ဥပဒေႏခွုမ်ပဲင်ႏ
ဥပဒေႏ ခွုမ်ပဲင်ႏခွင်ꩻ လိတ်လုဲင်ꩻတွမ်ႏအနုပညာႏ (၂၀၁၉-ဗာႏနေင်ႏ၊ ခမ်းခြွဉ်းဗူႏလွတ်တောႏ ဥပဒေႏအမုဲင် ၁၅) ၁၃၈၁-ဗာႏနေင်ႏ၊ ဒဲဉ်ရုတ်ꩻလောင်း ၆ နီꩻ (၂၀၁၉ ဗာႏနေင်ႏ၊ မေလာ ၂၄-နီꩻ) ခမ်းခြွဉ်းဗူႏလွတ်တောႏနဝ်ꩻ ထေနယ်ခါꩻဖေႏ ဥပဒေႏယိုသွူ။ အခန်ꩻ (၁) အွဉ်ႏနယ်အမဉ်ꩻ အာႏဏာႏတဲႏစတွမ်ႏ အခရာႏ ၁။ (က) ဥပဒေႏယို ယံကဟဲ့ꩻဗာႏ ဥပဒေႏ ခွုမ်ပဲင်ႏခွင်ꩻ လိတ်လုဲင်ꩻတွမ်ႏအနုပညာႏ-နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ( ခ ) ဥပဒေႏယို နေးတွမ်ႏအမိန်းကေႏညာႏလိတ်တဲင် နဲင်ႏငံႏတောႏသမ္မတ ကအွဉ်ႏထွော့ဖေႏအနီꩻနဝ်ꩻ ဖေႏအာႏဏာႏ ကအဝ်ႏဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ ၂။ ဥပဒေႏယိုအကို ကပါဒါႏ ငဝ်းထို့နုဲင်းလယိုဖုံႏနဝ်ꩻ ကအွဉ်ႏနယ်ခါꩻအတွိုင်ꩻ အခရာႏဖေႏကတွိုႏခြောင်ꩻဗာႏနဝ်ꩻသွူ- (က) နဲင်ႏငံႏတောႏ-ကရိုꩻနဝ်ꩻ ခမ်းခြွဉ်းဗူႏသမ္မတမျန်မာနဲင်ႏငံႏတောႏ ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ( ခ ) ဗဟိုႏကောႏမတီႏ-ကရိုꩻနဝ်ꩻ ဥပဒေႏယိုအလꩻ ကလွောင်ႏဗူႏခါꩻဒါႏ ခွုမ်ပဲင်ႏခွင်ꩻဆဲင်ႏရာꩻ ဗဟိုႏကောႏမတီႏရိုꩻဗာႏနုဲင်း နဝ်ꩻသွူ။ ( ဂ ) ဝွန်ႏတန်ဌာႏန-ကရိုꩻနဝ်ꩻ ခမ်းခြွဉ်းဗူႏအစိုႏရ စီꩻပွာꩻရေꩻတွမ်ႏဖြေꩻစာကူꩻကားရေꩻဝွန်ႏတန်ဌာႏန ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ (ဃ) ဆဲင်ႏရာꩻဝွန်ႏတန်ဌာႏန-ကရိုꩻနဝ်ꩻ ခမ်းခြွဉ်းဗူႏအစိုႏရ လဝ်းဟွုန်ရေꩻဝွန်ႏတန်ဌာႏန၊ စက်ဖဲ့ꩻထာꩻမာꩻဝွန်ႏတန်ဌာႏန၊ ဆို့ꩻရုဲင်ရေꩻ၊ လွူးတဲင်ရေꩻတွမ်ႏခြောင်မောင်းရောင်ꩻဝွန်ႏတန်ဌာႏန မွေးတဝ်းလဲ့ ပညာႏရေꩻဝွန်ႏတန်ဌာႏန ရိုꩻဗာႏနုဲင်း နဝ်ꩻသွူ။ ( င ) အေစိဉ်သီ-ကရိုꩻနဝ်ꩻ ဥပဒေႏယိုအလꩻ ကလွောင်ႏဗူႏခါꩻဒါႏ ခွုမ်ပဲင်ႏခွင်ꩻဆဲင်ႏရာꩻ အေစိဉ်သီရိုꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ( စ ) အွဉ်ငါဌာႏန-ကရိုꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏဝွန်ႏဌာႏန ယံဖေႏနေးကခွုမ်မာꩻနွောင်ꩻ ခွုမ်ပဲင်ႏခွင်ꩻဆဲင်ႏရာꩻထာꩻမာꩻအတာႏ ကဖေႏ တာႏဝွန်ႏဒါႏ အွဉ်ငါဌာႏန-ရိုꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ (ဆ) နမ်းမုဲင်(မတ်ပုံတဲင်)အရာႏသား-ကရိုꩻနဝ်ꩻ ကခွုမ်မာꩻဖေႏဒါႏ ခွုမ်ပဲင်ႏခွင်ꩻဒင်ႏနမ်းမုဲင်(မတ်ပုံတဲင်)ထာꩻမာꩻ အွဉ်ငါ ဌာႏနသီး ယီးထွဉ်ႏရေꩻချုပ်သား-ရိုꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ( ဇ ) ခွုမ်ပဲင်ႏခွင်ꩻ (Intellectual Property Rights)-ကရိုꩻနဝ်ꩻ တွမ်ႏနမ်းထာꩻသေဉာဏ်ႏတဲင် ကဖန်ဆင်ꩻမာꩻသေꩻခါꩻ ထာꩻရာꩻဖုံႏ ယံဖေႏကရဲးသေꩻခါꩻဖေႏအီအတွက် ဥပဒေႏအလꩻ ကဖေႏသေꩻခါꩻဒါႏ အခွင်ꩻအရေꩻ-ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ငဝ်း နဝ်ꩻဖုံႏအကို ခွုမ်ပဲင်ႏလိတ်လုဲင်ꩻတွမ်ႏအနုပညာႏအခွင်ꩻ၊ ခွုမ်ပဲင်ႏတဲႏထွင်ႏအခွင်ꩻ၊ ခွုမ်ပဲင်ႏစက်မာꩻဒီသုဲင်းအခွင်ꩻ၊ ခွုမ်ပဲင်ႏကွန်ႏမုဲင်(တံꩻဆိက်)အခွင်ꩻတွမ်ႏ ခွုမ်ပဲင်ႏခွင်ꩻအလင် အမျိုꩻအစားဖုံႏလဲ့ အဝ်ႏပါသော့ꩻသွူ။ ( ဈ ) ခွုမ်ပဲင်ႏလိတ်လုဲင်ꩻတွမ်ႏအနုပညာႏအခွင်ꩻ-ကရိုꩻနဝ်ꩻ လိတ်လုဲင်ꩻ မွေးတဝ်းလဲ့ အနုပညာႏစူခြောင်ꩻ မူလစူခြောင်ꩻ သားနဝ်ꩻ ဥပဒေႏယိုကိုကပါဒါႏ ပျဌာန်းချက်ဖုံႏအလွောက်ꩻ လိတ်လုဲင်ꩻတွမ်ႏအနုပညာႏဆဲင်ႏရာꩻ အခွင်ꩻအရေꩻခေါ် ခေါ်ဖုံႏ-မဉ် ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ (ည) ကဆွိုင်ꩻဝွို့ဒါႏအခွင်ꩻအရေꩻ-ကရိုꩻနဝ်ꩻ ကပျဌာန်းခါꩻဒါႏ ဥပဒေႏယို အခန်ꩻ(၁၄)ကို ဖြေႏသꩻဖေႏသား၊ ကထေဒါႏဖိုနိုဂ ရမ်သားတွမ်ႏ ကအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏလွေꩻဒါႏအစွိုꩻအဗူႏသီး