လိတ်ပအိုဝ်ႏသꩻမဲင်ꩻ

လိတ်ပအိုဝ်ႏသမဲင်ꩻ

ကမ္ဘာႏအလောင်း ကအောဝ်ႏအုံဒါႏ လိုꩻမျိုꩻခြွဉ်းစွုမ်ႏသီးဖုံႏနောဝ်ꩻ လိုꩻမျိုꩻတမျိုꩻတွမ်ႏ တမျိုꩻ ပညာႏရေꩻ ၊ ယဉ်ႏငဲရေꩻစစွဉ်ႏ အဆာင်ႏအရန်းဖုံႏ တပီဗိုန်ရောင်တောဝ်းလွဝါင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ နမ်းလိတ်လုဲင်ꩻ ၊ ငေါဝ်းငွါ၊ ခွမ်ꩻလာꩻကွဉ်က၊ ယဉ်ႏငဲရေꩻ ကအောဝ်ႏဒါႏ လိုꩻမျိုꩻနောဝ်ꩻ လိုꩻမုအုံအောဝ်ႏရေꩻ၊ အဆာင်ႏရန်းဖုံႏ ထင်ႏထိုတသွောင်းစွဉ်ႏလဲ့ အောဝ်ႏကြွို့ꩻနမ်းပဲင်ႏငေါဝ်းငွါ တွမ်ႏခွမ်ꩻလာကွဉ်ကꩻဖုံႏရွုမ်ꩻတဲင် နမ်းပဲင်ႏလိတ်လုဲင်ꩻ တအောဝ်ႏတောဝ်ႏ လိုꩻမျိုꩻဖုံႏနောဝ်ႏ အဆင်ႏအရန်း ထဲဖွိုႏသွူတကာႏတောဝ်း အမဉ်ꩻလဲ့ တစဲင်းနဲင်းထင်ႏသျာꩻတောဝ် နုဲင်းဝါင်ꩻလိုမျိုꩻ လိတ်ကအောဝ်ႏထင်ႏသျာꩻသားဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻမျိုꩻတမျိုꩻယို ကအောဝ်ႏထွိုက် ကအောဝ်ႏသင်ꩻဒါႏ လိတ်လုဲင်ꩻ ဘာႏသာႏ ငေါဝ်းငွါ ၊ ခွမ်ꩻလာꩻ၊ အကွဉ်အကꩻ ယိုသွံမျိုꩻအကို လိတ်လုဲင်ꩻတမျိုꩻနောဝ်ꩻ ထွာမူလမဓာန အရွီးအခိုႏ ၊ ထွာလိုꩻမျိုꩻစွိုးခွိုꩻသီး အသွီႏအသက်တဲင် လိုꩻမျိုꩻမုဲင်ꩻတရိုꩻတောဝ်း ဖေႏအာႏစွဲကမ်း ရက်ပဲင်ꩻချာဗာႏဒျာႏ စွိုးခွိုꩻလိတ်လုဲင်ꩻဖုံႏ ပငါပရာꩻနောဝ်ꩻသွူ။ နမ်းပဲင်ႏလိတ်လုဲင်ꩻကအောဝ်ႏဒါႏ လိုꩻမျိုꩻဖုံႏအကို နီပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻလဲ့ အောဝ်ႏပါသော့ꩻကရိုꩻနောဝ်ꩻ လိတ်ပပ်စေးလာႏစခေါင်ႏစခါဖုံႏအောဝ်ႏအွဉ်ႏပျꩻနယ်လွေꩻဖေႏ သက်သေႏသာဓကနောဝ်ꩻသွူ။ "နီပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻနောဝ်ꩻ စခေါင်ႏစခါဟန်ႏကာႏ အအောဝ်ႏဒျာႏရင်ꩻ ယဟန်ႏသားနောဝ်ꩻ ဒေါ့ꩻစွဉ်ႏနုဲင်းနောဝ်ꩻလဲ့ꩻ သက်သေႏသက်ကန်ႏ သမ်းတပျꩻနွောင်ꩻ တောဝ်းတွော့ꩻ လိုꩻကောယွုမ်းသားလဲ့ တအောဝ်ႏတောဝ်းနောဝ်ꩻသွူ။

ယိုခါ ကအောဝ်ႏထင်ႏသျာꩻ စဲင်းစဲ့နေကဒျာႏ လိတ်ပပ်ꩻ ပေႏလာႏဖုံႏနောဝ်ꩻ တဲမ်းတွမ်ႏမွိုင်ꩻပျိုꩻမူတဲင် လိတ်မွိုင်ꩻပျိုꩻ မူနောဝ်ꩻသွူ။ "မွိုင်ꩻပျိုꩻလဲင်း ၊ နောင်ဟဲင်းယွိုႏ ၊ စခြွီခြပ် " အွဉ်ႏကုဲင်ခါꩻ​ဖေႏ လင်္ကာႏနုဲင်းယိုနောဝ်ꩻမꩻ အစဲဉ်ႏအဆက် အောဝ်ႏသေထွꩻလွဉ် ဗꩻတွိုႏယိုခါနောဝ်ꩻသွူ။ ကွဲႏတွော့ꩻ လိတ်မွိုင်ꩻပျိုꩻမူနောဝ်ꩻ တဲမ်းထွာင်ႏတယ်ႏစ ခုမုဲင်ꩻ ၊ နေင်ႏမုဲင်ꩻ ကရိုꩻနောဝ်ꩻ အကတဲမ်းခါꩻဒါႏ လိတ်ပပ်ꩻ ပေႏလာႏလောင်းတဲ့ ထုမ်ႏသမ်း တမော့ꩻတောဝ်း ၊ လိုꩻဖြားဖုံႏတဲ့ သမ်းတဒေါ့ꩻနယ်နွောင်ꩻတောဝ်းတဲင် လꩻလဲဉ်းနေင်ႏပေါင်ꩻခွိုင်းမုဲင်ꩻကရိုꩻနောဝ်ꩻ ခန်းမန်းလွေꩻဗာႏနေးရွုမ်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ "မွိုင်ꩻပျိုꩻလဲင်း ၊ နောင်ဟဲင်းယွိုႏ ၊ စခြွီခြပ် လင်္ကာႏယိုနောဝ်ꩻ တယ်ႏဒျာႏ မင်ꩻတွုန်ꩻခွန် ( မန္တလေး၊ ရတနာပုံနေပြည်တော် မင်းတုန်းမင်း) စိုးလက်ထက်နောဝ်ꩻကာႏ မွိုင်ꩻပျိုꩻဆရာႏတောႏ တဲမ်းထွင်ႏထွူ လိတ်ပအိုဝ်ႏတွော့ꩻလင်ႏဒင်ႏပျꩻနယ် မင်ꩻတွုန်ꩻခွန်တဲင် မင်ꩻတွုန်ꩻခွန်ꩻလဲ့ꩻ ဖေႏအာႏနောဝ်ꩻမ လိတ်ပအိုဝ်ႏ မွိုင်ꩻပျိုꩻမူနောဝ်ꩻပေါႏလွဉ်ဗာႏခန်း နုဲင်းနောဝ်သွူ။ နောဝ်ꩻမꩻ ပညာႏသျင်ႏ လိုꩻကျောင်ꩻလိုꩻလမ်းသီးလဲ့ လိတ်မွိုင်ꩻပျိုꩻမူယို ပေါႏလွဉ်တယ်ႏမင်ꩻတွုန်ꩻခွန်စိုးနောဝ်ꩻကာႏ ဒေါ့ꩻနယ်နုဲင်းနောဝ်ꩻ ကဲဉ်းအာအာတဲင် လိတ်မွိုင်ꩻပျိုꩻမူယို ညလဲဉ်းနေင်ႏပေါင်ꩻ တရျာꩻလွိုကရိုꩻနောဝ်ꩻ မင်ꩻတွုန်ꩻခွန်အပို သီပေါမင်ꩻသာꩻ ကထွိုင်ႏထင်ႏထူႏသိမ်ꩻထွူဟော်နန်ꩻတောႏတဲင်(ဦးကောင်းလိန်ထုတ် တိုင်းပြည်ပြုတ် )လင်္ကာႏယိုအတွိုင်ꩻ ထွိုင်ႏတွိုႏနေင်ႏ ၁၂၄၇ − ဗာႏနောဝ်ꩻ ကလာꩻဗွာသီဆွမ်ꩻထိုꩻ သီပေါခွန်နောဝ်ꩻသွူ ။ ကလာဗွာꩻသီး ကဆွမ်ꩻထိုꩻသီပေါခွန်နောဝ်ꩻ ညလဲဉ်းနေင်ႏပေါင်ꩻတရျာꩻတဲင် လိတ်မွိုင်ꩻပျိုꩻမူယို တယ်ဒျာႏ သီပေါခွန်သီးဖါ မင်ꩻတွုန်ꩻခွန် စိုးနောဝ်ꩻမ လိတ်မွိုင်ꩻပျိုꩻမူ ပေါႏလွဉ်လဲဉ်း နေင်ႏပေါင်ꩻတရျာꩻလွိုလဲဉ်း ယူႏဆလွေဗာႏနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။

