မော့ꩻသွူ

မော့ꩻလဲဉ်းသွူပအိုဝ်ႏလိတ်မွူး

• (၁) ပအိုဝ်ႏလိတ်ကရိုꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏခါꩻထွူဒျာႏအွိုးပွိုင်းလဲင်ႏကာႏကရိုꩻနဝ်ꩻ သေထွꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ၊ ကွပ်တသေထွꩻတဝ်း အအဝ်ႏအွိုးမုဲင်ꩻတဲ့သင်၊ နေင်ႏပေါင်ꩻအရျာꩻတန်ꩻနေး ထွာဒျာႏအဗွေႏတအဲဉ်ထဝ်း အရွိုင်ꩻဘဝတဲ့သင်၊ အီႏဟဲ့ꩻငါပအိုႏနုဲင်းနဝ်ꩻငါလဲ့ တလꩻတဝ်း ကွပ်ဘဝကံႏကျမ္မာႏထဲ့ဖွိုႏထိုꩻတဲ့သင်၊ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻနဝ်ꩻ အီႏထိုꩻမားမားစွဉ်ႏ နုဲင်းပျူလိုꩻမျိုꩻကထိုꩻမားနဝ်ꩻအတွိုင်ꩻသွူ၊ ဗိုန်ပီနုဲင်း သျင်ႏခေတ်သာꩻ ကဖေါႏထန်ႏချာ ကထိုꩻမားဒါႏပျူလိုꩻမျိုꩻနဝ်ꩻအတွိုင်ꩻ ကထိုꩻမားထိုꩻဒါႏ ပအိုႏလိုꩻမျိုꩻယို မွိုင်ꩻပျိုꩻဆရာႏတောႏ ဖောႏထန်ႏချာဖေႏနဝ်ꩻသွူ။
• (၂) ကေားလွတ်ꩻထိုꩻမွိုင်ꩻလိတ်ဖြုံႏသား ပေါႏလွဉ်၊ ပွိုးတမုဲင်ꩻနဲးတဲင် မွိုင်ꩻပျိုꩻဆရာႏတောႏလိတ်နဝ်ꩻ အဗိုန်ပီဖြဝ်ꩻတဲင် အွဉ်ႏခေါ်ခေါ်တဝ်းဒွုမ် "ပအိုႏလိတ်"တွော့ꩻ ဖေႏကအွဉ်ႏငီꩻငီꩻဗော့ꩻတွမ်ႏဖြဝ်ꩻ စောက်ꩻဖါးဖြဝ်ꩻတွမ်ႏ ဆရာႏတောႏဖြဝ်ꩻသီး တမာနုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် အတွင်ꩻနဝ်ꩻခါ စငါလꩻ(၈)ဝါႏ ဗွေႏဆရာႏတောႏသုနန္ဒ ထီသိမ်ႏနဝ်ꩻ သဘော်ꩻတူႏတဝ်း၊ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ လိတ်ဖြုံႏကဗိုန်ဗိုန်ဖြဝ်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ လွတ်ꩻထိုꩻခန်းထွူတဲင် လွောက်ꩻလွဉ်ꩻလုဲင်ႏမန်းဖဲ့ꩻတွော့ꩻ အွဉ်ႏခါꩻလိတ်မွူးထီသိမ်ႏ၊ လိတ်မွူးတောင်ႏကီꩻမူနဝ်ꩻသွူ။
