ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻ
"ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻသမဲင်ꩻအအဲဉ်ႏ" နီပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻယိုနဝ်ꩻ စွိုးခွိုꩻပဲင်ႏလိတ်လုဲင်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏသွူ၊ ကွဲႏတွော့ꩻ ခေတ်အဆက်ဆက် ပါꩻဒို့ꩻဗဉ်ႏသေꩻခါꩻ၊ ပဒေႏသရာဇ်သီးဖုံႏ နွို့ယားတေက်ꩻနျꩻဖွိုႏထိုꩻတဲင် စွိုးခွိုꩻလိတ်လုဲင်ꩻယို ခေ့ꩻကရစ်ꩻထိုꩻမားထိုꩻဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ နီပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻ ရာႏဇဝင်ႏသမဲင်ꩻ မဉ်ႏထောင်ထွားသဲင်ꩻချာယင်းနဝ်ꩻ ခေတ်အဝ်ႏလွေꩻသွံခေတ် သေထွꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။
ပထမခေတ်နဝ်ꩻ သုဝဏ္ဏဘူမိခမ်းသထုံႏခွန် အဝ်ႏထွန်ꩻကာခိန်ႏ၊ ဒုတိယခေတ်နဝ်ꩻ သထွုံႏခမ်းကုဲင်ပြင်ꩻထွူ တယ်ႏထောင်ႏချာယင်း သထွုံႏပေႏ(သီႏသဲင်ႏ)အခိန်ႏ၊ တတိယခေတ်နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏခေတ်ကာလယိုခါနဝ်ꩻသွူ။ နီပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻယို တွမ်ႏမန်းခွန်အနောႏရထာႏခေတ်အပြဲင်ႏ၊ သထွုံႏခမ်းမနုဟာႏခွန်ဆက် ခေတ်နဝ်ꩻကာႏ အဝ်ႏပေါႏလဲဉ်းဒျာႏသွူ၊ ကွဲႏတွော့ꩻ ခေတ်နဝ်ꩻခါလိတ်နဝ်ꩻ အထောင်ꩻအထျꩻ ထုမ်ႏထွားချာ တမော့ꩻတဝ်းဒွုမ်၊ မဉ်ႏနာႏဒျာႏ လိုဖြားဖြောင်းငဝ်းအလꩻနဝ်ꩻ "နီပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻ ပထမခေတ်ယို တယ်ႏသထွုံႏခမ်း ကုဲင်ပြင်ꩻထိုꩻအခိန်ႏနဝ်ꩻကာႏ ထိုꩻမားလွဉ်ꩻတငါထိုꩻဒျာႏ"အရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ သက္ကရာဇ် (၄၁၉)ဗာႏအခိန်ႏ သထွုံႏခမ်းယို အနောႏရထာႏခွန် လွဉ်တွိုက်ပြင်ꩻထိုꩻတဲင် နီပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻဖုံႏ ယဟန်ႏသားနဝ်ꩻ အုံကုဲင်ချာဗော့ꩻ သထွုံႏခမ်းတွမ်ႏ ဖါအံအရပ်၊ မော်ထော်ဖါအွဉ်ဟိုဒျာႏ အစွိုꩻနဝ်ꩻ ထိုꩻလွေꩻခန်းဒျာႏ ပခုက္ကူခဝ်တွို့ꩻဖဲ့ꩻ၊ ယဟန်ႏသားနဝ်ꩻ ဖျတ်ကာႏခမ်းကူ နွို့ငါလွေꩻဒျာႏ ထုဲင်ꩻခမ်း၊ ခွန်မောင်ႏသာႏတွမ်ႏ ခွန်မောင်နဲင်ꩻ အွဉ်ဟိုဒျာႏအစွိုꩻနဝ်ꩻ ထိုꩻထင်ႏလွဉ်ခန်း ကမ္ဘောဇကောင်ရွေꩻတဲင် ပ့ꩻလီထိုꩻဗာႏခန်းဝင်ꩻ ပငါပရာꩻနဝ်ꩻသွူ။
ကမ္ဘောဇကောင်ရွေꩻအလောင်း ကထိုꩻထင်ႏလွဉ်ဒျာႏ ပအိုဝ်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ ထမ်ႏထင်ႏပါ ခွန်သူရိယစန္တာႏ တယ်ႏပူႏဇောႏသေꩻခါꩻ ဝင်ꩻသထွုံႏ ရွှေစာရံဘုရာꩻထျꩻ၊ ထီကွတ်ꩻထမ်ႏ၊ ဟံႏကွတ်ꩻလေားတဲင် တယ်ႏထောင်ႏချာယင်းခန်း ဝေင်ꩻသထွုံႏပေႏ(သီႏသဲင်ႏ)ထွူတဲင် ထွင်ႏမုဲင်သေꩻခါꩻတွမ်ႏ လိတ်ကမ္ပယ်ႏ ပအိုဝ်ႏလဲ့ ယိုခါနဝ်ꩻ ထုမ်ႏထွားချာတမော့ꩻတဝ်းဒွုမ်သွူ။ ကထိုꩻထန်ႏအစွိုꩻအကို ဖြောဝ်ꩻခမ်းကဖျော်ထင်ႏဒါႏအစွိုꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏတယ်ႏထောင်ႏယင်း နီပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻ ဒုတိယခေတ်နဝ်ꩻသွူ။ နီပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻ ဒုတိယခေတ်ယို ယံထွန်ꩻကာꩻ လီꩻပွါꩻထဲင်းထဲင်းတာႏ ကျိုꩻစာꩻဖေႏယင်းနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ဗွေႏဗွန်မွိုင်ꩻပျိုꩻ (နောင်အဲယား)နဝ်ꩻသွူ။ ဝွေꩻဗွေႏယိုနဝ်ꩻ နီပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻတွက် အသက်သွီႏဖြွီꩻကထွာဒျာႏ လိတ်ပအိုဝ်ႏယို တဲမ်းထွင်ႏဖေႏယင်း သာႏသနာႏ ၂၃၅၅-ဗာႏ၊ ကောဇာꩻ ၁၁၇၃-ဗာႏ၊ ခရဇ် ၁၈၁၁-ဗာႏ၊ ဒဲဉ်စေင်ဆန်ꩻ(၄)နီꩻ၊ မွူးပင်ꩻ (၃)နားရီႏ၊ ကျာႏသပတေꩻနီꩻနဝ်ꩻသွူ။ ဝွေꩻဗွေႏနဝ်ꩻ "နီပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻယို လိတ်လုဲင်ꩻအဝ်ႏခေါ်ခေါ်ဒျာႏ၊ ကွဲႏတွော့ꩻ သထွုံႏခမ်းကုဲင်ပြင်ꩻထိုꩻတဲင် နီပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻယို အဝ်ႏလိုႏဖောႏထန်ႏပင်ႏထိုချာယင်း စွုမ်ႏဖြာꩻဖြာꩻ"ဒေါ့ꩻသေႏသေႏစွဉ်ႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။