တောမ်ႏလိတ်ပအိုဝ်ႏစခါ မွိုင်ꩻပျိုꩻမူတဲင် ၁၂၅၅ ဗာႏကို ကတဲမ်းခါꩻဒါႏ လိတ်ပအိုဝ်ႏ

ကွဲႏတွော့ꩻ မဉ်ႏထွားလွေ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း အတွယ်ꩻ − ၁ လိတ်မဲ့ငါ ၉၅ − ကိုနောဝ်ꩻ ( ခရစ်ယာန် သာသနာပြုများ မရောက်မီ ကရင်လူမျိုးတို့အနက် ပအိုဝ်းတောင်သူ၌သာ ကိုယ်ပိုင်စာပေရှိခဲ့သည် ) ယိုနောဝ်ꩻသမ်းရိုꩻ ခရစ်ယာန်ႏ သာႏသနာႏပျုသား ခါးလားကတွိုႏ စောက်ꩻခြာနဝ်ꩻကာႏ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻနောဝ်ꩻ နမ်းပဲင်ႏလိတ်လုဲင်ꩻအောဝ်ႏလဉ်းဒျာႏရင်ꩻ" အရိုꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻတဲင် မဉ်ႏထွားနုဲင်းယိုနောဝ်ꩻ လိတ်ပအိုဝ်ႏ ကပေါက်ပေါႏလွဉ်ယို ညလဲဉ်းနေင်ႏပေါင်ꩻ ၁၅၀ − တရျာꩻငတ်ꩻဆီလွို ယူႏဆလွေꩻဗာႏနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ ။ အကျောင်ꩻနဝ်ꩻ ခရစ်ယာန်ႏ (လိတ်ဗွာ) သာႏသနာႏပျုꩻသားဖုံႏနောဝ်ꩻ ထွိုင်ႏတွိုႏခရစ် သက္ကရာဇ် ၁၈၃၀ ဗာႏနေင်ႏတွင်ꩻနောဝ်ꩻ အမေႏရိကန်ႏလိုꩻမျိုꩻ ဒေါက်ဝိတ်တဲမ်းထွင်ႏဖေႏလဲဉ်း စောက်ꩻလိတ်တဲင် ခါးလားခရစ် ၁၈၃၀ ဗာႏနေင်ႏနောဝ်ꩻကာႏ ခရစ်ယာန်ႏ (လိတ်ဗွာ) သာႏသနာႏပျုသား တွိုႏလွဉ်လဲဉ်း စောက်ꩻခြာနောဝ်ꩻသွူ ။ နောဝ်ꩻမꩻ ခရစ်ယာန်ႏသာႏသနာꩻပျုသား ခါးလားကတွိုႏလွဉ် စောက်ꩻခြာနောဝ်ꩻကာႏ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻယို နမ်းပဲင်ႏလိတ်လုဲင်ꩻအောဝ်ႏလဲဉ်းဒျာႏရင်ꩻ အရိုꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻတဲင်ꩻ မဉ်ႏထွာႏနုဲင်း (မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း) အလꩻနောဝ်ꩻ လိတ်ပအိုဝ်ႏ ပေါႏလွဉ် ညလဲဉ်း နေင်ႏပေါင်ꩻ ၁၇၀ တရျာꩻနွတ်ꩻဆီလွို ခန်းမန်းလွေꩻဗာႏနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။

လိတ်ပအိုဝ်ႏ မွိုင်ꩻပျိုꩻမူ ထွိုင်ႏပေါႏလွဉ်နောဝ်ꩻမꩻ (မော်ဟွိုႏ)ဖုံႏ ကွဲအောဝ်ႏလွဉ် ယူႏဆဗာႏနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ၊ "မွိုင်ꩻပျိုꩻလဲင်း ၊ နောင်ဟဲင်းယွိုႏ၊ စခြွီခြပ်" လင်္ကာႏယိုအလꩻ မွိုင်ꩻပျိုꩻဆရာႏတောႏ (ကဝိသာရ) နောဝ်ꩻ အောဝ်ႏလိတ်ပိဋကတ် (မန်းဖြောဝ်ꩻ) ကို ဘာႏသာႏပြန်ႏပအိုဝ်ႏဖေႏထွူတဲင် နောင်ဟဲင်းဆရာႏတောႏနောဝ်ꩻ စဲစ်ဆေꩻဖျင်ချော်ꩻဖေႏထွူနောဝ်ꩻမꩻ ဗွေႏဆရာႏတောႏ ကျောင်ꩻစခြွီနောဝ်ꩻ ကွဲခြပ်စီႏဖေႏနေႏ တွမ်ႏလစ်ꩻဖြုံႏ ၊ သူဖြုံႏ ၊ နွတ်ꩻဖြုံꩻ လင်္ကာႏဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ ။ နောဝ်ꩻမꩻ ကွဲသွဉ်ဖေႏမော်ဖုံႏတဲင် ပုဂ္ဂိုလ်ႏလိုꩻကျောင်ꩻနမ်းတာင် အွဉ်ႏပျုလွေꩻဖေႏ ဘုရာꩻသာႏသနာႏ ၊ အွဉ်ႏဗွောင်လွေꩻဖေႏ စွိုးခွိုꩻမဲ့နာႏဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ ။ ကွဲႏတွော့ꩻ လိတ်မွိုင်ꩻပျိုꩻမူနောဝ်ꩻ လိတ်တဖြုံႏဖြုံႏယို အငေါဝ်းထန်ႏနွောင်ꩻ နီသွံငွါနောဝ်ꩻမ ပေါႏလိုꩻတဟော်ꩻကျင်ꩻတောဝ်းနောဝ်ꩻ အဖမ်ꩻတမဲဉ်ႏကြွို့ꩻတောဝ်းနောဝ်ꩻသွူ။ ဥပမာႏ − " ယံငိုငါပဲ " ယိုနောဝ်ꩻ လိတ်တဲမ်းဆရာႏ ရေႏဒျာႏ " ယံငွိုးငါပုဲင်ႏ " နုဲင်းနောဝ်ꩻလဲ့ လိုꩻယဟန်ႏနောဝ်ꩻ ဟော်ꩻတော " ယံꩻငိုꩻငါꩻပယ်ꩻ " နုဲင်းနောဝ်ꩻတဲင် လိတ်တဖြုံႏယို အငေါဝ်းပွုံႏသီ တအောဝ်ႏတောဝ်ႏနောဝ်ꩻသွူ ။ ကွဲႏတွော့ꩻ မဲဉ်ရိုꩻစွဉ်ႏနုဲင်းမုဲင်ရိုꩻ လိတ်ပအိုဝ်ႏမွိုင်ꩻပျိုꩻမူ စခါနောဝ်ꩻ ကဗွောင်လွေꩻဖေႏ နီစွိုးခွိုꩻမဲ့နား ၊ ကထိန်ꩻသိမ်ꩻလွဉ်ဖေႏ ၊ စွဲးပင်ႏလွဉ်ဖေႏ နီစွိုးခွိုꩻ ဘာႏသာႏ သာႏသနာႏရေꩻ ယဲဉ်ႏငဲးရေꩻဖုံႏယို အကျိုꩻကေꩻဇူꩻ အောဝ်ႏအနန္တော အနန္တကရိုꩻနောဝ်ꩻ ပညာႏသျင်ႏသားဖုံႏစွုမ်းဖြာꩻ အောဝ်ႏသေ ထီႏထွꩻရောင်ဒျာႏနောဝ်ꩻသွူ ။

