ခေတ်ထာႏဝ

ဂျာမနီ Hildesheimကို ကအဝ်ႏဒါႏ သေတ်မုဲက်ကယ် ကျောင်ꩻယိုနဝ်ꩻ တယ်ႏဆို့ꩻခါꩻဒျာႏ ခေတ်ထာႏဝကိုသွူ။

The Cross of Mathilde, a crux gemmata made for Mathilde, Abbess of Essen (973–1011), who is shown kneeling before the Virgin and Child in the enamel plaque. The figure of Christ is slightly later. Probably made in Cologne or Essen, the cross demonstrates several medieval techniques: cast figurative sculpture, filigree, enamelling, gem polishing and setting, and the reuse of Classical cameos and engraved gems.

ခေတ်ထာႏဝ (အိန်းကလေက်: Middle Ages) စိုးထာႏဝ နဝ်ꩻ ပါသော့ꩻလွေꩻ ဥရောပသမဲင်ꩻကို အခိန်ႏကာႏလတဗာႏဒျာႏသွူ။ စိုးထာႏဝနဝ်ꩻ တဲးစဒျာႏ အေဒီ ၄၇၆ ဗာႏနေင်ႏရပ် ရောမအဉ်ပါယာအခဝ်တွို့ꩻ ထဲ့သွုမ်ꩻခိင်ႏကိုဒျာႏသွူ။ ခရစ်စတိုဖာ ကိုလံဘတ် ကထိုမ်ႏမော့ꩻဒါႏ ကမ္ဘာႏခိင်ႏ ကထွာဒါႏ ခရိစ်နေင်ႏ ၁၄၉၂ ဗာႏရပ်နဝ်ꩻ "ခေတ်ထာႏဝ" ထွူသွတ်ꩻခိင်ႏဒျာႏသွူ။ ကဟဲ့ꩻဖန်ဗာႏ "ခေတ်ထာႏဝ"နဝ်ꩻ ကောပ်အဝ်ႏထိုꩻ ခိင်ႏနဝ်ꩻခါ ရောမခွန်ဟော်နန်ꩻ ထဲ့သွုမ်ꩻပြဲင်ပြင်ꩻခိင်ႏတောမ်ႏ ခေတ်တသာဥရောပ ထွာလွဉ်စခိင်ႏ အခါႏထာႏဝကိုတဲင် ဟဲ့ꩻဗာႏခေတ်ထာႏဝနဝ်ꩻသွူ။ "ခေတ်ထာႏဝ"နဝ်ꩻ ပညာႏရေꩻအခေႏနေႏ ထင်ႏထိုတဝ်းဒွိုန်း အဝ်ႏတမို့ꩻကတဲင် ယဟန်ႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏဟဲ့ꩻလွ "ထာꩻခေ့ꩻခေတ်"(Dark Age)နုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့ အဝ်ႏနေနေသွူ။ ထွူတကာႏတဝ်း ခိင်ႏနဝ်ꩻခါနဝ်ꩻ ခရိယာန်ႏဘာႏသာႏ ဖြိုတန်လွိုင်ႏကွုန်ꩻထင်ႏထိုလွဉ်တဲင် ယဟန်ႏလဲ့ အဝ်ႏဟဲ့ꩻလွ့ "ယွုမ်းအံႏယုင်ႏကေႏခေတ်"(Age of Faith)နုဲင်းနဝ်ꩻတဲ့ အဝ်ႏဟဲ့ꩻနဝ်ꩻသွူ။ မဉ်ႏဒေါ့ꩻစဲင်းထဲင်းဗာႏလဲ့ "ထာꩻခေ့ꩻခေတ်"ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ သျာလမေင်းခွန် ခလားကအိုပ်ခမ်းထီထီꩻနန်ꩻခိန်ႏ တယ်ႏအေဒီ ၄၇၆ ဗာႏ ၈၀၀ အခါႏ ခိင်ႏကာႏလအစဝ်းစဝ်းခေတ်ဖုံႏဒျာႏသွူ။