• (၃) ကေားလွတ်ꩻထိုꩻလိတ်ဖြုံႏသား ပေါႏလွဉ်ချင်၊ ဝေင်ꩻနယ်ႏကျောက်တခါး နောင်ပနားမီꩻဆတွို့ꩻ ဗွေႏဆရာႏတောႏတဖြေရဲန်ႏနဝ်ꩻ ထွိုင်ႏဟွုန်သတင်ꩻနဝ်ꩻတွော့ꩻ ကျွꩻထင်ႏလွဉ်ဖြဝ်ꩻခမ်း၊ ထွဉ်ႏလွတ်ꩻထိုꩻချာ ကဗိုန်ဗိုန်မန်းဖုံႏ၊ ဖြဝ်ꩻခမ်းသံႏဃာႏ သဘော်ꩻလꩻတဝ်းတဲင် ကျွꩻလွေꩻတေားအခြဲမ်တရျာꩻ မာꩻလုဲင်ႏတေားအခြဲမ်တရျာꩻလိတ်မူ။
• (၄) ကေားထွဉ်ႏလွတ်ꩻထိုꩻလိတ်ဖြုံႏသား ပေါႏလွဉ်ဖျင်၊ အခြဲမ်တရျာꩻလိတ်မူနဝ်ꩻ အဝ်ႏဗော့ꩻတွမ်ႏမဲင်ꩻတဲင် မဲင်ꩻအလွီးအတအွို ပါအာတန်၊ ညောင်ႏရွီႏလိတ်သားဖုံႏ ထီႏလွဉ်၊ အခြဲမ်တရျာꩻတွမ်ႏဖြဝ်ꩻခမ်း အဝ်ႏထွာလို့ဝင်ꩻ လိတ်လုဲင်ꩻပျဿနာႏအတွင်ꩻ ၁၉၇၀-ရပ်နဝ်ꩻ ဦးနေဝင်း တမာ"မြန်မာစာပေပြန်လည်စိစစ်ရေး"၊ အဝ်ႏထွားထွား မန်းပညာႏသျင်ႏသီး ပျꩻလွအစိုန်ꩻနဝ်ꩻတဲင် မော့ꩻလွဉ်ဗာႏ ပအိုႏလိတ်လုဲင်ꩻအမဲန်ႏယိုတန်သွူ။
• (၅) ညောင်ႏရွီႏမူနဝ်ꩻ (ထွာလိုꩻအဝ်ႏဗော့ꩻတွမ်ႏပါဠိသဘာဝအလꩻ) ပါဠိဖုံႏပါတန်နဝ်ꩻသွူ၊ အပါပုံႏနဝ်ꩻ- ဗိုန်ပီနုဲင်း ပါဠိလိတ်အကို ဧ+ဩသရ ဆꩻချာနဝ်ꩻ သုင်ꩻအာမွေးစွဉ်ႏ (က်င်တ်န်ပ်မ်)ဖုံႏအတွိုင်ꩻ ပအိုႏလိတ်အကိုသုင်ꩻ(နေနေ)၊ သုင်ꩻတဝ်းတဲ့ တလꩻတဝ်းဒျာႏရင်ꩻ၊ မန်းလိတ်ကို တသုင်ꩻတဝ်းနဝ်ꩻ အငဝ်းတအဲန်ထဝ်းဒျာႏ၊ သုင်ꩻခရာႏအဲဉ်ထဝ်းတွော့ꩻ အသုင်ꩻတဝ်းဒျာႏနဝ်ꩻသွူ၊
• "ထီလေန်ꩻ=ရေသယောက်"၊ "ကေပ်ꩻရွောန်=ငွေကောက်"၊ "လေမ်းလုဲင်ꩻ=သိုင်းကစား"၊ "ဖေါတ်ꩻထာꩻအီႏ=အမှိုက်လှဲ"၊ "တမ်ꩻခေါန်ႏ=တံခွန်"၊ "တနေင်ႏခေါပ်=နှစ်ပတ်လည်"၊ "ဟောမ်တေင်=ကွမ်းစောင်"။

