ပအိုဝ်ႏလိတ်တဲမ်းဆရာႏအစွိုꩻ
"ပအိုဝ်ႏလိတ်တဲမ်းဆရာႏအစွိုꩻ လိုႏလွောင်ႏဗူႏငါႏလဲဉ်း" လိတ်လုဲင်ꩻယိုနောဝ်ꩻ နီလိုꩻဖဝအဟောဝ်တွမ်ႏအကုဲင်ယို မာꩻပြောင်ꩻလုဲင်ႏနွောင်ꩻ ထွာနွောင်ꩻသွူ၊ လိတ်လုဲင်ꩻထင်ႏထိုမꩻ လိုꩻမျိုꩻလဲ့ တာင်ႏတယ်ႏ၊ ထာင်ႏထိုသွူ၊ ထွားဗွော့ꩻခေတ်ယိုခါကတိုꩻတက်ငါႏ ဆိုဗီယဲစ်ခမ်း၊ အမေရိကန်ႏခမ်း၊ ဂျပန်ခမ်း၊ စစွဉ်ႏခမ်းလာင်(နုဲင်ႏငံႏချာꩻ)ဖုံႏသူꩻနောဝ်ꩻ ကွပ်စွဉ်ႏထူႏရေꩻငါႏ ပညာႏရေꩻ လိတ်လုဲင်ꩻဖဲ့ꩻ၊ သွဉ်လွဝါင်ꩻ၊ တဲမ်းလွဝါင်ꩻ၊ ဖတ်လွဝါင်ꩻ၊ ထွတ်ထေလွဝါင်ꩻသွူ၊ ကွပ်နောဝ်ꩻမꩻ ခမ်းသားထီသားထံꩻသာꩻ လူထုဖုံႏနောဝ်ꩻ မဲ့လေနားဗွောင်၊ ထာꩻသေလုဲင်း၊ ဗဟုသုတပညာႏ တိုꩻပွါꩻလွငါႏဝါင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။
မီႏထွားချာယာင်း မန်းခမ်း ယိုခါလဲ့ မဲင်ꩻ(မွန်)၊ မန်း၊ စောက်ꩻ၊ ဖြောဝ်ꩻလိုꩻမျိုꩻဖုံႏနောဝ်ꩻ အွဉ်ႏရေꩻလွငါႏဝါင်ꩻ လိတ်လုဲင်ꩻဖဲ့ꩻ၊ တယ်ႏစွဉ်ႏအွိုးစခါလွဉ် တွိုႏယိုခါနောဝ်ꩻမꩻ ဝွေꩻသီးလိုꩻမျိုꩻ ရာႏဇဝါင်ႏတဲ့နောဝ်ꩻ၊ လိတ်လုံး(ကျောက်စာတဲ့နောဝ်ꩻ ထာင်ႏသျာꩻစဲင်းစဲင်း၊ တိဉ်ႏတိဉ်ႏခွေါင်ခွေါင်အောဝ်ႏတွိုႏ ယိုခါနောဝ်ꩻသွူ၊ လိတ်လုဲင်ꩻအကျောင်ꩻခရာႏနောဝ်ꩻ ပြယ်ႏထောင်ႏစုမြန်မာခမ်းထီဥက္ကဋ္ဌတန်၊ ဦးနေဝင်း)အွဉ်ႏနယ်ခါꩻတဖူꩻငေါဝ်း မိန်းခွန်းနုဲင်းယို- "လူမျိုးတိုင်းမှာ အဲဒီလူမျိုးရဲ့ စာပေဟာ ဒီလူမျိုးရဲ့ အသက်ဝိညာဉ်ပဲဖြစ်တယ်၊ စာပေတိုးတက်မှ ဒီစာပေက အကူအညီပေးလို့ ဒီစာပေကို လေ့လာခြင်းအားဖြင့် စာပေဆီက အကူအညီရပြီးတော့ မျက်စိပွင့်လာတဲ့အတွက် အဲဒီလူမျိုးဟာ ကိုယ်ပိုင်ဉာဏ် သုံးတတ်တယ်၊ ဒါကြောင့် စောစောက ကျွန်တော်ပြောခဲ့တဲ့ ကိုယ်ပိုင်ဉာဏ်သုံးပါဆိုတဲ့နေရာမှာ လေ့လာဖို့လိုတယ်၊ လေ့လာတဲ့နေရာမှာ အထောက်အကူလိုလာသလဲ၊ စာပေလိုလာတယ်"။[၁]
ကွပ်ပွိုးနောဝ်ꩻမꩻ လိတ်လုဲင်ꩻတွမ်ႏလိုꩻမျိုꩻနောဝ်ꩻ အညမညအမျိုꩻ အောဝ်ႏအုံဒေါင်လို့ဝါင်ꩻသွူ၊ မီႏတဒါႏတောဝ်းလိတ်တဲ့နောဝ်ꩻ၊ ဒါႏထွူလိတ်တဲ့ မီႏတဟော်ꩻဖတ်ထွားအာအာတောဝ်းလိတ်နောဝ်ꩻ လိုꩻမျိုꩻရေꩻသꩻဓာတ် ပနဲဉ်ႏညမ်းသွူ၊ ထာꩻယူႏထာꩻတွေꩻ၊ ထာꩻဝွေႏဖန်ႏတဲ့နောဝ်ꩻ၊ ထာꩻထီႏဆွာꩻထာꩻသေလုဲင်းတဲ့နောဝ်ꩻ ဆေ့ꩻခြေားသွူ၊ သꩻရက်စွိုးခွိုꩻ၊ သꩻရက်ခမ်းထီ၊ သꩻရက်အမျိုꩻသာꩻ ဆေ့ꩻဆဲဉ်ႏသွူ၊ ဇာႏတိခွိုꩻသွီႏယာႏ၊ ဇာႏတိမာန်ႏ ဆေ့ꩻခြောသွူ၊ ကွပ်နောဝ်ꩻမꩻ မန်းခမ်းယို အွိုးနောဝ်ꩻခါ ခမ်ႏဗာႏဝါင်ꩻသွဉ်း (ကိုလိုနီ)နယ်ႏခြဲ့ꩻသီးစူဆꩻလ အနိန်ႏပေါင်ꩻတရျာꩻ(၁၀၀)ဗွော့ꩻဗွော့ꩻစွဉ်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ လိတ်လုဲင်ꩻယိုနောဝ်ꩻ အစွန်ꩻသတ္တိထာင်ငါႏ၊ စူခွုမ်(လက်နက်)တမျိုꩻတန်ရိုꩻဗာႏစီးနောဝ်ꩻ၊ ခါးလားမန်းခမ်းကလꩻ လွတ်လပ်ရေꩻအခါႏလယ်ႏ၊ နယ်ႏခြဲ့ꩻလွိုဆန်ရေꩻ၊ ဖျတ်ဆစ်တောႏလန်ႏရေꩻတွမ်ႏ အမျိုꩻသာꩻလွစ်ထန်ႏရေꩻ တွိုက်ꩻပွယ်ꩻယံကအောင်ႏမျင်ႏလꩻနောဝ်ꩻ လိတ်လုဲင်ꩻစူခွုမ်(လက်နက်)ယိုလဲ့ပါဝါင်ႏသော့ꩻ အဓိက အခန်ꩻကဏ္ဍနေနေ၊ လိတ်လုဲင်ꩻပညာႏသျင်ႏတွမ်ႏ လိတ်တဲမ်းဆရာႏဖုံႏ၊ ထူႏတွမ်ႏထီသား ထံꩻသာꩻ လူထုဖုံႏနောဝ်ꩻ ထာꩻထီႏထာꩻသေမွေးမဲဉ်ႏလွဉ်၊ လွောင်ႏဗူႏရေꩻအောဝ်ႏလွဉ် ခွိုꩻအမျိုꩻသာꩻယဉ်ႏငဲးရေꩻထိန်ꩻသိမ်ꩻလွဉ်၊ သꩻရက်စွိုးခွိုꩻ ဇာႏတိသွီႏသား ဇာႏတိမာန်ႏအောဝ်ႏလွဉ်၊ အဖဲ့ꩻဖဲ့ꩻ၊ အခေါဝ်ခေါဝ်၊ အမျိုꩻမျိုꩻအာႏတလာထင်ႏလွဉ်၊ သန်လွဉ်နောဝ်ꩻသွူ။
ပွိုးနောဝ်ꩻမꩻ နီလိုꩻသီးဘဝ အဟောဝ်တွမ်ႏအကုဲင်ယို ကမာꩻပြောင်ꩻလုဲင်ႏနွောင်ꩻ၊ ထွာနွောင်ꩻအီနောဝ်ꩻ လိတ်လုဲင်ꩻစူခွုမ်(စာပေလက်နက်)ကရိုꩻဒါႏ လိတ်တဲမ်းဆရာႏသီး ကလောင်ကံတာသိုနောဝ်ꩻလဲ့ပါ ဝါင်ႏသော့ꩻတကဏ္ဍရိုꩻဗာႏပီးနောဝ်ꩻနော၊ နောဝ်ꩻမꩻ ခမ်းထီဖေႏကတိဉ်ႏတိုꩻတက်တဲ့နောဝ်ꩻ၊ လိုꩻမျိုꩻဖေႏကတိုꩻတက်တဲ့နောဝ်ꩻ ဖေႏကတိဉ်ႏခွေါင်ညညတဲ့နောဝ်ꩻ ထူႏရေꩻသောင်ႏသာကျိုꩻစာꩻဗာႏလိတ်လုဲင်ꩻဖဲ့ꩻသွူ။ ခါးလားမြန်မာခမ်းကလꩻလွတ်လပ်ရေꩻ-မန်းသီးလိုꩻမျိုꩻနောဝ်ꩻ ထီႏသေလိတ်လုဲင်ꩻ၊ အစွန်ꩻသတ္တိꩻနောဝ်ꩻ ထာင်တရုဲင်ငါႏနုဲင်းနောဝ်ꩻမꩻ နိန်ႏ ၁၃၀၆-ဗာႏ၊ ဒဲဉ်ရုတ်ꩻလာလောင်း(၂)နီꩻ၊ မွူးနီꩻ-တနင်္လာႏနောဝ်ꩻ ပညာႏရေꩻ၊ ကျန်ႏမာႏရေꩻ၊ စီပျဉ်သာယာရေꩻဌာႏန၊ ဝွန်ႏတန်၊ အစီꩻအဝွေꩻခန်းမကို၊ တွိုင်ႏပါင်ႏဆွေꩻနွေꩻလို့ဝါင်ꩻအလꩻ ဒဲဉ်စိန်လာဆန်ꩻတနီꩻ (နတ်တော်လဆန်း ၁-ရက်နေ့)နောဝ်ꩻသွူ၊ တဲႏစနိန်ႏ ၁၃၀၆-ဗာႏ၊ ဒဲဉ်စိန်လာဆန်ꩻတနီꩻမာꩻငါနောဝ်ꩻ ဝွေꩻသီးမန်းလိုꩻမျိုꩻမာꩻလွေꩻ (စာဆိုတော်နေ့)ပွယ်ꩻသဘင်ႏ၊ အစဲဉ်ႏအဆက်တကုဲင်တောဝ်း၊ မာꩻလွေꩻစွုမ်ႏနိန်ႏနိန်ႏနောဝ်ꩻသွူ၊ ဝွေꩻသီးကအွဉ်ႏဗာႏ၊ သတ်မတ်ဗာႏ (စာဆိုတော်နေ့)ပွယ်ꩻသဘင်ႏ၊ အင်းမိုးရေးရွယ်ႏချက် အအဲဉ်ႏယင်ဟန်ႏနောဝ်ꩻနုဲင်းယို- "ကလောင်သွားသည် ဓားသွားထက် ထက်၏"တွမ်ႏ "အလိမ္မာစာမှာရှိသည်"နောဝ်ꩻသွူ။
ဖြောဝ်ꩻလိုꩻမျိုꩻလဲ့ (စာဆိုတော်နေ့)နောဝ်ꩻအောဝ်ႏသွူ၊ နီပအိုဝ်ႏလဲ့ လိတ်တဲမ်းဆရာႏစခါ ပွိုင်းလဲင်ႏအောဝ်ႏဒျာႏနေနေ၊ အွဉ်ႏတဖိန်ꩻတောဝ်း ဝွေꩻဗွေႏသီးဂုဏ်ႏကေꩻဇူꩻတဲ့ မွေးမွေး၊ ဂုဏ်ႏပျုအံႏဖြာႏ ဝွေꩻဗွေႏသီးထာꩻမာꩻလဲ့ မွေးမွေး၊ ခွိုင်းယိုမာꩻငါ ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻယံကထင်ႏထိုပိုႏထဲင်းလဲ့မွေး၊ မီႏအွဉ်ႏလွေꩻပအိုဝ်ႏ(စာဆိုတော်နေ့)နောဝ်ꩻ ဟောဝ်ငါႏနဲ့ꩻ ယူႏနုဲင်းနောဝ်ꩻ၊ ပွိုးနောဝ်ꩻမꩻ ပွိုင်းလဲင်ႏမိဉ်ꩻကကျောႏကျာႏဒါႏ ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻဆရာႏကထွာဒါႏ ဗွေႏဆရာႏတောႏ (မွိုင်ꩻပျိုꩻ)ဗွေႏဆရာႏတောႏနောင်ဟဲင်း)၊ မော်ပုညလုံး(ပါင်ပွံ)၊ ဗွေႏစာင်ꩻတန်ဓမ္မသာမိ(ပထမကျောင်ꩻတန်မွဉ်ခြဲင်)၊ ပုဂ္ဂိုလ်ႏဗွေႏသီး ယိုအတ္တုပ္ပတ္တိနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏလိုႏထောင်ထွေ လေ့လာချာငါႏ၊ လိုႏစုရွမ်ဟောဝ်သေꩻခါꩻငါႏသွူ။ နိန်ႏ ၁၉၄၇-ဗာႏ၊ နိုဝဲင်ဘာလာ(၂၆)နီꩻနောဝ်ꩻ မန်းခမ်းဖွမ်းလွောင်ႏဗူႏလွေꩻ "မြန်မာနိုင်ငံ ဘာသာပြန်စာပေအသင်း"သွူ၊ ရေႏရွယ်ႏချက်အအဲဉ်ႏနောဝ်ꩻ- "အမှောင်ခွင်း၍ အလင်းဆောင်အံ့"နောဝ်ꩻသွူ၊ နောဝ်ꩻထွူတကာႏတောဝ်း ထာင်ႏတွိုႏယင်း နိန်ႏ ၁၉၈၀-ဗာႏ၊ လာပြီလာ(၅)နီꩻနောဝ်ꩻ နဲင်ႏငန်ႏတောႏ အစိုႏရအွဉ်ကတူႏ ဆꩻငါတဲင် လွောင်ႏဗူႏယင်း "စာပေလုပ်သားအဖွဲ့"နောဝ်ꩻသွူ၊ ရေႏရွယ်ႏချက်နောဝ်ꩻနုဲင်းယို-
- (က) မြန်မာ့ဆိုရှယ်လစ် လမ်းစဉ်ပါတီ၏ ဦးဆောင်လမ်းညွှန်မှုဖြင့် ဆိုရှစ်လစ် လူ့ဘောင်တည်ဆောက်ရာတွင် စာပေလုပ်သားထုတစ်ရပ်လုံး တက်ကြွစွာ ပါဝင်လာရေးအတွက် စည်းရုံးဆောင်ရွက်သွားရန်။