အခွင်ꩻအရေꩻခေါ်ခေါ်ဖုံႏ-မဉ်ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ( ဋ ) လိတ်လုဲင်ꩻ မွေးတဝ်းလဲ့ အနုပညာႏစူခြောင်ꩻ-ကရိုꩻနဝ်ꩻ ကအွဉ်ႏနယ်ခါꩻဒါႏ ပုဒ်မ ၁၃တွမ်ႏ ပုဒ်မ ၁၅-ဖုံႏအကို လိတ်လုဲင်ꩻ မွေးတဝ်းလဲ့ အနုပညာႏစူခြောင်ꩻဖုံႏတွမ်ႏ ပွာꩻသွုပ်စူခြောင်ꩻဖုံႏ-မဉ်ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ( ဌ ) မူလစူခြောင်ꩻသား-ကရိုꩻနဝ်ꩻ ကခံႏဗာႏဒါႏ ဥပဒေႏယို အရဲးအဆီꩻ လိတ်လုဲင်ꩻ မွေးတဝ်းလဲ့ တွမ်ႏနမ်းပဲင်ႏသꩻယူႏ ဉာဏ်ႏတဲင် ကဖန်ဆင်ꩻမာꩻဒါႏ အနုပညာႏစူခြောင်ꩻတမျိုꩻမျိုꩻသား လိုꩻပုဂ္ဂိုလ်ႏ-မဉ်ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ( ဍ ) ခွုမ်ပဲင်ႏလိတ်လုဲင်ꩻတွမ်ႏအနုပညာႏသား-ကရိုꩻနဝ်ꩻ ပုဂ္ဂိုလ်ႏနုဲင်းလယိုတဖြာꩻဖြာꩻ၊ မွေးတဝ်းလဲ့ ကေားခံႏသွုပ်ဝွေꩻအ မွေႏသား မွေးတဝ်းလဲ့ တရာꩻဝင်ႏကတဲႏထောင်ႏသေꩻခါꩻဒါႏ အစွိုꩻအဗူႏတစွိုꩻစွိုꩻ-မဉ်ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ- (၁) မူလစူခြောင်ꩻဗွေႏ (၂) အွိုးအစကာႏ စီꩻပွာꩻရေꩻဆဲင်ႏရာꩻအခွင်ꩻအရေꩻဖုံႏယို အဝ်ႏလွိုႏလွိုႏကာႏကာႏ ကလꩻခါꩻထွူဒါႏ မူလစူ ခြောင်ꩻဗွေႏ မွေးတဝ်းလဲ့ လိုꩻပုဂ္ဂိုလ်ႏ မွေးတဝ်းလဲ့ တရာꩻဝင်ႏကတဲႏထောင်ႏသေꩻခါꩻဒါႏ အစွိုꩻအဗူႏ၊ (၃) ထွာလိုꩻပဲင်ႏဆဲင်ႏ စီꩻပွာꩻရေꩻဆဲင်ႏရာꩻအခွင်ꩻအရေꩻသားအနေႏ တွမ်ႏဥပဒေႏတဲင် ခံႏဗာႏဝင်ꩻလုဲင်ႏပြောင်ꩻ ဖေႏသား လိုꩻပုဂ္ဂိုလ်ႏ၊ မွေးတဝ်းလဲ့ တရာꩻဝင်ႏကတဲႏထောင်ႏသေꩻခါꩻဒါႏ အစွိုꩻအဗူႏ။ ( ဎ ) ကဆွိုင်ꩻဝွို့ဒါႏ အခွင်ꩻအရေꩻသား-ကရိုꩻနဝ်ꩻ ပုဂ္ဂိုလ်ႏနုဲင်းလယိုတဖြာꩻဖြာꩻ၊ မွေးတဝ်းလဲ့ ကေားခံႏသွုပ်ဝွေꩻ အမွေႏ သား မွေးတဝ်းလဲ့ တရာꩻဝင်ႏကတဲႏထောင်ႏသေꩻခါꩻဒါႏ အစွိုꩻအဗူႏတစွိုꩻစွိုꩻ-မဉ်ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ- (၁) ဖြေႏသꩻဖေႏဝင်ꩻသား၊ ထေထန်ႏဖိုနိုဂရမ်သားတွမ်ႏ အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏဒါႏ အစွိုꩻအဗူႏ၊ (၂) အွိုးအစကာႏ စီꩻပွာꩻရေꩻဆဲင်ႏရာꩻအခွင်ꩻအရေꩻဖုံႏယို အဝ်ႏလွိုႏလွိုႏကာႏကာႏ ကလꩻခါꩻထွူဒါႏ ဖြေႏသꩻဖေႏ ဝင်ꩻသား မွေးတဝ်းလဲ့ ထေထန်ႏဖိုနိုဂရမ်သားတွမ်ႏ အွဉ်ႏစွꩻထင်ႏဒါႏ အစွိုꩻအဗူႏ၊ မွေးတဝ်းလဲ့ တရာꩻဝင်ႏ ကတဲႏထောင်ႏသေꩻခါꩻဒါႏ အစွိုꩻအဗူႏ၊ (၃) ထွာလိုꩻပဲင်ႏဆဲင်ႏ စီꩻပွာꩻရေꩻဆဲင်ႏရာꩻအခွင်ꩻအရေꩻသားအနေႏ တွမ်ႏဥပဒေႏတဲင် ခံႏဗာႏဝင်ꩻလုဲင်ႏပြောင်ꩻ ဖေႏသား လိုꩻပုဂ္ဂိုလ်ႏ၊ မွေးတဝ်းလဲ့ တရာꩻဝင်ႏကတဲႏထောင်ႏသေꩻခါꩻဒါႏ အစွိုꩻအဗူႏ။ (ဏ) လꩻအခွင်ꩻအရေꩻသား-ကရိုꩻနဝ်ꩻ ကလꩻသေꩻခါꩻဒါႏ လိတ်လုဲင်ꩻတွမ်ႏအနုပညာႏခွုမ်ပဲင်ႏခွင်ꩻသား မူလစူခြောင်ꩻဗွေႏ မွေးတဝ်းလဲ့ ကလꩻဒါႏ ခွုမ်ပဲင်ႏလိတ်လုဲင်ꩻတွမ်ႏအနုပညာႏအခွင်ꩻသား မွေးတဝ်းလဲ့ ကဆွိုင်ꩻဝွို့ဒါႏ အခွင်ꩻအရေꩻ ဗွေႏသား-မဉ်ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ငဝ်းနဝ်ꩻဖုံႏအကို ခွုမ်ပဲင်ႏလိတ်လုဲင်ꩻတွမ်ႏအနုပညာႏအခွင်ꩻ မွေးတဝ်းလဲ့ ခံႏဗာႏဝင်ꩻ လွဲꩻဖေႏ ယံကခွုမ်မာꩻ ဆွိုင်ꩻဝွို့တွမ်ႏအခွင်ꩻအရေꩻသား၊ လꩻမာꩻခွင်ꩻတွော့ꩻ ကခွုမ်မာꩻသားတွမ်ႏ တရာꩻဝင်ႏ ခံႏသွုပ် အမွေႏသားဖုံႏလဲ့ ပါသော့ꩻနဝ်ꩻသွူ။ (တ) ဖြေႏသꩻဖေႏဝင်ꩻသား-ကရိုꩻနဝ်ꩻ ဂီတပညာႏသျင်ႏ၊ အရွစ်သား၊ မာꩻအပုံႏအငုဲင်ꩻသား၊ ထာꩻကျူႏသား၊ မွေးတဝ်းလဲ့ လိတ်လုဲင်ꩻ မွေးတဝ်းလဲ့ အနုပညာႏစူခြောင်ꩻဖုံႏတဲ့သင်၊ ဖောႏနယ်ꩻဖေႏဒျာႏ ယိုꩻယာႏအမွေႏဟဝ်ဖုံႏလဲ့သင် မာꩻလွဉ် အပုံႏအငုဲင်ꩻ၊ ဒုံႏအူနယ်၊ ရွစ်နယ်၊ ကျူႏနယ်၊ ချာႏနယ်ဖေႏဘာႏသာႏငဝ်း၊ ဒေါ့ꩻနယ်ဇာတ်ခြောင်ꩻ မွေးတဝ်းလဲ့ တွမ်ႏအ နယ်ꩻလင်တမျိုꩻမျိုꩻတဲင် ကဖြေႏသꩻဖေႏဝင်ꩻသား လိုꩻပုဂ္ဂိုလ်ႏ-မဉ်ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ (ထ) ဖြေႏသꩻဒင်ႏဆက်မုꩻ-ကရိုꩻနဝ်ꩻ - (၁) အရုပ်အငဝ်းစူခြောင်ꩻတွမ်ႏ ဖန်ဆင်ꩻရုပ်မွန်စူခြောင်ꩻတမွေးတဝ်း လိတ်လုဲင်ꩻအလင် မွေးတဝ်းလဲ့ မဉ်ႏထွာ ဒျာႏအနုပညာႏစူခြောင်ꩻနုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ထူႏသွူးစွဉ်ႏနဝ်ꩻဖုံႏတဲ့သင်၊ အဝ်ႏတရန်း အွဉ်ႏခံႏခါꩻအခါႏ တွမ်ႏအ ခြွိုင်းတဗာႏဗာႏလဲ့သင်၊ အဝ်ႏထာꩻမာꩻစဲဉ်ႏတရန်းရန်းကိုတဲ့သင် ရွစ်လွေꩻ၊ ရွစ်ရိုꩻဒုံႏအူလွေꩻ၊ ကျူႏနယ်၊ မာꩻ နယ်အပုံႏအငုဲင်ꩻ မွေးတဝ်းလဲ့ တွမ်ႏအနယ်ꩻတနယ်ꩻနယ်ꩻတဲင် ဖြေႏသꩻနယ်ဖေႏဝင်ꩻ၊ (၂) အရုပ်အငဝ်းစူခြောင်ꩻ မွေးတဝ်းလဲ့ မဉ်ႏထွာဒျာႏ ဖန်ဆင်ꩻရုပ်မွန်စူခြောင်ꩻနဝ်ꩻတဲး အစဲဉ်ႏတနꩻနꩻ အွဉ်ႏနယ်အပုံႏဟေ့ꩻယောင်ꩻတွမ်ႏ ကပါလွဉ်ꩻတွမ်ႏနဝ်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻနဝ်ꩻ မာꩻဖေႏနေးကဟွုန်ပါအငဝ်းဖုံႏ၊ (၃) မဉ်ႏထွာဖိုနိုဂရမ်တဲ့ ကဆွမ်ꩻခါꩻဒါႏအငဝ်းဖုံႏ ဖေႏနေးကဟွုန်နဝ်ꩻ မာꩻနယ်ဖေႏ-ရိုꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ( ဒ ) ထွတ်ထေသား-ကရိုꩻနဝ်ꩻ အရုပ်အငဝ်းစူခြောင်ꩻတဲ့သင်၊ ဖန်ဆင်ꩻရုပ်မွန်စူခြောင်ꩻလဲ့သင် ကမာꩻဒါႏ မွေးတဝ်းလဲ့ ဖိုနို ဂရမ်ကို ကသော့ꩻရီးသွတ်ꩻဒါႏအငဝ်း မွေးတဝ်းလဲ့ ဖေႏကသော့ꩻလꩻရီးရီးအသွတ်ꩻတာႏ ကအွဉ်မာꩻဒါႏ လိုꩻပုဂ္ဂိုလ်ႏ၊ တရာꩻဝင်ႏကတဲႏထောင်ႏခါꩻဒါႏ အစွိုꩻအဗူႏ-မဉ်ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ( ဓ ) ခြွဉ်းလို့စူခြောင်ꩻဖုံႏ-ကရိုꩻနဝ်ꩻ လိတ်လုဲင်ꩻ မွေးတဝ်းလဲ့ အနုပညာႏစူခြောင်ꩻဖုံႏယို လွိုက်ရွေꩻစီႏခြပ်တဲင် အွဉ်ႏခြွဉ်းလို့ဝင်ꩻတွော့ꩻ ကခွုမ်မာꩻနုဲင်းနဝ်ꩻအကို ထာꩻဖန်ဆင်ꩻကအဝ်ႏခြွဉ်းလို့ဝင်ꩻ-ရိုꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။[၁][၂][၃]