ကျာꩻနဝ်ꩻ ဥရောပတခွင်ႏ ရောမအဉ်ပါယာ ထွိုင်ႏကုဲင်ပြင်ꩻထွူ ယေန်ႏငဲးရေꩻတအဝ်ႏတဝ်းဒါႏ ခွိုꩻနွယ်ႏလိုꩻမီꩻဖုံႏ နွို့လွဉ်တဲင် ဝေင်ꩻဖုံႏ ကဲဉ်းအာအာ ကုဲင်ပြင်ꩻထိုꩻသွူတကာႏတဝ်း လိုꩻကအဝ်ႏအုံသော့ꩻဒါႏ ဝေင်ꩻကို ခမ်းသားဖုံႏလဲ့ သီကုဲင်ထိုꩻဗာႏထာꩻသွူ။ ခိန်ႏနဝ်ꩻခါ ဥရောပရပ်နဝ်ꩻ ထွာထိုꩻ အသျုက်တရေင်တဲင် ထွာထိုꩻစွဉ်ႏ အုံသော့ꩻသင်ꩻတဝ်း ခင်ႏလမ်းတဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ ရောမဖုံႏ ကအဝ်ႏသုင်ꩻဒါႏ သိပ္ပံ၊ အနယ်ꩻပညာႏ တောမ်ႏ လိတ်လုဲင်ꩻဖုံႏလဲ့ ခံႏသွုမ်ꩻထိုꩻဗာႏစွဉ်ႏသွူ။ "ထာꩻခေ့ꩻစိုး"ခိန်ႏကာႏလနဝ်ꩻခါနဝ်ꩻ လိုꩻဖုံႏ ပြောင်ꩻခြုဲင်းထိုꩻတေားဗာႏ ခင်ႏလမ်းအလင် အဝ်ႏစွဉ်ပဉ်ဖုံႏဖုံႏ၊ မော့ꩻပါဗာႏတောမ်ႏ စဲ့ꩻတွိုက်ꩻပွယ်ꩻ စဲ့ꩻဖေꩻစဲ့ꩻတံႏလဲ့ အဝ်ႏဗွေအာမွေးထာꩻသွူ။ ကောပ်နဝ်ꩻမꩻ အမဉ်ꩻတွင်ႏထိုꩻဗာႏ ထာꩻခေ့ꩻစိုးနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ကံႏဟဝ်ထိုꩻတဲင် အယပ်အခုဲင်ႏခိန်ႏနဝ်ꩻ ညလꩻထွာထိုꩻဗာႏ အနေင်ႏ ၃၀၀ လုမ်ꩻသွူ။ တွိုႏ အေဒီ ၈၀၀ နေင်ႏကိုနဝ်ꩻ ဒင်ႏယင်းခွန် သျားလမေင်းတဲင် ခွန်နဝ်ꩻနဝ်ꩻ မာꩻထင်ႏထိုဖေႏအာႏ ပင်ႏတသွောင်းချာယင်း အိုပ်ချုတ်ရေꩻ အမိန်းအာႏဏာႏ၊ ပညာႏရေꩻတောမ်ႏ ယေန်ႏငဲးရေꩻ၊ လွိုင်ႏကွုန်ꩻရေꩻဖုံႏသွူ။ နဝ်ꩻမꩻ ဥရောပသားဖုံႏ ခိန်ႏကရီးစခါ ရျာꩻဗူႏနေင်ႏဖုံႏအကို ဝွေꩻသီးကခံႏသွုမ်ꩻထိုꩻဗာႏ ထာꩻရာꩻဖုံႏလဲ့ လꩻလွဉ်ချာယင်း တလဲင်ႏတစိꩻ ထင်ႏထိုလွိုင်ႏကွုန်ꩻချာယင်းနဝ်ꩻသွူ။

"ခေတ်ထာႏဝ"စိုးထွူ ဆုဲင်ꩻနဝ်ꩻ ရောမအဉ်ပါယာအခဝ်တွို့ꩻကို ကအဝ်ႏကုဲင်ဒါႏ ဒေႏသဖုံႏနဝ်ꩻ ပေါ်ႏထန်ႏလွဉ်ယင်း အိင်ကဂလန်၊ ပဉ်တစ်၊ ဂျာမနီခမ်းထီ၊ ဟန်ဂေရီခမ်းထီ၊ သပေင်ခမ်းထီ၊ ပေါ်တူဂီခမ်းထီ၊ ပိုလန်ခမ်းထီ တောမ်ႏ ရသျားခမ်းထီ စတဲင် ခမ်းထီဖုံႏအနေႏ ပေါ်ႏထန်ႏလွဉ်ယင်း တလဲင်ႏတစိꩻနဝ်ꩻသွူ။