ဖြားတန်

ဖြားတန်

ကမ္ဘာႏလောင်းယိုခါ ခမ်းပေါင်ꩻအဝ်ႏ(၁၈၀)လွိုအကို ခမ်းတခမ်းယို လိုꩻမျိုꩻပေါင်ꩻအဝ်ႏသော့ꩻနေး အဆီအရျာꩻသွူ၊ နီမန်းခမ်းကိုယို လိုꩻမျိုꩻပေါင်ꩻ အ၀်ႏ(၁၃၅)ရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ ခမ်းတခမ်းကိုယို ကွပ်စွဉ်ႏလိုꩻမျိုꩻပေါင်ꩻ အဝ်ႏသော့ꩻအာ၊ လိုꩻမျိုꩻတမျိုꩻတွမ်ႏတမျိုꩻယို လိတ်လုဲင်ꩻ၊ ငေါဝ်းငွါ၊ ကွဉ်ကꩻ၊ အံႏအွꩻ၊ အုံအဝ်ႏ၊ ဓလေ့ꩻထွုံႏစံႏဖုံႏယို ဗွိုန်ပီတောဝ်းလွဝင်ꩻဖုံႏသွူ။ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ ခမ်းရင်ꩻသားလိုꩻမျိုꩻတမျိုꩻကထွာဒါႏ နီသွဉ်းသီးပအိုဝ်ႏယိုလဲ့ လိတ်လုဲင်ꩻ၊ ငေါဝ်းငွါ၊ ကွဉ်ကꩻ၊ အံႏအွꩻ၊ အုံအောဝ်ႏ၊ ဓလေ့ꩻထွုံႏစံႏဖုံႏ အဝ်ႏဒျာႏခေါ်ခေါ်၊ တဗွိုန်ပီဝင်းခမ်းရင်ꩻသား အလောင်ႏအလင်ဖုံႏသွူ။

နီပအိုဝ်ႏငဝ်းငွါကို ကအဝ်ႏပါသော့ꩻဒါႏ "ဖြားတန်"ကရိုꩻဒါႏ ငဝ်းငွါယိုအလောင်း ခွေသွဉ်းသꩻအဝ်ႏဝွို့ညငါႏလဲဉ်း ၊ ငေါဝ်းငွါယိုနဝ်ꩻ အတဲႏလွဉ်အွိုးမုဲင်ꩻ၊ ပွိုးထာꩻမုဲင်ꩻအပေါႏလွဉ်ကရိုꩻနဝ်ꩻ ခွေသွဉ်းထောင်စောႏတနာႏထွားသွူ။ အရီးသွတ်ꩻ ခွေသွဉ်းမော့ꩻခွဲးဗာႏတွမ်ႏ ဖါဖြားတန်ကောင်ခယ်ႏ (ကျောင်ꩻတိယွုံꩻ)ပိုခို ဖါဖြားဆရာႏယုဲင်းသွူ။ ဝွေꩻဗွေႏကခြုဲင်းနယ်ခွေသွဉ်းနဝ်ꩻ "မော့ꩻလဲင်ႏခါ ဖြားတန်ကောင်ခဲႏသီး ထကွိုင်ႏတောႏလန်ႏဒါႏ ပဒေႏသရာဇ်စနစ်နဝ်ꩻ ဝွေꩻသီးအုံတူႏအုံတေ့ꩻ အုံတေစ်ꩻဗာႏထာꩻတခြာကို၊ ငမ်းငါႏဝင်ꩻသေငါꩻအာသွူ၊ ဝွေꩻဖြားအလောင်း အာႏဏာႏပွိုင်ႏသား အစိုႏရသီး ထေခါꩻဝရမ်းလဲ့ သမ်းအဝ်ႏသွူ၊ ဝရမ်းအလꩻတဲ့နဝ်ꩻ၊ လိုꩻတသဉ်အလောင်ႏအလင်တဲ့နဝ်ꩻ လိုꩻတဟဝ်တဝ်း မီႏထီႏမီႏမော့ꩻခွဲစိန်ႏစွော့ꩻတဲ့နဝ်ꩻ ဖေႏကတွမ်ႏသေငါꩻထွꩻပုဲင်ႏ ဖါဖြားတဲင် ပိုလီꩻဒုံကိုသီး ဖန်တူႏတူႏတေ့ꩻတေ့ꩻ၊ ဟဲ့ꩻတူႏတူႏတေ့ꩻတေ့ꩻခန်း ဝွေꩻဗွေႏမဉ်ꩻ"ဖြားတန်"နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ အဝ်ႏနဝ်ꩻမꩻ တွင်ႏတငါငါ၊ ဟဲ့ꩻတငါငါခန်း "ဖြားတန်ကောင်ခဲႏ"အရိုꩻပီးနဝ်ꩻသွူ။

ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏ မဉ်ꩻတူႏတေ့ꩻယို ခွေသွဉ်းထီႏဖိုဗာႏထဲင်း တထွောင်းနဝ်ꩻ ဝေင်ꩻနယ်ႏဟိုပုံꩻ၊ မုဲင်းကောင်ရပ်၊ ကျောင်ꩻနမ်းဟုတ်ကို ကအဝ်ႏပျꩻနယ်ဒါႏ ပအိုဝ်ႏစွိုးခွိုꩻ ခြွိုင်ႏခြိုꩻကွဉ်ကꩻ ဓလေ့ꩻထွုံꩻစံႏ အဒုံႏအအူ ကူစွိုးကူမျိုꩻဖုံႏအကို အဝ်ႏတဲမ်းခါꩻ "ကျောင်ꩻပညာႏ"အတခြိုꩻ ရိုꩻပီးနဝ်ꩻသွူ။ ဝွေꩻဗွေႏသီး ကအွဉ်ႏပျꩻနယ် တခြိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ဖြားဗွာလှဖေ ဆဲင်ꩻခွမ်ꩻလာꩻ၊ မဲ့မန်ႏ၊ အိမ်ႏမြောင်ႏ၊ ကလောင်-စားနဝ်ꩻဖုံႏသွူ။ ဖြားဗွာဦးလှဖေအမဉ်ꩻနဝ်ꩻ နီသွဉ်းသီးကသေထွꩻ ကဟွိုန်ထွꩻနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ"ဖြားဗွာဦးလှဖေ"စွိုးနဝ်ꩻလွုမ်ꩻသွူ။ ကျောင်ꩻပညာႏကရိုꩻနဝ်ꩻ ဟွိုန်ဗာႏဖိုတဝ်းတစိꩻစိꩻ၊ ဟွိုန်ဗာႏဖိုတဝ်းလာꩻလာꩻသွူ၊ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ ခွေသွဉ်းအတာႏနဝ်ꩻ ထူꩻဆန်ꩻငါႏသွူ၊ ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏ ကတဲမ်းခါꩻဗာႏ ကျောင်ꩻပညာႏအကျောင်ꩻခရာႏယို သꩻကိုမဲဉ်သေ စဲင်း၊ မဲဉ်သေဖြောင်ငါႏသွူ၊ ပွိုးနဝ်ꩻမꩻ ဟဲ့ꩻသွꩻ နက်လွေꩻထေ့စွဉ်ႏ ဗွေႏဗွန်ဦးဉာဏ၊ ကျောင်ꩻအောင်မင်္ဂလာႏ၊ ဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻထျꩻသွူ။ ဗွေႏဗွန်ဦးဉာဏ အဲဉ်ထောဝ်းကျောင်ꩻတဲင် မော့ꩻခွဲဗာႏတောဝ်းသွူ၊ ကွဲတွော့ꩻ ခွေသွဉ်းကမဲဉ်ဒါႏ ကျောင်ꩻပညာႏအမဉ်ꩻခရာႏယို ခွေသွဉ်းသွꩻလဲ့ သံးအဝ်ႏသေထွꩻတဲင် ဝွေꩻခြုဲင်းနယ်ဖေႏခွေသွဉ်းနုဲင်းယိုသွူ။

"ကျောင်ꩻပညာႏ"ကရိုꩻနောဝ်ꩻ ဖြားဗွာဦးလှဖေ အမဉ်ꩻတူႏတေ့ꩻတဲ့ဩ၊ ကဖန်မဉ်ꩻတူႏတေ့ꩻနဝ်ꩻ ဝွေꩻဗွေႏလဲ့အဝ်ႏပါ၊ ဝွေꩻဗွေႏနမ်းတာႏ မဉ်ꩻတူꩻတေ့ꩻတဲ့အဝ်ႏ-ဒေါ့ꩻနယ်ခွေသွဉ်းစွိုးနဝ်ꩻသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ ခုဲင်ႏဟွိုန်ဗာႏတဝ်း ဗွေႏဗွန်ဉီးဉာဏ်ငဝ်းတဲင် ခွေသွဉ်းသꩻကို ယွုမ်းအံႏကေႏနပ်မု အဲဉ်ထဝ်းဒွိုန်းသွူ၊ တွိုႏဆုဲင်ꩻ ခွေသွဉ်းထင်ႏထေ့ယင်း ဗွေႏဗွန်ဦးဉာဏ၊ ကျောင်ꩻအောင်မင်္ဂလာတွော့ꩻ ဗွေႏဗွန်ခြုဲင်းနယ်ယင်းခန်းခွေသွဉ်းနုဲင်းယိုသွူ။ "ကျောင်ꩻပညာႏ"ကရိုꩻနဝ်ꩻ ဖြားဗွာဦးလှဖေ အမဉ်ꩻတူႏတေ့ꩻဒျာႏ၊ အမဉ်ꩻတူႏတေ့ꩻယိုနောဝ်ꩻ ဝွေꩻသီးစွုမ်ꩻစွိုꩻ ဒုတိယတောႏလန်ႏရေꩻ ကထွိုင်ႏထွာနီခေါဝ်၊ ဖဲ့ꩻတွို့ꩻဖဲ့ꩻကွဉ်ႏထွူမꩻ ဖန်တူႏတေ့ꩻဗာႏ ဖြားဗွာဦးလှဖေမဉ်ꩻ "ကျောင်ꩻပညာႏ"နုဲင်းနဝ်ꩻဒျာႏ"။ ထွိုင်ႏဟွိုန်ခန်း ဗွေႏဗွန်ဦးဉာဏငဝ်းနုဲင်းယိုမꩻ "ဖြားတန်"ကရိုꩻဒါႏ ပအိုဝ်ႏငဝ်းယိုနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏမဉ်ꩻတူႏတေ့ꩻအကျောင်ꩻ စဲင်းစဲ့ခန်းသွူ။ ဖြားတန်ကရိုꩻဒါႏ မဉ်ꩻတူႏတေ့ꩻယို ကထွိုင်ႏညတဲင်ခါ နီပအိုဝ်ႏစွိုးခွိုꩻအလောင်း ထွာတော ဂုဏ်ပုဒ်ဝိသေသအမဉ်ꩻတဗာႏသွူ။

ပအိုဝ်ႏစွိုးခွိုꩻ ကတောႏလန်ႏဒါႏ ပဒေႏသရာဇ်စနစ်နဝ်ꩻ ပထမတောႏလန်ႏရေꩻကို အွဉ်ငါသားယို အမဉ်ꩻကတွင်ႏလွေꩻဒါႏ ဖြားတန်နဝ်ꩻ အောဝ်ႏဝင်ꩻသူလွုမ်ꩻ၊ လွိုအလင်ဖုံႏနဝ်ꩻ ထွာဗော့ꩻဒျာႏ-ဦး၊ ဆရာႏ၊ ဟေင်၊ အမတ်စွိုးနဝ်ꩻဖုံႏသွူ။ "ဖြားတန်"မဉ်ꩻကတွင်ႏဒါႏ ဝွေꩻဗွေႏဖြားသီးဝင်ꩻသူနောဝ်ꩻ-

