ဒါႏန
ဒါႏန ကရိုꩻနောဝ်ꩻ "ဖေႏ-လူႏ"အဓိပ္ပါယ်ႏလꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ သူႏတောႏကောင်ꩻသီး ထာꩻလူႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏ(၅)မျိုꩻသွူ-
- သဒ္ဓါဒါန
- သက္ကစ္စဒါန
- ကာလဒါန
- အနုဂ္ဂဟိတဒါန
- အနုပဟစ္စဒါန ဖုံႏဒျာႏသွူ။
ဒါႏနနဝ်ꩻ ဝဋ္ဋနိဿိတဒါႏန၊ ဝိဝဋ္ဋနိဿိတဒါႏန အဝ်ႏ ၂-မျိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။
- ၁။ "ဝဋ္ဎနိဿိတဒါႏန"ကရိုꩻနောဝ်ꩻ-
ကော့ꩻမောင်ꩻအွဉ်ႏသꩻ မဉ်လꩻဒျာႏ လိုꩻချမ်ꩻသာႏ၊ လူꩻချမ်ꩻသာႏ၊ ဗျဟ္မာႏချမ်ꩻသာႏတဲင် ကဖေႏကလူႏဒါႏ ဒါႏနအမျိုꩻမျိုꩻနဝ်ꩻ ကွပ်ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏ ဝဋ်ဆင်ꩻရယ်ꩻတွော့ꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ "ဝဋ္ဋနိဿိတဒါႏန"နောဝ်ꩻသွူ။
- ၂။ "ဝိဝဋ္ဋနိဿိတဒါႏန"ကရိုꩻနောဝ်ꩻ-
ကော့ꩻမောင်ꩻအွဉ်ႏသꩻ မဉ်လꩻဒျာႏ နိဗ္ဗာန်ႏချမ်ꩻသာႏတဲင် ကဖေႏကလူႏဒါႏ ဒါႏနအမျိုꩻမျိုꩻနဝ်ꩻ ကွပ်ပွိုင်းဝွို့တောဝ်း တွမ်ႏဝဋ်ဆင်ꩻရယ်ꩻတွော့ꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ "ဝိဝဋ္ဋနိဿိတဒါႏန"နောဝ်ꩻသွူ။
တနယ်ꩻ (၁) ဓမ္မဒါႏန (၂) အာမိသဒါႏန အဝ်ႏ ၂-မျိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။
- ၁။ "ဓမ္မဒါန"ကရိုꩻနောဝ်ꩻ- ထာꩻလူႏကပွိုင်းဝွို့ဆဲင်ႏရာꩻ တွမ်ႏတရာꩻဖဲ့ꩻနောဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ "ဓမ္မအဒါန"(လူႏတရာꩻ)နောဝ်ꩻသွူ။
- ၂။ "အာမိသဒါန"ကရိုꩻနဝ်ꩻ- ကလူႏဒါႏ သင်္ကန်ꩻ သွမ်ꩻ ကျောင်ꩻ တသီႏ-စတဲင် ကလူႏဝတ္ထုအမျိုꩻမျိုꩻ၊ ကတန်ꩻတခြိုꩻအစားစားဖုံႏနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ"အာမိသဒါန"နောဝ်ꩻသွူ။
အာမိသဒါႏနနဝ်ꩻ- (၁) ဟီနဒါန (၂) မဇ္ဈိမဒါန (၃) ပဏီတဒါန အောဝ်ႏ ၃-မျိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။
- ၁။ "ဟီနဒါန"ကရိုꩻနောဝ်ꩻ- ဖေႏနေးကကျောႏစော်ꩻ၊ ဖေႏနေးဝင်ꩻကအံႏဖြာႏ၊ ဖေႏနေးဝင်ꩻကရိုႏသေႏ၊ ဖေႏနေးဘွုံꩻတန်ꩻခိုꩻကတိုꩻတက် ရေႏရွယ်ႏအွဉ်ႏသꩻ မဲဉ်လꩻမဲဉ်ထွာနုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် ကဖေႏကလူႏဒါႏ ဒါႏနအမျိုꩻမျိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ထွာဒါႏအညမ်းသွတ်ꩻတွော့ꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ "ဟီနဒါႏန"နောဝ်ꩻသွူ။
