တီဗီ
ထီႏရုက်ဟွုန်ငဝ်းစက်-တီဗီ (အိန်းကလေတ်: Television-TV) (မန်း: ရုပ်မြင်သံကြား) နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ အရောင်ႏတမျိုꩻစား ကထွာဒါႏ အရောင်ႏ အဗွာ-အဖြေင်း (မွေးတဝ်းလဲ့) အရောင်ႏစွုမ်ႏရုက်ပုင်ႏအမွန်ဖုံႏယို တွယ်ꩻအီတောမ်ႏ အငဝ်းတဲင် ထေအွဉ်ႏစွꩻဖေႏ ရုက်မွန်ပုင်ႏဖုံႏ တောမ်ႏ ထူႏဆွမ်ꩻထွားမုꩻဖုံႏယို အလုဲင်းတဗာႏ ခွုမ်မာꩻဖေႏဒါႏထာꩻမာꩻ သွုပ်ဆွိုက်ရေꩻ ကြားခံ ကိရိယာႏ တဗာႏဒျာႏသွူ။ ကမ္ဘာႏသုင်ꩻ အိန်းကလေတ်ဘာႏသာႏအနေႏ "တယ်လီဗေးသဉ်း-တီဗီ" (Television-TV) ငဝ်းငွါယိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏ ဂရိငဝ်းငွါ တယ်လီ τῆλε (tele) အဓိပ္ပာယ်ႏနဝ်ꩻ "အညာꩻ" တောမ်ႏ လဲတ်တဉ်ငဝ်းငွါ ဗီသူယို (visio) အဓိပ္ပာယ်ႏနဝ်ꩻ "ထာꩻထီႏ" နုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် တယ်လီဗေးသဉ်း-TV အဓိပ္ပာယ်ႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ "ထာꩻထီႏအဝ်ႏအွိုးအညာꩻ"ကို နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ "ထီႏရုက်ဟွုန်ငဝ်း" တယ်လီဗေးသဉ်း ကရိုꩻဒါႏ ငဝ်းငွါနဝ်ꩻ အဝ်ႏယီးနယ်ပါ တယ်လီဗေးသဉ်းစက်၊ တဲမ်းထွို့ꩻ တယ်လီဗေးသဉ်း အခြပ်အရဲဉ်ႏ တောမ်ႏ ထေအွဉ်ႏစွꩻ တယ်လီဗေးသဉ်းဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။
ထေအွဉ်ႏစွꩻ အစံꩻ
[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]အရီးသွတ်ꩻ ကအွဉ်ႏစွꩻဒါႏ တီဗီစက် အစံꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ စကော့လိုꩻမျိုꩻ အဉ်စဉ်နီယာ ဇွန်လိုဂျီဘိုင်းယာ့ဒ် ဖန်ဆင်ꩻမာꩻခါꩻဒျာႏ ခရိစ်နေင်ႏ ၁၉၂၆ ဗာႏကိုသွူ။
အရီးသွတ်ꩻ ကအွဉ်ႏစွꩻထင်ႏဒါႏ ထီႏရုက်ဟွုန်ငဝ်း ချန်နယ်လဲင်းနဝ်ꩻ ဗီဗီသီ(BBC) ဗွောင်အွဉ်ႏစွꩻခါꩻဒျာႏ ခရိစ်နေင်ႏ ၁၉၃၆ ဗာႏကိုသွူ။
တွိုႏခရိစ်နေင်ႏ ၁၉၅၁ ဗာႏကိုနဝ်ꩻ အမေႏရိကန်ႏခမ်းခြွဉ်းဗူႏကို အွဉ်ႏစွꩻဒင်ႏထင်ႏ ဗွောင်လွေꩻဖေႏ အရီးသွတ်ꩻ အရောင်ႏစွုမ်ႏ ကပါဒါႏ ထီႏရုက်ဟွုန်ငဝ်း တီဗီစက်နဝ်ꩻသွူ။ အစနဝ်ꩻ အရုက်ဖုံႏ အစွို့ꩻတဝ်း တခေင်ႏတခင်ႏတန်တဲင် လိုꩻဖုံႏ သꩻဝင်ႏစာꩻဆေ့ꩻ ပေါႏကျွိုက်ငါႏတဝ်းလဲ့ ဆုဲင်ꩻနဝ်ꩻ မွဉ်းဖျင်လွေꩻသမ်းယင်း လꩻလွဉ် စဲင်းသျင်ꩻ အရောင်ႏစွုမ်ႏ ရုက်ပုင်ႏအမွန်ဖုံႏတဲင် ထီႏရုက်ဟွုန်ငဝ်း တီဗီစက်ဖုံႏလဲ့ အလုဲင်းတဗာႏ လိုꩻထူႏသုင်ꩻအာလွဉ်စွဉ်ႏနဝ်ꩻသွူ။
အဝ်ႏညာꩻအရပ်ခင်ႏလမ်း ဒေႏသတထွောင်းကို အီႏအွဉ်ႏစွꩻလွေꩻ ထီႏရုက်ဟွုန်ငဝ်း တီဗီလဲင်းဖုံႏတာႏ ထူႏသုင်ꩻခွုမ်မာအီဗာႏ ဂျိုလ်တု(Satellite) နဝ်ꩻသွူ။ အရီးသွတ်ꩻ ကထူႏသုင်ꩻဒါႏ ဂျိုလ်တုနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ခရိစ်နေင်ႏ ၁၉၆၃ ဗာႏကို အဝ်ႏအမေႏရိက ကဆွိုက်သွုပ်ဖေႏဒါႏ ဥရောပကို ကထွာဒါႏ တဲလ်စတား(Telstar)ဒျာႏသွူ။
အစနဝ်ꩻ တီဗီစက်ဖုံႏ တန်ႏငိုꩻနဝ်ꩻ တတွာစွဉ်ႏ ကာꩻယံတဆွိုင်ꩻငိုꩻ စေႏစိမ်ႏတခြိုꩻလဲ့ သိုမ်နေင်ႏအကို လမ်းပါႏကိုဖုံႏ ထူႏသုင်ꩻ တီဗီစက်ဖုံႏ အဝ်ႏလွဉ်စွဉ်ႏ သိုမ်သောင်ႏလွိုနဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏ ၁၉၃၀ ဗာႏ မာꩻငါနဝ်ꩻ တီဗီစက်ယို စာဒင်ႏသွင်ꩻသော့ꩻ ဆေꩻကွက်ꩻကိုတဲင် လမ်းပါႏကိုဖုံႏ၊ စီꩻပွာꩻရေꩻထာꩻမာꩻတန်ကိုဖုံႏတောမ်ႏ အစွိုꩻအဗူႏဖုံႏကိုနဝ်ꩻ ထွာအီစွဉ်ႏ မွန်းပျောႏတာႏ တောမ်ႏ ထေအွဉ်ႏစွꩻသတင်ꩻတာႏ အဓိက သွုပ်ဆွိုက်ရေꩻ ကိရိယာႏတဗာႏတဲင် သုင်ꩻအာစွစ်ꩻလီလွဉ်စွဉ်ႏနဝ်ꩻသွူ။
တယ်ႏစ ၁၉၇၀ ကို တီဗီစက်ယို ထူႏသုင်ꩻအီ ထေအွဉ်ႏစွꩻ ထီႏရုက်ဟွုန်ငဝ်း အခြပ်ရဲဉ်ႏတာႏဖုံႏလုမ်ꩻ တကာႏတဝ်း ထူႏသုင်ꩻလွဉ်အီပါတောမ်ႏ ဆွမ်ꩻသွင်ꩻ ဗီဒီယိုငဝ်း ဗီဒီယိုခွေႏဖုံႏ၊ နုဲင်းဒီဗီဒီကထွာဒါႏ ထူႏဆွမ်ꩻထွားအီ ဒီဂျစ်တယ် မီဒီယာဖုံႏတာႏလဲ့ သုင်ꩻလွဉ်အီနဝ်ꩻသွူ။[၁]
အာႏကွိုꩻ
[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]- ↑ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း အတွဲ (၅)