ယိုခါ နီစွိုးခွိုꩻ ခမ်းသားသီးမဲ့ဆလ ကအောဝ်ႏထင်ႏသျာꩻစဲင်းစဲ့၊ ကအောဝ်ႏထူႏသွုံꩻ တဲမ်းလွေꩻအီဒါႏ လိတ်ပအိုဝ်ႏတောင်ႏကီꩻမူယိုနောဝ် လိတ်တဖြုံႏ အငေါဝ်းထန်ႏ တငွါလွုမ်ꩻတဲင် ဟော်ꩻဖတ်ဗာႏတဲ့ တဖမ်ꩻဗာႏတောဝ်း ၊ လိတ်ဖြုံႏကအောဝ်ႏအတွိုင်ꩻ အငေါဝ်းထန်းမဲဉ်ႏထွူစွဉ်ႏနောဝ်ꩻသွူ ။ လိတ်ပအိုဝ်ႏ မွိုင်ꩻပျိုꩻမူ အောဝ်ႏဒျာႏလဲဉ်းတဲ့ ကထေတသာလွေꩻဗာႏထဲင်း လိတ်မွူးတသာနောဝ်ꩻ မာꩻဖေႏ မွိုင်ꩻပျိုꩻလိတ်မူ အကျိုꩻကဆေ့ꩻရေႏလွေꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻ တမွေးတောဝ်း ၊ ပယ်ႏထိုစွဉ်ႏ နီလိတ်မူလီꩻတဲ့ တမွေးတောဝ်း ၊ ထွားထွူလွေꩻအခေႏခံႏ လိတ်မူလီꩻတွော့ꩻ လိတ်တဖြုံꩻ အငေါဝ်းဖေႏကထန်ႏနွောင်ꩻ တငွါငါ၊ ပေါႏဒါႏထွူလိတ်ပအိုဝ်ႏတဲ့ ဖတ်လိတ်ပါဠိ ၊ လိတ်မန်းဖုံႏ ဖေႏကလꩻ ၊ ဖေႏကဒါႏပါ အင်ႏရွယ်ႏဒျာႏ နုဲင်းနောဝ်ꩻတွော့ꩻ တဲမ်းထွင်ႏတသာလွေꩻဗာႏဒျာꩻ လိတ်မွူးတသာနောဝ်ꩻသွူ ။ လိတ်ပအိုဝ်ႏတောင်ႏကီꩻမူယို သမဲင်ꩻအအဲဉ်ႏစားနောဝ်ꩻ ပအိုဝ်ႏတွိုင်ꩻစွုမ်းဖြာꩻ ဖေႏကသေရောဝ်းရောင်ဗာႏတွော့ꩻ ငါယိုနောဝ်ꩻ အီးတဲမ်းနယ်လွေꩻဖေႏထဲင်း လိတ်မွူးရာႏဇဝင်ႏဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ ။ နေင်ႏ ၁၃၀၀ - ဗွေ ၊ သာႏသနာႏ ၂၄၈၂ − ဗာႏနေင်ႏတွင်ꩻ ထီသိမ်ႏကျောင်ꩻ ဗွေႏဗွန်သုနန္ဒ (၁၂၆၇-၁၃၁၃)နောဝ်ꩻ ကဝွေꩻဖန်ꩻနေးဒျာႏ တွမ်ႏကိုႏပဲင်ႏဉာဏ်ႏတဲင် လိတ်တဖြုံႏ အငေါဝ်းဖေႏကထန်ႏနွောင်ꩻတငွါ၊ မဉ်ႏဒါႏလိတ်ပအိုဝ်ႏလဲ့ ယံဟော်ꩻဖတ်ဒါႏပါ ပါဠိ လိတ်မန်းဖုံႏနဝ်ꩻမ ဝွေꩻဗွေႏကျိုꩻစာꩻ တဲမ်းထွင်ႏလွေꩻခန်း ပအိုဝ်ႏလိတ်မွူးတသာနောဝ်ꩻသွူ ။

ဝွေꩻဗွေႏကတဲမ်းထွင်ႏစနောဝ်ꩻ အမုဲင်ကပါဒါႏ ကꩻ ကာꩻ ကာႏ ဖုံႏယို ( က ကာ ကား ) အောဝ်ႏနုဲင်းယိုတဲင် ဗျည်းလောင်းကအောဝ်ႏဒါႏ လဆန်ꩻစ ၃-ဟာ လာထန်ႏစပွုံႏ အမုဲင်သင်္ကေတနောဝ်ꩻ ဝွေꩻဗွေႏ အင်းရွယ်ႏလွေꩻဒျာႏ စွိုႏခွိုꩻအတွက် ပစ္စုပ္ပန်ႏ အနာႏဂတ် တိုꩻတက်ထင်ꩻထိုရေꩻအတာႏ နိမိတ်လက္ခဏာႏဟောဝ်နောဝ်ꩻသွူ ၊ တယ်ႏနေင်ႏ ၁၃၀၀- ဗွေတဲင် ဝွေꩻဗွေႏ ကတဲမ်းထွင်ႏလွေꩻဒါႏ လိတ်မွူးတသာနောဝ်ꩻ ဗွေႏဗွန် တဒေါ့ꩻထန်ႏနယ်တောဝ်း တမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻတဲင် ပါꩻမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻတဲ့ တသေရောဝ်းတောဝ်း ၊ ဝွေꩻဗွေႏ အောဝ်ႏတဲမ်းထွင်ႏတေ့ꩻဒျာႏ တပါꩻပါꩻလွုမ်ꩻနောဝ်ꩻသွူ ။

ထွိုင်ႏတွိုႏ နေင်ႏ ၁၃၀၄ - ဗာႏ ဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻတွင်ꩻနောဝ်ꩻ ဖက်ဆစ်ဂျပန်သီး နွို့လွဉ်နောဝ်ꩻ နေင်ႏ ၁၃၀၅-ဗာႏ နေင်ႏဆန်ꩻတွင်ꩻနောဝ်ꩻ စောဝ်းဖါးရွီႏ စောဝ်းရွှေသိုက်နောဝ်ꩻ ဂျပန်သီးကျမ်ႏဒင်ႏစဲ့ꩻပိုႏ၊ ကျမ်ႏထွဉ်ႏမာꩻထာꩻမာꩻနောဝ်ꩻသွူ။ စောဝ်းဖါးရွီႏလဲ့ တမဲဉ်မာꩻတောဝ်း စဲ့ꩻပိုႏနောဝ်ꩻမꩻ ဖေႏကလဲ့ꩻနွောင်ꩻ ဂျပန်သီထာꩻမႏအတာႏ စောဝ်းဖါးနောဝ်ꩻခွိုင်းကားဖြောဝ်ꩻခမ်းခေါဝ်နဝ်၊ ခေါဝ်ထင်ꩻ ကသတင်ꩻသွုံꩻ အုံအောဝ်ႏဒါႏ ဗွေႏသင်္ဃာႏတောႏသီးအကို တဂိုဏ်ꩻတဂိုဏ်ꩻယို ဆရာႏတောႏတန်သီး တပါꩻနီပါꩻတဲင် စောဝ်းဖါးပါင်ꩻကျွꩻခန်း ဝေင်ꩻရွီႏတွော့ꩻ မာꩻလွေꩻတောခန်း ဝိနယ်ꩻငတ်ꩻကျမ်ꩻသံႏဂါႏယနာꩻဒင်ꩻပွယ်ꩻနောဝ်ꩻသွူ ။ သင်္ဃာႏတောႏနောဝ်ꩻ ဗꩻတွိုႏအပါꩻပေါင်ꩻ တရျာꩻလွိုတဲင် မာꩻလွေꩻဝိနယ်ꩻငတ်ꩻကျမ်ꩻသံႏဂါႏယနာႏဒင်ႏပွယ်ꩻနောဝ်ꩻ တယ်ႏပထမဝါႏဆိုႏလောင်း ဗꩻတွိုႏ လွေꩻ တင်ꩻကျွစ်လာနောဝ်ꩻသွူ ။ တဝါႏတွင်ꩻလွုမ်း မာꩻလွေꩻဝိနယ်ꩻငတ်ꩻကျမ်ꩻသံႏဂါႏယနာႏဒင်ႏပွယ်ꩻတဲင် သံႏဂါႏယနာႏဒင်ႏပွယ်ꩻနောဝ်ꩻ ညသွံလာ တဝါႏတွင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ ။

နေင်ႏ ၁၃၀၅ - ဗာႏ၊ ဝါႏတွင်ꩻသွံလာ ဝေင်ꩻရွီႏ ကို စောဝ်းဖါးကပင်ꩻ သင်္ဃာႏယနာႏဒင်ႏပွယ်ကို ကပါသော့ꩻဒါႏ ပအိုဝ်ႏသင်္ဃာႏတောႏဖုံႏနောဝ်ꩻ −

၁။ ဗွေႏဆရာႏတောႏ ဣန္ဒဝံသ ကျောင်ꩻပင်မွဉ်ꩻ ။

၂။ ဗွေႏဆရာႏတောႏ သုနန္ဒ ကျောင်ꩻထီသိမ်ႏ ။

၃။ ဗွေႏဆရာႏတောႏ ဇဝန ဇဝနာရာမလိတ်သွဉ်တွိုက်၊ ဝေင်ꩻသီႏသဲင်ႏ ။

၄။ ဗွေႏဆရာႏတောႏ ကုမာရ ကျောင်ꩻစခုဲင်း၊ တောင်ႏကီꩻသူမဲင်ႏ။

၅။ ဗွေႏဆရာႏတောႏ ဝါရိန္တ ကျောင်ꩻပင်ꩻတခꩻ။

၆။ ဗွေႏဆရာႏတောႏ ဝဏ္ဏ ကျောင်ꩻတရုဲင်ꩻ။

၇။ ဗွေႏဆရာႏတောႏ ဓမ္မ ကျောင်ꩻနောင်ခုဲင်း။

၈။ ဗွေႏဆရာႏတောႏ ပဏ္ဍိတ ကျောင်ꩻနောင်ကာꩻတန် ။

၉။ ဗွေႏဆရာႏတောႏ ကေတုမတီႏကျောင်ꩻ ၊ ဝေင်ꩻနမ်းခုတ် ။

၁၀။ ဗွေႏဆရာႏတောႏ နတ်တောကျောင်ꩻ၊ ဖုဲင်ခွန်ႏ ။

၁၁။ ဗွေႏဂန္ဓမာႏ ကျောင်ꩻသိန်ႏမွူးဖြိန်း ၊ ပင်လောင်ꩻ ။

၁၂။ ဗွေႏဆရာႏတောႏ စိန္တာ ကျောင်ꩻဟိုနာꩻ၊ ဟိုပုံꩻ ။

၁၃။ ဗွေႏကုမာရ ကျောင်ꩻဗန်းယေန်ႏ၊ သီႏသဲင်ႏ ။

၁၄။ ဗွေႏပဏ္ဍဝ ကျောင်ꩻပင်ႏတရား၊ လွယ်ပွတ်ꩻ ၊ သီႏသဲင်ႏ ။

၁၅။ ဗွေႏသာသန ကျောင်ႏအွံအာႏ ၊ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ ။