- ၂။ "မဇ္ဈိမဒါန"ကရိုꩻနောဝ်ꩻ- မဉ်လꩻဒျာႏ လိုꩻလူꩻသီးစေꩻစိန်ႏချမ်ꩻသာႏ၊ မဉ်ထွာဒျာႏ လိုꩻဟဝ်လိုꩻမျတ်၊ လူꩻဟဝ်လူꩻမျတ်နုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် ကဖေႏကလူႏဒါႏ ဒါႏနအမျိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ထွာဒါႏနတောႏတောႏတန်ႏတန်ႏလွုမ်ꩻတွော့ꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ "မဇ္ဈိမဒါန"နဝ်ꩻသွူ။
- ၃။ "ပဏီတဒါန"ကရိုꩻနောဝ်ꩻ- ကော့ꩻမောင်ꩻအွဉ်ႏသꩻ မဉ်လꩻဒျာႏ လူꩻလိုꩻသီးစေꩻစိန်ႏချမ်ꩻသာႏလွုမ်ꩻ တကာႏတဝ်း ဖေႏကလꩻတွိုႏစွဉ်ႏ နိဗ္ဗာန်ႏချမ်ꩻသာႏ အွဉ်ႏသꩻဆုꩻတောင်ꩻကော့ꩻမောင်ꩻနုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် ကဖေႏလူႏဒါႏ ဒါႏနအမျိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ထွာဒါႏနအထို အမျတ်သွတ်ꩻတွော့ꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ "ပဏီတဒါႏန"နဝ်ꩻသွူ။
(ယိုနောဝ်ꩻ ထွားအကျိုꩻတရာꩻအလောင်းတဲင် ဝွေႏဖန်ႏဆုံꩻဖျတ် သတ်မတ်သိုမ်မျိုꩻနောဝ်ꩻသွူ။)
အဓိပ္ပါယ်ႏခꩻတနယ်ꩻ
[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]- ၁။ "ဟီနဒါန"ကရိုꩻနောဝ်ꩻ- နေးတွမ်ႏသꩻစေႏတနာႏ သဒ္ဓါႏတရာꩻ နွူႏနွူႏယေ့ꩻယေ့ꩻ ဆေ့ꩻခြောယုတ်ညမ်းတဲင် ကဖေႏကလူႏဒါႏ ဒါႏနအမျိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ထွာဒါႏနအညမ်းသွတ်ꩻတွော့ꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ "ဟီနဒါႏန"နောဝ်ꩻသွူ။
- ၂။ "မဇ္ဈိမဒါန"ကရိုꩻနောဝ်ꩻ- နေးတွမ်ႏသꩻစေႏတနာႏ သဒ္ဓါႏတရာꩻ တောႏတောႏတန်ႏတန်ႏပေႏတဲင် ကဖေႏကလူႏဒါႏ ဒါႏနအမျိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ထွာဒါႏနတောႏတောႏတန်ႏတန်ႏစားပေႏလွုမ်ꩻတွော့ꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ "မဇ္ဈိမဒါႏန"နဝ်ꩻသွူ။
- ၃။ "ပဏီတဒါန"ကရိုꩻနောဝ်ꩻ- နေးတွမ်ႏသꩻစေႏတနာႏ သဒ္ဓါႏတရာꩻ ရုဲင်းရုဲင်းသန်သန် တန်တန်အာအာတဲင် ကဖေႏကလူႏဒါႏ ဒါႏနအမျိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ထွာဒါႏနအထို အမျတ်သွတ်ꩻတွော့ꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ "ပဏီတဒါႏန"နဝ်ꩻသွူ။
