ အေပ်-အေမ်"ဖုံႏ၊ "အောက်-အောင်၊ အောတ်-အောန်၊ အောပ်-အောမ်"ဖုံႏတဲ့ပါ၊ ငဝ်းစားနဝ်ꩻ မန်းကိုအဲန်ထဝ်း၊ မီႏတဲမ်းစူꩻဗော့ꩻနဝ်ꩻတဲ့ ကသမ်းဆွာꩻ၊ ဖေႏကမဲန်ႏ၊ ဖေႏကအဲန်ႏ၊ အခင်ႏလမ်းဖေႏကလို့ဆေ့ꩻနဝ်ꩻ အောန်ႏဆင်းနေး၊ အစခါကာႏ နီထူႏဒျာႏရင်ꩻ ပါဠိမူနဝ်ꩻမꩻ ဖေႏကဗိုန်တယ်ꩻပါဠိ အောန်ႏဆင်းနေး။

လိက်ပအိုႏနဝ်ꩻ ထူႏမန်းမူအဝ်ႏ၊ ထူႏပါဠိမူအဝ်ႏ၊ အဝ်ႏနီမျိုꩻ၊ မီႏထူႏမန်းမူနဝ်ꩻ ထွက်လိက်ပညတ်၊ သမုတ်နေးဒျာႏ၊ လိက်ဆင်းအဲန်ထဝ်း၊ ပအိုႏငဝ်း တဲမ်းလꩻလို့တဝ်း၊ တဲမ်းနဝ်ꩻလꩻဒျာႏ အမဲန်ႏတဝ်း၊ ပွိုးမဲန်ႏတဝ်းမꩻ လꩻတဝ်း၊ မီႏထူႏပါဠိမူ ပအိုႏငဝ်းတာႏ ပါဠိကိုတအဝ်ႏတဝ်း "အဲ-အို-အဝ်-အွု-အွူ-အွို-အွော-အုဝ်"ဖုံႏနဝ်ꩻ သော့ꩻထဲင်း၊ အောန်ႏဗိုန်လွေꩻပါဠိ၊ အောန်ႏဆင်းနေး၊ ကောပ်မာꩻနေးနဝ်ꩻမꩻ လိက်မွူးစောင်ႏမိန်ꩻနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ"ပအိုႏသဒ္ဒါႏလိက်မွူးစောင်ႏ"။ ဥပမာႏ- လိက္တန်၊ လိက်လွောင်္ဗူႏ၊ လိက္ပအိုႏ၊ လိက္မန္မူနဝ်ꩻ နီဟဲ့ꩻလိက္ကောန္နီႏ၊ ပါဠိမူနဝ်ꩻ နီဟဲ့ꩻဘုရာꩻလိက်၊ လိက်ပရမတ်၊ သရကအဝ်ႏအတွိုင်ꩻ အောန္ထန္မဲလ္လို့၊ အုဲင်သရတဲ့ နီမာꩻထိုꩻအျ်၊ အဝ်သရတဲ့ နီမာꩻထိုꩻအွ်၊ နိဂ္ဂဟိတ်သဝ်ꩻနဝ်ꩻတဲ့ ပနဲးကူႏငီႏ၊ မာꩻဒွေါင်ႏအီနီလိက်။ ဥပမာႏ- တောင်ႏကီꩻ=တောံကီꩻ၊ သင်ႏကန်ꩻ=သံကန်ꩻ၊ အမ်ႏမအမ်ႏဗာႏ=အံႏမအံႏဗာႏ၊ သိုင်ကို=သိုံကို၊ ရောန်တပန်ꩻ=ရောံတပန်ꩻ+ရောန္တပန်ꩻ၊ သိုမ်ဗာႏ=သိုမ္ဗာႏ၊ လိတ်ꩻဗာႏ=လိတ္ဗာႏ၊ ငတ်ꩻဗာႏ=ငတ္ဗာႏ။ မီႏထူႏလိက်ပါဠိမူနဝ်ꩻ လိက်ပအိုႏယို ဒွေါင်ႏတဲ့ဒွေါင်ႏထိုꩻ၊ ကွဲႏတွော့ꩻ ဖတ်ယပ်ꩻ၊ မီႏကျင်ꩻလဲန်းသွူတနီꩻခါနဝ်ꩻ မဲ့ꩻအယိုꩻယင်းဒျာႏ၊ သင်္ချာ၊ သဲင်္ချာ၊ ထောင်္ချာ၊ ဗောင်္ဆျာ၊ ထမ္ထီ၊ ဗုန္ထီ၊ သုင်္သောမ်ꩻ၊ ပအိုႏသဒ္ဒါႏကရိုꩻဒါႏအတွိုင်ꩻ တဲမ်းအီပအိုႏငွ်း ပါꩻတဒါႏတဝ်းပအိုႏငဝ်းတာႏ ဝွေꩻမီႏသေသဒ္ဒါႏနဲႏနွ်ꩻ ဖတ္မဲန်ႏ၊ ဖတ္ဒာႏ ဖံꩻဗာႏနေးတွ်းဒုမ်။ နီသောံးယူႏဒျာႏ လိက်ပအိုႏ မီႏထူႏပါဠိမူ မာꩻထွာလောန္နဝ်ꩻမꩻ ထွာလိက်လိုꩻခို၊ လွူးပါꩻနွောင်ꩻ၊ ခေါမ်ꩻချာပအိုႏနွောင်ꩻ၊ လွူးနွောင်ꩻလꩻပါ လိုꩻတခမ်းလိုမ်း၊ အောံအထံသောဒ္ဒူ အောံအကိုသောတ္ပာꩻ ပါတ္နက်ဝိုတ္ထု ထွူသုဿွူယိုအေား။

"ပအိုႏသဒ္ဒါႏ ဗျဉ္ဇန်သဝ်ꩻအချုက်ဇယား" (၁) စခါ ပအိုႏလိက်အွ်ႏဒျာႏ ။ (၂) ပအိုႏထင်ႏအိုင်ဗာႏ ဝင်ꩻခလတဲင် အလိက်ဖိုင်ႏထိုꩻမားလို့ ။ (၃) မွိုင်ꩻပျိုꩻ မာꩻပေါႏယင်းမꩻ အပေါႏချာ ။ (၄) ထီသိမ်ႏစိုး လွိုက်ထိုꩻ ကဗိုန်ဖြဝ်ꩻတဲင် အွန်ႏဗိုန်မန်း ။ (၅) အခြဲမ်တရျာꩻစိုး လွိုက်ထိုꩻကဗိုန်မန်းတဲင် အွန်ႏဗိုန်မဲင်ꩻ ။ (၆) ညောင်ႏရွီႏစိုး လွိုက်ထိုꩻကဗိုန်မဲင်ꩻတဲင် အွန်ႏဗိုန်ပါဠိ ။ ကအွန်ႏဗိုန်ပါဠိနဝ်ꩻ ပါဠိမန်းခမ်းယိုမွေးတဝ်း၊ ပါဠိအိန္ဒိယ သီႏဟိုဠ်ႏခမ်းသူꩻဒျာႏ၊ ပါဠိအိန္ဒိယ သီႏဟိုဠ်ႏနွ်ꩻ စဆဇဈည-ငွ်းတဲ့ ဗိုန်ပအိုႏ၊ "အက်-အင်"ငွ်းတဲ့ ဗိုန်ပအိုႏ၊ "အတ်-အိတ်-အုတ်-အေတ်-အောတ်"ငွ်းတဲ့ ဗိုန်ပအိုႏ၊ အဗိုန္တဝ်းနွ်ꩻ အိန္ဒိယပါဠိကိုသူꩻ "အဲ-အော-အွု-အွူ-အွို-အွော-အုဝ်"အဲန္ထဝ်း။ မန်းငွ်းကိုသူꩻ "ဗက်ꩻတောမ်ႏနꩻ၊ သꩻအင်ဝတ်"ငွ်းစားနွ်ꩻ အဲန္ထဝ်း။ "စိက်ပတီꩻ၊ ဒိုင်ႏတိင်ႏ၊ မာꩻတဲပ်၊ တဲမ်းလိက်၊ လေပ်ကျောင်ꩻ၊ ထီလေန်ꩻ၊ မဲန်လောတ်၊ ကောပ်ပွိုး"ငွ်းစားနွ်ꩻလဲ့ အဲန္ထဝ်း။ ပါဠိမန်းတောမ်ႏ ပါဠိအိန္ဒိယအငွ်းဗိုန္တဝ်း၊ ပါဠိအိန္ဒိယသူꩻ အငွ်းဗိုန်ဒျာႏပအိုႏ၊ နီကအွန်ႏဗိုန်ဒါႏ ပါဠိနွ်ꩻ အွန်ႏဗိုန်ဒျာႏ ပါဠိအိန္ဒိယခမ်းကိုငွ်း။ အိန္ဒိယခမ်းကိုသူꩻ ပါဠိတောမ်ႏကလာꩻအငွ်း ဗိုန်တွ်းဒွိုန်းကဝင်ꩻ၊ ပါဠိသူꩻ အငွ်းဗွေဒျာႏ၊ ပါဠိသဒ္ဒါႏနဲႏကိုအတွိုင်ꩻ လိက်ဖြိုင်ႏကအွန်ႏဆင်းဝင်ꩻနွ်ꩻတဲ့ အစီꩻကန်ꩻအွ်ႏဒျာႏ၊ ကလာꩻနွ်ꩻ အစီꩻကန်ꩻအဲန်ထဝ်း၊ ဥပမာႏ- ပါဠိနွ်ꩻ က္န၊ က္မ၊ တ္က၊ မ္န၊ န္မ-စတဲင် လိက်ဆင်းဖိုင်ႏစားနွ်ꩻ ပါဠိကိုအဲန်ထဝ်း၊ ကလာꩻကိုအွ်ႏဒျာႏ။

နီကအွန်ႏဗိုန်ဒါႏ ပါဠိနဝ်ꩻ ပါဠိကလာꩻဒျာႏ၊ ပွိုးမျ်ꩻနဲးတဲင် နီပအိုႏငွ်းကို (ထင်္သေင်ႏ)ထင်ႏသေင်ႏ၊ (ထမ္ခေါန်း)ထမ်ႏခေါန်း၊ (အမ္ဒဲန်)အမ်ႏဒဲန်၊ (ခမ္ထိန်ႏ)ခမ်ႏထိန်ႏ၊ (ပတ္ဗောလိုင်း)ပတ်ဗောလိုင်း- ပအိုႏငွ်းယို တွမ်ႏကလာꩻငွ်းဗိုလ္လို့ဝင်ꩻ၊ နဝ်ꩻမꩻ ညောင်ႏရွီႏအွန်ႏဗိုန်ပါဠိရိုꩻကီတဲ့ ပါဠိဘုရာꩻကဟော်ꩻနွ်ꩻတဲ့ အွန်ႏဗိုန်ဒျာႏ၊ ဘုရာꩻဟော်ꩻမွေးတွ်း ကလာꩻငွ်းနွ်ꩻတဲ့ အွန်ႏဗိုန်ဒျာႏ။ ပွိုးအွန်ႏဗိုန်ပါဠိကလာꩻနွ်ꩻမꩻတဲင် လိက်ပအိုႏကို လိက်ဆင်းတန်ဖိုင်ႏပါဗာႏ၊ ပါဠိတဆင်းတွ်းတဲ့ ပွိုးကလာꩻအွ်ႏဆင်းဒျာႏနွ်ꩻမꩻ ပအိုႏတဲ့ အွ်ႏဆင်းဒျာႏနွ်ꩻသွူ။ တသုင်္တဝ်းလိက္ဆင်းတဲ့ တလꩻတွ်းဒျာႏရင်ꩻ၊ ပွိုးမဲလ္လꩻထာꩻဒွေါင်ႏ၊ အခင်္လမ္လို့ဆေ့ꩻနွ်ꩻမꩻ ဆင်္ဗာႏ၊ "အုန်-အိုန်-အောန်"ကို (အောန်)နွ်ꩻတဲ့ မာꩻဒျာႏအွန်၊ အယ်နွ်ꩻတဲ့ မာꩻအျ်၊ အဝ်နွ်ꩻတဲ့ မာꩻအွ်၊ "အိန်-အေန်-အဲန်"ကို "အေန်"နွ်ꩻတဲ့ မာꩻဒျာႏအီန်နျ်ႏနွ်ꩻသွူ။