အာႏသန်ဒျာႏဗော့ꩻမန်းလိတ်ဖဲ့ꩻလွုမ်ꩻ ပအိုႏတလွူꩻဗာႏတဝ်း ပအိုႏငဝ်းသားနဝ်ꩻ တသေနာႏတဝ်း၊ ပါဠိလိတ်ကိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏစွဉ်ႏကီလဲ့ ဆရာႏအွဉ်ႏနယ်တဝ်းတွော့ꩻ လꩻတဝ်းအနယ်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ မဲန်ႏ-စုမ်ႏ-ထွူ အချက်သိုမ်ချက်ပါ လိတ်မူနဝ်ꩻအလꩻ-

• (က) ဖြဝ်ꩻနဝ်ꩻနီဆရာႏ
• (ခ) မန်းနဝ်ꩻနီကဆောက်ꩻ
• (ဂ)မဲင်ꩻနဝ်ꩻနီအာစရိ
• (ဃ) ပါဠိနဝ်ꩻ နီဥပဇ္ဈာယ်ႏ
• (င) ဘာသန္တရနယ်ႏနဝ်ꩻ နီဥယျာဉ်ႏခြံဟံႏ- ခံႏထူႏချက်အွဉ်ႏနုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် ပေါႏပအိုႏလိတ်တာႏနဝ်ꩻ "ထွဉ်ႏသွော့နုဲင်းသွဉ်း၊ ထုဲင်သွော့နုဲင်းဖိုး"သꩻရေႏမိုးနုဲင်းနဝ်ꩻထွူ ကထွိုင်ႏလွူꩻနဝ်ꩻလဲင်ႏ မော့ꩻလွဉ်ဗာႏစွဉ်ႏဒျာႏ မဲန်ႏစုမ်ႏထွူလိတ်မူယိုနဝ်ꩻသွူ။

အကဆန်ꩻခေါ်ငါႏနဝ်ꩻ မဲန်ႏစုမ်ႏထွူလိတ်မူယိုနဝ်ꩻ မန်းဆရာႏမော့ꩻရီးရီးဒျာႏ၊ သုံꩻမန်းဘာႏသာႏတာႏ တလꩻတဝ်း၊ သုံꩻမဲင်ꩻအတာႏလဲ့ တလꩻတဝ်း၊ ဖြဝ်ꩻယိုꩻတရာꩻပါဠိအိင်္ဂလိသ်ဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ ပါယင်ဟန်ႏလွုမ်ꩻ ပအိုႏအတာႏနဝ်ꩻ သုံꩻလꩻအာမွေးစွဉ်ႏ ထီႏဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ လိတ်မူနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ဖေႏခန်းအမဉ်ꩻ "လိတ်မူအချုက်"ဒေါ့ꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻ၊ လိတ်မူနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ခဉ်ႏတဲက်စမ်ꩻအီဗာႏက တွမ်ႏပညာႏသျင်ႏသီး ကအွဉ်ႏသေꩻခါꩻဒါႏ ဘာသာဗေဒ၊ သဒ္ဒဗေဒ၊ ယုတ္တိဗေဒ-ကရိုꩻဒါႏ ထီခဉ်ႏပေဒန်ဖုံႏနဝ်ꩻ၊ "အပဲစ်လဲ့ကင်၊ အမင်ꩻလဲ့လွစ်၊ တရေꩻလို့စင်ဒျာႏ"မဉ်ႏရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့လꩻတဲင် အဝ်ႏတဖြာꩻဖြာꩻတန်ဒျာႏ သꩻရေꩻတေ့ꩻ၊ ဗားတေ့ꩻဗာႏဖိုနေးစွဉ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ပွိုးတမုဲင်ꩻနဲးတဲင် အတွင်ꩻနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ကွပ်အလွေꩻတနꩻတွမ်ႏ ပအိုႏဖုံႏကအဝ်ႏထိုမ်ႏလိတ်မူအမဲဉ်ႏတွင်ꩻတန်နဝ်ꩻသွူ။ ကဗားဖိုအလွောက်ꩻ ခံႏဗာႏ ဝင်ꩻနယ်ꩻဝင်ꩻခွန်းလွုမ်ꩻတကာႏတဝ်း ခံႏဗာႏဝင်ꩻထင်းမာႏအမျိုꩻမျိုꩻ၊ ဝင်ꩻဒပ်ꩻလိုꩻမဉ်ꩻအစားစားနဝ်ꩻသွူ။ ယိုနဝ်ꩻ အီႏဒင်ႏပျꩻနယ် ကရိုꩻဒါႏလိတ်မူအချုက်၊ အခင်ႏမွဉ် အဝ်ႏလိုႏတောင်ꩻသေꩻခါꩻနဝ်ꩻ အက္ခရာႏကားကအဝ်ႏ မာꩻလို့ထာꩻမာꩻ၊ ထာꩻမာꩻတဗာႏတွမ်ႏတဗာႏ ဝွေꩻတွမ်ႏဝွေꩻအကျိုꩻဖေႏဒျာႏတဲင် ထာꩻမာꩻလွိုကရိုꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏတဝ်းတစိꩻစိꩻ၊ ထာꩻမာꩻဗိုန်နုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့ တအဲဉ်ထဝ်း၊ ဥပမာႏ- ထွားစမ်ꩻဗော့ꩻသရဖုံႏနဝ်ꩻငါ၊ သရဖုံႏနဝ်ꩻ တဖြုံႏတွမ်ႏတဖြုံႏ အငဝ်းထန်ႏတဗိုန်တဝ်း၊ ဖန်ဖေႏအမဉ်ꩻခရာႏ တလိုႏတဝ်း၊ အခွိုꩻနဝ်ꩻတဲးတဲ့ အဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။