၁၆။ ဗွေႏသူရိယ ကျောင်ꩻအင်းပေါခုံ ၊နောင် ။

၁၇။ ဗွေႏနန္ဒဝံသ ကျောင်ꩻတောင်ပို့နီ ၊ နောင် ။

၁၈။ ဗွေႏပညာဝံသ ကျောင်ꩻနောင်ကာꩻပေႏ ၊ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ ။

၁၉။ ဗွေႏဝါရိန္တ ပထမကျောင်ꩻတန်မွဉ်ခြဲင် ၊ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ ။ စစွဉ်ႏ သင်္ဃာႏတောႏ အပါပေါင်ꩻ ၄၆-ပါꩻနောဝ်ꩻသွူ ။

ဝိနယ်ꩻငတ်ꩻကျမ်ꩻ သံႏဂါႏယနာႏဒင်ႏပွယ်ꩻ အုံပဆာႏခိန်ႏဖုံႏနွောင်ꩻ သင်္ဃာႏတွမ်ႏစောဝ်းဖါးသီး ဒေါ့ꩻရီခြုဲင်းလွေꩻရောင် ဘာႏသာႏ ၊ သာႏသနာႏရေꩻ ၊ ပညာႏရေꩻ တွမ်ႏ လိတ်လုဲင်ꩻခရာႏဖုံႏတဲင် တွိုႏတလဲင်ႏနောဝ်ꩻ စောဝ်းဖါးရွီႏ ရီထန်ႏခန်း ပအိုဝ်ႏသင်္ဃာႏတောႏ နုဲင်းယိုနောဝ်သွူ ။ " ဩဗွေႏ - နီဗွေႏသီး ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻနောဝ်ꩻ လိတ်လုဲင်ꩻအောဝ်ႏနေဟောင်း ၊(သ) အက္ခရာႏ အသွုံꩻဖုံႏကာ အောဝ်ႏနေဟောင်း ၊ " ထွိုင်ႏရီနုဲင်းနောဝ်ꩻတဲင် "နီပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻနောဝ်ꩻလိတ်လုဲင်ꩻအောဝ်ႏဒျာႏ ၊ (သ) အက္ခရာႏနောဝ်ꩻ ပအိုဝ်ႏငေါဝ်းသွုံꩻအောဝ်ႏ ၊ ပွုံႏစံႏနောဝ်ꩻ (တသာႏ) (ယိုသွံဗာႏ) တွမ်ႏ သအက္ခရာႏနောဝ်ꩻသွူ ။

ဗွေႏဆရာႏတောႏ ကေတုမတီႏကျောင်ꩻ ဖြေႏနယ်ချာနုဲင်းနောဝ်ꩻတဲင် စောဝ်းဖါးနောဝ်ꩻ ဟွိုန်ဟောဝ်နဲစ်သက်စွဉ်ႏလဲ့ လိတ်တဖြုံႏချင်ႏ အငေါဝ်းထန်ႏနွောင်ꩻ အာငါႏနောဝ်ꩻမ အာႏလꩻမု တပေါႏအောဝ်းတောဝ်ႏနောဝ်ꩻသွူ။တွိုႏနောဝ်ꩻမ ထီသိမ်ႏကျောင်ꩻ ဗွေႏဗွန်ꩻသုနန္ဒနောဝ်ꩻ ဝွေꩻဗွေႏကတဲမ်းခါꩻဒါႏ လိတ်မွူးတသာနောဝ်ꩻ တဲမ်းဒင်ႏပျꩻနယ်ခန်း ဗွေႏသင်္ဃာႏတောႏတန်သီးဖုံႏတွော့ꩻ ဗွေႏဆရာႏတောႏတန်သီးဖုံႏလဲ့ သဖော်ꩻကျရောင်နောဝ်ꩻမ ကွဲဒင်ႏပျꩻနယ်ခန်း စောဝ်းဖါးနောဝ်ꩻသွူ ။ဗွေႏဗွန်သုနန္ဒ ကတဲမ်းထွင်ႏဒါႏ လိတ်မွူးနောဝ်ꩻ သမ်းတခꩻထွူသွတ်ꩻတောဝ်းဒွိုန်းတဲင် ဝွေꩻဗွေႏမူနောဝ်ꩻ စောဝ်းဖါးရွီႏလဲ့ သဘော်ꩻလꩻနစ်သက်နောဝ်ꩻမꩻ ယံတဲမ်းထွဋ်ထွူထွူသွော့ အကျောင်ꩻ − ဖေႏအာႏတောင်ꩻပြန်ႏလွေꩻ ခန်းနုဲင်းနောဝ်သွူ ။ ဗွေႏဆရာႏတောႏတန်သီးဖုံႏလဲ့ ဖေႏအာႏတောင်ꩻပြန်ႏသွိုပ်လွေꩻထဲင်းယင်းနောဝ်ꩻသွူ ။တယ်ႏစွဉ်ႏနေင်ႏ ၁၃၀၀- ဗာႏဗွေတဲင် ဝွေꩻဗွေႏကတဲမ်းထွဋ်တသာဒါႏ လိတ်မွူးနောဝ်ꩻ ၁၃၀၅ - ဗာႏ စောဝ်းဖါးရွီး ထင်ႏမာꩻခန်ႏသံႏဂါႏယနာႏဒင်ႏပွယ်ꩻနောဝ်ꩻမ ပုဂ္ဂိုလ်ႏလင်ဖုံႏ ကွဲးသေရောဝ်းနောဝ်ꩻသွူ ။

ထွိုန်ႏတွိုꩻနေင်ႏ ၁၃၀၇-ဗာႏ ၊ ဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻပွယ်ꩻ အီႏထွူသွတ်ꩻတွင်ꩻ ဗွေႏဆရာႏတောႏ ဘဒ္ဒန္တနရိန္ဒ (အဂ္ဂမဟာပဏ္ဍိတ)နောဝ်ꩻ ကျွꩻဖျော်ထင်ႏ ခန်း ကျောင်ꩻတန်မွဉ်ခြဲင် ၊ တောင်ႏကီꩻတဲင် ဗွေႏဆရာႏတောႏ ပထမကျောင်ꩻတန်တွမ်ႏ ကန်ဦးကျောင်ꩻ ဗွေႏဆရာႏတောႏ မေဓိယ သီး သမ်းဖေႏအာႏ တောင်ꩻပြန်ႏလွေꩻထဲင်းနောဝ်ꩻ ဗွေႏဗွန်သုနန္ဒလဲ့ ကျိုꩻစာꩻတဲမ်းထွဋ်လွေꩻမွေးတွော့ꩻ ထွိုင်ႏတွိုႏနေင်ႏ ၁၃၀၉-ဗာႏ ဒဲဉ်ရုတ်ꩻလာဗွေနီꩻ လꩻလွတ်လပ်ရေꩻ နေင်ႏနောဝ်ꩻ ဝွေꩻဗွေႏလိတ်မူတဲ့ ထွူသွတ်ꩻလွေꩻခန်းနောဝ်သွူ ။

ထွိုင်ႏတွိုႏအတွင်ꩻနောဝ်ꩻ ဗွေႏဗွန်ꩻကျောင်ꩻ အလောင်ꩻအလင်ꩻဖုံႏလဲ့ တဲမ်းထွဋ်ရောင်နုဲင်းနုဲင်း လိတ်မွူးဖုံႏတွော့ꩻ ပအိုဝ်ႏလိတ်မူနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏတေားစွဉ်ႏလစ်မူနောဝ်ꩻသွူ ။

