လိတ်မွူးယိုခါ
"ငေါဝ်းတယ်ႏအွဉ်" (နိဒါန်း) ထာꩻမာꩻကိစ္စ ကပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏအမျာꩻနဝ်ꩻ စူꩻဗာႏအမျာꩻထာꩻကျွိုက်၊ နေးဗာႏအမျာꩻဆန္ဒ၊ ထဲမ်ဖေႏဗာႏ အမျာꩻကွီကော့ꩻချက်၊ မာꩻဖေႏဗာႏ စတဲင်နုဲင်းနဝ်ꩻဖုံႏသွူ။ ကွပ်နောဝ်ꩻမꩻ ကပွိုင်းဝွို့ဒါႏ နီပအိုဝ်ႏတစွိုးခွိုꩻလုမ်း "ပအိုဝ်ႏလိတ်မွူး"ကိစ္စယိုနဝ်ꩻ စူꩻအမျာꩻထာꩻကျွိုက်၊ နေးအမျာꩻဆန္ဒ၊ ထဲမ်ဖေႏအမျာꩻကွီကော့ꩻချက်တဲင် ဖေႏနေးကယိန်းဟဝ်ဟဝ်နောဝ်ꩻ တလဲင်ႏထွူတလဲင်ႏ အဝ်ႏစီႏစဲဉ်ႏ တဲမ်းထန်ႏလွေꩻဖေႏနောဝ်ꩻသွူ။ ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻစွစ်ꩻလီတာႏ ဗဟိုႏသင်္ဃာႏစွိုꩻအနေႏ ကစီႏစဲဉ်ႏဖေႏ စတုတ္ထအလဲင်ႏယိုနောဝ်ꩻတဲ့ နေင်ႏ ၁၃၅၅-ဗာႏ၊ ဒုတိယဝါႏဆိုႏဆန်ꩻ(၇)နီꩻ၊ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ၊ ကျောင်ꩻအေးစေတီလိတ်သွဉ်တွိုက်ကို ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻစွစ်ꩻလီတာႏ ဗဟိုႏသင်္ဃာႏအစွိုꩻ အရေꩻပေါႏ ပွယ်ꩻမော့ꩻခွဲး ဆွုံꩻဖျတ်ချက်အလꩻ စီႏစဲဉ်ႏတဲမ်းထဲမ်ဖေႏဖျင်ယင်း အမျာꩻကွီကော့ꩻချက်အတွိုင်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ စီႏစဲဉ်ႏတဲမ်းထဲမ်ယင်း နုဲင်းမုဲင်ꩻနဲးတဲင်- ၁။ ဗီး၊ သရ၊ အမဉ်ꩻ၊ အမုဲင်-စတဲင် မူလလိတ်မွူးနမ်းနဝ်ꩻ ပြောင်ꩻလုဲင်ႏတဝ်း၊ စူꩻဒျာႏ မူအလီꩻစွူစွူနဝ်ꩻသွူ။ ၂။ လိတ်မွူးတွယ်ꩻကို သွဉ်ခန်ꩻ(၁)နဝ်ꩻ အဝ်ႏအရဲဉ်ႏ(၁၀)တဲင် သွဉ်ခန်ꩻ (၂) (၃)နဝ်ꩻဖုံႏတဲ့ အွဉ်ႏဗွိုန်ပီယင်း အရဲဉ်ႏ(၁၀)နေနေနဝ်ꩻသွူ။ ၃။ နီပအိုဝ်ႏ အသွုံꩻတအဲဉ်ထဝ်း ငဝ်းအရဲဉ်ႏနဝ်ꩻနဝ်ꩻ အွဉ်ႏနယ်လွေꩻနေးတွမ်ႏ အမုဲင်ခတ်ꩻ (-)နုဲင်းယိုသွူ။ ၄။ ဖတ်လွူꩻခန်ꩻတဲ့ အွဉ်ႏလွေꩻ အမုဲင်(၁) အမုဲင်(၂)ထွူတဲင် အမုဲင်(၁)နောဝ်ꩻ ငဝ်းရိုꩻရိုꩻပါ၊ လင်္ကာႏပါ၊ အမုဲင်(၂)နဝ်ꩻ ငဝ်းလင်္ကာႏတွမ်ႏ ဆဲင်ႏရာꩻအရွုတ်ဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ ၅။ ဖတ်လွူꩻခန်ꩻကိုကပါဒါႏ ငဝ်းဖုံႏနဝ်ꩻတဲ့ ဖေႏနေးကထွာဒျာႏ ငဝ်းအကျိုꩻအာ၊ ငွါအငိုꩻတန်ႏဖုံႏတဲင် စန်ႏတသာသော့ꩻထဲင်းတဲ့ပါ၊ စူꩻချာအလီꩻတဲ့ အဝ်ႏဒျာႏနောဝ်ꩻသွူႏ ၆။ သွဉ်ထူႏသားဖုံႏ ဖေႏနေးကယိန်းစွယ်ꩻငါငါတဲင် တဲမ်းစန်ႏသော့ꩻဖေႏပါ လိုꩻပေႏကဗျာဖုံႏတွမ်ႏ အရွုတ်ဖုံႏနဝ်ꩻယင်သွူ။ ၇။ လိတ်ဟော်ꩻခန်ꩻတဲ့ ဖေႏနေးကယိန်းစွုမ်ႏစွုမ်ႏတဲင် တဲမ်းသော့ꩻထဲင်းယင်း (၁) ပွုတ်နောဝ်ꩻသွူ။ ၈။ ဗဟုသုတ ဖေႏနေးကယိန်းအာအာတဲင် ဆရာႏသီးအတွက် ငေါဝ်းထွဉ်ႏချက်နဝ်ꩻတဲ့ တဲမ်းသော့ꩻဖေႏပါနဝ်ꩻသွူ။ ၉။ တဲမ်းသော့ꩻဖေႏပါ ငေါဝ်းရီပွုံႏ ရီနယ်ꩻဖုံႏယင်နောဝ်ꩻသွူ။ သွဉ်ထူႏဒါႏလꩻထွူ လိတ်ပအိုဝ်ႏယို အကျိုꩻတရာꩻနောဝ်ꩻ- ၁။ လိတ်တဖြုံႏ ငေါဝ်းတငွါတဲင် အခရာႏ သေနာႏသွူးတလဲင်ႏချင်ႏ။ ၂။ ကမ္ဘာႏလောင်း လိုꩻတွိုင်ꩻသီး အငေါဝ်းငွါဖုံႏယို (သွဉ်ထူႏ)တဲမ်းမတ်နွောင်ꩻလꩻတဲင် ဒါႏယိုꩻလꩻအီ။ ၃။ သုတေသီ ပုဂ္ဂိုလ်ႏတွိုင်ꩻသီးတဲ့ ဖတ်ပွုံႏသွဉ်နယ်ꩻကစဒါႏ သဗွောင်ယိုꩻအီတဲင် ကွိုက်ꩻပေါင်ꩻရေꩻဟဝ်မုꩻ ထွာအီဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻစွစ်ꩻလီတာႏ ဗဟိုႏသင်္ဃာႏစွိုꩻ နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အရဟတော = လိုꩻလူꩻဗြဟ္မာႏ၊ သတ္တဝါႏခိုမူႏ၊ ကားကလူႏယို၊ ကွပ်ထူႏထွိုက်ယံ၊ အရဟံဂွုဏ်ႏ၊ ဘွုံႏတန်သွံခမ်း၊ ခင်ႏလမ်းဖွစ်ꩻဖဲစ်ꩻ၊ ကကျောႏစွစ်ꩻစဲစ်ꩻဒါႏ - သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ = ကောသွဉ်ဖေႏဒါႏ၊ ဆရာႏအဲဉ်ထောဝ်း၊ ဗွေႏစောဝ်းနမ်းဒျာႏ၊ ယံငါႏစဲင်းစဲ့၊ ကြောင်းကြဲ့တရာꩻ၊ ကွပ်သေငါꩻမꩻ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ၊ ယံခေါဗွေႏဂွုဏ်ႏ၊ ဘွုံႏတန်သွံခမ်း၊ ခင်ႏလမ်းဖွစ်ꩻဖဲစ်ꩻ၊ ကကျောႏစွစ်ꩻစဲစ်ꩻဒါႏ- ဘဂဝတော = သူပါꩻဘွုံꩻတောႏ၊ ဗွေကျောႏငါႏထာꩻ၊ ဘဂဝါဂွုဏ်ႏ၊ ဘွုံႏတန်သွံခမ်း၊ ခင်ႏလမ်းဖွစ်ꩻဖဲစ်ꩻ၊ ကကျောႏစွစ်ꩻစဲစ်ꩻဒါႏ - တဿ = ဗွေႏဘုရာꩻနောဝ်ꩻနောဝ်ꩻ - နမော = စူနံတဆီ၊ ကတောင်ကီအွဉ်ႏဒင်ႏ၊ ဝုဲင်ႏထင်ႏဒျာႏသွူ ဗွေႏဩ။ "ပတ္ထနာႏ-ကွီဆုꩻ" ၁။ ကွပ်အရဟံဂွုဏ်ႏ၊ ဗွန်အဟွုံႏတဲင် ကေားသွဉ်သားဖုံႏတဲ့ ထွိုက်ထွိုက်တန်ႏတန်ႏ ယံကလꩻလွသွော့ဆုꩻ ပငါပရာꩻနေား။ ၂။ ကွပ်သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂွုဏ်ႏ၊ ဗွန်အဟွုံႏတဲင် ကေားသွဉ်သားဖုံႏတဲ့ ယံကသေနာႏ၊ ယံကဒါႏလွသွော့ ပငါပရာꩻနေား။ ၃။ ကွပ်ဘဂဝါဂွုဏ်ႏ၊ ဗွန်အဟွုံႏတဲင် ကေားသွဉ်သားဖုံႏတဲ့ ဘွုန်ꩻကံႏယံကတန်သွော့ ပငါပရာꩻနေား။ ၄။ နီဗွေႏဘုရာꩻနောဝ်ꩻ သွံဆီတခမ်း၊ ခင်ႏလမ်းဖွစ်ꩻဖဲစ်ꩻ၊ ကျောႏစွစ်ꩻစဲစ်ꩻလဲဉ်းသွူ။ ကွပ်ပွိုးရိုꩻဗာႏ၊ ငေါဝ်းသစ္စာႏယိုတဲင် နီပအိုဝ်ႏလိတ်ယိုတဲ့ ကမ္ဘာႏလောင်းဖွစ်ꩻဖဲစ်ꩻ ကျောႏစွစ်ꩻစဲစ်ꩻသွော့နေား။
စဲဉ်ႏ | အနမ်း | သရဗီးပယ်တာႏ | အငေါဝ်းပွုံႏစံႏ | တောင်ꩻအီ |
---|---|---|---|---|
၁ | အ | - ၊ | အရဟံ | ဂွုဏ်ႏတောႏ(ပါဠိ) |
၂ | အာ | -ာ | အာဒိ | အထျꩻ(ပါဠိ) |
၃ | ဣ | -ိ | ဣတိပိ | နုဲင်းယို(ပါဠိ) |
၄ | ဤ | -ီ | ဤတိ | ဘေꩻရန်ႏ(ပါဠိ) |
၅ | ဥ | -ု | ဥဇု | စွို့ꩻစွဉ်ႏ(ပါဠိ) |
၆ | ဦ | -ူ | ဦန | ယွမ်ꩻ(ပါဠိ) |
၇ | ဧ | -ေ | ဧက | တဗာႏ(ပါဠိ) |
၈ | ဩ | -ော | ဩကာသ | အခွင်ꩻ(ပါဠိ) |
စဲဉ်ႏ | အနမ်း | သရဗီးပယ်တာႏ | အငေါဝ်းထန်ႏပွုံႏ | တောင်ꩻအီ |
---|---|---|---|---|
၁ | အ | - | အထျꩻအနာ | |
