ပျူတွမ်ႏပအိုဝ်ႏ

"ပျူတွမ်ႏပအိုဝ်ႏ"

သမဲင်ꩻကရိုꩻနောဝ်ꩻ

အောဝ်ႏသ္မိတိ-သမ္မုတိကရိုꩻဒါႏ ငေါဝ်းပါဠိမူလကိုတရန်းတဲင် ထွာလွဉ် သမုတ်-သမုဲက်-သမဲင်ꩻကစဒါႏ အဟဲ့ꩻဟောင်ဖုံႏ ပေါႏလွဉ်အကျောင်ꩻ သမဲင်ꩻပညာႏသျင်ႏသီး ယူႏတွေꩻ့ခါꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ သမ္မုတိ-နဝ်ꩻ ဖေႏနွောင်ꩻအနက် သတိလꩻ-ယူႏလꩻအီခရာႏဖုံႏ ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ မဉ်ႏဒေါ့ꩻဗာႏယင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ သမဲင်ꩻကရိုꩻဒါႏငေါဝ်းယို အတိတ်ကာႏလကို ကထွာကကုဲင်လွဉ် အခရာႏဖုံႏအတာႏ ရေႏရောႏဒင်ႏခါꩻမတ်တန်ꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ခေတ်တဖြုံႏ လုဲင်ႏပြောင်ꩻလွဉ်နုဲင်းမုဲင်ꩻတဲ့ သမဲင်ꩻရဲန်ႏလဲ့ လုဲင်ႏပြောင်ꩻလွဉ်ဗာႏနောဝ်ꩻ ဓမ္မတာႏသဖော်ꩻဒျာႏသွူ။ လိုꩻမျိုꩻတမျိုꩻ အတိက်သမဲင်ꩻရဲန်ႏနောဝ်ꩻ အရေꩻတန်ငါႏထွူတကာႏတဝ်း အနာႏဂတ်တာႏ ကုဲင်ထွာလွဉ်ဒါႏ နုဲင်းမုဲင်ꩻကရိုꩻလဲ့ ရံꩻထွားရိက္ခေႏလꩻအီပါနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻမျိုꩻတမျိုꩻယို မဉ်ႏသေချာတဝ်း ဝွေꩻသီးသမဲင်ꩻနဝ်ꩻ ဗွိုန်ပီဒျာႏ လိုꩻကအွဉ်ႏဖေင်ꩻချာဒျာႏ ဝွေꩻအတိက်ဆꩻချာနုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် လိုꩻထုမ်ႏထွားချာ လိုꩻထုမ်ႏသောက်ချာ နီမွိုးဖြားဖါဖြားသီးနောဝ်ꩻ ပါꩻမုဲင်ꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ နီမွိုးဖြားဖါဖြားသီး ကတွူႏတရန်လွဉ်ဒါႏ ပျဿနာႏဖုံႏယို နီစိုးယို ဖေႏကစေသျင်ꩻနွောင်ꩻဒါႏ ဝွေꩻသီးကမာꩻလွဉ်ဒါႏ အမာႏဖုံႏနဝ်ꩻ နီနာꩻစိုးယို ဖေႏကမာႏထဲင်းမွိုန်းဒွုမ် ဖေႏကလꩻအီ နမ်းသွဉ်ခန်ꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ သမဲင်ꩻတွမ်ႏယေန်ႏငဲရေꩻယို အောဝ်ႏကပ်ꩻညီꩻလို့ဝင်ꩻတဲင် သမဲင်ꩻမဉ်ႏထိုꩻမားနောဝ်ꩻ ယေန်ႏငဲးရေꩻလဲ့ ထိုꩻမားဒါႏ၊ ယေန်ႏငဲရေꩻ မဉ်ႏထိုꩻမားလဲ့ သမဲင်ꩻပါ ထိုꩻမားဒါႏကရိုꩻနောဝ်ꩻ လိုႏသတိꩻပါလွဒျာႏ ပငါပရာꩻသွူ။ လိုꩻမျိုꩻတမျိုꩻ သမဲင်ꩻကိုကပါဒါႏ နဲင်ႏငံႏရေꩻ၊ လိုꩻမုရေꩻ၊ စဲ့ꩻရေꩻတွမ်ႏ ယေန်ႏငဲးရေꩻဆဲင်ႏရာꩻဖုံႏယို အဝ်ႏဒေါ့ꩻနယ်သေꩻခါꩻ အွိုးအတိက်ကာႏလကိုကာႏနဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်နောဝ်ꩻမꩻ အတိက်ကာႏလကို နီလိုꩻဖြား ကမာꩻထူႏထွူလဲဉ်းဒါႏ နဲင်ႏငံႏရေꩻ၊ စီꩻပွာꩻရေꩻ၊ စဲ့ꩻရေꩻ၊ ယေန်ႏငဲးရေꩻ ကစဒါႏဖုံႏယို ဟန်ႏနီꩻပစ္စုပ္ပန်ႏကာႏလကို