ဗွေႏဗွန်မွိုင်ꩻပျိုꩻ ကဆို့ꩻရုဲင်သေꩻခါꩻဒါႏ လိတ်လုဲင်ꩻအခြွီယို အရွီးယံကဒေါ့ꩻ၊ ယံကမွန်ဗန်ထဲင်းယင်းတာႏ ကအဝ်ႏထိန်ꩻသိမ်ꩻဖေႏယင်းနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ဗွေႏဗွန်နောင်ဟဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ဝွေꩻဗွေႏယိုနဝ်ꩻ တွမ်ႏနီပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏတဲင် တဲမ်းထန်ႏဖေႏ ဘာႏသာႏရေꩻလိတ်ထွူ သွဉ်ဖေႏချာယင်းတွော့ꩻ ဆုဲင်ꩻချာလိုꩻဖုံႏ သွဉ်ထူႏလွေꩻသား ယိန်းအာအာ၊ ဒါႏငါလွေꩻခန်း လိတ်ပအိုဝ်ႏဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်ပွိုးဗွေႏဗွန်နောင်ဟဲင်း ကျိုꩻစာꩻသောင်ႏသာဖေႏတဲင် ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻကရိုꩻဒျာႏ သေင်ႏမွူးလဲ့ ကွဲးမွန်ဗန်၊ ကွဲးတန်တန်လွဉ်၊ သွဉ်ထူႏသားလဲ့ ကွဲးအာအာတဲင် တောင်ႏကီꩻခရဲင်ႏတခဝ်လွုမ်းယို ဒါႏလိတ်ပအိုဝ်ႏသား ယိန်းအာအာလွဉ်စွဉ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻလွုမ်ꩻတကာႏတဝ်း "မော်"တွက်တာႏ တဲမ်းထန်ႏဖေႏပါယင်း ဇာတ်တန်ဆီဇာတ်၊ ငတ်ꩻရျာꩻငတ်ꩻဆီ နိပါတ်တောႏဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်နဝ်ꩻမ နီပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻ ဒုတိယခေတ်ယိုနဝ်ꩻ ပညာႏရေꩻလွုမ်ꩻတကာႏတဝ်း ဘာႏသာႏရေꩻဖဲ့ꩻလဲ့ သေနာႏသား ပနဲးအာလွဉ်စွဉ်ႏနဝ်ꩻသွူ၊ ဗွေႏဗွန်နောင်ဟဲင်း ထွိုင်ႏလွဉ်ႏဆꩻချာ တပဲ့ꩻကထွာဒျာႏ ဗွေႏဗွန်ဆောင်ႏပြောင်း၊ ဗွေႏဗွန်ပင်ပွံနဝ်ꩻ တဲမ်းထန်ႏထိန်ꩻသိမ်ꩻသေꩻခါꩻဖေႏယင်းနဝ်ꩻသွူ။ ကွဲႏတွော့ꩻ ဝွေꩻဗွေႏသီး ကတဲမ်းထန်ႏဒါႏ လိတ်နဝ်ꩻ ထိုꩻမားလို့လဲဉ်း ဂျပန်စိုးကာႏတဲင် ယိုခါနဝ်ꩻ အဝ်ႏကုဲင်ဒျာႏကွို့ꩻ တစူးတစိꩻလွုမ်ꩻသွူ၊ ဗွေႏဗွန်ပင်ပွံဆꩻချာ မော်ပုညလုံးနဝ်ꩻ နေးတွမ်ႏအဟော်ꩻ၊ အတဲမ်းတဲင် ထိန်ꩻသေꩻခါꩻဖေႏယင်း လိတ်ပအိုဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ၊ ပုဂ္ဂိုလ်ႏဆꩻကီဖုံႏယိုနဝ်ꩻ ကဖေ့ဝုဲင်ꩻထိုꩻမားလဲဉ်းဒျာႏ နီပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻယို ယံကမွန်ဗန်ချာအီတာႏ ဖောႏထန်ႏထိန်ꩻသိမ်ꩻလွေꩻချာဖေႏယင်း ကေꩻဇူꩻအာပုဂ္ဂိုလ်ႏတန်ဒျာႏသွူ။ ကွပ်ဝွေꩻဗွေႏသီးကေꩻဇူꩻတဲင် နီပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻယို သွဉ်ထူႏသား ကွဲးအာအာတွော့ꩻ လိတ်လုဲင်ꩻအစော့ꩻ၊ အလာႏဖုံႏနဝ်ꩻလဲ့ မွန်ဗန်သဲင်ꩻချာယင်းစွဉ်ႏ တနီꩻတစိꩻစိꩻသွူ၊ ကွဲႏတွော့ꩻ သွဉ်ထူႏသားအဝ်ႏအာလဲဉ်းတဲ့ နီပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻယိုနဝ်ꩻ အာႏပေႏချက် အမာႏအဝ်ႏပါနေဒွိုန်း၊ လိတ်တဖြုံႏယို အငဝ်းထန်ႏလစ်ꩻငတ်ꩻမျိုꩻ အဓိပ္ပါယ်ႏထန်ႏထိုꩻတေား အစားစားတဲင် လိတ်လုဲင်ꩻပညာႏသျင်ႏ သံႏဃာႏတောႏသီးဖုံႏနဝ်ꩻ ဖေႏကယံ၊ ဖေႏကဗွေစွုမ်ႏထဲင်း အမျာꩻယံလက်ခံႏ ထူႏသွုံꩻနွောင်ꩻအီတာႏ (လိတ်မွူး)လိတ်မူတသာ ယံတဲမ်းထွင်ႏယင်း ကျိုꩻစာꩻရောင်ခန်းဝင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။
တွိုႏသာႏသနာႏ ၂၄၈၂-ဗာႏ၊ ကောႏဇာꩻ ၁၃၀၀-ဗာႏ၊ ခရဇ် ၁၉၁၀-ဗာႏနေင်ႏနဝ်ꩻ ဗွေႏဗွန်ကဝိသာရ ကျောင်ꩻမွိုင်ꩻပျိုꩻ တဲမ်းထွင်ႏခါꩻဒါႏ လိတ်ပအိုဝ်ႏယို မာꩻသွူစူဖွို့ꩻတဲင် ဗွေႏဗွန်သုနန္ဒ ကျောင်ꩻထီသိမ်ႏ တဲမ်းထွင်ႏဖေႏယင်း လိတ်ပအိုဝ်ႏ တတိယခေတ်တဲင် ထွိုင်ႏတွိုႏ ၁၃၀၉-ဗာႏနေင်ႏနဝ်ꩻ ထွူသွတ်ꩻလွေꩻခန်းဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ဗွေႏဗွန်ထီသိမ်ႏ တဲမ်းထွင်ႏဖေႏလဲဉ်း လိတ်ပအိုဝ်ႏသတင်ꩻထန်ႏနုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် ဗွေႏဗွန်လောင်ႏလင်ဖုံႏလဲ့ တဲမ်းထွင်ႏရောင်နုဲင်းနုဲင်း လိတ်မွူး(မူ)တွော့ꩻ လိတ်ပအိုဝ်ႏမူနဝ်ꩻ အဝ်ႏတေားစွဉ်ႏ(၃)မူနဝ်ꩻသွူ၊ ထွိုင်ႏတွိုႏ ၁၃၁၂-ဗာႏ၊ ဒဲဉ်ရုတ်ꩻလောင်း (၄)နီꩻ ကျာႏပတေႏနီꩻနဝ်ꩻ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ၊ ကျောင်ꩻတွိုက်ကံဦးကို မာꩻလွေꩻပွယ်ꩻအုံကွံတဲင် လွောင်ႏဗူႏလွေꩻခန်း လွိုက်ရွေꩻလိတ်မူတသာအစွိုꩻတွမ်ႏ လိတ်မွူး(မူ)ပွုံႏသီ အွဉ်ႏထွော့ထွာနွောင်ꩻရေꩻအစွိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ လွိုက်ရွေꩻလိတ်မူအစွိုꩻနဝ်ꩻ ဗွေႏဆရာႏတောႏ ဘဒ္ဒန္တသူရိယ အင်းပေါခုံ(နောင်အဲးယား)အွဉ်ငါတဲင် လိတ်မွူး(မူ)ပွုံႏသီ အွဉ်ႏထွော့ထွာနွောင်ꩻရေꩻအစွိုꩻနဝ်ꩻ ဗွေႏဆရာႏတောႏကျောင်ꩻတန် ဘဒ္ဒန္တနရိန္ဒ တောင်ႏကီꩻ အွဉ်ငါဖေႏနဝ်ꩻသွူ။
အဝ်ႏအစွိုꩻနီစွိုꩻတဲင် လိတ်မွူး(မူ)တသာတွက်တာႏ တဲမ်းထွို့ꩻအွဉ်ႏထွော့ပါခန်း မူနီချက်နုဲင်းယိုသွူ။
- ၁။ လိတ်မွူးပအိုဝ်ႏတွက်တာႏ မန်း၊ ထုဲင်ꩻ၊ သီႏဟိုဠ်ႏ၊ အင်္ဂလိပ်၊ သက္ကတဘာႏသာႏလိတ်လုဲင်ꩻအမျိုꩻမျိုꩻကို အုံနောင်အာႏကွိုꩻသွူမန်းဘာႏသာႏတဲင် တဲမ်းထွင်ႏဗာႏ။
- ၂။ အုံနောင်အာႏကွိုꩻသွူမန်းဘာႏသာႏတဲင် ကရိုဏ်း၊ ပယတ်၊ ဌာန်-စတဲင် ပါဠိဘာႏသာႏသဒ္ဒါႏနယ်ꩻအတွိုင်ꩻ လိတ်ပအိုဝ်ႏစခါတဲ့ ခံႏဗာႏတဝ်းကုဲင်ထိုꩻ၊ ငဝ်းမျိုꩻစွုံႏစွုံႏလင်ႏလင်ႏ တဲမ်းထွင်ႏလွေꩻဗာႏ-ဆွုံꩻဖျတ်အွဉ်ႏထွော့ခန်း အချက်ယိုနီချက်သွူ။
တွမ်ႏအချက် (၂)ချက်အညီႏ လိတ်လုဲင်ꩻပညာႏသျင်ႏသီး တဲမ်းထွင်ႏထွူဒါႏလိတ်မွူး(မူ)သွံမျိုꩻနဝ်ꩻ ဒင်ႏငါနယ်လွေꩻခန်း လွိုက်ရွေꩻလတ်မူတသာအစွိုꩻသားထျꩻနဝ်ꩻသွူ၊ ကဒင်ႏငါနယ်လွဉ်ဒါႏ ဝွေꩻဗွေႏသီးလိတ်မူ(၃)မျိုꩻအကို ဗွေႏဆရာႏတောႏအင်းပေါခုံ (နောင်အဲယား)အွဉ်ငါဒါႏ ဗွေႏဆရာႏတောႏတန်သီးဖုံႏနဝ်ꩻ လွိုက်ရွေꩻခန်းဒျာႏ ဗွေႏဗွန်ထီသိမ်ႏမူနဝ်ꩻသွူ။
ထီသိမ်ႏမူနဝ်ꩻ လိတ်မန်းတွမ်ႏပါဠိပါသော့ꩻ စွုံႏစွုံႏလင်ႏလင်ႏတကာႏတဝ်း ပအိုဝ်ႏငဝ်းငွါ အလွေꩻအသဲင်ꩻ လွောက်ꩻဖက်ညီႏညွတ်ငါႏဝင်ꩻ၊ ထီႏသေမော့ꩻဗာႏတဲင် အဟဝ်သွတ်ꩻမူ သဖော်ꩻလꩻနုဲင်းနဝ်ꩻတွော့ꩻ အွဉ်ႏထွော့လွေꩻခန်း ပအိုဝ်ႏစွိုးခွိုꩻ တမျိုꩻသာꩻလွုမ်းပဲင်ႏ လိတ်မူနဝ်ꩻသွူ။ လွိုက်ရွေꩻလိတ်မွူး(မူ)ထွိုင်ႏထွူ နေင်ႏ ၁၃၁၂-ဗာႏ၊ ဒဲဉ်ရုတ်ꩻလောင်း(၈)နီꩻ၊ မွူးနီꩻ-တနင်္လာႏ၊ မွူးရဝ်ꩻခိုႏ (၈)နားရီႏအခိန်ႏ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ၊ ပထမကျောင်ꩻတန်ကို လိတ်မွူးပအိုဝ်ႏထုတ်ထေ ဖြေ့ꩻလီနွောင်ꩻရေꩻတွက်တာႏ တွိုင်ႏပင်ႏဆွေꩻနွေꩻဖျင်ယင်း တလဲင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ပွယ်ꩻအုံကွံကို ကကျွꩻလွဉ်ဒါႏ ပုဂ္ဂိုလ်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ ဗွေႏဆရာႏတောႏ ကျောင်ꩻတန်၊ မွိုင်ꩻနုဲင်ꩻ၊ ထမ်းဘုရာꩻ စစွဉ်ႏဆရာႏတောႏတန်သီးတွမ်ႏ သထွုံႏပေႏသီႏသဲင်ႏစော်ဘွား ခွန်စိန်၊ ဦးဟန်၊ ဦးသင်း၊ ပအိုဝ်ႏဝွန်ႏတန် ဦးဘိုးခင်သီးဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏနေင်ႏ ၁၃၁၇-ဗာႏနဝ်ꩻ ဗွေႏဗွန်ထီသိမ်ႏမာꩻဖေႏ လိတ်ဖြုံႏအတိအကျတဲင် နေင်ႏ ၁၃၁၉-ဗာႏနဝ်ꩻ ဗွေႏဗွန်နောင်ကာꩻတွမ်ႏ ဗွေႏဗွန်ထမ်းဘုရာꩻ ကျွꩻလင်ꩻဝေင်ꩻရန်ႏကွုန်ႏတွော့ꩻ တွယ်ႏနျꩻထန်ႏဖေႏခန်း "ပအိုဝ်ႏအက္ခရာႏလိတ်မွူတသာ"လိတ်စောင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ လိတ်မွူးစောင်ႏနဝ်ꩻ ထွာပအိုဝ်ႏလိတ်မွူးစောင်ႏ ပထမလဲင်ႏတဲင် "ပအိုဝ်ႏသံဃာႏသာႏသနာႏရက္ခိတအစွိုꩻ"ထေဖေႏ ဖွူꩻပေါင်ꩻ (၅၀၀၀)နဝ်ꩻသွူ။
လိတ်မွူးစောင်ႏဖုံႏ ဝွေꩻဗွေႏသီးနီပါꩻ ဖန်းဖေႏခန်း တကျောင်ꩻတစောင်ႏတဲင် အွဉ်သွဉ်လွေꩻခန်းဝင်ꩻနဝ်ꩻသွူ၊ တယ်ႏနဝ်ꩻမာꩻငါ ပင်လောင်ꩻ၊ တောင်ႏကီꩻ၊ သီႏသဲင်ႏ၊ ဟိုပုံꩻ၊ ပင်ႏလုံ၊ ကလော်ꩻစတဲင် ဝေင်ꩻနယ်ႏကိုဖုံႏနဝ်ꩻ သွဉ်ထူႏလွေꩻခန်းဝင်ꩻ လိတ်မွူးတောင်ႏကီꩻ (ထီသိမ်ႏမူ)နဝ်ꩻသွူ၊ တွိုႏနေင်ႏ ၁၃၂၃-ဗာႏ၊ လာကထိန်ႏလောင်း(၅)နီꩻကို ပင်ꩻစုခြွဉ်းဗွေႏသံဃာႏ ခမ်းတွို့ꩻခမ်းကွဉ်ႏဖုံႏတဲင် လွောင်ႏဗူႏတယ်ႏထောင်ႏလွေꩻခန်း "ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻအစွိုꩻ"နဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏနေင်ႏ ၁၃၂၃-ဗာႏ၊ ကထိန်ႏလောင်း (၇)နီꩻကို ဗွေႏသံဃာႏသီး မာꩻလွေꩻအစီꩻအဝွေꩻ ကျောင်ꩻတန်တောင်ႏကီꩻကိုတဲင် မူလသင်္ကေတကအဝ်ႏဒါႏ 'က ကာ ကာ'နဝ်ꩻ ဒင်ႏစက်ဖေႏကယိုꩻ ဖျင်လွေꩻဖေႏတေား "က ကꩻ ကာ ကာꩻ ကား ကာႏ"နုဲင်းနဝ်ꩻထွူတဲင် လိတ်မွူးစောင်ႏထွာနွောင်ꩻရေꩻတွက် ဖေႏအပ်တာႏဝွန်ႏ စင်ꩻနန္ဒဝံသ (ယိုခါ ခွန်ထွန်းလှိုင်)၊ စက်နျꩻလိတ်ပအိုဝ်ႏ)နဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏနေင်ႏ ၁၃၂၉-ဗာႏ၊ ဒဲဉ်သီႏလောင်း(၁၂)နီꩻ (၁၃-၃-၆၈)နီꩻ ဆရာႏတန်ဗိုလ်စံသိန်း၊ စင်ꩻကုသလ(ယိုခါ ဖြားတန်အောင်ႏခမ်းထီ)သီး အွဉ်ကတူႏမာꩻယင်းစီꩻဝွေꩻ ဝေင်ꩻနယ်ႏတောင်ႏကီꩻ၊ အွိုင်ႏကျောက်တလွုံꩻတန်၊ ဘုရာꩻကောင်လောင်းတဲင် ပင်ꩻကျောင်ꩻ (၁၇၃)ကျောင်ꩻ၊ ပအိုဝ်ႏသံႏဃာႏကျွꩻလွဉ် (၂၃၉)ပါꩻတွော့ꩻ အစီꩻအဝွေꩻဆွုံꩻဖျတ်ချက်နဝ်ꩻ-
- ၁။ ပအိုဝ်ႏလိတ်ယို အွဉ်ႏတဉ်ႏလွေꩻလိတ်မူထီသိမ်ႏ။
- ၂။ ပအိုဝ်ႏပညာႏရေꩻ ယံထင်ႏထိုတသွောင်းဗာႏ။
- ၃။ ဘာႏသာႏ သာႏသနာႏ ယံလေတောင်ႏလွဉ်ဗာႏ-စစွဉ်ႏနုဲင်းနဝ်ꩻဖုံႏသွူ။
တွိုႏနေင်ႏ ၁၃၃၉-ဗာႏ၊ ဒဲဉ်သီႏလာဗွေ ပွယ်ꩻတန်မွူးနီꩻခွိုꩻပအိုဝ်ႏ နောင်ယာသုဲင်ꩻကို ပအိုဝ်ႏဗွေႏသံဃာႏတောႏ အပါꩻ(၈၀၀)လွို တွမ်ႏလိုꩻလမ်းဒါႏပညာႏသား တက္ကသိုလ်ႏကျောင်ꩻသား၊ မော်ပုဂ္ဂိုလ်ႏ၊ ခမ်းထီအွဉ်ဟိုသားဖုံႏ ကားကအဝ်ႏနဝ်ꩻ အွဉ်ႏထွော့လွေꩻယင်းအတဉ်ႏ လိတ်မွူးထီသိမ်ႏမူနဝ်ꩻသွူ။ ထွိုင်ႏတွိုႏ နေင်ႏ ၁၃၄၄-ဗာႏ၊ ဒုတိယဝါႏဆိုႏဆန်ꩻ(၁၂)နီꩻနဝ်ꩻ ဗွောင်လွေꩻစခန်း ထွာနွောင်ꩻဆရာႏ လိတ်ပအိုဝ်ႏဗဟိုႏသွဉ်တန်ꩻ အမုဲင်(၁) ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻ၊ အမျာꩻပဲင်ႏလမ်းတွိုက်ကိုနဝ်ꩻသွူ။ ထွိုင်ႏတွိုႏ နေင်ႏ ၁၃၄၇-ဗာႏ၊ ပထမဝါႏဆိုႏလောင်း(၈)နီꩻ၊ ဝေင်ꩻနယ်ႏတောင်ႏကီꩻ၊ အွိုင်ႏဖါမွိုန်းကို ဗွေႏသံႏဃာႏတောႏသီး မာꩻလွေꩻယင်း ပွယ်ꩻအုံကွံတဲင် အစွိုꩻအမဉ်ꩻကလꩻဒါႏ "ပအိုဝ်ႏသံႏဃာႏသာႏသနာႏရက္ခိတအစွိုꩻ"နဝ်ꩻ ဖန်ပြောင်ꩻတေားခန်း "ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻစွစ်ꩻလီတာႏ ဗဟိုႏသံႏဃာႏစွိုꩻ"နဝ်ꩻသွူ။ တယ်ႏနဝ်ꩻမာꩻငါ နီပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻတွက်တာႏ "ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻစွစ်ꩻလီတာႏ ဗဟိုႏသံႏဃာႏစွိုꩻ"အွဉ်ငါ ရုဲင်ꩻတသွိုးလွေꩻဖေႏတဲင် နီပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻယို တိုꩻတက်ထင်ႏထိုဗာႏနုဲင်းယိုသွူ။ မဉ်ႏထွားသဲင်ꩻချာသမဲင်ꩻဖုံႏယိုနဝ်ꩻ နီပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻ ယံကထိုꩻမားမွိုန်းအရေꩻယို ဗွေႏသံဃာႏတောႏတွမ်ႏ လိုꩻလမ်းဒါႏပညာႏသား တသွုပ်ထွူတသွုပ် လုဲင်ႏဝင်ꩻပြေင်ထူႏတာႏဝွန်ႏ အဝ်ႏထေင်းထံႏလွေꩻလွဝင်ꩻနဝ်ꩻမꩻ နီပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻယို ဗꩻတွိုႏဟန်ႏနီꩻ ထိုꩻမားဗာႏတဝ်းနဝ်ꩻသွူ၊ နီလိတ်လုဲင်ꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏနီလိုꩻမျိုꩻသွီႏသက်တဲင် သမဲင်ꩻဖေႏတာႏဝွန်ႏအလꩻ ပအိုဝ်ႏစွုမ်ႏဖြာꩻ အဝ်ႏလိုႏထိန်ꩻသိမ်ꩻငါႏဝင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။
"လိတ်လုဲင်ꩻတသွောင်းမꩻ လိုꩻမျိုꩻတနွောင်း၊ လိတ်လုဲင်ꩻမွန်ဗန်မꩻ လိုꩻမျိုꩻတုဲင်တရေꩻနွောင်ꩻ"ငဝ်းနဝ်ꩻအတွိုင်ꩻ နီပအိုဝ်ႏလဲ့ ကမ္ဘာႏလောင်းကီ စွိုးခွိုꩻအင်္ဂါႏဗွေစွုမ်ႏဒျာႏ လိုꩻမျိုꩻတမျိုꩻအနေႏ ယံကအုံတဲင် တဉ်ႏခွေါင်နွောင်ꩻတသေႏသေႏနဝ်ꩻ လိတ်ပအိုဝ်ႏအရေꩻယို မတ်ပီနုဲင်းနမ်းပဲင်ႏထာꩻမာꩻ တာႏဝွန်ႏအရေꩻတဲင် စွုမ်ႏဖြာꩻဟဝ်အွဉ်ႏရေꩻ ပင်ႏထိုငါႏဝင်ꩻကရိုꩻနဝ်ꩻ- လိတ်လုဲင်ꩻပအိုဝ်ႏ ယံထင်ႏသျာꩻ ခွန်နင်ꩻစွုမ်ႏဖြာꩻ ပင်ႏသွော့ဝင်ꩻ- (သာႏကီႏနွယ်ႏခွန် (ဟဲ့ꩻ)ခွန်သꩻရာႏခံꩻ) တောင်ႏနီႏ၊ နောင်ကာꩻ။ [၁]
အာႏကွိုꩻ[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]
- ↑ ခွန်သꩻရာႏခံꩻ-နောင်ကာꩻတောင်ႏနီꩻ၊ ဒဲဉ်သီႏလက်ဆောင်ႏ အမုဲင်-၃၂