၂ | အာ | -ာ | အာငါႏ | |
၃ | အိ | -ိ | အိပနား | စွီႏပနား |
၄ | အီ | -ီ | ခြေ့ꩻတအီ | |
၅ | အု | -ု | နင်ႏအု | လိုꩻမူႏမဉ်ꩻ |
၆ | အူ | -ူ | အူမေႏ | |
၇ | အေ့ | -ေ့ | ခွန်အေ့ | လိုꩻမဉ်ꩻ |
၈ | အေ | -ေ | အေ-ဘီ-စီ-ဒီ | အင်္ဂလိပ်ဗီး |
၉ | အဲ့ | -ဲ့ | လိုꩻတအဲ့ | လိုꩻတဟီႏတအဲ့ |
၁၀ | အဲ | -ဲ | ထမ်းအဲ | အဲ-အယ်အငဝ်းပီဝင်ꩻ |
၁၁ | အုဲင့် | -ုဲင့် | လိုꩻဗွို့အုဲင့် | လိုꩻဒီဒါတောဝ်း |
၁၂ | အုဲင် | -ုဲင် | အလွီးဟွမ်အုဲင် | အရသာႏလွီး |
၁၃ | အော့ | -ော့ | ဖိုးအော့ထာꩻ | ဖိုးမော့ꩻဒုက္ခအော့ထာꩻ |
၁၄ | အော် | -ော် | ပါꩻအော်ကုဲင် | ပါꩻချောက်ကုဲင် |
၁၅ | အို့ | -ို့ | ထွီႏအို့ထာꩻ | ထွီႏအꩻဖြေင်ꩻထာꩻ |
၁၆ | အို | -ို | တအိုလူး | တအိုမုတ်ꩻ |
တောင်ꩻခါꩻ = အ ၊ အိ၊ အု၊ အေ့၊ အုဲင့်၊ အော့၊ အို့ ယို(၈)ဖြုံႏနဝ်ꩻ သရအငဝ်းဒွေါင်ႏစား (ရဿ-သရ) အာ၊ အီ၊ အူ၊ အေ၊ အဲ၊ အုဲင်၊ အော်၊ အို ယို(၈)ဖြုံႏနဝ်ꩻ သရအငေါဝ်းဆွာꩻစား (ဒီဃ-သရ)။
ပထမ | ဒုတိယ | တတိယ | စတုတ္ထ | ပဉ္စမ |
---|---|---|---|---|
က-ကရီး | ခ-ခရီး | ဂ-ဂဆုဲင်ꩻ | ဃ-ဃဆုဲင်ꩻ | င |
စ-စရီး | ဆ-ဆရီး | ဇ-ဇဆုဲင်ꩻ | ဈ-ဈဆုဲင်ꩻ | ဉ/ည |
ဋ-ဋရီး | ဌ-ဌရီး | ဍ-ဍရီး | ဎ-ဎထာႏဝ | ဏ-ဏရီး |
တ-တဆုဲင်ꩻ | ထ-ထဆုဲင်ꩻ | ဒ-ဒဆုဲင်ꩻ | ဓ-ဓဆုဲင်ꩻသွတ်ꩻ | န-နဆုဲင်ꩻ |
ပ | ဖ-ဖရီး | ဗ | ဘ-ဘဆုဲင်ꩻ | မ |
ယ | ရ | လ-လရီး | ဝ | သ |
ဟ | ဠ-ဠဆုဲင်ꩻ | အံ |
၁ ၂ ၃ ၄ ၅ ၆ ၇ ၈ ၉ ၀ တာ နီ သွံ လစ်ꩻ ငတ်ꩻ သူ နွတ်ꩻ သွစ်ꩻ ကွတ်ꩻ သုည
စဲဉ်ႏ | အနမ်း | ပွုံႏ |
---|---|---|
၁ | က-ရီး | လောက |
၂ | ခ-ရီး | သုခ |
၃ | ဂ-ဆုဲင်ꩻ | သံႏဝွေႏဂ |
၄ | ဃ-ဆုဲင်ꩻ | ဩဃ |
၅ | င | ငထာ |
၆ | စ-ရီး | စခါ |
၇ | ဆ-ရီး | ဆတွာတွာ |
၈ | ဇ-ဆုဲင်ꩻ | ဇရာ |
၉ | ဈ-ဆုဲင်ꩻ | မဇ္ဈ |
၁၀ | ဉ/ည | အညမည |
၁၁ | ဋ-ရီး | ပိဋကတ် |
၁၂ | ဌ-ရီး | ဥက္ကဋ္ဌ |
၁၃ | ဍ-ရီး | ကဏ္ဍ |
၁၄ | ဎ-ထာႏဝ | အာယုဝုဍ္ဎန |
၁၅ | ဏ-ရီး | မရဏ |
၁၆ | တ-ဆုဲင်ꩻ | တတိယ |
၁၇ | ထ-ဆုဲင်ꩻ | ထပေႏ |
၁၈ | ဒ-ဆုဲင်ꩻ | ဩဝါဒ |
၁၉ | ဓ-ဆုဲင်ꩻသွတ်ꩻ | နိရောဓ |
၂၀ | န-ဆုဲင်ꩻ | ဒါႏန |
၂၁ | ပ | ပထမ |
၂၂ | ဖ-ရီး | ဖထန်ႏတဝ်း |
၂၃ | ဗ | ဗဟုသုတ |
၂၄ | ဘ-ဆုဲင်ꩻ | ဘဝ |
၂၅ | မ | မဟာနီꩻ |
၂၆ | ယ | အယ(အတသာ) |
၂၇ | ရ | ရသေ့ꩻ |
၂၈ | လ-ရီး | ကီလ |
၂၉ | ဝ | ဝထီ |
၃၀ | သ | သဘော်ꩻတရာꩻ |
၃၁ | ဟ | မောဟ |
၃၂ | ဠ-ဆုဲင်ꩻ | စူဠဝါႏကျမ်ꩻ |
၃၃ | အံ | ရူးအံဒေႏ |
စဲဉ်ႏ | အနမ်း | မန်းငေါဝ်း | ပအိုဝ်ႏဟဲ့ꩻ | နမူႏနာႏ |
---|---|---|---|---|
၁ | -ာ | ရေးချ | ငေါ်ꩻလ | ဆရာႏတပါꩻ |
၂ | -ါ် | ရေးချရှေ့ထိုး | ငေါ်ꩻလထွို့ꩻစွဲႏ | သဘော်ꩻတူႏ |
၃ | -ိ | လုံးကြီးတင် | ဒင်ႏဝွိုန်ꩻ | အဓိပတိ |
၄ | -ီ | လုံးကြီးတင်ဆံခတ် | ဒင်ႏဝွိုန်ꩻခတ်ꩻကဲဉ် | ထီခွꩻ |
၅ | -ု | တစ်ချောင်းငင် | ထွို့ꩻခင်ႏတလီး | စုရွမ်ရွဉ် |
၆ | -ူ | နှစ်ချောင်းငင် | ထွို့ꩻခင်ႏနီလီး | စူခင်ႏ |
၇ | -ေ | သဝေထိုး | အေလျာ | ကေပေႏ |
၈ | -ဲ | နောက်ပစ် | ထေင်းခွဉ်း | ထီꩻသဲး |
၉ | -ံ | သေးသေးတင် | မုဲင်ကီ | ကံတာ |
၁၀ | -့ | အောက်ကမြစ် | မုဲင်လ | တခေါ့ꩻရာႏ |
၁၁ | -း | ဝစ္စပေါက် | မုဲင်နီဖြုံႏ | ကူꩻကား |
၁၂ | -ꩻ | - | မုဲင်ငါ | မာꩻထာꩻမာꩻ |
၁၃ | -ႏ | - | မုဲင်ပက်ငါ | သာႏယာႏငါႏ |
၁၄ | -ျ | ယပင့် | ယပယ် | လိုꩻကျ |
၁၅ | -ြ | ရရစ် | လဗဲဉ်+ရဗဲဉ် | ကြား+ခြာ |
၁၆ | -ွ | ဝဆွဲ | ဝဟွဲး | ခွသေင်ႏ |