ကအောဝ်ႏဒါႏ နီပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻဖုံႏ အောဝ်ႏလိုႏသေထွꩻလွသွူတကာႏတဝ်း လိုႏထုမ်ႏစောႏတနာႏ ဖောႏထန်ႏလွဒျာႏ ပငါပရာꩻသွူ။ နီမဉ်ႏစောႏတနာႏ ဖေါႏထန်ႏနွောင်ꩻတောဝ်း နီနာꩻအတိက်ကာႏလထာꩻမာꩻနောဝ်ꩻ ထွာအီဒါႏသမဲင်ꩻအဲဉ်ထောဝ်းလိုꩻမျိုꩻတွော့ꩻ တညတောဝ်းအခိန်ႏကာႏလကို နီလိုꩻမျိုꩻလဲ့ ကုဲင်းထိုꩻမားအီဒါႏနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ကတိုꩻတက်ထင်ႏတသွောင်းထွူလဲဉ်းဒါႏ၊ ခမ်းထီကလွိုင်ႏကွိုန်ꩻထွူလဲဉ်းဒါႏ လိုꩻမျိုꩻဖုံႏနောဝ်ꩻ မာꩻထူႏတဲမ်းထွူလဲဉ်း နဲင်ႏငံႏရေꩻ၊ စီꩻပွာꩻရေꩻ၊ လိုꩻမုꩻရေꩻ၊ စဲ့ꩻရေꩻ၊ ယေန်ႏငဲးရေꩻ၊ အုပ်ချုပ်ရေꩻဆဲင်ႏရာꩻသမဲင်ꩻလိတ်အုပ်လိတ်ရွေꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။

လိုꩻမျိုꩻအရွီးအခိုႏ

ထွားနေးလိုꩻသွီႏယာႏအရောင်ႏတွော့ꩻ မနုဿဗေဒပညာႏသျင်ႏသီး ကခွယ်ꩻခေါ်သေꩻခါꩻ အနယ်ꩻအလꩻ ကမ္ဘာႏလောင်းကို လိုꩻခွိုꩻနွယ်ႏတန်ဖုံႏနောဝ်ꩻ လိုꩻဗွာ၊ လိုꩻဖြေင်း၊ လိုꩻတနျာႏတွမ်ႏ လိုꩻတသီႏကရိုꩻနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏလစ်ꩻမျိုꩻနောဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻဗွာ လိုꩻခွိုꩻတန်နွယ်ႏကိုလဲ့ ခွယ်ꩻထန်ႏဖျင်ယင်း ဟမ်းမဲက်လိုꩻခွိုꩻ၊ ဆီးမဲက်လိုꩻခွိုꩻ၊ အရိယန်လိုꩻခွိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻဗွာခွိုꩻနွယ်ႏတန်ကိုနဝ်ꩻ ယေဘုယျသဘော်ꩻအလꩻ အီဂျစ်၊ လပ်ဗီးယန်း၊ ဖီနီသျန်၊ အဆီးရီးယန်း၊ ဘေဘီလိုနီးယန်း၊ ဟီးဘရူး ရဟူဒီ ဟိန္ဒူ၊ ပါသျန်၊ ဂရိ၊ အီတလီ၊ အင်္ဂလိပ်၊ ပျင်ႏသစ်၊ ဂျာမနီ၊ အာရပ်၊ အမေႏရိကန်ႏ၊ အရိယန် (ဘုရာꩻစိုး လိစ္ဆဝီႏလိုꩻမျိုꩻ၊ ရာႏဇဂျိုဟ်ႏခမ်းလိုꩻမျိုꩻဖုံႏ၊ သာဝတ္ထိခမ်းလိုꩻမျိုꩻဖုံႏကစဒါႏ)ဖုံႏယို လိုꩻဗွာလိုꩻခွိုꩻနွယ်ႏတန်ကို ပွာꩻထန်ႏလွဉ်နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ အာဖရိကတွိုက် အခေါဝ်ထာႏဝကို ကအဝ်ႏဒါႏ လိုꩻမျိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻ နီဂရိုးလိုꩻဖြေင်းခွိုꩻနွယ်ႏတန်တဲင် အမေႏရိကတွိုက်အခေါဝ်နောဝ် အခေါဝ်ထင်ꩻကို ကအောဝ်ႏဒါႏ ရဲက်အဲန်ဒီးယန်း လိုꩻမျိုꩻဖုံႏနောဝ်ꩻ လိုꩻတနျာႏခွိုꩻနွယ်ႏဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ အာရှတွိုက်အခေါဝ်ကွဉ်ႏကို ကအောဝ်ႏဒါႏ တိဗဲတ်၊ ခယ်ႏ၊ ဂျပန်၊ ကိုးရီးယား၊ ဗီယဲတ်နမ်၊ လောဝ်ꩻ၊ ထုဲင်ꩻတွမ်ႏ မန်းခမ်းကို ကအောဝ်ႏဒါႏလိုꩻမျိုꩻဖုံႏနောဝ်ꩻ လိုꩻတသီးခွိုꩻနွယ်ႏတန်ကို ကပွါꩻထန်ႏလွဉ်ဒါႏ လိုꩻမျိုꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ နီနာꩻပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻနောဝ်ꩻလဲ့ မွန်ဂိုခွိုꩻ လိုꩻတသီးနွယ်ႏတဲင် အောဝ်ႏစပ်ဆွိုင်ꩻလို့ဝင်ꩻတွမ်ႏ မွန်ဂိုလိုꩻမျိုꩻ တိဗဲတ်လိုꩻမျိုꩻ ခယ်ႏလိုꩻမျိုꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ ကမ္ဘာႏလောင်းကို ကအောဝ်ႏဒါႏ လိုꩻမျိုꩻယဟန်ႏနောဝ်ꩻ နေးတွမ်ႏဝွေꩻသီး ကဒေါ့ꩻဒါႏငေါဝ်းငွါ ဘာႏသာႏအလွောက်ꩻတွော့ꩻ ခွယ်ꩻခေါ်သေꩻခါꩻ လိုꩻမျိုꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ မန်းခမ်းတွမ်ႏ ခမ်းအသောင်အရင်ꩻကို ကအောဝ်ႏဒါႏ လိုꩻတသီးမွန်ဂိုခွိုꩻနွယ်ႏတန်ကိုနောဝ်ꩻ ခွယ်ꩻခေါ်သေꩻနေး ဝွေꩻသီးဘာႏသာႏငေါဝ်းငွါနောဝ်ꩻသွူ။ (၁) ဩစတြိုအေးရျားတစ် (Austro-asiatic)လိုꩻခွိုꩻနွယ်ႏ (၂) တီဗဲတ်တိုဘာမဲန်း (Tibeto-burman)လိုꩻခွိုꩻနွယ်ႏ (၃) ထုဲင်ꩻ (Thai)လိုꩻခွိုꩻနွယ်ႏ-နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ဩစတြိုအေးရျားတစ် လိုꩻခွိုꩻနွယ်ႏကိုနောဝ်ꩻ မဲင်ꩻ(ခမာစွိုꩻ-မဲင်ꩻ ကမ္ဘောဒီးယား၊ ဗီယဲတ်နမ်၊ လောဝ်ꩻ၊ ဝ၊ ပလဲꩻ၊ ခါတီ၊ အာနမ်)နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ အခေါဝ်တွို့ꩻ တိဗဲတ်တိုဘာမဲန်းခွိုꩻနွယ်ႏကိုနောဝ်ꩻ နာဂ၊ ချင်ꩻတွမ်ႏခင်ဖုံႏတဲင် အခေါဝ်ကွဉ်ႏ တိဗဲတ်တိုဘာမဲန်းခွိုꩻနွယ်ႏကိုနဝ်ꩻ မန်း၊ လီဆူး၊ စောက်ꩻတွမ်ႏအခွိုꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ ရခဲင်ႏ၊ ဓနု၊ ထာႏဝယ်၊ နောင်သား၊ ယောလိုꩻမျိုꩻဖုံႏနောဝ်ꩻ မန်းခွိုꩻနွယ်ႏဒျာႏတဲင် စောက်ꩻခွိုꩻနွယ်ႏကိုနောဝ်ꩻ စကော၊ ပိုး၊ ပကူး၊ ပအိုဝ်း၊ စောက်ꩻတနျာႏ၊ ပတောင်ႏ၊ ကယ်ခိုး၊ ကယ်ဗားဖုံႏ ပါသော့ꩻခါꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ထုဲင်ꩻခွိုꩻနွယ်ႏကရိုꩻနောဝ်ꩻ ဖြောဝ်ꩻ၊ ထုဲင်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏမွန်ဂိုခွိုꩻနွယ်ႏတန်ကပါဒါႏ စောက်ꩻခွိုꩻနွယ်ႏနုဲင်းနောဝ်ꩻအကျောင်ꩻ သမဲင်ꩻပညာႏသျင်ႏသီး ယူႏတွေꩻခါꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ဖေႏကဟဲ့ꩻထွိုက်ကဟဲ့ꩻသင်ꩻဗာႏ လိုꩻမျိုꩻတမျိုꩻနဝ်ꩻ သမဲင်ꩻခမ်ႏအောဝ်ႏဗာႏ၊ ဘာႏသာႏငေါဝ်းငွါ ဗွိုန်ပီဗာႏ၊ လိတ်လုဲင်ꩻယေန်ႏငဲးရေꩻ အောဝ်ႏဗာႏ၊ စီꩻပွာꩻရေꩻဘဝဗွိုန်ပီဗာႏ၊ လိုꩻဖြာꩻပေါင်ꩻအောဝ်ႏအာပသာႏဗာႏ၊ ပထဝီႏဟံႏနယ်ႏ တထွောင်းချင်ႏကို အုံညီꩻဗာႏလို့ဝင်ꩻ၊ ဟံႏနယ်ႏအကူအနားအောဝ်ႏဗာႏ-ကစဒါႏအင်္ဂါႏဖုံႏ ဗွေခူꩻမꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ လိုꩻတမျိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ နီနာꩻပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻနဝ်ꩻလဲ့ ဂုဏ်ႏအင်္ဂါႏနုဲင်းဆကီဖုံႏ အောဝ်ႏဗွေမဲဉ်ႏလဲဉ်းတဲင် ဟဲ့ꩻထွိုက်နွောင်ꩻလဲဉ်း လိုꩻမျိုꩻတမျိုꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။

ပျူတွမ်ႏပုဲင်အို

လိုꩻမျိုꩻတမျိုꩻယို ဖေႏကတဲမ်းနွောင်ꩻအီ သမဲင်ꩻရာႏဇဝင်ႏနဝ်ꩻ အောင်ႏနွောင်ꩻရေꩻသားဖုံႏဒျာႏအကျောင်ꩻ သမဲင်ꩻဆရာႏဖုံႏ ဒေါ့ꩻခါꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ အောင်ႏနွောင်ꩻရေꩻသား-ကရိုꩻနောဝ်ꩻ နဲင်ႏငံႏရေꩻအလꩻ ခွုမ်သဲန်ꩻလꩻခါꩻဝင်ꩻ၊ စဲ့ꩻရေꩻအလꩻ တွိုက်ꩻထူႏနွောင်ꩻ အောင်ႏပွယ်ꩻ၊ စီꩻပွါꩻရေꩻအလꩻ ဒို့ꩻတခြို့နွောင်ꩻတွမ်ႏ အဆုဲင်ꩻသွတ်ꩻယို ယေန်ႏငဲရေꩻအလꩻ မျောႏနွောင်ꩻခါꩻ ဝင်ꩻလိုꩻမျိုꩻနောဝ်ꩻ တဲမ်းမုဲင်ဒင်ႏနွောင်ꩻအီ သမဲင်ႏရာႏဇဝင်ႏ ဒေါ့ꩻရိုꩻဗာႏနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻမျိုꩻတမျိုꩻ ဖေႏကတဉ်ႏခွေါင်လꩻအီနောဝ်ꩻ ခင်ႏမွဉ်နုဲင်းဆကီဖုံႏ မဉ်ႏအောဝ်ႏမꩻ မဉ်ႏထုမ်ႏသောက်ချာ နီသမဲင်ꩻရာႏဇဝင်ႏနောဝ်ꩻ ကုဲင်းလꩻနွောင်ꩻအီချာ နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ တယ်ႏ(၁၁)ရျာꩻဗူႏ မာꩻလွဉ်ယို နီနာꩻပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻဖုံႏနောဝ်ꩻ ခမ်းအဲဉ်ထောဝ်း၊ ထီအဲဉ်ထောဝ်းတွော့ꩻ ဘဝအုံတဲင်နွောင်ꩻရေꩻတွက်တာႏ အောဝ်ႏတွူႏတရန်ဗာႏသေႏသေႏတဲင် တဲမ်းဒင်ႏနွောင်ꩻခါꩻတောဝ်း စွိုးခွိုꩻသမဲင်ꩻတဉ်ႏတဉ်ႏခွေါင်ခွေါင်နုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ကလဲဉ်းခိုႏချာ မဟာမစာႏ လိုꩻမျိုꩻတမျိုꩻအနေႏ ကထင်ႏသျာꩻလွဉ်ဒါႏ "ပျူ"လိုꩻမျိုꩻနောဝ်ꩻ ကွပ်ပွိုးတတဲမ်းဒင်ႏနွောင်ꩻခါꩻတောဝ်း သမဲင်ꩻရာႏဇဝင်ႏတဲင် ဟန်ႏနီꩻ လိုꩻရုပ်ပွိုင်အလꩻ ကမ္ဘာႏလောင်းကို အဲဉ်ထောဝ်းဒွုမ်နောဝ်ꩻသွူ။ "ပျူ"လိုꩻမျိုꩻ အခွိုꩻအနွယ်ႏဖုံႏနောဝ်ꩻ ပွိုင်းလဲင်ႏတယ်ႏဆို့ꩻနွောင်ꩻခါꩻတွမ်ႏ ဗိဿနိုး၊ ဟန်လဲန်း၊ သရေခေတ္တရာ၊ သုဝဏ္ဏဘူမိ၊ တကောင်းခူꩻဝေင်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻကနွို့လွဉ်မန်းခမ်းကိုနောဝ်ꩻ "ပျူ"လိုꩻမျိုꩻယို နွို့လွဉ်ရီးရီးလွိုဝင်ꩻအကျောင်ꩻ သမဲင်ꩻပညာႏသျင်ႏသီး အွဉ်ႏထွော့သေꩻခါꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ အေဒီရျာꩻဗူႏ(၁)ဗာႏကို တယ်ႏဆို့ꩻသေꩻခါꩻထွူလဲဉ်း ဗိဿနိုးခူꩻဝေင်ꩻတဲင် အေဒီ (၃)ရျာꩻဗူႏကို တယ်ႏဆို့ꩻခါꩻလဲဉ်း သရေခေတ္တရာႏခူꩻဝေင်ꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ကွဲကားတွော့ꩻ ဘီစီ-၆၀၀ (ခါးလားခရစ်တောႏကပေါႏ)ကိုနောဝ်ꩻ "ပျူ"လိုꩻမျိုꩻဖုံႏ တယ်ႏဆို့ꩻသေꩻခါꩻလဲဉ်း သုဝဏ္ဏဘူမိခမ်းအကျောင်ꩻ "မီခါရော်လီ"ကတဲမ်းဒါႏ (The PAOH People)လိတ်အုပ်ကို ရိုꩻခါꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ အေဒီ (ခရစ်ပေါႏထွူ) ၉၆၄-ဗာႏနေင်ႏ၊ ခယ်ႏခမ်းခွန်ဆက် 'တန်'သမဲင်ꩻလီꩻကို အေဒီ ၉၆၄-နေင်ႏမာꩻချာကို ခယ်ႏခမ်းတွမ်ႏ'ပျူခမ်း'အောဝ်ႏဖြေꩻစာကူꩻကားလဲဉ်းအကျောင်ꩻ ဖေါႏနယ်ခါꩻနောဝ်ꩻသွူ။ အေဒီ (၂၅-ဗꩻတွိုႏ၂၂၀)ကို ခယ်ႏခမ်းနောဝ်ꩻ တယ်ႏဆို့ꩻဖွဲ့ဗူႏထွူလဲဉ်း 'ယုန်ချန်အုပ်ချုပ်ရေꩻ'တဲင် ယုန်ချန်အုပ်ရေꩻဟံႏနယ်ႏဆꩻနောဝ် လီပေါင်ꩻ (၂၀၀၀)ကို ပျူခမ်းအောဝ်ႏလဲဉ်းအကျောင်ꩻ၊ ပျူခမ်းဖုံႏနောဝ်ꩻ ကဲန်လဲန်း၊ သရေခေတ္တရာ၊ ဗိဿနိုးခမ်းဖုံႏနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ "ကဲန်လဲန်း"ကရိုꩻဒါႏ ခယ်ႏငေါဝ်းနဝ်ꩻ ကဲန်း-ခံꩻ၊ လဲန်း-ဟံႏ၊ နယ်ႏခံꩻထန်ႏဒေႏသ၊ ပါဠိအဟဲ့ꩻအဟောင် သုဝဏ္ဏဘူမိနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ခယ်ႏခမ်း 'တန်'ခွန်ဆက်စိုးကို ကတဲမ်းထွူလဲဉ်းဒါႏ 'သျဉ်တန်ရှု'ရာႏဇာႏဝင်ႏတသာ အေဒီ(၉၁၈-၉၀၇)လိတ်အုပ်ကို (ပုဲင်အိုခမ်းတဝ်းလဲ့ပျူခမ်း)နဝ်ꩻ ပွိုင်းလဲင်ႏစခါ ဝွေꩻသီးခယ်ႏခမ်းရာႏဇဝင်ႏကို ဟဲ့ꩻဟောင်"ချူပေါ"အကျောင်ꩻရိုꩻခါꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻမꩻ ပျူခမ်းသုဝဏ္ဏဘူမိနောဝ်ꩻ ပွိုင်းလဲင်ႏခယ်ႏသီးဟဲ့ꩻဟောင် "ပျူခမ်း၊ ကဲန်းလဲန်းခမ်း၊ ပုဲင်အိုခမ်း၊ ကျူပေါ(ချူပေါ)ခမ်း"အကျောင်ꩻ သေထွꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ပျူတွမ်ႏပုဲင်အိုယို တမျိုꩻချင်ႏဒျာႏအကျောင်ꩻ "သျဉ်တန်ရှု"ခယ်ႏရာႏဇဝင်ႏ လိတ်အုပ်တသာကို ဖေါႏနယ်သေꩻခါꩻလဲဉ်း အတဉ်ႏအခွေါင်တဗာႏတဲင် ပုဲင်အိုလိုꩻမျိုꩻနဝ်ꩻ ဟန်ႏနီꩻယို ဟဲ့ꩻဖန်နုဲင်းမုဲင်ꩻ? နီသွဉ်းသီးခွိုꩻပအိုဝ်ႏသမဲင်ꩻ ပညာႏသျင်ႏသီး လိုႏဖေါႏထန်ႏတဲမ်းလွလဲဉ်းဒျာႏသွူ။ လယ်တီဦးလှတင် ကတဲမ်းဒါႏ "ရွှေစာရံဘုရားသမိုင်း"ကိုနောဝ်ꩻ ပအိုဝ်ႏယို ပွိုင်းလဲင်ႏဟဲ့ꩻဟောင် "ပေါႏအူ-ပအူ-ပအု"နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ မဉ်ႏဖဲက်ꩻဒျာႏတွမ်ႏပုဲင်အိုကရိုꩻလဲ့ ပေါႏအူ၊ ပအူ၊ ပအု၊ ပုဲင်အို၊ ပအိုဝ်ႏနုဲင်းယိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏတလောႏဟဝ်ဒျာႏလွဝင်ꩻ၊ အဝ်ႏသေန်ႏလျောႏဒျာႏလွဝင်ꩻအကျောင်ꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။

ပျူတွမ်ႏပအိုဝ်ႏ

သက္ကဋဘာႏသာႏအဟဲ့ꩻအဟောင် "သုဝရ်ဏကုဍျ"နောဝ်ꩻ တွမ်ႏပအိုဝ်ႏပါဠိဘာႏသာႏ အဟဲ့ꩻအဟောင် "သုဝဏ္ဏဘူမိ"ယို တွမ်ႏခယ်ႏငေါဝ်း "ကဲန်လဲန်း"ဖုံႏနောဝ်ꩻ ပွိုင်းလဲင်ႏစခါ အဟဲ့ꩻအဟောင်ဖုံႏဒျာႏတဲင် ဟန်ႏနီအဟဲ့ꩻအဟောင် "သထွုံႏ"နောဝ်ꩻ တမျိုꩻချင်ꩻဒျာႏနောဝ်ꩻသွူ။ ဗွေႏဗွန်ပင်စုံကတဲမ်းဒါႏ "သုဝဏ္ဏပကာႏသနီႏကျမ်ꩻ"ယိုလဲ့သင်၊ လယ်တီဦးလှတင်ကတဲမ်းဒါႏ "ရွှေစာရံဘုရားသမိုင်း"ကိုလဲ့သင် သုဝဏ္ဏဘူမိခမ်းကို ကလွူးဖွါꩻလွဉ်ဒါႏ ခွန်သူရိစန္တာႏနောဝ်ꩻ ပေါႏအူ၊ ပအု၊ ပအူ၊ တောင်သူ၊ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻဒျာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ရီးလဲဉ်းခွန်သူရိယစန္တာႏနောဝ်ꩻလဲ့ နုဲင်းနောဝ်ꩻနေနေကရိုꩻနောဝ်ꩻ သေထွꩻဗာႏသွူ။ ဦးဘသန်း ကတဲမ်းဒါႏ "မြန်မာရာဇဝင်"လိတ်အုပ်ကိုလဲ့ "ဆာဂျွန်ဒင်း"အလိုႏနောဝ်ꩻ ခါးလားမဲင်ꩻလိုꩻမျိုꩻဖုံႏ ကအုပ်ချုပ်သထွုံႏခမ်းယို တွိုက်ꩻထန်ႏရီးဗာႏဒွိုန်းက ပေါႏအူ၊ ပအု၊ ပအူ၊ တောင်သူ၊ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻဖုံႏအကျောင်ꩻ သေထွꩻဗာႏနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ပအူ(ဟဲ့ꩻ)ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻနောဝ်ꩻ ခါးလားဗုဒ္ဓဂေါတမကပွင်ꩻ၊ ခါးလားခရစ်တောႏကပေါႏ ဘီစီ(၆၀၀)ဗူႏနဝ်ꩻကိုကာႏ တယ်ႏဆို့ꩻရီးသေꩻလဲဉ်း ခူꩻဝေင်ꩻအကျောင်ꩻ "ဝီလီယန်ဒန်းဟဲတ်ကဲစ်"ကတဲမ်းဒါႏ (The PaOh on tha Shan Stater)လိတ်အုပ်အလꩻ သေထွꩻဗာႏနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ MiKaRally-ကတဲမ်းဒါႏ PaOh Peple လိတ်အုပ်ကိုနဝ်ꩻ တယ်ႏဘီစီ (၄၄၃-ဗꩻတွိုႏ ၉၅)အယံတွင်ꩻ) စောက်ꩻပိုးလိုꩻမျိုꩻ တယ်ႏခူꩻဝေင်ꩻ ကုလာꩻဟဲ့ꩻ "သရီခေတ္တရာ"စောက်ꩻဟဲ့ꩻ"ပိုးဝေး"(ပိုးဝေင်ꩻ)အကျောင်ꩻ ကွယ်ႏတွော့ꩻ ခွန်စောက်ꩻ "ပိုး"လိုꩻမျိုꩻ အဆုဲင်ꩻသွတ်ꩻယို ထွို့ꩻဗူႏရေꩻတွမ်ႏ အုပ်ချုပ်ရေꩻဟောဝ်တောဝ်းတဲင် ဝွေꩻသီး"ပိုး"လိုꩻမျိုꩻကိုကပါဒါႏ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻဖုံႏနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏစောက်ꩻကို ဖထန်ႏခေါ်ထွူတွော့ꩻ လွေꩻတယ်ႏဆို့ꩻတသာယင်း "ပျူ"ခူꩻဝေင်ꩻအကျောင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ဝေင်ꩻတသာနောဝ်ꩻ အဝ်ႏစစ်တောင်းကျိုခြောင်ကိုတဲင် အဝ်ႏဝေင်ꩻတောင်ႏအူဆꩻနောဝ် မဲင်ႏ(၄၀)ရပ်ကိုအကျောင်ꩻ တဲမ်းသေꩻခါꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ "သိပ္ပံစိုးရင်"ကတဲမ်းဒါႏ "မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှုသမိုင်း"ကိုနောဝ်ꩻ ပျူလိုꩻမျိုꩻဖုံႏ ကလꩻထူႏခါꩻလိတ်လုဲင်ꩻနောဝ်ꩻ တွမ်ႏမဲင်ꩻလိုꩻမျိုꩻဖုံႏ လꩻဗွိုန်ပီဝင်ꩻတခေတ်ချင်ႏကို ရိုꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻတဲင် မဲင်ꩻလိုꩻမျိုꩻယို အီႏတထွာနွောင်ꩻတောဝ်း ပျူလိုꩻမျိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ ပျူလိတ်လုဲင်ꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏအိန္ဒြိယခမ်း "ဂိုအားနယ်ႏ"(ပွိုင်းလဲင်ႏဟဲ့ꩻ ဝါနသသီနယ်ႏ)တွမ်ႏ "ပါလလိုꩻမျိုꩻ ဝေင်ꩻကန်ချီ"အရပ်ကိုလꩻလွဉ် ရိုꩻသေꩻခါꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ပျူလိတ်လုဲင်ꩻနဝ်ꩻ "မဒရပ်နယ်ႏ"ထျꩻ ကအဝ်ႏဒါႏ "ကွန်ဂျီဗားရန်း"အဟဲ့ꩻအဟောင် "ကဒမ္ဗ"တဝ်းလဲ့ "ပါလဝ"အရပ်ကို ရလွဉ်အကျောင်ꩻ ရိုꩻသေꩻခါꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ပျူလိတ်လုဲင်ꩻယို ငေါဝ်းထင်ႏလင်ꩻ ဖွိုႏထိုအာငါႏအကျောင်ꩻ "သိပ္ပံ-စိုးရင်"လိတ်အုပ်ကို ရိုꩻခါꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ပျူလိုꩻမျိုꩻ တူႏရိယာႏဖုံႏနဝ်ꩻ မာꩻဒပ်ꩻနေးတဖြွီꩻကဲဉ်းအာအာတဲင် အဗုတ်-အခြုံကနဝ်ꩻ မာꩻနေးဆင်စွယ်ႏ၊ ဝါႏဗုတ်ꩻ၊ သေင်ႏ၊၊ တဖြို့ꩻဖုံႏသွူ။ ပျူငေါဝ်းယို ကွပ်ပွိုးထင်ႏလင်ꩻဖွိုႏထို အာငါႏတွော့ꩻ ငေါဝ်းသင်ႏတမျိုꩻယို အဓိပ္ပါယ်ႏလဲ့ အဝ်ႏတမျိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ ပျူလိုꩻမျိုꩻဖုံႏ ကနွို့လွဉ်မန်းခမ်းနဝ်ꩻ နွို့ရီးလဲဉ်း လိုꩻမျိုꩻလောင်ႏလင်တဲင် ဝွေꩻသီးတွမ်ႏ ဖူးဝေးမန်းလိုꩻမျိုꩻ ဆွိုက်ဆံႏရေꩻ၊ ကူꩻကားဖြေꩻစာရေꩻ အဝ်ႏဒျာႏအကျောင်ꩻ-ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် ဖူးဝေးမန်း လိုꩻမျိုꩻနဝ်ꩻလဲ့ တွမ်ႏပျူလိုꩻမျိုꩻယို