စကျာႏအက္ခရာႏကရိုꩻနဝ်ꩻ အက္ခရာႏကအဝ်ႏယိုခါတွင်ꩻလဲ့ ဝွေꩻဖန်ဆင်ꩻဖေႏ၊ ဆုဲင်ꩻဆုဲင်ꩻကအီႏပေါႏလွဉ်ထဲင်းဒါႏ လိတ်ဖြုံႏတလꩻအဝ်ႏတဝ်းဒွိုန်း အငဝ်းဖုံႏနဝ်ꩻတဲ့ ဝွေꩻအီႏဖန်ဆင်ꩻဖေႏဒွိုန်းက၊ ယိုခါခါ လိတ်ဖြုံႏတအဲဉ်ထဝ်း နုဲင်းဒါႏ (ဝွိုးဝွိုးဝါးဝါး)တွမ်ႏ ဝငဝ်းတဲꩻတဲꩻမွေးတဝ်း၊ ဟငဝ်းတယ်ꩻတယ်ꩻမွေးတဝ်း-အငဝ်းစားနဝ်ꩻနဝ်ꩻ တဲမ်းအီဗာႏတွမ်ႏဝွေꩻနဝ်ꩻသွူ၊ စကျာႏအက္ခရာႏကရိုꩻနဝ်ꩻအတွိုင်ꩻ တအဝ်ႏတဝ်းဒွိုန်း လိတ်ဖြုံႏဖုံႏယို ဝွေꩻထေထန်ႏဖေႏနဝ်ꩻသွူ။ ယိုနဝ်ꩻ အီႏဖေါႏထန်ႏနယ်က ပအိုႏလိတ်မွူးအကို ကအဝ်ႏလိုႏနေဒါႏ၊ ဆရာႏရီးခါ ကအွဉ်ႏသေꩻခါꩻဖေႏဒါႏ တပဲ့ꩻဖုံႏအတွက် သမဲင်ꩻဖေႏတာႏဝွန်ႏတဗာႏ ဗီးသွတ်ꩻခန်ꩻအချုက်ဇယားနဝ်ꩻသွူ။

ပါဠိအကို "အ-အိ-အု-အေ-အော"ဆꩻချာ မီႏအွဉ်ႏသွတ်ꩻဗီးစုမ်ႏနဝ်ꩻ အကျိုꩻအာတကားမုဲင်ꩻကရိုꩻနဝ်ꩻ မဉ်အွဉ်ႏသေငါႏနဝ်ꩻဒျာႏသွူ၊ ဦးနေဝိန်းခေတ် ဗိုန်ပီနုဲင်း ဦးသောင်းလွင်ကဒေါ့ꩻအတွိုင်ꩻ မော့ꩻလဲဉ်းလိတ်မူမဲဉ်ႏသား၊ မဉ်ကင်ꩻတွမ်ႏမန်းလိတ်၊ မဉ်အွဉ်ႏတွယ်ꩻဒျာႏတွမ်ႏမန်းလိတ်တဲင် (ပညာႏသျင်ႏသီးဖုံႏ သေတဝ်းမွေးတဝ်း၊ အဝ်ႏသေဒျာႏလဲ့) ပါꩻမုဲင်ꩻလဲ့ တဖောႏထန်ႏနယ်ဗွုန်ႏတဝ်းတွော့ꩻ ကအဝ်ႏအိုမ်ပေ့ꩻခါꩻလွဒျာႏအဖြောင်း ဗီးသွတ်ꩻအဗွေအစုမ်ႏယို (အွဉ်ႏတဝ်းဒွုမ် ရက်-စင်ꩻ-ငမ်း-တငွို့တဲင်) အီႏဖောႏထန်ႏနယ်လွေꩻသွူ။