၁၇ | -် | အသတ် | အသွတ်ꩻ | - |
၁၈ | က်-င် | ကသတ် ငသတ် | ကသွတ်ꩻ ငသွတ်ꩻ | ငေါက်ꩻဝုဲင်ႏလင်ꩻ |
၁၉ | -ာ | မှောက်ချ | ငေါ်ꩻလဖွိုႏ | ကာကီထင်ႏ |
၂၀ | -ါ | ဝှိုက်ချ | ငေါ်ꩻလထို | ခါဂါငါဒါပါဖါဝါ |
တွယ်ꩻ | ဗီးတွမ်ႏမူလသရစဲဉ်ႏရော်ꩻခဏ်ꩻ | ပွုံႏစံႏ |
---|---|---|
၁ | က ကꩻ ကာ ကာꩻ ကား ကာႏ | ကာꩻကားငါႏ |
၂ | ကိ ကိꩻ ကီ ကီꩻ ကီး ကီႏ | နီဝါးကီႏ |
၃ | ကု ကုꩻ ကူ ကူꩻ ကူး ကူႏ | ကူႏတဗာႏ |
၄ | ကေ့ ကေ့ꩻ ကေ ကေꩻ ကေး ကေႏ | ကေပေႏ |
၅ | ကဲ့ ကဲ့ꩻ ကဲ ကဲꩻ ကဲး ကဲႏ | ကဲ့ꩻထဲ့ |
၆ | ကုဲင့် ကုဲင့်ꩻ ကုဲင် ကုဲင်ꩻ ကုဲင်း ကုဲင်ႏ | ရူးတကုဲင်ႏ |
၇ | ကော့ ကော့ꩻ ကော် ကော်ꩻ ကေား ကောႏ | နꩻကော့ꩻ |
၈ | ကို့ ကို့ꩻ ကို ကိုꩻ ကိုး ကိုႏ | လယိုကို |
၉ | ကံ့ ကံ့ꩻ ကံ ကံꩻ ကံး ကံႏ | စံꩻကံႏ |
၁၀ | ကုံ့ ကုံ့ꩻ ကုံ ကုံꩻ ကုံး ကုံႏ | ခူးကုံႏ |
သွုံꩻအာ - က ခ င စ ဆ ည တ ထ ဒ န ပ ဖ ဗ မ ယ ရ လဝ ဟ(အဖြုံႏ ၂၀-ယိုသွူ။) လိတ်မွူးအတွယ်ꩻ(၁) သွဉ်ခန်ꩻ(၁) ဖတ်လွူꩻခန်ꩻ(၁) မာꩻတထာတာသာ နီတထာပသီႏ မာꩻအလူႏဒါႏန သူႏသေထာꩻမꩻ ဟဲ့ꩻလိုꩻတဲးဝါး။ မာꩻကုဲင်းကုဲင်းထာꩻမာꩻနေား လေားကာႏ တထာယိုကို ပအိုဝ်ႏပိုကံႏဆꩻငါႏ ခူးပါကုံႏ ဒုံႏပါထုံ ယုံယုံသာႏသာႏ ကယံငါႏ။
= နီ လစ်ꩻ သူခါ ၊ အမုဲင်ပါ ၊ ငေါဝ်းငွါ ထန်ႏပအိုဝ်ႏ ။
ဥပမာႏ - က ကꩻ ကာ ကာꩻ ကား ကာႏ
၂ ၄ ၆
လိတ်မွူးအတွယ်ꩻ(၁)၊ သွဉ်ခန်ꩻ(၁)၊ ဖတ်လွူꩻခန်ꩻအမုဲင်(၂) ဒဒꩻ ဒါဒါး ဖူးပေႏဆား ဟိဟိꩻ ဟီဟီး ငတသီး ကုကုꩻ ကူကူး ဗုဲင်ႏတဗူး ဟေ့ဟေ့ꩻ ဟေဟေး တဖူးဝေး ငဲ့ငဲ့ꩻ ငဲငဲး ဖူးပေႏဗဲး လုဲင့်လုဲင့်ꩻ လုဲင်လုဲင်း ဖူးပေႏရုဲင်း ဖေါ့ဖေါ့ꩻ ဖေါဖေါး ဖူးပေႏနေား ယို့ယို့ꩻ ယိုယိုး အံႏတခိုး မံꩻမံꩻ မံးမံး ဖူးပေႏနမ်း ပုံꩻပုံꩻ ပုံးပုံး နီလုဲင်းတုံး။ [၁][၂]