တမျိုꩻချင်ႏအီႏတမွေးတဝ်းနဝ်ꩻသွူ။ ဟန်ႏနီꩻ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻ ငေါဝ်းထင်ႏလင်ꩻဖွိုႏထို အောဝ်ႏ(၆)မျိုꩻ၊ ငေါဝ်းသင်ႏတမျိုꩻရိုꩻလဲ့ အဓိပ္ပါယ်ႏအယူအဆ တမျိုꩻခေါ်ဒျာႏနောဝ်ꩻသွူ။ ပျူလိုꩻမျိုꩻ ငေါဝ်းထင်ႏလင်ꩻနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏ(၈)မျိုꩻတဲင် ပျူတွမ်ႏပအိုဝ်ႏလိုꩻနဝ်ꩻ ခြꩻဗော့ꩻလဲဉ်းဝင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ကွယ်ႏကာႏတွော့ꩻ ခွန်ရာမကတဲမ်းဒါႏ "ပအိုဝ်းစာပေသမိုင်း အမှတ်(၁)"ကိုနောဝ်ꩻ ပအိုဝ်ႏငေါဝ်း အဝ်ႏ(၈)မျိုꩻအကျောင်ꩻ နေးတွမ်ႏအစွဲအကမ်း အဝ်ႏဖေါႏနယ်နုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့ အဝ်ႏထီႏဗာႏသွူ။ ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻစွစ်ꩻလီတာႏ ဗဟိုႏသံႏဃာႏစွိုꩻဥက္ကဋ္ဌ ဗွေႏစင်ꩻတန်ကောဝိဒ ကမာꩻသေꩻသုတေသနအလꩻ ပအိုဝ်ႏငေါဝ်းထင်ႏလင်ꩻဖွိုႏထို အဝ်ႏ(၈)မျိုꩻနဝ်ꩻလဲ့ ဗဟုသုတအနေႏ အွဉ်ႏနယ်စံꩻဗာႏနုဲင်းဆꩻလယိုသွူ။ ထ - (ထပေႏ) ထꩻ - (ပါꩻနောဝ်ꩻထꩻ) ထး - (ပါဠိမာႏဂဓး) ထႏ - (ထႏခွမ်ꩻလာꩻ) ယို(၄)ဖြုံႏနောဝ်ꩻ အုံဒေါင်နေး ရဿသရ။ ထာ - (တထာ) ထာꩻ - (ထာꩻမာꩻဟောဝ်) ထား - (ထားမေႏ) ထာႏ - (သဒ္ဓါႏ-ထာႏ) ယို(၄)ဖြုံႏနောဝ်ꩻ အုံဒေါင်နေး ဒီဃသရနဝ်ꩻသွူ။ နီနာꩻခွိုꩻပအိုဝ်ႏသီးသမဲင်ꩻယို ဗꩻတွိုႏလွဉ်ဟန်ႏနီꩻ အစဲင်းအနဲင်းတဗာႏ တဲမ်းထွို့ꩻအွဉ်ႏထွော့နွောင်ꩻတဝ်းဒွိုန်းဒျာႏ၊ သမဲင်ꩻတွမ်ႏယေန်ႏငဲးရေꩻယို တမျိုꩻတွမ်ႏတမျိုꩻ အောဝ်ႏအုံဒေါင်စွဲကမ်းဒျာႏလို့ဝင်ꩻအကျောင်ꩻ ရွမ်ဖြုဲင်ꩻအစကို ဖေႏသတိꩻသေꩻခါꩻလဲဉ်းဒျာႏသွူ။ ပျူတွမ်ႏပအိုဝ်ႏယို အရောင်ႏအောဝ်ႏဆဲစ်ꩻလူးလဲဉ်းလို့ဝင်ꩻတဲင် မဉ်ႏထုမ်ႏစောႏတနာႏချာ ပျူတွမ်ႏပအိုဝ်ႏသမဲင်ꩻ တစွိုးစွိုးနောဝ်ꩻ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻတာႏ အကျိုꩻသွုပ်ဆꩻချာဖုံႏ အီႏလꩻထူႏနွောင်ꩻအာငါႏကရိုꩻနောဝ်ꩻ တဲမ်းလိတ်သား အောဝ်ႏယွုမ်းအံႏသေꩻခါꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်နောဝ်ꩻမꩻ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻဘာႏသာႏငေါဝ်းငွါ ကသင်ႏထင်ႏလွဉ်ဒါႏ ငေါဝ်းဖွိုႏထို(၈)မျိုꩻယို ဖေႏကလꩻထူႏနွောင်ꩻချာအီတွက် လိုꩻကျောင်ꩻ-လိုꩻလမ်း သမဲင်ꩻပညာႏသျင်ႏသီးဖုံႏ အွဉ်ႏနေးအထွူႏအတွုမ်တွော့ꩻ လိုႏထုမ်ႏစောႏတနာႏမာꩻထူႏလွေꩻ သုတေသနကရိုꩻနောဝ်ꩻ တမာသောင်ႏသာလွေꩻဗာႏ တခွိုင်းယိုနောဝ်ꩻသွူ။