သမဲင်ꩻ
သမဲင်ꩻ (အဲင်းကလေတ်: History) ကရိုꩻနဝ်ꩻ လွူꩻထွားထောင်ထွား ကထွူထိုꩻလဲဉ်းဒါႏ လိုꩻသီးအတိတ်ကာႏလ ဘာႏသာႏထာꩻဒါႏဒျာႏသွူ။ သမဲင်ꩻကရိုꩻနဝ်ꩻ အခြယ်ဖေႏလိုꩻ ထာꩻနီႏနွာနေနေသွူ။ ထွိုင်ႏတယ်ႏထွင်ႏ လိတ်အတဲမ်းအဖြုဲင်ꩻ လိတ်ဖြုံႏဖုံႏထွူ ဆုဲင်ꩻနဝ်ꩻ သမဲင်ꩻလဲ့ ပေါ်ႏထန်ႏလွဉ် ဒေါ့ꩻရိုꩻလꩻဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ကတဲမ်းဒါႏသမဲင်ꩻ ပညာႏသျင်ႏသားဖုံႏယိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏဟဲ့ꩻဖန်လွ သမဲင်ꩻပညာႏသျင်ႏ နဝ်ꩻသွူ။ သမဲင်ꩻပညာႏသျင်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ ထွားသွူ သမဲင်ꩻ သဖော်ꩻသဘာႏဝ တွမ်ႏ အသွုံꩻနွို့ဖုံႏတဲင် ထေင်ညင်ꩻထောက်နယ် လွဝင်ꩻသွူ။ လိုꩻမျိုꩻတမျိုꩻယို အတိတ်ကာလ ကထွာဖိုဒါႏအကျောင်ꩻခရာႏ သမဲင်ꩻရေꩻနဝ်ꩻ အရေꩻတန်ငါႏနဝ်ꩻသွူ။ အတိတ်ကရိုꩻနဝ်ꩻ ပစ္စုပ္ပန်ႏအတာႏလဲ့ သေနာႏနွောင်ꩻအီသွူမကာႏ အနာႏဂတ်ကာလသူꩻ အီႏထွာလွဉ်ဒါႏနုဲင်းမုဲင်ꩻ ဖေႏကထွာနုဲင်းမုဲင်ꩻစစွက်ႏအချက်ဖုံႏလဲ့ ခန်းမန်းနွောင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ ရာႏဇဝင်ႏသမဲင်ꩻကရိုꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏအတိတ်ကာလ ကထွာဖိုဗာႏဒါႏ အကျောင်ꩻခရာႏ ငဝ်းသတင်ဖုံႏ အွဉ်ႏလောင်ႏသိမ်ꩻသော့ꩻခရာႏ ခင်ႏလမ်းနဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻစခါဖုံႏ စွဉ်ꩻသွီႏစွဉ်ꩻယာႏ (စွန့်စားမှု)ခမ်းထီရေꩻ ခွန်ဟော်ခမ်ꩻ အောင်ႏမျင်ႏမုꩻ သွုမ်ꩻတေင်မုꩻ ချမ်ꩻသာႏမုꩻ ဒုက္ခဆင်ꩻရယ်ꩻမုꩻ၊ လွေꩻသဲင်ꩻရေꩻ လိုꩻမုꩻအုံအဝ်ႏရေꩻအကျောင်ꩻခရာႏဖုံႏနဝ်ꩻ တဲမ်းသော့ꩻသေꩻခါꩻရောင် ရာႏဇဝင်ႏသမဲင်ꩻကိုဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ရာႏဇဝင်ႏကိုနဝ်ꩻ လိုꩻမျိုꩻတမျိုꩻ ထူꩻချာဟဝ်မျတ်ငါႏ ဘဝထွာစဲဉ်ႏအကို သစ္စာႏအဝ်ႏမုꩻ အာႏကွိုꩻယွုမ်းအံႏခရာႏ ဘာႏသာႏကိုꩻကွယ်ႏမုꩻဖုံႏယို ရာႏဇဝင်ႏသမဲင်ꩻသီး ဖေါႏထန်ႏနယ်ဖေႏ ရုပ်ပုံႏနဝ်ꩻသွူ။[၁]
မျန်မာကျမ်ꩻပေါင်ꩻစွုမ်ႏကိုနဝ်ꩻ ဗွောင်ခါꩻ "သမဲင်ꩻ"ခရာႏ အဝ်ႏနုဲင်းယိုသွူ။ "သမဲင်ꩻ"ကရိုꩻနဝ်ꩻ အတိတ်ကိုကထွာဒါႏ ထာꩻထွာဖုံႏယို လွူꩻထောင်ထွား တဲမ်းဒင်ႏမုဲင်ခါꩻဒါႏ လိတ်လုဲင်ꩻဖုံႏဒျာႏသွူ။ ဖရာꩻ၊ တရာꩻ၊ ထမ်း၊ ကျောင်ꩻ၊ ဓမ္မသာလာ၊ တန်တား၊ စဆွံ၊ ပုဂ္ဂိုလ်ႏထူꩻ စတဲင် အကျောင်ꩻခရာႏထူꩻဖုံႏယို တွမ်ႏလိတ်ယာႏလဲ့သင်၊ စကားပြေလဲ့သင်၊ လင်ႏကာႏဖုံႏလဲ့သင် တဲမ်းစန်ႏခါꩻဒါႏ အတဲမ်းအဖြုဲင်ꩻဖုံႏယိုနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ""သမဲင်ꩻ""နဝ်ꩻသွူ။[၂]