လိတ်မူဖုံႏနောဝ်ꩻ -

၁။ ဗွေႏဆရာႏတောႏ သုနန္ဒ ၊ ကျောင်ꩻထီသိမ်ႏ ။

၂။ ဗွေႏဆရာႏတောႏ ဣန္ဒာ ၊ ကျောင်ꩻဒုံလီꩻကောင် ။

၃။ ဗွေႏဆရာႏတောႏ ဣန္ဒဝံသ ၊ ကျောင်ꩻပင်စုံ ။

၄။ ဗွေႏဆရာႏတောႏ ပဏ္ဍဝ ၊ ပင်ႏတရာႏ ၊ လွယ်ပွတ်ꩻ ။

အခြဲမ်တရျာꩻ ၊ စံကာꩻ ၊ ဗောင်း ၊ ပင်တခွါꩻ ၊ စခုဲင်းထင်ꩻ - ဖုံႏနောဝ်ꩻ လိတ်မူပေါႏဆုဲင်ꩻဒျာႏတဲင် ပါတွမ်ႏလိတ်မူဖုံႏ ယို မဉ်ႏအွဉ်ႏခြွဉ်းညီꩻနောဝ်ꩻ ထွာစွဉ်ႏ ၉ - မူနောဝ်ꩻသွူ ။

နောဝ်ꩻမꩻ ဝွေꩻဗွေးသီးလိတ်မူ လစ်ꩻမူနောဝ်ꩻ ဒင်ႏပျꩻရောင်ခန်း ပအိုဝ်ႏသင်္ဃာႏတောႏဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ ။ နောဝ်ꩻမꩻ ဗွေႏဆရာႏတောႏ ဘဒ္ဒန္တနရိန္ဒ ပထမကျောင်ꩻတန်မွဉ်ခြဲင် ၊ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ ၊ ကန်ဦးကျောင်ꩻ ဗွေႏဆရာႏတောႏ မေဓိယ ၊ အင်းပေါခုံကျောင် ဗွေႏဆရာႏတောႏ သူရိယ ၊ ကျောင်ꩻနောင်ꩻကာꩻတန် ဗွေႏဆရာႏတောႏ ပဏ္ဍိတတွမ်ႏ သင်္ဃာႏအမျာꩻသီ တွိုင်ႏပင်ႏဆွေꩻနွေꩻရောင်ခန်းဝင်ꩻတဲင် လိတ်မူ (၄) မူယိုနောဝ်ꩻ အီႏရွေꩻဗာႏ အမူမုဲင်ꩻလဲ့ တစင်းရွေꩻတောဝ်းနောဝ်ꩻမꩻ သင်္ဃာႏတောႏသီးဖုံႏနောဝ်ꩻ အွဉ်ႏခန်းဗွေႏဆရာႏတောႏ သူရိယ အင်းပေါခုံ လွိုက်ရွေꩻဖေႏနောဝ်ꩻသွူ ။

ဗွေႏဆရာႏတောႏ ကျောင်ꩻအင်းပေါခုံလဲ့ ထွားစဲစ်ဆေꩻထွူတွော့ꩻ လွိုက်ရွေꩻထန်ႏခန်း သုနန္ဒ ၊ ကျောင်ꩻထီသိမ်ႏ လိတ်မူနောဝ်ꩻတဲင် ဗွေႏဆရာႏတောႏ တွမ်ႏ ဗွေႏသင်္ဃာႏတောႏ သီးဖုံႏလဲ့ အွဉ်ႏလွေꩻရောင်ခန်း အတည်ႏနောဝ်ꩻသွူ ။ဗွေႏဆရာႏတောႏ ကျောင်ꩻအင်းပေါခုံ ကလွိုက်ရွေꩻထန်ႏဗာႏ အကျောင်ꩻ ၊ ဗွေႏဆရာႏတောႏ လိတ်မန်ချက်နောဝ်ꩻ အောဝ်ႏလယိုအတွိုင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ ။

ဆရာႏလိတ်တောင်ꩻသေ

နေင်ႏ ၁၃၁၂-ဗာႏ ကထိန်ႏလာလောင်း ၅-နီꩻ မွူးနီꩻ - ဗုဒ္ဓဟူꩻ ၊ မွူးပင်ꩻ ၄-နားရီႏ အခိန်ႏတွင်ꩻ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ ပထမကျောင်ꩻတန်မွဉ်ခြဲင် ရေဒီယိုပွုံႏ ကျောင်ꩻအွတ်ꩻတွိုက်ပေႏကို အွိုင်ႏဟိုပုံꩻ ၊ အွိုင်ႏနမ်းခုတ် ၊ အွိုင်ႏသထွုံႏသီႏသဲင်ႏ၊ အွိုင်ႏပင်လောင်ꩻ ၊ အွိုင်ႏစံကာꩻ၊ အွိုင်ႏနောင်ပလံ၊ အွိုင်ႏညောင်ႏရွီႏတွမ်ႏ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီ အသောင်အထျꩻ ကျောင်ꩻပေါင်ꩻ သွံဆီဗော့ꩻဗော့ꩻ ၊ သင်္ဃာႏတောႏသီး အပါꩻသွံဆီလွိုလွို ဗွောင်ပွယ်ꩻအုံကွိုမ် သဖောꩻတူႏ စီႏမန်ႏလွနောဝ်ꩻခါ လိတ်မွူးမူဖုံႏအကို ကထွိုင်ႏထွာႏငဲင်ꩻ လွိုက်စဲစ်လွေꩻလွ တောင်ႏကီထီသိမ်ႏမူ၊ အွိုင်ႏဟိုပုံꩻ ဒုံလီꩻကောင်မူ ၊ သီႏသဲင်ႏပင်စုံမူ ဖုံႏနောဝ်ꩻခါ အစဲဉ်ႏအတွိုင်ꩻ ၁။ တောင်ႏကီꩻမူ ပထမ ၂။ ဒုံလီꩻကောင်မူ ဒုတိယ ၃။ ပင်စုံမူနောဝ်ꩻ တတိယ ၊ ထဲ့သင်ꩻကျောင်ꩻ ၊ ဖျတ်အထီ ခတ်အကယ်ꩻ ထီႏသေဗာႏနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ ။ ( ပင်ႏတရာႏလွယ်ပွတ်ꩻအဝ်ႏကုဲင်)

အကျောင်ꩻနောဝ်ꩻရာꩻ တတိယမူနောဝ်ꩻ ငေါဝ်းလီꩻငွါယ ထွုံꩻစံႏသွုံꩻစွယ်ꩻ စခေါင်ႏစခါ ပါသော့ꩻ အအာသွတ်ꩻနောဝ်ꩻသွူ ။ ဒုတိယမူနောဝ်ꩻ ကာႏလဆန်ꩻ အငေါဝ်းထန်ႏလွဉ် ဗွေစွုမ်ႏပြဲ့ꩻစွုံႏစွဉ်ႏလဲ့ က ခ - ကစဒါႏ အက္ခရာႏဖုံႏအလောင်း ဟထိုꩻတပါသင်ꩻတောဝ်း အချက်ဖုံႏ ပါသော့ꩻအာငါႏအတွက်တဲင် ဟောဝ်လွိုစွဉ်ႏ တတိယမူလဲ့ တထွꩻခွိုတ်ꩻတောဝ်ႏ ပထမမူတွော့ꩻ သင်ႏတင်ႏဝီႏဝေါင်ꩻဝီးဝါးလွုမ်ꩻသွူ ။ ပထမမူနောဝ်ꩻ လိတ်မန်းတွမ်း လိတ်ပါဠိ ပါသော့ꩻစွုံႏလင်ႏ ထွူတကာႏတောဝ်း တွမ်ႏပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏငေါဝ်းငွါလွေꩻသဲင်ꩻ နွို့ထန်းလဲ့ လွောက်ꩻစူꩻညီꩻဝင်ꩻ ၊ ထီသေမော့ꩻဗာႏတဲင် အဟောဝ်သွတ်ꩻမူ သဖော်ꩻလနုဲင်းနောဝ်ꩻတွော့ꩻ မူနောဝ်ꩻ နီအွဉ်လွဝင်ꩻ အွဉ်ႏအတည်ႏတဗာႏနောဝ်ꩻသွူ ။ ကွဲႏတွော့ꩻ လိတ်မူကဖေႏဒါႏ ပုဂ္ဂိုလ်ႏသီးဖုံႏ မဉ်ႏမဲဉ်ဖျင်ထဲမ်သော့ꩻယင်ႏဒါႏ သင်္ကေတ အမုဲင်ထူꩻ အလောင်းအလင်ဖုံႏလဲ့ ခွင်ꩻပျုသင်ꩻဒျာႏအတွိုင်ꩻ ခွင်ꩻပျုဒျာႏသွူနေ။

ထွိုင်ႏတွိုႏနိန်ႏ ၁၃၁၂ − ဗာႏ ၊ ဒဲဉ်ကံလာဆန်ꩻ ပွယ်ꩻပေါင် ထမ်းဘုရာꩻကျောင်ꩻနောဝ်ꩻ ဗွေႏဗွန်သုနန္ဒနမ်း ဗွောင်သွဉ်လွေꩻဖေႏ လိတ်ပအိုဝ်ႏ ကျောင်ꩻထမ်းဘုရာꩻကိုနောဝ်သွူ ။ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ ဆꩻထင်ꩻဖဲ့ꩻလဲ့ ဝွေꩻဗွေႏအောဝ်ႏဗွောင်သွဉ်လွေꩻဖေႏဒျာႏနောဝ်ꩻသွူ ။

ဝွေꩻဗွေႏ ကခြပ်ချောꩻ မာꩻလွေꩻ လိတ်ဖြုံႏ အဗွေအမဲဉ်ႏနောဝ်ꩻ တွိုႏ ၁၃၁၉-ဗာႏနေင်ႏ ဒဲဉ်ဟား ၊ ဒဲဉ်ရုတ်ꩻ ၊ ဒဲဉ်စစ်ꩻ သွံလာတွင်ꩻနောဝ်ꩻ ဗွေႏဆရာႏတောႏ ပဏ္ဍိတ ကျောင်ꩻနောင်ကာꩻတန် လင်ꩻမာꩻဖေႏလိတ်ဖြုံႏ (ဒင်ႏအီလိတ်နျꩻစက်လိတ်ဖြုံႏ) ဝေင်ꩻရန်ႏတကွုန်ႏကိုနောဝ်ꩻသွူ ။ ကလင်ꩻမာꩻဒါႏလိတ်ဖြုံႏယိုနောဝ်ꩻ ခံႏလို့ဗာႏတွမ်ႏ အနီꩻအရင်ꩻဖုံႏ ပနဲအာနောဝ်သွူ ။

ဗွေႏဆရာႏတောႏ ကျောင်ꩻနောင်ကာꩻတန်လဲ့ ကျွꩻလင်ꩻသတင်ꩻသွုံꩻတွိုႏ ဝေင်ꩻရန်ႏတကွုန်ႏ ဗဟန်း ဟာမစ်တစ် တောင်ႏကီꩻကျောင်ꩻတွိုက်ကိုတဲင် ခံႏယပ် ခံႏခုဲင်ႏ မာꩻဖေႏ လိတ်ဖြုံႏထွိုင်ႏထွူ ထင်ႏတွိုႏဝါႏဆိုႏလာမꩻ ကွဲကျွꩻတွိုႏသဲင်ꩻချာ ခမ်းကောင်နောဝ်ꩻသွူ။ ဗွေႏဆရာႏတောႏ ကျောင်ꩻနောင်ကာꩻတန် ထွိုင်ႏဖျော်သဲင်ꩻထွူခါ ပအိုဝ်ႏလိတ်မွူးစောင်ႏ ယံဖေႏကထန်ႏနွောင်ꩻတာႏ ဗွေႏဗွန်ကျောင်ꩻထမ်းဘုရာꩻ ဦးဉာဏ နောဝ်ꩻ လင်ꩻဆို့ꩻတွိုႏဝါႏ ဝေင်ꩻရန်ႏတကွုန်ႏတွော့ꩻ လင်ႏတွဲႏနျꩻဖေႏခန်း ပအိုဝ်ႏလိတ်မွူးစောင်ႏနောဝ်ꩻသွူ ။ တွဲႏနျꩻထွိုင်ႏထွူတဲင် ထွိုင်ႏတွိုႏ ၁၃၁၉-ဗာႏနေင်ႏ တင်ꩻကျွစ်လာမားနီꩻနောဝ်ꩻ ဝွေꩻဗွေႏအီသဲင်ꩻတွိုႏချာခန်း ခမ်းကောင်နောဝ်ꩻသွူ။

လိတ်စောင်ႏနောဝ်ꩻ ထွာပအိုဝ်ႏလိတ်မွူးစောင်ႏ ပထမအလဲင်ႏတဲင် သာသနရက္ခိတ ပအိုဝ်ႏသင်္ဃာႏစွိုꩻသီးထေဝွေႏဖေႏ အုပ်ပေါင်ꩻ (၅၀၀၀)ငတ်ꩻရေင်နောဝ်ꩻသွူ ။ လိတ်စောင်ႏဖုံႏနောဝ်ꩻ ဗွေႏဆရာႏတောႏ ကျောင်ꩻနောင်ကာꩻတွမ်ႏဗွေႏဆရာႏတောႏဦးဉာဏ ကျောင်ꩻထမ်းဘုရာꩻ ဝွေꩻသီးနီပါꩻ ဝွေꩻဖန်ႏ ဖန်းဖြယ်ဖေႏ တကျောင်ꩻတစောင်ႏနီစောင်ႏတဲင် အွဉ်ႏသွဉ်လွေꩻလွ လိတ်မွူးတောင်ႏကီꩻ ထီသိမ်ႏမူဖုံႏနောဝ်သွူ ။ တယ်ႏနောဝ်ꩻမာꩻငါတဲင် ကျောင်ꩻလွယ် ၊ စငေါဝ်ꩻ − စစွဉ်ႏခမ်းကွဉ်ႏ ၊ နောင်ကာꩻ ကျောင်တလွုံꩻ − စစွဉ်ႏအခေါဝ်နောဝ် ၊ ပင်မွဉ်ꩻ − စစွဉ်ႏခမ်းတွို့ꩻ ၊ တောင်ႏကီꩻဆထင်ꩻဖဲ့ꩻ ဒေသစွစ်ꩻစဲစ်ꩻဖုံႏလဲ့ ထူႏသွဉ်လွေꩻရောင်ခန်း လိတ်ပအိုဝ်ႏဖုံႏသွူ။

ကွဲႏတွော့ꩻ ယရပ်ရပ်နောဝ်ꩻ တဟဲ့ꩻနေးတောဝ်း သွဉ်တန်ꩻဆရာႏဖုံႏတဲင် တွိုႏခြောင်ꩻမုတအောဝ်ႏတောဝ်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ သွဉ်တန်ꩻဆရာႏ ကထွိုင်ꩻလွေꩻသွဉ်ဖေႏတွိုႏဒါႏ အရပ်ယဟန်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻလဲ့ ဒေသခမ်းသားဖုံႏ သမ်းတပေါႏထူႏရေꩻရောင်တောဝ်း နောဝ်ꩻမꩻ နီလိတ်ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ယို အောဝ်ႏထင်ႏသျာႏဒျာႏ တဲ့ အရောင်ႏတပေါႏလေတောဝ်ႏနောဝ်သွူ။

နေင်ႏ ၁၃၁၉-ဗာႏ ၊ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ ပထမကျောင်ꩻတန်မွဉ်ခြဲင်ကို ပထမအလဲင်ႏ ကလွောင်ႏဗူႏခါꩻဒါႏ သာသနရက္ခိတ ပအိုဝ်ႏသင်္ဃာႏသီး ကထွုတ်ဝွေႏ နျꩻထန်ႏဖေႏဒါႏ ပအိုဝ်ႏလိတ်မွူးစောင်ႏယို မူႏလ သင်္ကေတ လာဆန်ꩻစ ၃-ဟာလာထန်ႏစပွုံႏနောဝ်ꩻ တွဲႏနျꩻလိတ်ဖြုံႏ သမ်းယိုꩻတောဝ်းတဲင် နေင်ႏ ၁၃၂၃ ဗာႏတွင်ꩻ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ ပထမကျောင်ꩻတန် ကို သင်္ဃာႏတောႏသီးစွုံႏ တွိုင်ႏပင်ႏလွဝင်ꩻထွူခါ မူႏလသင်္ကေတ အမုဲင်နောဝ်ꩻ ဖျင်လွေꩻဖေႏယင်း ( ꩻ−ႏ)မုဲင်ငါ မုဲင်ပက်ငါ နုဲင်းယိုနောဝ်ꩻသွူထွူမꩻ သွဉ်ထူႏလဲ့ ဖေႏကယိုꩻ၊ လိုꩻပေႏလဲ့ သꩻဖေႏကပါရောင်အတာႏ ပျꩻနယ်တွမ်ႏ အရွုတ် ပကီႏဖုံႏတဲင် ဓမ္မာစရိယ စင်ꩻနန္ဒဝံသ ( ယိုခါ ခွန်ထွန်းလှိုင် ပအိုဝ်ႏလိတ်နျꩻစက်) နောဝ်ꩻ တွဲႏနျꩻထန်ႏဖေႏယင်း ပအိုဝ်ႏလိတ်မွူးစောင်ႏ ပထမရန်းတွမ်ႏ မူႏလရန်းနောဝ်ꩻသွူ ။

လိတ်ထီသိမ်ႏမူယို တစွိုးခွိုꩻလွုမ်းအတာႏ အတည်ႏအွဉ်ႏလွေꩻ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻကိုလဲ့ တရောဝ်ႏ ၊ ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏစွိုးခွိုꩻလိတ်လုဲင်ꩻအတာႏ အလွောင်ႏအဗူႏ မာꩻလွေꩻဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻကိုလဲ့ တရောဝ်း နောဝ်ꩻမꩻ ဟဲ့ꩻဖန်ဗာႏ " လိတ်မွူႏတောင်ႏကီꩻမူ"နုဲင်းယိုသွူ ။

