ဝေင်ꩻသထွုံႏပေႏ
ဝေင်ꩻသီႏသဲင်ႏ ဝေင်ꩻသထွုံႏပေႏ | |
|---|---|
 | |
  ဝေင်ꩻသီႏသဲင်ႏ | |
| ကိုဩဒိနိတ်: 20°9′N 97°15′E / 20.150°N 97.250°Eကိုဩဒိနိတ်: 20°9′N 97°15′E / 20.150°N 97.250°E | |
| ခမ်းထီ |  မျန်မာခမ်းထီ |
| ခမ်းနယ်ႏ |  ဖြဝ်ꩻခမ်းနယ်ႏ |
| နမ်းပဲင်ႏအိုပ်ချုတ်ခွင်ꩻလꩻဒေႏသ | ပအိုဝ်ႏနမ်းပဲင်ႏအိုပ်ချုတ်ခွင်ꩻလꩻဒေႏသ |
| ဝေင်ꩻနယ်ႏ | ဝေင်ꩻနယ်ႏသီႏသဲင်ႏ |
| ထိုထဲင်းပင်ႏလယ်ႏ ထီခိုႏဆꩻကီ[၁] | ၃၀၈၀ ပေ (၉၄၀ မီတာ) |
| အခိန်ႏအွိုင်ꩻ | မျန်မာအခိန်ႏအွိုင်ꩻ (UTC+6.30) |
ဝေင်ꩻသီႏသဲင်ႏ(ဝေင်ꩻသထွုံႏပေႏ) (မန်း : ဆီဆိုင်မြို့) (အဲင်းကလေတ်: Hsi Hseng ) နဝ်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏ မျန်မာခမ်းထီအခဝ်ကွဉ်ႏ ဖြဝ်ꩻခမ်းနယ်ႏအခဝ်နဝ် ပအိုဝ်ႏနမ်းပဲင်ႏအိုပ်ချုတ်ခွင်ꩻလꩻဒေႏသ၊ ဝေင်ꩻနယ်ႏသီႏသဲင်ႏကို ကပါဒါႏ ဝေင်ꩻတဖြုံႏဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ဝေင်ꩻသထွုံႏပေႏသီႏသဲင်ႏကိုနဝ်ꩻ ဝေင်ꩻနယ်ႏအိုပ်ချုတ်ရေꩻရွုမ်ꩻဖုံႏ အဝ်ႏသော့ꩻနဝ်ꩻသွူ။
သမဲင်ꩻအဲဉ်ႏ[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]
ဝေင်ꩻသီႏသဲင်ႏယိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏသုဝဏ္ဏဘူမိဝေင်ꩻသထွုံႏ ပြောင်ꩻထင်ႏလွဉ် ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻ(၉)စွိုꩻအကို ခွန်စံဦးအွဉ်ငါ အစွိုꩻနဝ်ꩻ ထင်ႏတယ်ႏခန်း ဒုံထမ်းသုဲင်ꩻ(တောင်ꩻသေꩻ-ဒုံထမ်းသုဲင်ꩻနဝ်ꩻ ယိုခါခါအဝ်ႏတဖူꩻသုဲင်ꩻခဝ်ထင်ႏဟိုနမ်း လွယ်ပွတ်ꩻတွမ်ႏပွဉ်ခြောင်အခါႏ တဖူꩻတန်လောင်းသွူ)။ တွိုႏဆုဲင်ꩻ ခွန်စံဦးဖူးပေႏ ခွန်မျအောင်တွမ်ႏ ခွန်စံဦးယို သွီႏခဝ်းတဲ့ꩻတဝ်းဝင်ꩻတွော့ꩻ ခွန်မျအောင်အွဉ်ငါ တယ်ႏထောင်ႏတသာလွေꩻယင်း ဒုံလွယ်ပွတ်ꩻ နေင်ႏ ၁၀၅၈ ဗာႏ၊ ခွန်မျမောင်ပိုခို ခွန်မောင်နုဲင်နဝ်ꩻ တယ်ႏလွေꩻယင်း ဒုံကောင်ဝေင်ꩻ၊ ခွန်မောင်နုဲင် ပိုခို ခွန်မောင်ႏတာနဝ်ꩻ ဖထန်ႏဖြယ် ပြောင်ꩻလွေꩻယင်း ဝေင်ꩻသီႏသဲင်ႏခင်ႏလမ်းယိုခါခါ ဒုံမိဉ်ꩻနဝ်ꩻ ဖန်ဖေႏခန်း "ဒုံသထွုံႏပေႏ" နေးနဝ်ꩻအကျောင်ꩻ သေထွꩻဗာႏသွူ။
ခွန်မောင်ႏတာ ပိုခို ခွန်ပတ် စိုးနဝ်ꩻ "ဒုံသထွုံႏပေႏ"မိဉ်ꩻယို ဟဲ့ꩻပြောင်ꩻလွေꩻတေား "ဒုံသီႏသဲင်ႏတန်" အိုပ်ချုတ်တငါလွေꩻခန်း တယ်ႏနေင်ႏ ၁၁၀၃ ဗာႏ ဗꩻနေင်ႏ ၁၁၃၄ ဗာႏသွူ။ ဝွေꩻအိုပ်ချုတ်ထွူ စောက်ꩻဖားခွန်လော အိုပ်ချုတ်လွေꩻလုဲင်ႏသွူ။ ခွန်လော အိုပ်ချုတ်ခိန်ႏနဝ်ꩻ ဖေႏအာႏမွေးငါႏ စွိုးခွိုꩻလိုꩻမျိုꩻ ဘာႏသာႏသာႏသနာႏတဲင် သမဲင်ꩻအလꩻ ဝေင်ꩻသီႏသဲင်ႏယို ထွာမွေးငါႏ နီပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻတာႏ စွိုးခွိုꩻရေꩻ အရွီးခံႏတဗာႏ တယ်ႏစစွဉ်ႏဒျာႏ အွိုးခိန်ႏနဝ်ꩻကာႏ ကရိုꩻနဝ်ꩻ သေထွꩻဗာႏသွူ။ ခိန်ႏနဝ်ꩻခါ မျန်မာခမ်းထီ မန်းခွန် မင်ꩻတွုံꩻစိုးနဝ်ꩻ သထွုံႏပေႏသီႏသဲင်ႏကို ခွန်အိုးနဝ်ꩻ ထွꩻလꩻလွေꩻ ထိန်ꩻရွဉ်ဘဏ္ဍာႏအရာႏတဲင် အိုပ်ချုတ်လွေꩻခန်း တယ်ႏနေင်ႏ ၁၂၃၁ ဗာႏ ဝါႏခေါင်ႏလောင်း(၉)နီꩻ ဗꩻလွေꩻ နေင်ႏ ၁၂၆၈ ဗာႏ ညစွဉ်ႏဒျာႏ နေင်ႏပေါင်ꩻ(၃၀)လွို၊ ခွန်အိုးထွူ ခွန်အိုးပိုခို ဒုတိယတဖြာꩻ ခွန်စိန်ႏနဝ်ꩻ အိုပ်ချုတ်လွေꩻယင်း တယ်ႏနေင်ႏ ၁၂၆၉ ဗာႏ ဗꩻနေင်ႏ ၁၂၈၆ ဗာႏ ညလွေꩻနေင်ႏပေါင်ꩻ (၁၇)နေင်ႏသွူ။ ခွန်စိန်ႏယို ထေင်းထမ်ႏလွေꩻပါ မျန်မာခမ်း စဲ့ꩻတပ်ထာꩻမာꩻ တယ်ႏခရိစ်နေင်ႏ ၁၉၂၅ ဗာႏ ဗꩻ ၁၉၁၈ ဗာႏတဲင် ခမ်းထီအစိုႏရ ဖေႏအပ်စွဉ်ႏ "တီတီအမ်"ဘွဲ့သွူ။
ခရိစ်နေင်ႏ ၁၉၂၄ ဗာႏ ခွန်စိန်ႏသီထွူ ခွန်စိန်ႏပိုခို ခွန်ကြည်နဝ်ꩻ အိုပ်ချုတ်လွေꩻယင်း တယ်ႏခရိစ်နေင်ႏ ၁၉၂၅ ဗာႏ ဗꩻ ၁၉၃၈ ဗာႏသွူ။ ခလားမိဉ်ꩻကတွင်ႏ ဝေင်ꩻနယ်ႏသီႏသဲင်ႏယိုခါခိန်ႏခါႏ အိုပ်ချုတ်ရေꩻနဝ်ꩻ အွဉ်ႏလွေꩻ ဗန်းယေန်ႏ၊ နောင်မွန်၊ သီႏသဲင်ႏ(သထွုံႏပေႏ) (၃)နယ်ႏသွူ။ တွိုႏအင်္ဂလိပ်ထွိုင်ႏအိုပ်ချုတ်စိုး ခရိစ်နေင်ႏ ၁၉၄၃ ဗာႏခိန်ႏခါႏ သီႏသဲင်ႏကို အွဉ်ဝင်ꩻတယ်ႏလူႏဖရာꩻတန်(ဖရာꩻကွုံꩻယိုခါခါ)တဲင် ကွဲးကွိုန်ꩻကွိုန်ꩻ မိဉ်ꩻလဲ့ကွဲးတန်တန်လွဉ်တွော့ꩻ ထွာခန်းဝေင်ꩻအရန်းနဝ်ꩻသွူ။ ခလားကထွာဝေင်ꩻအရန်းခိန်ႏနဝ်ꩻ သီႏသဲင်ႏ(သထွုံႏပေႏ)ယို အဝ်ႏဒျာႏစောက်ꩻဖားရွီႏခလ ဟံႏနယ်ႏအရန်းသွူ။ ခရိစ်နေင်ႏ ၁၉၅၉ ဗာႏ စောက်ꩻဖားဖုံႏ ထွိုင်ႏစွဉ်ꩻအာႏဏာႏထွူ အွဉ်ႏထွော့လွေꩻ ဝေင်ꩻနယ်ႏအရန်း တွမ်ႏတွိုက်နယ်ႏ(၁၃)နယ်ႏသွူ။ ဝေင်ꩻနယ်ႏသီႏသဲင်ႏယို မျန်မာခမ်း ခမ်းကိုရေꩻတွမ်ႏသာႏသနာႏဝွန်ႏတန်ဌာႏန လိတ်ကေႏညာႏအမုဲင် မွူးနီꩻ(၇-၇-၁၉၇၂)ပါ အမိန်းအလꩻ ဝေင်ꩻကို ရပ်ကွက်(၆)ရပ်ကွက်၊ အွိုင်ႏ(၁၃)အွိုင်ႏဖုံႏ ခြွဉ်းဗူႏဝင်ꩻတဲင် အွဉ်ႏထွော့တငါလွေꩻခန်းဒျာႏ ဝေင်ꩻနယ်ႏသီႏသဲင်ႏ အကျောင်ꩻ သေထွꩻဗာႏသွူဩ။[၂] [၃] [၄]