တဲမ်းလိတ်ခရာႏ လိုႏသေနာႏ

တဲမ်းလိတ်ဆရာႏ ကတဲမ်းဗာႏလိတ်နဝ်ꩻ ကလိုႏသေထွိုက်သေသင်ꩻဒါႏ အကျောင်ꩻခရာႏယို ကလိုႏသေထွိုက်သေသင်ꩻဒါႏ ပုဂ္ဂိုလ်ႏသီး ဖေႏကသေတွော့ꩻ လꩻတဲမ်းခꩻလဲ့နဝ်ꩻ၊ လꩻတဝ်းလဲ့နဝ်ꩻ နေးတွမ်ႏစေႏတနာႏ တဲမ်းဒျာႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏတမျိုꩻ၊ နီပအိုဝ်ႏကတဲမ်းဒါႏ လိတ်ပအိုဝ်ႏယိုခါဖုံႏနဝ်ꩻ ကဲဉ်းအာအစားယို ။ လွူးနမ်းမွေးသက်အနေႏ ဖေႏကလꩻအငိုꩻအခꩻတွော့ꩻ တဲမ်းလိတ်နုဲင်းနဝ်ꩻ အဝ်ႏတမျိုꩻ၊ နေးတွမ်ႏစေႏတနာႏ မဲဉ်အွဉ်ႏသေဝင်ꩻတွော့ꩻ တဲမ်းလဲ့ပါပါ၊ မဲဉ်လꩻအငိုꩻအခꩻတွော့ꩻ တဲမ်းလဲ့မွေးမွေးန၀်ꩻ အဝ်ႏတစား၊ တဲမ်းလိတ်ဆရာႏယိုနီစားနဝ်ꩻ လိုꩻမျိုꩻတရွေꩻတဝ်း၊ တဲမ်းနေးမန်းဘာႏသာႏနဝ်ꩻ ကဲဉ်းအာအာသွူ။ မဲဉ်တဲမ်းတွမ်ႏ အင်းရွယ်ႏချက် အမျိုꩻမုဲင်ꩻတဲမ်း ပေါႏတဲမ်းသွူလိတ်နဝ်ꩻ နီကတဲမ်းဒါႏ အကျောင်ꩻခရာႏ၊ နီကမဲဉ်အွဉ်ႏသေဒါႏ အချက်ဖုံႏယို ပေါႏဝင်ꩻဟော်ꩻသွူ နီလိတ်လဲ့ ယိုꩻယိုꩻမာꩻမာꩻ ဖေႏဝင်ꩻကသေနာႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏလိုႏတဲမ်းဒါႏ၊ ဒင်ႏပျꩻဒါႏ၊ ငဝ်းစယိုလဲ့ အဝ်ႏလိုႏကောႏဒါႏ၊ ငဝ်းအထာႏဝဖုံႏယိုလဲ့ အဝ်ႏလိုႏဒင်ႏပျꩻဒါႏ၊ အွဉ်ႏသွတ်ꩻလဲ့ အဝ်ႏလိုႏဒါႏသွူ။

တဲမ်းလိတ်မဉ်ႏတဒါႏတဝ်း နီကမဲဉ် (အွဉ်ႏ)သေဒါႏဝင်ꩻ အချက်ယို ယိုꩻယိုꩻမာꩻမာꩻ၊ ဖြွောင်ႏဖြွောင်ႏသျင်ꩻသျင်ꩻ ဝင်ꩻတသေနာႏတဝ်း၊ ဟော်ꩻသွူနီလိတ် တပွိုက်၊ ဝါကျတဗာႏလဲ့ အရိုꩻထာꩻမုဲင်ꩻ တလဲင်ႏချင်ꩻ တသေစဲင်းတဝ်း၊ စဉ်ꩻစာꩻဗာႏဒွိုန်းကမꩻ၊ မဉ်ႏတမွေးတဝ်းလဲ့ ဟော်ꩻဖျင်ယင်းတပြန်ႏမꩻ သေနာႏ ထွာထိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻ၊ မဉ်ႏထွာနုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ဟော်ꩻလိတ်သား လွꩻထိုꩻဒါႏ၊ အခိန်ႏလဲ့ လို့ပိုႏထိုꩻ၊ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ တဲမ်းလိတ်ယို ဝင်ꩻဖေႏကသေနာႏယိုꩻယိုꩻနဝ်ꩻ ကျံႏတဲမ်းဗာႏ။ ဝင်ꩻသေနာႏယိုꩻလွုမ်ꩻတကာႏတဝ်း ဝင်ꩻဟော်ꩻဖေႏကစွယ်ꩻ၊ ဖေႏကကုဲင်းလဲ့ ငဝ်းအသုံꩻအနုံꩻဖုံႏယို လွိုက်ဒါႏဗာႏ၊ ငဝ်းဗာႏသꩻ၊ ငဝ်းတယွို့၊ ငဝ်းဥပမာႏတဲက်တွိုင်ꩻ၊ ငဝ်းတလွိုး၊ ငဝ်းတလေ့၊ ငဝ်းလင်္ကာႏလောႏ-စတဲင်နုဲင်းယိုဖုံႏလဲ့ အခင်ႏလမ်းတွမ်ႏအခင်ႏလမ်း သုံꩻဒါႏဗာႏနဝ်ꩻမꩻ ဝင်ꩻဟော်ꩻကုဲင်းသွူ။ နီကမဲဉ်အွဉ်ႏသေဒါႏဝင်ꩻ အခရာႏယို သုံꩻဆေ့ꩻငါႏငဝ်း၊ တဲမ်းဒွေါင်ႏငါႏငဝ်းနဝ်ꩻ ဝင်ꩻတသေနာႏတဝ်းတဲင် အကျိုꩻအဲဉ်ထဝ်း၊ နီကမဲဉ်အွဉ်ႏသေဒါႏဝင်ꩻ အချက်တချက်ယို ငမ်းဝင်ꩻသေတဝ်းတွော့ꩻ တဲမ်းဆွာꩻငါႏ၊ ခြုဲင်းအာငါႏနဝ်ꩻလဲ့ စေးလာႏလို့ပိုႏ၊ အခိန်ႏလို့ပိုႏတဲင် ငဝ်းလိတ်ဟဝ်၊ လိတ်ဒဲဉ်း-ရိုꩻနွောင်ꩻတဝ်း၊ ထွာထိုꩻ လိတ်သိုႏပွစ်ꩻနဝ်ꩻသွူ၊ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ နီကသုံꩻဒါႏငဝ်းယို အလိုႏ-အလွို ဖေႏကတွမ်ႏအဝ်ႏပုဲင်ႏနဝ်ꩻ ချင်းဒါႏဗာႏ။

တဲမ်းလိတ်နဝ်ꩻ လိတ်အမျိုꩻမုဲင်ꩻတယဝ်း ပေါႏနီထွားတာႏဒျာႏ တမွေးတဝ်း၊ ပေါႏတဲမ်းအီႏတွဲႏနျꩻ လိတ်အုပ်လိတ်စောင်ႏတာႏနဝ်ꩻ စေးလာႏတဗီႏယို တဲမ်းဗာႏတဖဲ့ꩻလွုမ်ꩻ၊ တဲမ်းနီဖဲ့ꩻလꩻတဝ်း၊ အမျိုꩻမွေးတဝ်း၊ ထုံꩻစံႏအဲဉ်ထဝ်း၊ ပေါႏတဲမ်းနီဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ တဲမ်းလိတ်ဒါႏစွဉ်ႏလဲ့ ဝင်ꩻတထင်းတန်တဝ်း၊ လိတ်မူမဉ်ႏအာနဝ်ꩻ ဝင်ꩻတလွိုက်ရွေꩻကြွို့ꩻတဝ်းသွူ။ တဲမ်းတဖဲ့ꩻလွုမ်ꩻလဲ့ ခွုင်းကတွမ်ႏ တဲမ်းဗွေဗိတ် တချနေ့ꩻထာꩻနုဲင်းနဝ်ꩻ လꩻတဝ်း၊ ထွားဟဝ်တဝ်း၊ ထွားသျင်ꩻတဝ်း၊ အမျိုꩻမွေးတဝ်း၊ လိတ်ရဲဉ်ႏအစ ဖဲ့ꩻချာဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ အွဉ်ႏကုဲင်ဗာႏ တစူမွူးရပ်နဝ်ꩻ၊ လိတ်ရဲဉ်ႏမော့ငါနဝ်ꩻ အွဉ်ႏကုဲင်ဗာႏဟမ်းဆေ့ꩻဆေ့ꩻလဲ့ လꩻဒျာႏ။ ကခြုဲင်းလုဲင်းစေနယ်ဒါႏ အကျောင်ꩻခရာႏ တချက်ချက်ယို အွဉ်ႏဗာႏလိတ်ပွိုက်တပွိုက်ချင်ႏ၊ လိတ်ပွိုက်နဝ်ꩻ မဉ်ႏဒွေါင်ႏငါႏလဲ့ ဟော်ꩻဟဝ်တဝ်း၊ မဉ်ႏဆွာꩻငါႏလဲ့ အခရာႏသျင်ꩻတဝ်း၊ အဓိပ္ပါယ်ႏစဲင်းတဝ်း၊ တဗူႏတဗန်ႏ၊ ရော်ꩻရီးရော်ꩻရယ်ꩻထိုꩻ၊ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ လိတ်ပွိုက်တပွိုက်ယို အွဉ်ႏသွော့ ဝါကျအဆေ့ꩻသွတ်ꩻ သွံဝါကျ၊ အအာသွတ်ꩻ သူဝါကျရပ်နဝ်ꩻ။

ဝါကျတဗာႏတွမ်ႏတဗာႏအခါႏယို အွဉ်ႏခန်းခါꩻသွော့ ပုဒ်ထီး ( ၊ )၊ မဉ်ႏအွဉ်ႏသွတ်ꩻလိတ်ပွိုက်နဝ်ꩻ အွဉ်ႏသွတ်ꩻဗာႏတွမ်ႏ ပုဒ်မွူး ( ။ )နုဲင်းနဝ်ꩻ။ ဝင်ꩻမဉ်ႏထီႏပုဒ်မွူးနဝ်ꩻ လိတ်ပွိုက်သွတ်ꩻလဲဉ်းအကျောင်ꩻ သေဗာႏသွူ။ ပုဒ်ထီး ( ၊ ) နဝ်ꩻ ပွိုက်တလီး၊ ပုဒ်မွူး ( ။ ) နဝ်ꩻ ပွိုက်နီလီး နုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့ အဝ်ႏဟဲ့ꩻ၊ ဝါကျတဗာႏသွတ်ꩻ မွေးတဝ်း၊ ငဝ်းတငွါတွမ်ႏတငွါအခါႏကို ငဝ်းယမျိုꩻမျိုꩻနဝ်ꩻ အွဉ်ႏခါႏဗာႏ ပုဒ်ထီးမꩻ အခရာႏသျင်ꩻလဲ့ အဝ်ႏ၊ လိုႏအွဉ်ႏစꩻနေးဗော့ꩻ လိတ်ဖြုံႏလဲ့ အဝ်ႏ၊ ပက်ငါပက်ချာတဖြုံႏ ( ' ' )နုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့အဝ်ႏ၊ တဲမ်းဗာႏနေး ပက်ငါပက်ချာနီဖြုံႏ ( " " )နုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့အဝ်ႏ၊ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ သေန်ႏရာꩻသင်ꩻရာꩻ အခင်ႏလမ်းတွမ်ႏအခင်ႏလမ်း ပုဒ်ထီး ( ၊ )၊ ပုဒ်မွူး ( ။ )၊ ပက်ငါ-ပက်ချာ ( '-'/ " " )ဖုံႏယို ချင်းသော့ꩻချင်းအွဉ်ႏဗာႏသွူ။ လိတ်တပွိုက်သွတ်ꩻထွူ မဉ်ႏကောႏဖျင်လိတ်တပွိုက်နဝ်ꩻ လိတ်ရဲဉ်ႏအစ တရဲဉ်ႏအထျꩻယို အွဉ်ႏသွုန်ဗာႏတဝ်း လိတ်ရဲဉ်ႏဖဲ့ꩻကီ၊ ဆွတ်ငါဗာႏ တစူမွူးရပ်နဝ်ꩻ၊ အဝ်ႏကုဲင်အရဲဉ်ႏဖဲ့ꩻလဖုံႏနဝ်ꩻမꩻ အွဉ်ႏသွုန်ကီဗာႏ။ နီကတဲမ်းဒါႏလိတ်ယို သဒ္ဒါႏနယ်ꩻအလꩻ ကတ္တားပုဒ်၊ ကံပုဒ်-စတဲင် ကာရကပုဒ်၊ အကာရကပုဒ်ဖုံႏယို ကြိယာႏအဝ်ႏအွိုးမုဲင်ꩻကရိုꩻနဝ်ꩻ နမ်းတွမ်ႏနမ်း သေချာဗာႏ၊ စပ်လိတ် (စာစပ်)ဒါႏဗာႏ။

မဉ်ႏမဲဉ်တဲမ်းဒါႏလိတ်နဝ်ꩻ ဟော်ꩻကုဲင်းကုဲင်း၊ ဟော်ꩻအာအာဗာႏလိတ်၊ ဟော်ꩻလဲ့ ဟော်ꩻမွိုင်မွိုင်ကြွိုင်ကြွိုင် တဖီးတဖွေါင်းနေးလꩻတဝ်း၊ အဓိပ္ပါယ်ႏလဲ့ ဖေႏကသေနာႏ၊ တဲမ်းလိတ်နယ်ꩻဖုံႏလဲ့ ဖေႏကဒါႏနဝ်ꩻ ဟော်ꩻယွယွဗာႏ၊ ဟော်ꩻဟော်ꩻစဉ်ꩻစာꩻဗာႏ၊ တဲမ်းပုံႏတဲမ်းနယ်ꩻယို လိုႏထွားနုဲင်းလဲ့ ထွားနုဲင်းဗာႏ၊ သွဉ်တဲမ်းကုဲင်းကုဲင်း၊ သွဉ်တဲမ်းအာအာဗာႏ။ မဉ်ႏတဲမ်းလိတ်နဝ်ꩻ ဝါကျတဗာႏကို ငဝ်းတငွါတွမ်ႏတငွါယို လိုႏအွဉ်ႏဗော့ꩻ အွဉ်ႏတွိုက်ဝင်ꩻလဲ့ အွဉ်ႏဗော့ꩻဗာႏ၊ လိုႏအွဉ်ႏခါႏပသာႏလဲ့ အွဉ်ႏခါႏဗာႏ၊ လိုႏအွဉ်ႏခါႏဟမ်းအာလဲ့ အွဉ်ႏခါႏဗာႏ၊ နုဲင်းယိုမဉ်ႏမွေးတဝ်း တလိုႏအွဉ်ႏခါႏတဝ်း မဉ်ႏလွေꩻအွဉ်ႏခါႏထိုꩻ၊ လိုႏအွဉ်ႏခါႏသွူလဲ့ မဉ်ႏအွဉ်ႏခါႏတဝ်းနဝ်ꩻ အီႏသေနာႏဗာႏ အဓိပ္ပါယ်ႏယို ယိုꩻတဝ်း၊ နန်ꩻသေနာႏအဓိပ္ပါယ်ႏ၊ ဟော်ꩻဖတ်ဗာႏယပ်ꩻထိုꩻသွူ။ ပအိုဝ်ႏနဝ်ꩻ ဝိဘတ်ငဝ်း သေႏသေႏချာႏချာႏ တအဝ်ႏတဝ်းဒွိုန်းတဲင် ယိုခါ ကအဝ်ႏသုံꩻအာဒါႏ ဝိဘတ်ငဝ်း၊ နဝ်ꩻ၊ ယို၊ တဲင်၊ တွော့ꩻ၊ တွမ်ႏ၊ သူꩻ၊ တွင်ꩻ-စတဲင်နုဲင်းယိုဖုံႏနဝ်ꩻ သင်ꩻရာꩻသေန်ႏရာꩻ အခင်ႏလမ်းကို သုံꩻမဲဉ်ႏမဲဉ်ႏဖေႏဗာႏ။ တဲမ်းလိတ်မဉ်ႏတကျင်ႏလယ်ႏငါႏတဝ်းဒွိုန်း၊ တဒါႏငါႏတဝ်းဒွိုန်းနဝ်ꩻ တဲမ်းထွူတလဲင်ႏ ထွားစဲစ်ဆေꩻဟော်ꩻချာသွူတွော့ꩻ လိုႏဖျင်၊ လိုႏပယ်ႏ၊ လိုႏထဲမ် မဉ်ႏအဝ်ႏလဲ့ ဖျင်-ပယ်ႏ-ထဲမ်ထွူတဲင် တဲမ်းကူꩻချော်ꩻဗာႏဖျင် တလဲင်ႏနဝ်ꩻမꩻ ထွာနွောင်ꩻလိတ်မူဟဝ်သွူ။ အမာႏတူႏတူႏတန်ႏတန်ႏယို မာꩻဖေ့ထွူ တဲမ်းမဲဉ်ႏဒင်ႏချာ ဖေႏကလꩻနဝ်ꩻ ဖြေꩻအွဉ်ႏဗာႏ မွိုက်မာꩻဖေ့ (မှင်ဖျက်ဆေး)သွူ။

လိတ်ဖြုံႏနဝ်ꩻ အပေႏ-အတန်၊ အတရေꩻ-အတကုဲင်နဝ်ꩻ အရေꩻတန်တဝ်း၊ ဟော်ꩻဖေႏကယိုꩻနဝ်ꩻ လိတ်ဖြုံႏတရိုꩻတဝ်း၊ အမုဲင်တရိုꩻတဝ်း လိုႏဒျာႏအသျင်ꩻ၊ လိုႏဒျာႏအစဲင်းသွူ။ မဉ်ႏနုဲင်းဒဲဉ်သီႏလက်ဆောင်ႏတွက်တာႏ ကဖျော်လွဉ်ဒါႏ ရွမ်ဖြုဲင်ꩻဖုံႏယို ဖျင်ဗာႏတဝ်း၊ တဲမ်းကူꩻဗာႏတဝ်းနဝ်ꩻ ပါဆေ့ꩻလွုမ်ꩻ၊ ကဲဉ်းအာအာနဝ်ꩻ အနယ်ꩻတလွစ်တဝ်းတဲင် ဆေ့ꩻတွမ်အာ ဖျင်ဗာႏ၊ မဉ်ႏဖျင်ဗာႏအာငါႏလဲ့ တဲမ်းကူꩻထန်ႏတသာဗာႏနေးတွော့ꩻ အခိန်ႏလို့အာငါႏနဝ်ꩻသွူ၊ မဉ်ႏထွာမန်းဘာႏသာႏ မဂ္ဂဇင်းနဝ်ꩻ ဝင်ꩻတတဲမ်းကူꩻဖေႏနွောင်ꩻတဝ်းသွူ။ ပအိုဝ်ႏလိတ်စောင်ႏတာႏ မဉ်ႏပသာလွဉ်ဒါႏ လိတ်မူနဝ်ꩻ ရွမ်ဖြုဲင်ꩻ-ဝတ္ထုတွမ်ႏ ကဗျာ-ရုတ်တယွို့၊ ကဗျာတွမ်ႏရုတ်တယွို့(ကာတွန်း)ယို လိတ်ယာႏတမဲ့ငါချင်ႏ တဲမ်းငီꩻတဲမ်းဆွိုင်ꩻပုဲင်ႏတဝင်ꩻ၊ တမျိုꩻတဗီႏစီႏ တဲမ်းသျင်ꩻသျင်ꩻ၊ တဲမ်းခေါ်ခေါ်ဒျာႏသွော့ စေးလာႏတဗီႏကို၊ မဉ်ႏတဲမ်းဆွိုင်ꩻဝင်ꩻနဝ်ꩻ စဲစ်ဆေꩻသား (အယ်ဒီတာ) တဖြာꩻချင်ႏမဉ်ႏမွေးတဝ်းနဝ်ꩻ အီႏဗဲင်းလွဝင်ꩻ လိတ်မူယို အယပ်ꩻအခုဲင်ႏအဝ်ႏသွူ။ လိုꩻတဖြာꩻချင်ႏ၊ လိတ်မူတမျိုꩻချင်ႏ၊ လိတ်မဲ့ငါ မဉ်ႏအဝ်ႏနီမဲ့ငါမာꩻကီနဝ်ꩻ တဲမ်းပါသွော့ လိတ်မဲ့ငါ ဂဏန်ꩻစဲဉ်ႏ၊ ဆꩻမတ်ꩻခါꩻသွော့ တွမ်ႏထꩻဆꩻစေး၊ နဝ်ꩻမဉ်ႏတမွေးတဝ်းနဝ်ꩻ လိတ်မဲ့ငါ တဗူႏတဗန်ႏဒါႏ၊ ရော်ꩻရီးရော်ꩻရယ်ꩻဒါႏတွမ်ႏ လိတ်မူလင်တဲင် ကထွာအယ်ဒီတာယို ထွားလွိုက်ဗာႏယပ်ꩻငါႏ၊ အခိန်ႏလို့ပိုႏထိုꩻသွူ။ လိတ်ဖေႏထေ့လွဝင်ꩻရိုꩻရိုꩻလဲ့နဝ်ꩻ၊ လိတ်အုပ်လိတ်စောင်ႏတာႏ လိတ်မူတစွိုးတမျိုꩻလဲ့နဝ်ꩻ မဉ်ႏဖေႏထေ့ ပသာလွေꩻနဝ်ꩻ မွူးနီꩻစွယ်ꩻ၊ ကလောင်မဉ်ꩻ၊ မဉ်ꩻရင်ꩻ၊ အုံအဝ်ႏရပ်ရာႏဖုံႏယို တဲမ်းသော့ꩻပါ စုံႏစုံႏလင်ႏလင်ႏနဝ်ꩻ ဟဝ်သွူ။

ယိုဖုံႏနဝ်ꩻ ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏ တဲမ်းလိတ်ခရာႏ ခွုင်းခွေသွဉ်းကသေဒါႏ၊ ခွုင်းခွေသွဉ်းကယူႏလꩻဖြောင် တဲမ်းဖြုဲင်ꩻနယ်ဗာႏ ခွိုꩻပအိုဝ်ႏတာႏ ဝါႏသနာႏတဲမ်းလိတ်သားသွူ။ တဲမ်းလိတ်ခရာႏနုဲင်းယိုန၀်ꩻ ဒဲဉ်သီႏလက်ဆောင်ႏ အမုဲင် (၂၃)ကိုန၀်ꩻ တဲမ်းသော့ꩻဗာႏဖိုလဲဉ်း တလဲင်ႏလဲ့ ဟော်ꩻထွားတဝ်းမကောင်း၊ ကဖျော်ဆုဲင်ꩻဖျင်ဒါႏ လိတ်မူဖုံႏနဝ်ꩻလဲ့ နယ်ꩻခရာႏ အဝ်ႏပါအာဒျာႏတွိုင်ꩻတွိုင်ꩻတဲင် တဲမ်းဗာႏဖျင်တလဲင်းနုဲင်းယိုသွူ။ ထွားဟော်ꩻယွယွထွူတဲင် လွောက်ꩻနာႏကျင်ꩻသုံꩻလွဉ်ꩻဒျာႏသွော့ဝင်ꩻအကျောင်ꩻ တဲက်တွန်ꩻနိုꩻဆောႏဗာႏ ဝါႏသနာႏတဲမ်းလိတ်သားသွူ။