• (၁) ဖြားတန်ကောင်ခယ်ႏ (ကျောင်ꩻတိယွုံꩻ)
• (၂) ဖြားတန်နမ်းဩ (ကျောင်ꩻကုန္န)
• (၃) ဖြားတန်ကောင်ပြုဲင် (ကျောင်ꩻဝါႏရ)
• (၄) ဖြားတန်နားဆီးသောက် (ကျောင်ꩻဗုတ်)
• (၅) ဖြားတန်ဆဲလင် (ကျောင်ꩻချိန်းလွယ်)
• (၆) ဖြားတန်လွယ်ဝိုႏယံ (ကျောင်ꩻသုနန္တာႏ) ဝွေꩻသီးယိုဖုံႏသွူ။

ပဒေႏသရာဇ်စနစ် တောႏလန်ႏရေꩻ (ပထမတောႏလန်ႏရေꩻ)ယို ကထွိုင်ႏတွိုႏ ခရာဇ်နေင်ႏ ၁၉၅၈-ဗာႏနဝ်ꩻ မာꩻလွေꩻ စူခွုမ်တွမ်ႏညိမ်ꩻခွꩻရေꩻ လုဲင်ႏလွဝင်ꩻနဝ်ꩻသွူ၊ တဲႏနဝ်ꩻမာꩻငါ ဖြားတန်သီးဖုံႏ အုံအဝ်ႏထင်ႏသျာꩻဗာႏခန်းထာꩻသွူ။

စူခွုမ်တွမ်ႏညိမ်ꩻချမ်ꩻရေꩻ လုဲင်ႏလွဝင်ꩻကထွိုင်ႏထွူနဝ်ꩻ ဖြားတန်သီးယို စွိုးခွိုꩻအလောင်း တာႏဝွန်ႏအဝ်ႏယင်းနုဲင်းမုဲင်ꩻ၊ ပအိုဝ်ႏတစွိုးခွိုꩻလွုမ်း ညီႏလာႏခံႏသဘင်ႏကို လွိုက်ဒင်ႏလွေꩻယင်း ဖြားတန်သီးစွိုးမုဲင်ꩻကရိုꩻနဝ်ꩻ ပ-အ-မ-ဖ ဗဟိုႏအမုꩻဆောင်ႏ လိတ်အစီႏရင်ႏခံႏ လိတ်မဲ့ငါ (၅၈)ကိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏပါသော့ꩻနုဲင်းယိုအတွိုင်ꩻသွူ။ တဲႏနေင်ႏ ၁၃၂၀-ဗာႏ၊ ဒဲဉ်သီႏလာဆန်ꩻ(၁၂)နီꩻ (၂၀-၃-၅၉)နီꩻဗꩻ နေင်ႏ ၁၃၂၀-ဗာႏ၊ ဒဲဉ်သီႏလာဆန်ꩻ (၁၄)နီꩻ (၂၂-၃-၅၉)နီꩻ ကခြွိုင်မာꩻဒါႏ ပ-အ-မ-ဖ ပအိုဝ်ႏတစွိုးခွိုꩻလွုမ်းဆဲင်ႏရာꩻ ညီႏလာႏခံႏသဘင်ႏကိုယို ကလွိုက်တွမ်ဒင်ႏမျောက်ဒါႏ (ပ-အ-မ-ဖ)ဗဟိုႏအမုꩻဆောင်ႏအစွိုꩻတွမ်ႏ အွဉ်ကတူႏနွို့အစွိုꩻပုဂ္ဂိုလ်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ-