(ယိုနဝ်ꩻ ထွားသꩻစေႏတနာႏ သဒ္ဓါႏတရာꩻအလောင်းတဲင် ဝွေႏဖန်ႏဆွုံꩻဖျတ် သတ်မတ်သိုမ်မျိုꩻနောဝ်ꩻသွူ။)
တနယ်ꩻ- (၁) ဒါနဒါသ (၂) ဒါနသဟာယ (၃) ဒါနသာမိ အဝ်ႏ ၃-မျိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။
- ၁။ "ဒါနဒါသ"ကရိုꩻနောဝ်ꩻ-
နမ်းကသွုံꩻဆောင်ႏနဝ်ꩻ အဟဝ်စား၊ တွိုႏကဖေႏကလူႏနဝ်ꩻ အညံးစား၊ ထာꩻလူႏဒါႏနအမျိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ တွမ်ႏကဖေႏဒါႏ သွဉ်းသယ်ႏနဝ်ꩻ ဗိုန်ပီလို့ဝင်ꩻတဲင် ဟဲ့ꩻဗာႏ "ဒါနဒါသ"နဝ်ꩻသွူ။
- ၂။ "ဒါနသဟာယ"ကရိုꩻနောဝ်ꩻ- နမ်းကသွုံꩻဆောင်ႏ တွမ်ႏကဖေႏကလူႏနဝ်ꩻ ဗိုန်ပီလို့ဝင်ꩻတဲင် ဟဲ့ꩻဗာႏ "ဒါနသဟာယ"နောဝ်ꩻသွူ။
- ၃။ "ဒါနသာမိ"ကရိုꩻနောဝ်ꩻ- နမ်းကသွုံꩻဆောင်ႏနဝ်ꩻ ဟဝ်တဝ်း၊ တွိုႏကဖေႏကလူႏနဝ်ꩻ ဟောဝ်၊ အလူႏဒါႏန အမျိုꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻနဝ်ꩻ တွမ်ႏကဖေႏကလူႏ အဗွေႏစဝ်းနဝ်ꩻ ဗိုန်ပီလို့ဝင်ꩻတဲင် ဟဲ့ꩻဗာႏ "ဒါနသာမိ"နဝ်ꩻသွူ။
တောင်ꩻခါꩻ- ဒါနဒါသနောဝ်ꩻ ဒါႏနအညမ်းသွတ်ꩻတဲင် ထွာ"ဟီနဒါန"၊ ဒါနသဟာယနဝ်ꩻ ဒါႏနတောႏတောႏတန်ႏတန်ႏစားတဲင် ထွာ"မဇ္ဈိမဒါန"၊ ဒါနသာမိနောဝ်ꩻ ဒါႏနအဟဝ် အမျတ်တဲင် ထွာ"ပဏီတဒါန"မဉ်ႏရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻတဲ့ လꩻဒျာႏနောဝ်ꩻသွူ။
အကျိုꩻဖေႏပွုံႏ ကွာႏလို့ဝင်ꩻနုဲင်းယို-
[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]- ၁။ ဟီနဒါနတွမ်ႏ ဒါနဒါသ ၂-မျိုꩻနဝ်ꩻ (ထွာဒါႏနအညမ်းစားတဲင်) အကျိုꩻတဲ့ ဖေႏဒျာႏ စေꩻစိန်ႏချမ်ꩻသာႏ အညမ်းစားနောဝ်ꩻသွူ။
- ၂။ မဇ္ဈိမဒါနတွမ်ႏ ဒါနသဟာယ ၂-မျိုꩻနဝ်ꩻ (ထွာဒါႏနတောႏတောႏတန်ႏတန်ႏစားတဲင်) အကျိုꩻတဲ့ ဖေႏဒျာႏစေꩻစိန်ႏချမ်ꩻသာႏ တောႏတောႏတန်ႏတန်ႏစားနဝ်ꩻသွူ။
- ၃။ ပဏီတဒါနတွမ်ႏ ဒါနသာမိ ၂-မျိုꩻနဝ်ꩻ (ထွာဒါႏနအဟဝ် အမျတ်စားတဲင်) အကျိုꩻတဲ့ ဖေႏဒျာႏစေꩻစိန်ႏချမ်ꩻသာႏ အဟဝ်အမျတ်စားနောဝ်ꩻသွူ။[၁]
အာႏကွိုꩻ
[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]- ↑ ပုညကြိယာႏဝတ္ထုပါꩻဆီ၊ အိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻစွစ်ꩻလီတာႏအစွိုꩻ