• (အ) အက်=ယူႏပက်၊ အင်=သူႏအင်ꩻ၊ အတ်=တမတ်း၊ အန်=နားမန်ꩻ၊ အပ်=နယ်ႏစပ်း၊ အမ်=ကမ်ကျင်ꩻ၊ အုဲ+အှဲ၊ အဝ်၊ အဟ်=အာ၊ အ+်=အားဟား။
• (အိ) အိက်=ဟူအိက်း၊ အိင်=ဒိုင်ႏဟိင်ႏ၊ အိတ်=တပိတ်း၊ အိန်=သိန်ဖဲင်း၊ အိပ်=ခင်ႏလိပ်ꩻ၊ အိမ်=ထီသိမ်ႏ-စတဲင်။
• (အု) အုက်=လုက်ꩻကို၊ အုင်=ထီဗုင်ꩻ၊ အုတ်=ဟူသုတ်ꩻ၊ အုန်=ဗုန်ႏထီ၊ အုပ်=အသုပ်း၊ အုမ်=ခမ်းအုမ်ႏ-စတဲင်။
• (အေ) လေက်=လေက်းကို၊ အေင်=အင်ကြင်း၊ အေတ်=ခေတ်ယို၊ အေန်=ထီလေန်ꩻ၊ အေပ်=ကေပ်ꩻဟူ၊ အေမ်=လေမ်းလုဲꩻ-စတဲင်။
• (အဲ) အဲက်=ထွားယဲက်း၊ အဲင်=တဲက်းဆဲင်ႏ၊ အဲတ်=အဲန်ပဲတ်ꩻ၊ အဲန်=ဗွူအဲန်၊ အဲပ်=ပြူးအဲပ်ꩻ၊ အဲမ်=ထွားလဲမ်ꩻ-စတဲင်။
• (အို) အိုက်=အိုင်တကိုက်ꩻ၊ အိုတ်=ဗွေႏဗိုန်နမ်းကိုတ်း၊ အိုပ်=စိုမ်ႏဆဲင်ꩻဆိုပ်ꩻ-စတဲင်။
• (အော) အောက်=စောက်ꩻခမ်းကောင်၊ အောတ်=မောန်တမောတ်၊ အောပ်=စာဟောမ်စောမ်-စတဲင်။
• (အုဲ) အုဲက် (အဗွေႏဖြားတဲမ်းဒျာႏ အယ်က်=)
• (အဝ်) အဝ်က် (အဗွေႏဖြားတဲမ်းဒျာႏနုဲင်းနဝ်ꩻ)
• (အွု) အွုက်=ကွုက်ငဝ်း၊ အွုင်=မွိုင်ꩻကွုင်၊ အွုတ်=ဗွုတ်ꩻထီ၊ အွုန်=ဗွုန်ႏထီ၊ အွုပ်=အစွုပ်၊ အွုမ်=စွုမ်ႏစီႏ (ဗွေႏဖြားတဲမ်းဒျာႏ (အုုက်)နုဲင်းယိုတဲင် အသုံꩻတဝ်း ဝဟွဲးနဝ်ꩻသွူ။
• (အွို) အွိုက်=တအွိုက်ꩻထီ၊ အွိုင်=နားအွိုင်-စတဲင်။
• (အွော) အွောက်=ဝွေါက်ꩻဗွောင်ဟို့ꩻ၊ ထွောန်ႏပွေါတ်၊ လောမ်ခေါပ်ချာ-စတဲင်။

ကအဝ်ႏလိုႏတောင်ꩻခါꩻနဝ်ꩻ - ပေါႏလိတ်ဖြုံႏတဗိုန်တဝ်းလဲ့ အငဝ်းထန်ႏတဗိုန်တဝ်းသွူ၊ အွဉ်ႏနယ်နွောင်ꩻကွို့ꩻ အဗော့ꩻသွတ်ꩻလွုမ်ꩻ၊ ကအဝ်ႏကုဲင်ဒါႏဗီးသွတ်ꩻဖုံႏတွမ်ႏ (ရ်လ်သ်ဠ်)ဖုံႏနဝ်ꩻ အငဝ်းထန်ႏဗာႏနုဲင်းမုဲင်ꩻအီ မဉ်ႏရီနဝ်ꩻ အွဉ်ႏထန်ႏချာဗာႏဒျာႏ ဝွေꩻငဝ်းတွမ်ႏဝွေꩻငဝ်း ရိုꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ တဖြုံႏတွမ်ႏတဖြုံႏ တဗိုန်တဝ်းလို့ဝင်ꩻကရိုꩻနဝ်ꩻတဲးတဲ့ အမဲန်ႏတရာꩻ၊ "မြင့်မိုရ်၊ ပုဂ္ဂိုလ်၊ သင်္ဂြိုဟ်၊ ရွှေကိုယ်၊ ရွှေမိုဃ်း"ဖုံႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏမန်းလိတ်တဲင် တဆဲင်ႏတဝ်းတွမ်ႏပအိုႏနဝ်ꩻသွူ-