- (ခ) စာပေလုပ်သား အချင်းချင်း စည်းလုံးညီညွတ်စွာဖြင့် စာပေလုပ်သားထု ဘဝမြှင့်တင်ရေးလုပ်ငန်းများကို ဆောင်ရွက်သွားရန်။
- (ဂ) မြန်မာ့ဆိုရှယ်လစ်လမ်းစဉ်ပါတီ၏ စာပေနှင့် စာနယ်ဇင်းဆိုင်ရာ မူဝါဒများနှင့်အညီ တိုင်းပြည်အကျိုးပြု စာပေများ ထွန်းကားရေးအတွက် ဆောင်ရွက်ရန်။
ကရိုꩻဒါႏ အင်းရေႏရွယ်ႏချက်တွမ်ႏ ထာꩻမာꩻ(လုပ်ငန်းစဉ်၃ချက်) နောဝ်ꩻလဲ့ အောဝ်ႏပါသွူ၊ နေးထူႏတွမ်ႏ ရေႏရွယ်ႏချက်ဆꩻကီနောဝ်ꩻအတွိုင်ꩻတဲင် "စာပေလုပ်သားအဖွဲ့"သီး အဓိက အီႏမာꩻလွေꩻဗာႏထာꩻမာꩻနောဝ်ꩻ- - လုပ်သားပြည်သူ အကျိုးပြုစာပေထွန်းကားရေး- - အမျိုးသားယဉ်ကျေးမှု ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေး- - လူငယ်နှင့်ကလေးများ အထွေထွေ ဗဟုသုတတိုးပွါးရေး- - တိုင်းရင်းသားစည်းလုံးညီညွတ်ရေး- - မမှန်ကန်သော့ လုပ်ရပ်များ လျော့ပါးရေး- စစွဉ်ႏထာꩻမာꩻ အချက်ဖုံႏယို အဓိကကအီႏမာꩻလွေꩻဗာႏနောဝ်ꩻသွူ။
နီပအိုဝ်ႏယို မီႏထွားချာယင်း ခမ်းကောင်တွမ်ႏခမ်းဒွမ်ယိုခါနောဝ်ꩻ သွဉ်လွပိဋကတ်လိတ်လုဲင်ꩻ လောကုတ်ဖဲ့ꩻယို ပနဲးအာႏတလာနာႏလဲဉ်းသွူ၊ ကအောင်ႏလဲဉ်း ပထမကြီးတန်း ဓမ္မာစရိယဘွဲ့လꩻဖုံႏယိုလဲ့ ဆေ့ꩻတောဝ်းဒွုမ်၊ ကအောင်ႏဒျာႏ ပထမကြီး ဘီအေ-ဓမ္မာစရိယဘီအေယိုလဲ့ အောဝ်ႏလဲဉ်းသွူ၊ ပအိုဝ်ႏသံႏဃာႏအမျာꩻပဲင်ႏ (လိတ်နျꩻစက်)လဲ့အောဝ်ႏဒျာႏ၊ ခေတ်ပညာႏဒါႏသား လောကီꩻဖဲ့ꩻယိုတဲ့ ကအောင်ႏဒျာႏဘီအေ၊ ဘီအက်စ်စီ၊ စစွဉ်ႏတက္ကသိုလ်ႏဘွဲ့လꩻပုဂ္ဂိုလ်ႏယိုတဲ့ ပနဲအောင်ႏ စစွဉ်ႏလဲဉ်းသွူ၊ နောဝ်ꩻမꩻ အရေꩻတန်ငါႏ "ဘွဲ့တွမ်ႏထာꩻမာꩻ-ဂုဏ်ႏတွမ်ႏထာꩻမာꩻ"ယို မီႏတွယ်ꩻပူꩻဝါင်ꩻနောဝ်ꩻ၊ နမ်းတာႏတဲ့နောဝ်ꩻ၊ အမျိုꩻသာꩻတွက်တာႏလဲ့နောဝ်ꩻ အတ္တ-ပရယိုနီဗာႏ အကျိုꩻတန်ငါႏသွူ၊ အခွင်ꩻအရေꩻလဲ့ တခြင်ခြင်အောဝ်ႏဖေႏဒျာႏ- "ပြည်ထောင်စု ဆိုရှယ်လစ် သမ္မတမြန်မာနိုင်ငံတော် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပေဒ-အခန်း(၂)"ကိုနောဝ်ꩻ ပါလွဉ်နုဲင်းယို- ပုဒ်မ ၂၀၊ (ခ) တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများသည် မိမိတို့ကိုးကွယ်သည့် ဘာသာနှင့်ချစ်ခင်မြတ်နိုးသည့် စကား၊ စာပေ၊ ယဉ်ကျေးမှု၊ ဓလေ့ထုံးတမ်းတို့ကို ဥပဒေများနှင့်ဖြစ်စေ၊ အများအကျိုးနှင့်ဖြစ်စေ မဆန့်ကျင်လျင် လွတ်လပ်စွာ ကိုးကွယ်ခွင့်၊ ပြုစုပျိုးထောင်ခွင့်၊ ပြောဆိုရေးသား ကျင့်သုံးခွင့်ရှိသည်။ အခး(၁၁)၊ ပုဒ်မ ၁၅၃။ (က) နိုင်ငံသားတိုင်းသည် သိပ္ပံပညာ စူစမ်းရှာဖွေမှု၊ စာပေနှင့် အနုပညာယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာကိစ္စများတွင် လွတ်လပ်စွာဖေါ်ထုတ်ဆောင်ရွက်ခွင့်ရှိသည်။ (ခ) နိုင်ငံသားတိုင်းသည် မိမိတို့ချစ်ခင်မြတ်နိုးသည့် စကား၊ စာပေ၊ ယဉ်ကျေးမှု၊ ကိုးကွယ်သည့်ဘာသာနှင့် စောင့်ထိန်းအပ်သော ဓလေ့ထုံးတမ်းများကို သီးခြားလွတ်လပ်စွာ ဆောင်ရွက်ခွင့်ရှိသည်။ ယင်းသို့ဆောင်ရွက်ခြင်းသည် ပြည်ထောင်စုတစ်ခုလုံးအတွက် အခြေခံလိုအပ်ချက်ဖြစ်သော တိုင်းရင်းသားစည်းလုံးညီညွတ်ရေးနှင့် ဆိုရှယ်လစ်လူနေမှုစနစ်တို၌ကို ထိပါးရာရောက်ပါက လုံးဝရှောင်ကြဉ်ရမည်။ မိမိတို့၏ သီးခြားဆောင်ရွက်မှုသည် အခြားတိုင်းရင်းသား လူမျိုးတစ်မျိုး၊ သို့မဟုတ် လူမျိုးများကို ထိခိုက်နစ်နာစေလျှင် သက်ဆိုင်သူများအချင်းချင်း ပြန်လည်ညှိနှိုင်း၍ ပြေလည်မှုရရှိပြီးမှသာလျှင် ဆောင်ရွက်ခွင့်ရှိသည်။ ပုဒ်မ ၁၅၇။ နိုင်ငံသားတိုင်း၌ လုပ်သားပြည်သူများ၏ အကျိုးစီးပွါးနှင့် ဆိုရှယ်လစ်အကျိုးစီးပွားကို မဆန့်ကျင်လျှင် လွတ်လပ်စွာပြောဆိုခွင့်၊ လွတ်လပ်စွာရေးသားခွင့်နှင့် လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဝေခွင့်ရှိသည်။ အခွါင်ꩻအရေꩻနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဖေႏတခြာင်ဒျာႏနုဲင်းနောဝ်ꩻ၊ ကွပ်နောဝ်ꩻမꩻ နီပအိုဝ်ႏခမ်းကောင်တွမ်ႏ ခမ်းဒွမ်တဲ့နောဝ်ꩻ၊ သံႏဃာႏလိုꩻကျောင်ꩻတွမ်ႏ တကာႏတဲ့နောဝ်ꩻ၊ ဓမ္မာစရိယဘွဲ့လꩻသားတွမ်ႏ တက္ကသိုလ်ႏဘွဲ့လꩻသားပုဂ္ဂိုလ်ႏဖုံႏတဲ့နောဝ်ꩻ ထွားဒျာႏအနာႏဂတ်သာႏသနာႏရောင်ႏလေတာႏ၊ စွိုးခွိုꩻအမျိုꩻသာꩻတိုꩻတက်ရေꩻတွက်တာႏတဲင် အောဝ်ႏလိုႏထွိုင်ႏမာꩻညီꩻငါႏလို့ဝါင်ꩻထာꩻမာꩻ၊ အောဝ်ႏလိုႏလွောင်ႏဗူႏငါႏလဲဉ်း- (၁) ပျုတဲမ်းကျမ်ꩻအစွိုꩻ (ကျမ်းစာပြုစုရေးအဖွဲ့) (၂) လိတ်တဲမ်းဆရာႏအစွိုꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ "ပျုတဲမ်းကျမ်ꩻအစွိုꩻ"ကရိုꩻနောဝ်ꩻ ပွုံႏစံႏဒေါ့ꩻခန်း သဒ္ဒါႏ၊ သင်္ဂြိုဟ်ႏ၊ ဝိနယ်ꩻ၊ ပရိတ်တန်၊ ဗုဒ္ဓဝါင်ႏ စစွဉ်ႏအခေႏခံႏတွက်တာႏဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ၊ မီႏဖါႏဘာႏပြန်ႏနွောင်ꩻပါစွဉ်ႏ သုတ္တန္တပိဋက၊ ဝိနယပဋက၊ အဘိဓမ္မာပိဋက-ကရိုꩻဒါႏ ပိဋကတ်သွံဖုံႏယိုနောဝ်ꩻ ယိန်းယံယံသွူ။ ဗုဒ္ဓနီဗွေႏဘုရာꩻ ဝါႏတောႏစိန်ႏလꩻထွူ (၈)ဝါႏနောဝ်ꩻ ဗွေႏဂဝံပတိ (အရှင်ဂဝံပတိ)လျောက်လောဝ်းတောင်ꩻပြန်ႏတဲင် ဗုဒ္ဓဗွေႏဘုရာꩻတွမ်ႏ ရဟန်ꩻသံႏဃာႏဖုံႏ ကျွꩻလွဉ်သုဓမ္မပူရ(သထွုံႏ)သွူ၊ ကရုဏာႏသညင်ꩻဖေႏခါꩻ ကေသာ-ကလူꩻဆန်ႏတောႏ(၆)ဆူႏသွူ၊ (သာသနာဝံသမဒဒီပိကာ)။ သာႏသနာႏ သက္ကရာဇ်နိန်ႏ ၂၃၅-ဗာႏနောဝ်ꩻ သျင်ႏမဟာႏမောဂ္ဂလိပုတ္တထေရ်ႏ အွဉ်ႏသျင်ႏသောဏထေရ်ႏ သျင်ႏဥတ္တရထေရ်ႏတွမ်ႏ ပစ္ဆာသမဏ ရဟန်ꩻသွံပါꩻ အွဉ်ပျုသာႏသနာႏ ကျွꩻလွေꩻသုဓမ္မပူရ(သထွုံႏ)သွူ၊ ဝွေꩻဗွေႏသီး ဖောႏဖေႏသီလက္ခန္ဓဝဂ်ကိုလွဉ် ဗြဟ္မဇာလသုတ်တဲင်တွော့ꩻ တကာႏတကာႏမဖုံႏ သရဏဂုဏ်ႏတီႏလွသွူ။ (သာသနာဝံသမဒဒီပိကာ)။ ကွပ်စွဉ်ႏသျင်ႏသောဏထေရ်ႏဗွေႏသီးဟော်ꩻဖေႏ ဗြဟ္မဇာလသုတ်တဲင် ဝွေႏနေယျပေါင်ꩻ ၆-သောင်ႏ ထီႏသေလွသစ္စာႏလစ်ꩻပါꩻ၊ လိုꩻခို (၃၅၀၀)လိုꩻမူႏ(၃၅၀၀)ဗုဲင်လို့ဝါင်ꩻ ရဟန်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ (ပခုက္ကူမဟာဝိသုတာရာမ-ဝတ်ရွတ်စဉ်၊ အရှင်ကေလာသ-ဓမ္မာစရိယ-ဘီအေ)။ မှတ်ချက်။ သျင်ႏသောဏ သျင်ႏဥတ္တရဗွေႏသီး ကကျွꩻလွေꩻသထွုံႏခမ်း သက္ကရာဇ်နိန်ႏ အယူႏဝါႏဒ တဲမ်းပီတောဝ်းဝါင်ꩻသွူ။ ဆꩻကီနောဝ်ꩻကပါဒါႏ အရှင်ကေလာသ-ပခုက္ကူဝတ်ရွတ်စဉ် (ကိုးတိုင်းကိုးဌာန သာသနာပြုစေလွှတ်ပုံသမိုင်း)ခန်ꩻကိုနောဝ်ꩻ တဲမ်းဒျာႏ သာႏသနာႏ သက္ကရာဇ်နိန်ႏ ၂၃၆-ဗာႏ ရိုꩻနောဝ်ꩻ "မော်လမြိုင် ဦးဘသန်း-ဘီအေရေး ကျောင်းသုံးမြန်မာရာဇဝင်"ကိုနောဝ်ꩻ တဲမ်းဒျာႏ သာႏသနာႏ သက္ကရာဇ် ၂၇၃-ဗာႏနိန်ႏနောဝ်ꩻသွူ။ သာႏသနာႏ သက္ကရာဇ်နိန်ႏ ၉၉၅-ဗာႏ၊ တထိန်ႏလာဗွေ မွူးနီꩻ-စနေႏနောဝ်ꩻ ခွန်ဟော်ခံꩻ(သထွုံႏ)လွေꩻပါင်ꩻသဲင်ꩻ ပိဋကတ်သွံဖုံႏ သီႏဟိုဠ်ႏခမ်း(ယိုခါ သီရိလင်္ကာနဲင်ႏငံႏ)နောဝ်ꩻသွူ၊ (သုဝဏ္ဏပကာႏသနီႏကျံꩻ-ရာႏဇာႏဝါင်ႏပအိုဝ်ႏ)။ သာႏသနာႏ သက္ကရာဇ်နိန်ႏ ၁၀၆၁-ဗာႏ၊ ကောဇာ ၄၁၉-ဗာႏနိန်ႏနောဝ်ꩻ (ပါကမ်ႏ)မန်းခွန်ဟော်ခံꩻ အနော်ရထာ လွေꩻတွိုက်ꩻသထွုံႏခမ်းတဲင် လꩻသဲင်ꩻပိဋကတ်သွံဖုံႏ၊ ဆာင်ဗွာ ၃၂-ဗာႏ၊ ပညာႏရှိရဟန်ꩻသံႏဃာႏတွမ်ႏ လိုꩻခမ်းပေါင်ꩻ တရိန်လွို၊ အနုပညာႏ အဒုံႏအအူ တူရိယာႏဖုံႏ ထꩻလိန်းခွမ်ꩻလာꩻ(ယက်ကန်း)စစွဉ်ႏယဉ်ႏငဲးရေꩻပညာႏ အမျိုꩻမျိုꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ အတွင်ꩻနောဝ်ꩻ သထွုံႏခမ်း "ခွန်ဟော်ခံꩻတန် မနုဟာႏမာနာင်ꩻမိဖရာꩻ နာင်ꩻဂလာဒေဝီ"သီႏလက်ထက်နောဝ်ꩻသွူ။ မီႏထောင်ထွေ(လေ့လာ)ချာပညာႏရှိသီး ကတဲမ်းခါꩻဒါႏ ရာႏဇာႏဝါင်ႏဖုံႏယိုအလꩻ နီပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻနောဝ်ꩻ မော့ꩻခွဲးကီႏညိုႏဆယ်ꩻကပ်ဗာႏ သက်တောႏထင်ႏသျာꩻ ဗုဒ္ဓဗွေႏဘုရာꩻမွန်သွူ။ ကိုꩻကွယ်ႏပူႏဇောႏ ပိဋကတ်သွံဖုံႏ၊ သွဉ်လွဉ်ပိဋကတ်လဲ့ လꩻညလဲဉ်းအနိန်ႏပေါင်ꩻ (၁၅၀၀)လွိုလွိုလဲဉ်းသွူ၊ ခေတ်ယိုခါ မဲင်ꩻ၊ မန်း၊ ဖြောဝ်ꩻလိုꩻမျိုꩻဖုံႏနောဝ်ꩻ ပိဋကတ်သွံဖုံႏယို ဖာႏသာႏပြန်ႏထန်ႏ ဝွေꩻသီးဖါႏဘာႏ အောဝ်ႏလွဝါင်ꩻ နိန်ႏပေါင်ꩻညလဲဉ်းသွူ၊ ပိဋကတ်သွံဖုံႏယိုနောဝ်ꩻ နီပအိုဝ်ႏကိုꩻကွယ်ႏဗာႏရီးဝါင်ꩻ၊ သွဉ်ဗာႏရီးလဲဉ်းမန်း (ဖြောဝ်ꩻ)နောဝ်ꩻသွူ၊ ပွိုးနောဝ်ꩻမꩻ ခေတ်ကာႏလကွီလွဉ်အလꩻ- (က) ပိဋကတ်သွံဖုံႏဖါႏဘာႏပြန်ႏထန်ႏပအိုဝ်ႏ အောဝ်ႏထွိုက်အောဝ်ႏသင်ꩻငါႏလဲဉ်း (ခ) ပအိုဝ်ႏဖါႏသာႏ လိတ်ဖြေႏ+ပြန်ႏပွယ်ꩻ(စာမေးပွဲ) အောဝ်ႏလိုႏငါႏလဲဉ်းသွူ။ စာင်ꩻထွက်ပဆျာႏကြိုဝ်ႏတဖြာꩻ ဒေါ့ꩻခြုဲင်းနယ်ဗာႏ လိတ်တဲမ်းသားတလဲင်ႏသွူ၊ စာင်ꩻထွက်နောဝ်ꩻ လွေꩻကပ်လောင်ꩻဗာႏဒဲဉ်သွမ်ꩻ (ကျောင်ꩻဝါးတောင်ꩻကောင်)စွုမ်ႏနိန်ႏတဲင် အလာပသလ္လာပ ဒေါ့ꩻရီအုံကွံဗာႏ အဗွေႏဆရာႏတောႏ ဗွေႏဗွန်ဖြား (ဝါးတောင်ꩻကောင်သွူ၊ ဝွေꩻဒေါ့ꩻ ဗွေႏဗွန်ဖြားဝါးတောင်ꩻကောင်ဒေါ့ꩻနယ်ဗာႏ ဗွေႏဆရာႏတောႏတပါꩻ (ဘွဲ့ဖောႏထန်ႏလိုႏတောဝ်း) "နီပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻယိုလဲ့ ပအိုဝ်ႏလိတ်ဖြေႏ+ပြန်ႏပွယ်ꩻ အောဝ်ႏလိုႏအွဉ်ႏဒျာႏခေါ်ခေါ် တပွယ်ꩻနောဝ်ꩻ ယိန်းယံယံမတောဝ်နဲး"ဒေါ့ꩻထန်ႏဗာႏဖိုနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ လိတ်တဲမ်းသား ကဒါင်ႏပျꩻနယ်ဒါႏ "အစွိုꩻ"ဆꩻကီနောဝ်ꩻဟွဉ်ႏ မီႏအောဝ်ႏလꩻထွူနောဝ်ꩻ- (က) အစွိုꩻရွဉ်ကတူႏ (ရံပုံငွေ)ရွဉ်တောင်ႏတာႏ ယံအောဝ်ႏဗာႏ၊ (ခ) ကိပ်ꩻခွယ်ꩻတလမ်းနီဗီႏ၊ တနိန်ႏတလဲင်ႏ(နောဝ်ꩻမီႏမွေးတောဝ်း) ရေႏမတ်ပိဋကတ်သွံဖုံႏတွော့ꩻ တဖုံႏ(၁၀ဝိ)စေႏတနာႏအောဝ်ႏ ပုဂ္ဂိုလ်ႏလူႏနွောင်ꩻဒျာႏ၊ (ဂ) စွုမ်ႏရပ် ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻတွမ်ႏယဉ်ႏငဲးရေꩻ ယံအောဝ်ႏဗာႏ၊ (ဃ) စွုမ်ႏရပ် လိုꩻစွုမ်ႏဖြာꩻတွိုင်ꩻ ယံကဒါႏလိတ်ပအိုဝ်ႏနောဝ်ꩻ ပအိုဝ်ႏလိတ်သွဉ်တန်ꩻဗွောင်ဖေႏဗာႏ၊ (င) အစွိုꩻ အာႏမီႏတလာသွူနောဝ်ꩻ တနိန်ႏတလဲင်ႏတရိုꩻတောဝ်း၊ တလာ ယံကထေထန်ႏသွော့ လိတ်စောင်ႏတမျိုꩻမျိုꩻ။ ပွုံႏစံႏအွဉ်ႏနယ်ဗာႏ မန်းဖာႏဘာႏကထေထန်ႏဒါႏ ဓမ္မဗျူဟာ၊ ညောင်ရွှေ ရွှေဂူပရိယတ္တိစာစောင်၊ သာသနာ့ရောင်ခြည်၊ ရတနာမွန်မဂ္ဂဇင်း စစွဉ်ႏဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ ပအိုဝ်ႏခမ်းကောင်တွမ်ႏ ခမ်းဒွမ်လိတ်မွူး ယိုနီမွူးနောဝ်ꩻ အီႏထွာတမွူးချာင်ႏ၊ တဆွိုင်ꩻချင်ႏမုဲင်ꩻခါလဲ့ တသေလွဉ်ꩻတောဝ်း၊ တထီႏထွꩻလွဉ်ꩻတောဝ်းသွူ၊ သင်္ခါရတရꩻ ထာꩻသီထာꩻမားမျိုꩻ အချိန်ႏအခါႏ လိုꩻလဲ့ပါꩻမုဲင်ꩻစွဉ်ႏတဲ့ တထီႏသေတောဝ်းသွူ၊ "အကာလိကော-ကာလမရွေ့ ကျင့်သည့်နေ့၌ပင် မြင်တွေ့ယုံကြည်ရသော ကောင်းကျိုးချမ်းသာနှင့် ပြည့်စုံတော်မူပါပေ၏"ကရိုꩻဒါႏ အင်္ဂုတ္တုရနိကာယ်ႏ၊ ပဉ္စကနိပါတ်၊ စတုတ္ထ ပဏ္ဏာသက ဂီတိသုတ်ကို ကပါဒါႏ တရာꩻဂွုဏ်ႏတောႏနောဝ်ꩻအတွိုင်ꩻ ကုသိုလ်ႏထာꩻမာꩻဟောဝ်မျိုꩻယို မာꩻခန်းစောဝ်းစောဝ်းယိုခါတဲ့ အကျိုꩻတရာꩻလဲ့ခံႏစာꩻဗာႏခန်းစောဝ်းစောဝ်း ယိုခါနောဝ်ꩻသွူ။ အခွင်ꩻအရေꩻလဲ့ဖေႏဒျာႏတဲင် နီပအိုဝ်ႏချာင်ꩻချာင်ꩻ စွီႏလို့ဝါင်ꩻစူတဲင်တွော့ꩻ ထွိုင်ႏမာꩻညီꩻလို့ဝါင်ꩻထာꩻမာꩻနောဝ်ꩻ သာႏသနာႏရောင်ႏတဲ့လေ၊ စွိုးခွိုꩻပအိုဝ်ႏအရန်းလဲ့ ထာင်ႏထို၊ ပစ္စုပ္ပန်ႏသင်္သရာႏနီပါꩻအကျိုꩻယိုလဲ့ ဒိဋ္ဌအမန်ႏ ဧကန်ႏခံႏစာꩻဗာႏ ချမ်ꩻသာႏဗာႏ တရောင်းတရေꩻ တာင်ႏတယ်ႏထီႏဗာႏနောဝ်ꩻထွူဟွေး။[၂]