ထွိုင်ႏတွိုႏ နေင်ႏ ၁၃၂၉-ဗာႏနောဝ်ꩻ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ ပထမကျောင်ꩻတန် မွဉ်ခြဲင်ကို ဒုတိယအလဲင်ႏ လွောင်ႏဗူႏလွေꩻယင်း သာသနရက္ခိတ ပအိုဝ်ႏသင်္ဃာႏစွိုꩻတဲင် စွိုးခွိုꩻလိတ်လုဲင်ꩻ ထင်ႏထိုတဉ်ႏခွေါင်ရေꩻအတာႏ ကျိုꩻစာꩻသောင်ႏသာလွေꩻထဲင်းထဲင်းယင်းနောဝ်ꩻသွူ ။

ထွိုင်ႏတွိုႏယင်း နေင်ႏ ၁၃၂၉-ဗာႏ ဒဲဉ်သီႏလာလောင်း ၁၂-နီꩻ (၂၃/၃/၁၉၆၈)နီꩻနောဝ်ꩻ ဗွေႏကုသလ အွဉ်ငါတဲင် မာꩻလွေꩻယင်း လိတ်လုဲင်ꩻညီႏလာႏခံႏ ကျောက်တလွုံꩻ ဘုရာꩻကွုံꩻစရွပ်တန်ကိုနောဝ်သွူ ။ ပင်ꩻကျောင်ꩻပေါင်ꩻ (၁၇၃)ကျောင်ꩻတဲင် သင်္ဃာႏတောႏကျွꩻထင်ႏလွဉ် (၂၃၉) ပါꩻနောဝ်ꩻသွူ ။ ပွယ်ꩻမော့ꩻခွဲ ညီႏလာႏခံႏကိုနောဝ်ꩻ ဆွုံꩻဖျတ်မာꩻလွေꩻ ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻ တဉ်ႏခွေါင်ရေꩻ ၊ လိုꩻမျိုꩻထင်ႏထိုရေꩻ ၊ ပညာꩻ ဘာႏသာႏ သာႏသနာႏ ရေꩻ ကိစ္စဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ ။

လိတ်ပအိုဝ်ႏတောင်ႏကီမူယို အခြဲမ်တရျာꩻ သမ်ႏနွို့တရိန်လွဉ်တဲင် လိတ်ပအိုဝ်ႏနောဝ်ꩻ သမ်းအောဝ်ႏထိုꩻနီမူနောဝ်ꩻမꩻ ထွိုန်ႏတွိုးနေင်ႏ ၁၃၃၉ − ဗာႏ ၊ ဒဲဉ်သီႏလာဗွေနီꩻ ပွယ်ꩻတန်မွူးနီꩻခွိုꩻပအိုဝ်ႏ နောင်ယာသုဲင်ꩻကိုနောဝ်ꩻ လိတ်မူနီမူယို ဗွေႏသင်္ဃာႏတောႏသီး တွမ်ႏတကာႏနောဝ်ꩻ သဖော်ꩻတူႏအတည်ႏအွဉ်ႏလွေꩻ လိတ်ပအိုဝ်ႏ တောင်ႏကီꩻမူနောဝ်ꩻသွူ ။

ဗွေႏဆရာႏတောႏတန် ဘဒ္ဒန္တကောဝိဒ ၊ ကျောင်ꩻဇဝနာရာမ လိတ်သွဉ်တွိုက် ဝေင်ꩻသီႏသဲင်ꩻ ကောဒင်ႏသွင်ꩻတဲင် သင်္ဃာႏတောႏ (၈၀၀) သွစ်ꩻရျာꩻ တွမ်ႏ လိုꩻမွိုန်ႏလွိုသဲဉ် ၊ တပွယ်ꩻလွုမ်းသီး ထောက်ခံႏရောင်နောဝ်ꩻသွူ ။

က−ရီး ခ−ရီး စတဲင် ဗျည်းမဉ်ꩻတွမ်ႏ မုဲင်ငါ မုဲင်ပက်ငါ ၊ ငေါ်ꩻလ စတဲင် မုဲင်အီ အက္ခရာႏ သရအမဉ်ꩻ ပအိုဝ်ႏဖုံႏနောဝ်ꩻလဲ့ အမျာꩻသဖော်ꩻတူႏချက်အလꩻ ဟဲ့ꩻဖန်အွဉ်ႏလွေꩻအတည်ႏ နေင်ႏ ၁၃၃၉-ဗာႏ ပွယ်ꩻတန်မွူးနီꩻ ခွိုꩻပအိုဝ်ႏ နောင်ယာသုဲင်ꩻ ကိုနောဝ်ꩻသွူ ။

ထွိုင်ႏတွိုႏနေင်ႏ ၁၃၄၀−ဗွေ ၊ ဒုတိယဝါႏဆိုႏဆန်ꩻတွင်ꩻနောဝ်ꩻ သာသနရက္ခိတ သင်္ဃာႏစွိုꩻ အခင်းလမ်းယို လွောင်ႏဗူႏတောယင်ႏ ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻစွစ်ꩻလီတာႏ ဗဟိုꩻသင်္ဃာႏစွိုꩻ ပထမကျောင်ꩻတန်မွဉ်ခြဲင်ကို ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ နောဝ်ꩻသွူ။ ထွိုင်ႏတွိုႏဝါႏဆိုႏလာဆန်ꩻတွင်ꩻနောဝ်ꩻ တလဲင်ႏချင်ꩻ ဗွောင်သွဉ်လွေꩻဖေႏစွဉ်ႏ လိတ်ပအိုဝ်ႏကျောင်ꩻတန်ကိုနောဝ်ꩻသွူ ။ လိတ်သွဉ်တန်ꩻသားဖုံႏနောဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ခမ်းတွို့ꩻ ၊ ခမ်းကွဉ်ႏ ကျောင်ꩻနင်းပုဂ္ဂိုလ်ႏ ဗွေႏဗွန်သီႏ ရဟန်ꩻသီးဖုံႏတဲင် အောဝ်ႏဝွေꩻဗွေႏသီးယိုတရန်း ယံသဲင်ꩻဗွောင်သွဉ်ချာဖေႏ အဗွေႏစင်ꩻ သျင်ပေႏ ကပ်ပီႏကျောင်ꩻကိုတွမ်ႏ တကာႏလိုꩻလမ်းဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ ။

နောဝ်ꩻမꩻ ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻစွစ်ꩻလီတာႏ ဗဟိုႏသင်္ဃာႏစွိုꩻနောဝ်ႏ အွဉ်ႏလွေꩻတွမ်ႏ အင်ႏရွယ်ႏချက် ၃-စွိုႏတွမ်ႏ တဖူꩻစဲဉ်ႏ ၄-လီးနောဝ်ꩻသွူ ။

အင်ႏရွယ်ချက် ၃-စွိုးနောဝ်ꩻ

၁။ စွိုးခွိုꩻလိတ်လုဲင်ꩻယို ယံအောဝ်ႏဗာႏ လိတ်ပအိုဝ်ႏတောင်ႏကီꩻ တမူငါ ။

၂။ စွိုးခွိုꩻလိတ်လုဲင်ꩻယို လိုꩻတွိုင်ꩻစွုမ်ႏဖြာꩻ တဲမ်း ဖတ် ယံဒါႏထွူတဲင် ယံတဉ်ႏခွေါင် စွစ်ꩻလီလွဉ် ။

၃။ စွိုးခွိုꩻမွိုးဖါထုံꩻစံႏ ယဉ်ႏငဲရေꩻယို ယံစဲင်းထင်ႏသျာꩻ ထင်ႏထို တသွောင်း တဉ်ႏခွေါင်လွဉ် ။

တဖူꩻစဲဉ်ႏ ၄-လီးနောဝ်ꩻ −

၁။ ပညာႏရေꩻ

၂။ ဘာႏသာႏယေန်ႏငဲရေꩻ

၃။ သာႏသနာႏရေꩻ

၄။ လွောင်ႏဗူႏရေꩻနုဲင်းယိုဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ ။

ထွိုင်ႏတွိုႏ နေင်ႏ ၁၃၄၄-ဗာႏနောဝ်ꩻ နေႏထူႏနာႏခံႏထွူ ဗဟိုသင်္ဃာႏစွိုꩻ ဗွေႏဆရာႏတောႏတန်သီး ငေါဝ်းဩဝါဒတဲင် လွောင်ႏဗူႏလွေꩻခန်း တောင်ႏကီꩻဝေင်ꩻနယ်ႏ ဝေင်ꩻနယ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻစွစ်ꩻလီတာႏ သင်္ဃာႏစွိုꩻထွူခါ ဗွောင်ꩻလွေꩻခန်းထွာနွောင်ꩻဆရာႏ လိတ်ပအိုဝ်ႏသွဉ်တန်ꩻ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ လွယ်ကောင်ꩻ ၊ နောင်ꩻကာꩻ ၊ ဟမ်ႏသွူꩻ ၄-ဌာႏနာနောဝ်ꩻသွူ ။

