ခြောက်ခီ
"ခြောက်ခြီရောႏဂါႏဟဝ်နယ်ꩻ" ခွန်ကုဝေ ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻအမော့ꩻအကျုံႏ (၁)(၂)(၃)နဝ်ꩻ မော့ꩻကျုံႏ အဝ်ႏအုံသွဉ်လိတ် ပခုက္ကူတွင်ꩻသွူ။ နေင်ႏ ၁၃၅၀-ဗွေနဝ်ꩻ ခွန်ကုဝေ သဲင်ꩻဆို့ꩻချာဝါႏ ဇာႏတိရပ်၊ ဝေင်ꩻနယ်ႏဟိုပုံꩻ၊ အွိုင်ႏနောင်လဲင်၊ ကျောင်ꩻလဲင်းခါႏကိုသွူ။ တဲႏနေင်ႏ ၁၃၅၁-ဗာႏ၊ ဗꩻတွိုႏလွေꩻ နေင်ႏ ၁၃၆၀-ဗွေ၊ နေင်ႏဆီလုမ်းလုမ်းနဝ်ꩻ ဗွေႏဗွန်ဖြား ကျောင်ꩻစငဝ်ꩻ၊ ဗွေႏဗွန်ဖြားကျောင်ꩻပင်တခွါꩻ၊ ဗွေႏဗွန်ဖြား ကျောင်ꩻရန်ႏကင်ꩻ၊ ဗွေႏဗွန်ပင်လျံꩻသီး မေတ္တာႏရပ်ခံႏချက်အလꩻ အုံဆို့ꩻဝါႏကျောင်ꩻရန်ႏကင်ꩻကိုတဲင် ချꩻဖေႏလိတ်သွူ။ တွိုႏနေင်ႏ ၁၃၆၁-ဗာႏမာꩻငါ ဗꩻတွိုႏလွေꩻ နေင်ႏ ၁၃၆၉-ဗာႏ၊ (၉)နေင်ႏအတွင်ꩻနဝ်ꩻ သဲင်ꩻအုံဆို့ꩻယင်းဝါႏ ကျောင်ꩻလဲင်းခါႏကိုသွူ။ ခွန်ကုဝေ ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻအမော့ꩻအကျုံႏ (၄)ယိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏအုံသတင်ꩻသုံꩻ ကျောင်ꩻလဲင်ႏခါႏအလဲင်ႏယို ၉-နေင်ႏအကို အနေင်ႏမုဲင်ꩻနဝ်ꩻ တတောင်ꩻတဝ်းတဲင် ၉-နေင်ႏအကို တနေင်ႏနေင်ႏ ရိုꩻခန်းနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ လာနဝ်ꩻ ဒဲဉ်ကံ ဒဲဉ်သံ ၂-လာအကို တလာလာသွူ။ ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ အွဉ်ႏတွမ်ႏတပဲ့ꩻ ဗွေႏစင်ꩻ၊ ဗွေႏသျင်ႏ ဟံးတန်တန်ဖုံႏတဲင် ထင်ႏမာꩻခန်းသိုႏ အွိုးကျောင်ꩻတကီနဝ် လိုꩻကျောင်ꩻသေင်ႏခြံကိုသွူ။ ခွန်ကုဝေသီး ကထင်ႏမာꩻဒါႏ သိုႏကျောင်ꩻနုဲင်းယိုနဝ်ꩻ ကဖဉ်းမွိုက်ဒါႏတပဲ့ꩻမူႏ တဖြာꩻနဝ်ꩻ ဟွုန်ထွꩻတဲင် ကွီထင်ႏလွဉ်ꩻခန်း၊ လိုꩻကျောင်ꩻတထူႏတဝ်း သိုႏနာယို ဝွေꩻတဒွေါ့ꩻလွဉ်ꩻခန်း ဝွေꩻလမ်းကိုစို့ꩻတာႏသွူ။ အဝ်ႏမာꩻသိုႏတွင်ꩻ ထွိုင်ႏတွိုႏ (၃)နားရီႏရပ်နဝ်ꩻ တပဲ့ꩻမူႏနဝ်ꩻ ဟို့ꩻခြေ့ငါႏရိုꩻနဝ်ꩻတဲင် သဲင်ꩻတခြိုခန်းဒျာႏ၊ သဲင်ꩻလဲ့ အွိုးဒုံနဝ်ꩻ ဆရာႏအဝ်ႏ တအဝ်ႏတဝ်းလံးနဝ်ꩻ သေႏချာႏတဝ်းတဲင် ဟဲ့ꩻသဲင်ꩻပါတွမ်ႏ ခွန်ကုဝေတွော့ꩻ ခွန်ကုဝေလဲ့ ဟဲ့ꩻတွမ်ႏတပဲ့ꩻသျင်ႏတပါꩻ သဲင်ꩻလွဉ်ꩻခန်းဒျာႏသွူ။ တပဲ့ꩻမူႏနဝ်ꩻလံးနဝ်ꩻ တွမ်ႏကျောင်ꩻတအဝ်ႏညာꩻတဝ်းတဲင် ခွန်ကုဝေလဲ့ သဲင်ꩻမဝ်ꩻကျောင်ꩻ တသီႏအံႏ တသီႏဆဲ့ꩻ ကဆဲင်ႏတွမ်ႏတလီꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ရဲဉ်ꩻသော့ꩻထွူ တောင်းပွိုတွော့ꩻ သဲင်ꩻလွဉ်ꩻခန်းဒျာႏအွိုးလံးသွူ။ တွိုႏလံးနဝ်ꩻ အံႏမာႏဆာႏတွော့ꩻ ခြေ့ဟောင်း-ယူႏနုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် ဖေႏအံႏအွဉ်အွဉ်ခန်းတသီႏ "မဟာဖြေဆေး"တွမ်ႏ ထီလိုမ်ꩻသွူ။ အံႏမဟာဖြေဆေး လꩻသွူ (၁၅)မိနစ်ရပ်နဝ်ꩻလဲ့ အော့ꩻလဲ့တအော့ꩻတဝ်း၊ တခြွော့လဲ့တခြွောတဝ်း၊ အခြေ့လဲ့ တသက်သာႏတဝ်းတဲင် အလွိုးအံႏမာႏ အာဟာႏရမွေးတဝ်း၊ အလွိုးခြေ့ဒျာႏတွမ်ႏတလီꩻ ယူႏနုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် ဖေႏအံႏလုဲင်ႏ တသီႏအင်္ဂလေက် ဆိုဒါမင့် ၂-ဖြုံႏ၊ အိုမီရာဇုံး ၁-ဖြုံႏသွူ။ အံႏတသီႏ အင်္ဂလေက်ယိုနီမျိုꩻနဝ်ꩻ လꩻသွူ(၁၅)မိနစ်လဲ့ ထူꩻချာတဝ်းနုဲင်းမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻ၊ အခြေ့တသက်သာႏတဝ်းတဲင် ထိုးဖေႏလုဲင်ႏစွဉ်ႏ တသီႏဟို့ꩻခြေ့ "အက်ထရိုပင်း"သွူ။ တသီႏဟို့ꩻခြေ့ အလင်တအဲဉ်ထဝ်း၊ အဝ်ႏအက်ထရိုပင်းလွုမ်ꩻတဲင် ထိုးဖေႏဗာႏ အက်ထရိုပင်းသွူ။ ထိုးသွူ အက်ထရိုပင်းလဲ့ တထူꩻချာꩻတဝ်း၊ ဆင်ႏဆင်ႏအဝ်ႏခြေ့သန်ဒျာႏ ပဉ်အာႏအာႏတဲင် တပဲ့ꩻမူႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏတဝျာႏ အဝ်ႏတဝီႏ တသိုꩻသဉ်ထန်ႏနေးစွဉ်ႏသွူ။ ခွန်ကုဝေ ထွားထွားနဝ်ꩻ သꩻတချံꩻသာႏတဝ်း အီႏထိုမ်ႏဟဲ့ꩻ ဆရာႏလင်လဲ့ မွူးယာခိုႏ ခိန်ႏလိုပ်ꩻခိန်ႏမာꩻနုဲင်းယိုခါနဝ်ꩻ အလွိုးဝင်ꩻတအဝ်ႏတဝ်းလံး ယူႏနုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် တထိုမ်ႏဟဲ့ꩻတဝ်းသွူ။ နဝ်ꩻတွော့ꩻ အီႏမာꩻဗာႏနုဲင်းမုဲင်ꩻကရိုꩻယို ခွန်ကုဝေ စဉ်ꩻစာꩻယူႏခုဲင်ႏမွေးစွဉ်ႏထာꩻသွူ။ ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏအနောက်တိုင်း တသီႏအင်္ဂလေက်ပညာႏလဲ့နဝ်ꩻ၊ မန်းခမ်းတိုင်းရင်းဆေး ဆရာႏတသီႏတန်ဖြာꩻ တမွေးတဝ်း၊ ဝါႏသနာႏအလꩻ အမျိုꩻမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻလဲ့ တကြီႏတကြွꩻလွုမ်ꩻတဲင် ထွိုင်ႏမော့ꩻလွဉ်ꩻ လိုꩻဆာတဝ်နုဲင်းယိုနဝ်ꩻ ယူႏတသူႏသေဒွုမ် ခိုးလျားယပ်ꩻသꩻမွေးစွဉ်ႏထာꩻသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ ဒါႏလဲ့နဝ်ꩻ ဒါႏတဝ်းလဲ့နဝ်ꩻ အခိန်ႏယိုခါနဝ်ꩻ အာႏကွိုꩻခရာႏ၊ တွိုင်ႏပင်ႏခရာႏ ဆရာႏတွမ်ႏရိုꩻပုဲင်ႏ၊ ဒုံကိုလံးသောင်လံးထျꩻနဝ်ꩻ လိုꩻခိုတန် လိုꩻမူႏတန်ငါလဲ့ တအဲန်ထဝ်း၊ အဝ်ႏဒျာႏလိုꩻပေႏလမ်း ဒုံခြင်ꩻညာꩻညာꩻတဖြာꩻလွုမ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻတွော့ꩻ ခွန်ကုဝေနဝ်ꩻ စဉ်ꩻစာꩻခန်းနုဲင်းယို "အဆာအအဲင်ႏရောႏဂါႏ မန်ႏသမျနဝ်ꩻအံႏဗာႏ၊ ဆဲ့ꩻဗာႏတသီႏအအာအဆဲင်ႏ (အကိုက်အခဲပျောက်ဆေး)တဲင် ဟို့ꩻခြေ့ယိုလဲ့ ပါဝင်ႏသော့ꩻ အဆာအအဲင်ႏနေနေတွော့ꩻ မီႏဆဲ့ꩻဖေႏတသီႏ အဆာအအဲင်ႏ တစွိုးစွိုးနဝ်ꩻ သက်သာႏဒါႏဟောင်း" ကစဉ်ꩻစာꩻအတွိုင်ꩻ တသီႏအဆာအအဲင်ႏနဝ်ꩻ အနာကျက်စင်၊ နိုဘယ်ကျင်၊ ဘုန်ပိုင်းရင်း-စတဲင် တသီႏမျိုꩻနဝ်ꩻ တစွိုးစွိုးတမျိုꩻမျိုꩻလဲ့ သံးတအဲဉ်ထဝ်း အဝ်ႏဒျာႏ"ခလိုဖီနက်"တမျိုꩻလွုမ်ꩻတဲင် မဲဉ်ထွာမုဲင်ꩻထွာ တဟဝ်တဝ်းလဲ့ အလွိုးတမာႏတဝ်း၊ တသီႏယိုနဝ်ꩻ အစွန်ꩻသတ္တိလိုမ်ꩻလျားမာꩻထန်ႏအီတသိုꩻတဲင် သွီႏမီႏလိုမ်ꩻမဲ့ꩻ အဆာအခြေ့သက်သာႏဒါႏယူႏနုဲင်းနဝ်ꩻတွော့ꩻ ဆဲ့ꩻဖေႏစွဉ်ႏဒျာႏသွူ။ ဆဲ့ꩻဖေႏခလိုဖီနက်ထွူ ထွိုင်ႏလꩻမိနစ် တဆီမာꩻငါနဝ်ꩻ အရုဲင်ꩻအတေန်း၊ အသောင်အခြင်ꩻနဝ်ꩻ ကွဲးဆေ့ꩻကွဲးစꩻလွဉ်ခန်း လဲင်ႏတစိꩻစိꩻသွူ။ ထွိုင်ႏလꩻတခွယ်ꩻ မိနစ်သိုမ်ဆီရပ်နဝ်ꩻ သက်သာႏနေဟောင်း ထွိုင်ႏရီနဝ်ꩻ "ဟံးပေါင်းသက်သာႏ"ရိုꩻခန်းနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ထွိုင်ႏဟွုန်အသက်သာႏနဝ်ꩻမꩻ ခွန်ကုဝေလဲ့ သꩻဟံးပေါင်းချံꩻသာႏလွဉ်ခန်းသွူ။ ဆဲ့ꩻထွူတသီႏ ထွိုင်ႏလꩻတနားရီႏရပ်နဝ်ꩻ အမဲ့ဗေင်ႏခန်းဒျာႏသွူ။ မဲ့ဗေင်ႏထွူ အဝ်ႏတဆင်ႏနဝ်ꩻ မွူးလဲ့ပြေ့ꩻလဲဉ်း၊ လိုꩻလံးကို လွေꩻလိုပ်ꩻထာꩻလဲ့ သဲင်ꩻလွဉ်ခန်းတဲင် ခွန်ကုဝေလဲ့ ထင်ႏခန်းဒျာႏကျောင်ꩻသွူ။ နုဲင်းမွူးရဝ်ꩻ သုံꩻသွမ်ꩻရဝ်ꩻထွူ ထွိုင်ႏသဲင်ꩻလယ်ႏယင်းနဝ်ꩻ "ထွိုင်ႏဆဲ့ꩻထွူ တသီႏခလိုဖီနက်နဝ်ꩻ သက်သာႏလွေꩻထွူတွော့ꩻ တနာꩻလုမ်းလုမ်း ဗꩻတွိုႏဟန်ႏရဝ်ꩻ တခြေ့ထဲင်းတဝ်း"ရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻတွော့ꩻ ဝွေꩻဟို့ꩻကခြေ့အလဲင်ႏယိုနဝ်ꩻ ဟဝ်တငါလွေꩻခန်းဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ အနယ်ꩻကိုတအဲန်ထဝ်း ခွန်ကုဝေ နေးတွမ်ႏနမ်းစိက္ကူꩻတွော့ꩻ ဟို့ꩻခြေ့မရေႏမရာႏ ဝွေႏဒနာႏဟတ်လွေꩻနုဲင်းယိုနဝ်ꩻ ယူႏလꩻမုဲင်ꩻခါလဲ့ အဝ်ႏကေႏနပ်ဒျာႏသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ ထွိုင်ႏလꩻတလာရပ်နဝ်ꩻနဝ်ꩻ ခြေ့ဖျင်တဲင် သဲစ်ကခြေ့လဲ့ ထိုးဖေႏထွူ ခလိုဖီနက်တွော့ꩻ တခံႏဗာႏညတဝ်း ဟဝ်ချာယင်းဒျာႏသွူ။ ထွိုင်ႏခြေ့ဖျင် အလဲင်ႏယိုထွူနဝ်ꩻ လင်ꩻတသီႏခန်ꩻတောင်ႏကီꩻ တွယ်ႏထွားဓာတ်မန်ႏနဝ်ꩻ ကျောက်ကပ်တွမ်ႏဆီႏအွိုင်ꩻအခါႏကိုနဝ်ꩻ ခြောက်အဝ်ႏရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ ဆရာႏဝွန်ႏကွီဖြဲ့ꩻလဲ့ တဖြဲ့ꩻတဝ်း၊ ကျံႏလိုမ်ꩻလာꩻဗော့ꩻတွမ်ႏတသီႏနယ်ꩻဒွေါင်ႏသွူ။ ထွားသွူနက္ခတ္တရောင်ခြည်မဂ္ဂဇင်း၊ ပါရမီမဂ္ဂဇင်း၊ တသီႏနယ်ꩻဖုံႏတွော့ꩻ အနယ်ꩻအတွိုင်ꩻ ထိုမ်ႏထူႏခြွူအွꩻနေးဗော့ꩻသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ ယိုꩻယိုꩻမွိုင်မွိုင် တဟဝ်လွေꩻတဝ်း၊ နီလာတလဲင်ႏ သိုမ်လာတလဲင်ႏ ကုဲင်းခြေ့ယင်းဒါႏသွူ။ ပေါႏခြေ့ခြေ့လဲ့ ဆဲ့ꩻဗော့ခလိုဖီနက်သေႏသေႏ၊ ခလိုဖီနက်နဝ်ꩻ အွဉ်ႏသေႏသေႏဗာႏသွူ။ ခꩻတလဲင်ႏ အဝ်ႏလယ်ႏဖြေꩻတခြိုꩻ ဆေꩻတောင်ႏကီꩻကိုတွင်ꩻ ခြေ့သန်ယင်းတဲင် လွေꩻထင်ႏခန်း "စိန်ဆေးခန်း"သွူ။ တွိုႏ"စိန်ဆေးခန်း"နဝ်ꩻ တသီႏခန်ꩻသား ဖေႏအံႏတသီႏ တလဲင်ႏနီလဲင်ႏလဲ့ တသက်သာႏတဝ်း၊ ဆဲ့ꩻဖေႏတသီႏလဲ့ တဟဝ်တဝ်းတဲင် ဝွေꩻအွဉ်ႏဒေါ့ꩻခန်း ဝွေꩻတသီႏသွူ။ ဝွေꩻထွိုင်ႏအွဉ်ႏဒေါ့ꩻ ဝွေꩻတသီႏနဝ်ꩻ ဆရာႏမူႏဒေါ့ꩻ "ဘာမှမဆိုင်ဘူး"နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ထွိုင်ႏတဟဝ်တဝ်းနဝ်ꩻ ဆရာႏမူႏကွီပသာဝွေꩻ စဝ်းစံထွန်းဆေးရုံသွူ။ ကွီပသာဝွေꩻ စဝ်းစံထွန်းဆေးရုံလဲ့ ဝွေꩻတအုဲင်ႏလွေꩻတဝ်း၊ ဝွေꩻအွဉ်ႏဆဲ့ꩻနွိုင်ႏနွိုင်ႏဗော့ꩻ ခလိုဖီနက်တွော့ꩻ ဆရာႏစိန်ဆေးခန်းဖုံႏလဲ့ ယွုမ်းလိုႏလိုႏ ယွုမ်းတဝ်းလိုႏလိုႏ ဆဲ့ꩻဖေႏခန်းဝွေꩻသွူ။ ဆဲ့ꩻထွူခလိုဖီနက် ထွိုင်ႏလꩻတခွယ်ꩻရပ်နဝ်ꩻ ဟို့ꩻခြေ့ဟဝ်လွဉ်ခန်းတဲင် ဝွေꩻငမ်းထွꩻတဝ်းကာꩻဟိုပုံꩻတွော့ꩻ ဝွေꩻကွီသဲင်ꩻယင်းခန်းဒျာႏသွူ။ ဝွေꩻထွိုင်ႏရိုꩻ ဟို့ꩻခြေ့ဟဝ်လဲန်း သဲင်ꩻသွူနဝ်ꩻ ဆရာႏမူႏဖုံႏနဝ်ꩻ ထွားတဝင်ꩻလွိုးတွော့ꩻ ငပယွုမ်းသွူထာꩻတဲင် "ငါတို့ဆေးရုံက ဆရာတွေဟာ ပအိုဝ်းမလူနာလောက် မစွမ်းဘူးဘဲ"ဒေါ့ꩻဖေႏခန်းလွဝင်ꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ တပဲ့ꩻမူႏနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ခလိုဖီနက်လဲ့ဆောင်ႏဒျာႏ၊ ခွန်ကုဝေ ကအွဉ်ႏခြွူအွꩻဒါႏ တသီႏဖုံႏနဝ်ꩻလဲ့ ခြွူအွꩻဒျာႏတွော့ꩻ ထွိုင်ႏည တနေင်ႏနီနေင်ႏနဝ်ꩻ ခြေ့တဝ်းဒွုမ်၊ ခလိုဖီနက်လဲ့ ဆဲ့ꩻဗာႏတဝ်းဒွုမ် ဗꩻတွိုႏယိုခါနဝ်ꩻ အနေင်ႏ ၁၄/၁၅-လဲန်း တသေနာႏတဝ်းဒွုမ်၊ တသီႏခြွူလဲ့ တအွꩻဗာႏတဝ်းဒွုမ်သွူ။ ကခြွူအွꩻဗာႏဖိုဒါႏ တသီႏခြောက်ခြီနယ်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ လိတ်ပအိုဝ်ႏစောင်ႏကို (အစောင်ႏမုဲင်ꩻ၊ အနေင်ႏမုဲင်ꩻ တောင်ꩻတဝ်း) ခွန်ကုဝေ အဝ်ႏတဲမ်းထန်ႏဗာႏဖို ရွမ်ဖြုဲင်ꩻတပုဒ်သွူ။ ယိုနဝ်ꩻ ခွန်ကုဝေ မော့ꩻကျုံႏဗာႏဖို ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻ အမော့ꩻအကျုံႏ တစွိုးတမျိုꩻသွူ။[၁][၂]