စဲ့ꩻယေန်ခွꩻတွိုက်ꩻပွယ်ꩻ

The "Three Worlds" of the Cold War era, April – August 1975၊ First world(blue): Western Bloc led by the United States and its allies၊ Second world(red): Eastern Bloc led by the Soviet Union, China (Independent), and their allies၊ Third world(green): Non-Aligned and neutral countries

A US Navy aircraft shadowing a Soviet freighter during the Cuban Missile Crisis, 1962

စဲ့ꩻယေန်ခွꩻတွိုက်ꩻပွယ်ꩻကျာꩻ အမေႏရိကန်ႏခမ်းခြွဉ်းဗူႏ တောမ်ႏ သိုဗီယဲတ်ခမ်းခြွဉ်းဗူႏနဝ်ꩻ ဝွေꩻသီးဩဇာႏ ကဒို့ꩻကခြို့ခါꩻဒါႏ အစွိုꩻဖုံႏအကို ထွာမဟာႏမတ်ခမ်းထီတန် ၂ ဖြုံႏ အွဉ်ငါသားဖုံႏသွူ။ ပုင်ႏကိုနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ အတန်တဖဲ့ꩻစီႏ အွဉ်ငါသား ကထွာဒါႏ ရော်နယ် ရေဂင် တောမ်ႏ မစ်ဟေး ဂေါ်ဗာချော့ဗ် သီး မော့ꩻခွဲးဝင်ꩻ ၁၉၈၅ ဗာႏခိင်ႏ ပုင်ႏဒျာႏသွူ။

စဲ့ꩻယေန်ခွꩻတွိုက်ꩻပွယ်ꩻ (အိန်းကလေတ်: Cold War) ကရိုꩻနဝ်ꩻ တယ်ႏခရိစ်နေင်ႏ ၁၉၄၇ ဗာႏ ဗꩻ ၁၉၉၁ ဗာႏအကို ထွာဒျာႏ အမေႏရိကန်ႏခမ်းခြွဉ်းဗူႏ တောမ်ႏ သိုဗီယဲတ်ခမ်းခြွဉ်းဗူႏ(ရသျား) ခမ်းထီတန် ၂ ဖြုံႏ တောမ်ႏကဆွိုက်စပ်ဒါႏဝွေꩻသီး မဟာႏမိတ်ခမ်းထီဖုံႏအခါႏ ကပေါ်ႏထွာလွောန်ဒါႏ ထာꩻသျုက်တရေင်၊ ခေးပြဲင်ႏမုꩻဖုံႏ အခေႏနေႏဒျာႏသွူ။ ခိင်ႏကာႏလနဝ်ꩻခါဖုံႏနဝ်ꩻ အာႏရဲင်ꩻကတန်ဒါႏ မဟာႏခမ်းထီတန် ၂ ဖြုံႏသီးအခါႏ ကအဝ်ႏဒါႏ ခေးပြဲင်ႏမုꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ စဲ့ꩻရေꩻအလꩻ ပူꩻပေါင်ꩻခွုမ်မာꩻမုꩻ၊ ဖြေ့ꩻလီဝါႏဒဖုံႏ၊ ထွေထောင်တသျိုဖုံႏ၊ ထေထန်ႏ စူခွုမ်အဆန်ꩻဖုံႏ၊ ဒင်ႏထို ထေကွန်ႏအရန်းဖုံႏ၊ ပြဲင်ႏပါ အာကာသအနယ်ꩻပညာႏဖုံႏ တောမ်ႏ ခေးလူႏလုဲင်ႏပါ အနယ်ꩻပညာႏထင်ႏထိုလွိုင်ႏကွုန်ꩻမုꩻဖုံႏသွူ။ မဟာႏခမ်းထီတန် ၂ ဖြုံႏလွုမ်း ထူႏသုင်ꩻအီမွေး လိုမ်းဗိဉ်ႏရဲးကမ်းရေꩻ စရိပ်ဖုံႏတဲင် ထာꩻမာꩻရိုꩻရိုꩻတောမ်ႏ နျူးကလီးယား စူခွုမ်ဆန်ꩻဖုံႏလဲ့ ထေခေးလူႏလုဲင်ႏမုꩻ တကာႏတဝ်း အဝ်ႏခမ်းအလင်ဆꩻချာ စွဲးကမ်းဆွာႏကိုဖေႏ အတွိုက်အခꩻဖုံႏလဲ့ အဝ်ႏနေနေသွူ။

ဒုတိယကမ္ဘာႏစဲ့ꩻ အဆုဲင်ꩻသွတ်ꩻ ၄ နေင်ႏအကို သိုဗီယဲတ်ခမ်းခြွဉ်းဗူႏ(ရသျား)၊ အမေႏရိကန်ႏခမ်းခြွဉ်းဗူႏ၊ ဗိတိန်(အင်္ဂလန်၊ ပဉ်တစ်) သီးဖုံႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ကလွိုဆန်ဒါႏ အာႏတန် ဝင်ရိုးတန်းခမ်းထီတန်ဖုံႏသား မဟာႏမိတ်ခမ်းထီဖုံႏအနေႏလဲ့ ဒုစဲ့ꩻပွယ်ꩻအသျုက်တရေင် ခလားကအီႏထွူခိင်ႏတောမ်ႏ ကထွူထိုꩻခိင်ႏနဝ်ꩻ ဝွေꩻသီးခမ်းထီဖုံႏအခါႏ သꩻဖော်ꩻဗိုန်ပီတလꩻတဝ်းဒါႏအချက်လဲ့ အဝ်ႏအာကနဝ်ꩻသွူ။ စဲ့ꩻပွယ်ꩻထွိုင်ႏထွူသွတ်ꩻခိင်ႏ ဥရောပ ဟံႏနယ်ႏကဲဉ်းအာအာနဝ်ꩻ ဝွေꩻသီးခမ်း(၄)ခမ်း အာႏဏာႏဩဇာႏ ဒို့ꩻတခြို့ခါꩻထွူ အမေႏရိကန်ႏတောမ်ႏ သိုဗီယဲတ်နဝ်ꩻ နဝ်ꩻအကို ထွာဒျာႏ စဲ့ꩻရဲင်ꩻအာႏ အာႏအတန်သွတ်ꩻ ခမ်းထီဖုံႏဒျာႏသွူ။ တွိုႏ ၁၉၉၀ ဗာႏနဝ်ꩻ သိုဗီယဲတ်ခမ်းခြွဉ်းဗူႏ ထွိုင်ႏကုဲင်ပြင်ꩻထိုꩻထွူ "စဲ့ꩻယေန်ခွꩻတွိုက်ꩻပွယ်ꩻ"လဲ့ ထွူသွတ်ꩻထိုꩻဒျာႏသွူ။