• (၁) ကျောင်ꩻတိယွုံꩻ (ဖြားတန်ကောင်ခဲႏ)
• (၂) ကျောင်ꩻကုန္န (ဖြားတန်နမ်းဩ)
• (၃) ကျောင်ꩻဝါႏရ (ဖြားတန်ကောင်ပြုဲင်)
• (၄) ကျောင်ꩻဗုတ် (ဖြားတန်နားဆီးဆောက်)
• (၅) ကျောင်ꩻချိန်းလွယ် (ဖြားတန်ဆဲလင်)
• (၆) ကျောင်ꩻသုနန္တာႏ (ဖြားတန်လွယ်ဝိုႏယံ)၊

အွဉ်ကတူႏ နွို့အစွိုꩻ ဗဟိုႏအမုဆောင်ႏဖုံႏ

• (၁) ဦးဖြူ (ဥက္ကဋ္ဌ)
• (၂) ဦးထွေးလုံ (ဒု-ဥက္ကဋ္ဌ)
• (၃) ဦးကျော်စိန် (အဒဝ်ႏဒဝ်ႏအွဉ်အကိုရေꩻ)
• (၄) ဦးထွန်းရီ (တွယ်ꩻဖက်အွဉ်အကိုရေꩻ)
• (၅) ဦးထွန်းရှိန် (ထိန်ꩻဘဏ္ဍာႏ)
• (၆) ဦးစီစံလုံး (စဲစ်စာႏရင်ꩻ)
• (၇) ဦးချိန်ဇုံ (ထွို့ꩻဗူႏရေꩻချုတ်)
• (၈) ဦးလှဖေ (စီꩻပွာꩻရေꩻ)
• (၉) ဦးဆရာလေး (ယေန်ႏငဲရေꩻဌာႏန)
• (၁၀) ဦးဟိန်ချစ် (ဘာႏသာႏရေꩻ)
• (၁၁) ဦးရွှေဝင်း (ခမ်းဗွေႏခဝ်ကွဉ်ႏ)
• (၁၂) ဦးလှမောင် (ခမ်းဗွေႏခဝ်ထင်ꩻ)
• (၁၃) ဦးစောလှ (ခမ်းဗွေႏခဝ်တွို့ꩻ)
• (၁၄) ဦးခွန်စိန် (အမုဆောင်ႏ)
• (၁၅) ဦးခွန်ဆန် (အမုဆောင်ႏ)၊

ဖြားတန်-ကရိုꩻဒါႏ မဉ်ꩻဂုဏ်ႏပုဒ်ယို ဖြားတန်ဝင်ꩻသူ ပွိုးထာꩻမုဲင်ꩻ လꩻထွိုက်လꩻသင်ꩻဟောင်းကရိုꩻနောဝ်ꩻ ခွေသွဉ်း မဲက်သေပါတဲင် ရီရွောင်စောႏတနာႏထဲင်းယင်းသွူ။ ပုဂ္ဂိုလ်ႏလိုꩻဒါႏတဖြာꩻနဝ်ꩻ ဒေါ့ꩻခြုဲင်းနယ်ဖေႏခွေသွဉ်းနုဲင်းယိုသွူ။ "အမဉ်ꩻကတွင်ႏဒါႏ 'ဖြားတန်'ပုဂ္ဂိုလ်ႏသီးဖုံႏနောဝ်ꩻ ဝွေꩻသီးဗွေႏနမ်းကိုသꩻဖူꩻသူꩻ နာယကဂုဏ်ႏသူပါꩻ ဗွေစွုံႏလင်ႏငါႏ၊ သꩻရက်စွိုꩻခွိုꩻအောဝ်ႏငါႏ၊ နမ်းအကျိုꩻယို အွဉ်ႏကုဲင်ချာထွူခါ ဝင်ꩻအကျိုꩻ၊ လိုꩻမျိုꩻအကျိုꩻယို ကျိုꩻစာꩻဆောင်ႏရွက်ဖေႏနဝ်ꩻမꩻ အမျာꩻကေႏညိုႏ၊ အမဉ်ꩻတွင်ꩻဗာႏ'ဖြားတန်'နုဲင်းနောဝ်ꩻ" ကွပ်နဝ်ꩻမ နာယကဂုဏ်ႏသူပါꩻယိုလဲ့ လိုꩻတွိုင်ꩻ လိုႏသေနာႏတဲင် ခွေသွဉ်းတဲမ်းနယ်ပါဗာႏသွူဩ။

နာယကဂုဏ်ႏ-၆ပါꩻ

• (၁) ခမာ- ထာꩻသယ်ႏခံႏတန်၊ ထာꩻသယ်ꩻခံႏနောဝ်ꩻ ဗွိုန်နုဲင်းစွဉ်ႏဟံႏတန်။
• (၂) ဇာဂရိယ- သောင်ႏသာ သွောင်ဖွီမုꩻအဝ်ႏငါႏ၊ အုံအဝ်ႏလွေꩻသဲင်ꩻဒျာႏတွမ်ႏ သတိꩻ။
• (၃) ဥဋ္ဌာန- လုံးလဝိရိယကျိုꩻစာꩻမုယို လွိုထဲင်းဝင်ꩻ၊ လွိုထဲင်းလိုꩻပေႏဆꩻလ။
• (၄) သံဝိဘာဂ- ဝွေႏဖန်ႏဖန်းဖြယ်မုယို လိန်ႏမာႏဒါႏသေ။
• (၅) ဒယာ- ရက်ပဲင်ꩻ သညင်ꩻမုꩻတန်။
• (၆) ဣက္ခဏာ- နီတာႏဝင်ꩻတာႏ ထွားဒါႏ၊ ဆင်ႏချင်ႏဒါႏ။

နာယကဂုဏ်ႏသူပါꩻ စတဲင်အချက်ဖုံႏ ဗွေပြဲ့ꩻစွုံႏတဲင် ဟဲ့ꩻထွိုက်ဖန်သင်ꩻ "ဖြားတန်"ရိုꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻတွော့ꩻ လွိုတဲင် ဖြားတန်ဝင်ꩻသူယို ပုဂ္ဂိုလ်ႏအဖြာꩻမုဲင်ꩻ အီႏဟဲ့ꩻထွိုက်သင်ꩻထဲင်း ဖြားတန်ကရိုꩻနဝ်ꩻ ခွေသွဉ်းအနေႏ ထာꩻသေပေႏပညာႏဆေ့ꩻတဲင် တသေထွꩻတဝ်း၊ တထီႏထွꩻတောဝ်း၊ ဆွုံꩻဖျတ်တလꩻတောဝ်းသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ ခွေသွဉ်းသွꩻဟဝ် ပုဂ္ဂိုလ်ႏတဖြာꩻနဝ်ꩻ ဒေါ့ꩻဗာႏဖိုနုဲင်းယို- "ယိုခါ မီႏနုဲင်းခွေသွဉ်းအနေႏ ဟဲ့ꩻထွိုက်ဟဲ့ꩻသင်ꩻ ဖြားတန်ယို အဝ်ႏဝင်ꩻနီလွုမ်ꩻ ရိုꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ထွားလိတ်သားအနေႏကာ အီႏဟဲ့ꩻထွိုက်ဟဲ့ꩻသင်ꩻ ဖေႏထွိုက်ဖေႏသင်ꩻ ပုဂ္ဂိုလ်ႏအဖြာꩻမုဲင်ꩻဟောင်း။ ပအိုဝ်ႏခွန်နင်ꩻသီးဖုံႏဩ- ကဟဲ့ꩻထွိုက်ဟဲ့ꩻသင်ꩻဒါႏ "ဖြားတန်"အကျောင်ꩻခရာႏယို သေနာႏလွလဲဉ်းသွူတဲင် ထွားလိတ်သားသီးလဲ့ ဖေႏကလꩻနွောင်ꩻ မဉ်ꩻ"ဖြားတန်"နဝ်ꩻ ကျိုꩻစာꩻသွော့ဝင်ꩻအကျောင်ꩻ တဲက်တွန်ꩻနိုꩻဆောႏဗာႏသွူ။