ထွိုင်ႏတွိုႏ နေင်ႏ ၁၃၄၅-ဗာႏ အတွင်ꩻနောဝ်ꩻ တောင်ႏကီꩻဝေင်ꩻနယ်ႏအကို ဗွောင်ꩻလွေꩻထဲင်ႏယင်း ထွာနွောင်ꩻဆရာႏ လိတ်ပအိုဝ်ႏသွဉ်တန်ꩻဖုံႏတဲင် ထွိုင်ႏတွိုႏ ဒဲဉ်သီႏလာလောင်း ၅-နီꩻနောဝ်ꩻ ဝေင်ꩻနယ်ႏတောင်ႏကီꩻ ၊ ဝေင်ꩻနယ်ႏ ညောင်ႏရွီႏ ဖုံႏယို မာꩻလွေꩻသွိုပ်လꩻခန်းဝင်ꩻ ပွယ်တန်ရီလိတ်ပအိုဝ်ႏနောဝ်ꩻသွူ ။ နွို့စေလိတ်ပုဂ္ဂိုလ်ႏဖုံႏနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏနွောင်ꩻ (၆၁၁၄)ဖြာꩻနောဝ်ꩻသွူ ။

ဝေင်ꩻနယ်ႏ ဟိုပုံꩻ အခေါဝ်ကွဉ်ႏထင်ꩻဖုံႏလဲ့ ဗွောင်လွေꩻ ထွာနွောင်ꩻဆရာႏ လိတ်ပအိုဝ်ႏ သွဉ်တန်ꩻ ၄- ဌာႏနထွူတဲင် ထွိုင်ႏတွိုႏလွေꩻ ဒဲဉ်သီႏဆန် (၁၄) နီꩻနောဝ်ꩻ မာꩻသွိုꩻလွေꩻခန်း ပွယ်ꩻတန်ရီလိတ်ပအိုဝ်ႏ နမ်ႏဗော်ဟွန်ꩻတွမ်ႏ နမ်ႏဟူꩻ ၂−ဌာႏန နောဝ်ꩻသွူ။

ထွိုင်ႏတွိုႏနေင်ႏ ၁၃၄၆-ဗာႏ အတွင်ꩻနောဝ်ꩻ ဗွောင်သွိုပ်လွေꩻထဲင်းယင်း ထွာနွောင်ꩻဆရာႏ လိတ်ပအိုဝ်ႏသွဉ်တန်ꩻ ဝေင်ꩻနယ်ႏတောင်ႏကီꩻ ၊ ဟိုပုံꩻ ၊ ပင်လောင်ꩻ ၊လွယ်လဲမ်၊ သီႏသဲင်ႏဖုံႏယင် ၊ ဝေင်ꩻနယ်ႏတောင်ႏကီꩻ တွမ်ႏ ဝေင်ꩻနယ်ႏညောင်ႏရွီႏယိုလဲ့ ဒဲဉ်သီႏလာလောင်ႏ (၁၁) နီꩻတွင်ꩻ မာꩻသွိုပ်လွေꩻယင်းဝင်ꩻ ဒုတိယအလဲင်ႏ ပွယ်ꩻတန်ရီလိတ်ပအိုဝ်ႏဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ ။

နွို့စေလိတ်သား အဝ်ႏအဖြာꩻပေါင်ꩻ − ( ၈၄၂၈) ဖြာꩻနောဝ်ꩻသွူ ။ ဝေင်ꩻနယ်ႏ ဟိုပုံꩻကိုလဲ့ မာꩻလွေꩻနွောင်ꩻ ပွယ်ꩻတန်ရီလိတ်ပအိုဝ်ႏ ၃-ဌာႏန နောဝ်ꩻသွူ ။ထွိုင်ႏတွိုႏ နေင်ႏ ၁၃၄၇- ဗာႏ ၊ ပထမဝါႏဆိုႏလောင်း (၈)နီꩻနောဝ်ꩻ မာꩻလွေꩻခန်း မဲ့ငါစွုံႏ ပွယ်ꩻမော့ꩻခွဲ ဝေင်ꩻနယ်ႏတောင်ႏကီꩻ ၊ ကျောင်ꩻဖါမွိုန်းကိုတဲင် ဒုတိယအလဲင်ႏ လွိုက်ရွေꩻဒင်ႏမျောက် လွောင်ႏဗူႏတသာလွေꩻယင်း ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻစွစ်ꩻလီတာႏ ဗဟိုႏသင်္ဃာႏစွိုꩻ ၅၅ − ပါꩻနောဝ်ꩻသွူ ။

နေင်ႏ ၁၃၄၇-ဗာႏကို နွို့စေလိတ် စာႏရင်ꩻနောဝ်ꩻ − ၁။ ဝေင်ꩻနယ်ႏတောင်ႏကီꩻတွမ်ႏ ညောင်ႏရွီႏနယ်ႏ − ၁၀၄၈၉ ဖြာꩻ

၂။ ဝေင်ꩻနယ်ႏသီႏသဲင်ႏ − ၂၀၇၁ ဖြာꩻ

၃။ ဝေင်ꩻနယ်ႏဟိုပုံꩻ − ၁၅၄၀ ဖြာꩻ

၄။ ဝေင်ꩻနယ်ႏပင်လောင်ꩻ − ၉၄၂ဖြာꩻ

နဝ်ꩻခိန်ႏ နောဝ်ꩻ ဝေင်ꩻနယ်ႏလွယ်လဲမ် စာႏရင်ꩻနဝ်ꩻဖျောႏလွဉ်တဝ်းနဝ်ꩻသွူ ။ လစ်ꩻနယ်ႏအကို နွိုꩻစေလိတ်သား အဝ်ႏ (၁၄၉၈၂)ဖြာꩻနောဝ်ꩻသွူ ။

ထင်ႏတွိုႏနေင်ႏ ၁၃၄၈-ဗာႏ ၊ ဒဲဉ်စစ်ꩻလာလောင်း (၈) နီꩻ (၃၀-၆-၁၉၈၆)နောဝ်ꩻ ဗဟိုႏသင်္ဃာႏစွိုꩻ သီး မာꩻလွေꩻယင်း ဒုတိယလဲင်း ပွယ်ꩻမော့ꩻခွဲတဲင် လွောင်ႏဗူႏလွေꩻထဲင်းယင်း

၁။ ဗဟိုႏကျမ်ꩻပျုလိတ်တဲမ်းဆရာႏစွိုꩻ

၂။ လိတ်အုပ်ထန်ႏနွောင်ꩻရေꩻစွိုꩻ

၃။ လိတ်အုပ်လိတ်စောင်ႏ ဖြေ့ꩻတုတ်ꩻရေꩻအစွိုꩻ

၄။ မွဉ်းဖျင်ဟောဝ်လိတ်အစွိုꩻ

၅။ အနီꩻရင်ꩻ စုရွမ်ရေꩻ အစွိုꩻ ဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ ။

တယ်ႏယိုမာꩻငါလဲ့ လိတ်လုဲင်ꩻ ယံတဉ်ႏခွေါင်ထင်ႏထို စွစ်ꩻလီလွေꩻထဲင်းနောဝ် ဗွေႏဆရာႏတောႏတန်သီးအွဉ်ႏ ဆꩻငါတဲင် စွုမ်ႏဝေင်ꩻနယ်ႏ ၊ စွုမ်ႏအွိုင်ႏ ၊ စွုမ်ႏဒုံ ဆရာႏတကာႏ လွောင်ႏလွောင်ႏဗူႏဗူႏ တွော့ꩻ သောင်ႏသာ ကျိုꩻစာꩻလွေꩻထဲင်းဒျာႏ တသေႏသေႏနောဝ်ꩻသွူ ။

ခွန်အာကာ − နမ်းဟူꩻ စခုဲင်း ။

တောင်ꩻသေꩻ −

နေင်ႏ ၁၃၄၇ ဗာႏ ၊ ပထမဝါႏဆိုႏ လာလောင်း ၁၄-နီꩻ (၁၆-၇-၁၉၈၅)မွူးနီꩻ ဗုဒ္ဓဟူꩻ တယ်ႏစမွူးရောဝ်ꩻခိုႏ ၀၆း၃၉ နားရီႏ ခွေသွဉ်း တဲမ်းလိတ်သား နမ်းဆွေꩻနွေꩻ ရီလောဝ်းထင်ႏ နုဲင်ႏငန်ႏတောႏ သံဃမဟာနာယက ဗွေႏဆရာႏတောႏတန် ဘဒ္ဒန္တဏ္ဍိတ ကျောင်ꩻနောင်ꩻကာꩻတန် တဲင် ဗွေႏဆရာႏတောႏ မိန့်လင်ꩻအတွိုင်ꩻတွမ်ႏ ခွင်ꩻပျုချက်အလꩻတွော့ꩻ စုရွမ်တဲမ်းဖြုဲင်ꩻထန်ႏဗာႏ " လိတ်ပအိုဝ်ႏသမဲင်ꩻ" အအဲဉ်ႏယိုနောဝ်ꩻသွူ ။ ။