• ကောက်ညှင်း=ဗွူအဲန်၊ ဗွူအျန်၊ ဗွူအျဲန်။ ပိုက်ဆံ=ရောန်၊ ရွန်၊ ရွောန်၊ ရွောန်။ ဘုန်းကြီး=ဗွေႏဗိုန်၊ တဗွိုန်ကိုယို မဉ်ႏထွာမဲင်ꩻနဝ်ꩻ (ကွုယ့်)၊ "အော"နဝ်ꩻ မဲင်ꩻ"အဝ်း"၊ "ကျောင်ꩻ"နဝ်ꩻ တရုတ်သံစျောင်း- မဉ်ႏဆဲင်ꩻလွဉ်တွမ်ႏ အဘိဓာန်ႏငဝ်းထန်ႏနုဲင်းယိုနဝ်ꩻ လွိုတဲင်လေက်တန်ယို လိတ်မွူးမုဲင်ꩻတယဝ်း တတဲမ်းနွောင်ꩻတဝ်းသွူ။

လေက်မွူးတန်ယိုနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ မန်းပညာႏသျင်ႏသီး ကဒင်ႏပျꩻလွဉ်ဒါႏ လိတ်မွူးတန်ဒျာႏ၊ တနꩻတဝ်းတွမ်ႏမန်းတဲင် ဝင်ꩻအွဉ်ႏတရွို့ꩻထိုꩻဒျာႏ၊ တွမ်ထူႏထွူတဲင် တနꩻလုဲင်ႏဒျာႏ (အခွင်ႏကလုဲင်းမွေးငါႏ) တွမ်ႏပအိုႏလိုꩻမျိုꩻသီးအငဝ်းထန်ႏ ကလိုႏအပ်ချက်တွော့ꩻ မာꩻဖေႏလုဲင်ႏပအိုႏတခြိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻဒျာႏ၊ နီသွဉ်းဒါႏငါႏ တမွေးတဝ်းကရိုꩻနဝ်ꩻ နေးတွမ်ႏသꩻရိုꩻသာꩻဝွန်ႏခံႏချာဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။

ပအိုႏဝိဘတ်

"ပအိုႏနဝ်ꩻ ဝိဘတ်အဲဉ်ထဝ်း"ပအိုႏပညာႏသျင်ႏဖုံႏ အဝ်ႏဒေါ့ꩻလွနုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် သꩻပေႏငါႏတွော့ꩻ ဒင်ႏပျꩻနယ်ဗာႏ။ ပါဠိဝိဘတ် မန်းဝိဘတ် ပအိုႏဝိဘတ် ၁။ ကတ္တား = သိယော = သည်၊ က၊ မှာ၊ ကား န၀်ꩻ၊ ကောင်း ၂။ ကမ္မ = အံယော = ကို၊ သို့ သူꩻ၊ ဒွို၊ ထျꩻ၊ ယို ၃။ ကရဏ = နာဟိ = ဖြင့် နေးတဲင် ၄။ သဟာဒိယောဂ = နာဟိ = နှင့် တောမ်ႏတဲင် ၅။ ဟေတု = နာဟိ = ကြောင့်၊ မို့လို့ ပွိုးနဝ်ꩻမꩻ ၆။ သမ္ပဒါန် = သနံ = အား၊ ငှါ တွက်တာႏရင်ꩻ ၇။ အပါဒါန် = သ္မာဟိ = မှ၊ အောက်၊ ထက်၊ က အဝ်ႏ၊ လွို၊ နွို့၊ သေꩻ ၈။ သာမိ = သနံ = ၏ အသီးထျꩻ ၉။ လက္ခဏဝိသယ = သ္မာဟိ သော်၊ လတ်သော် ကထင်ႏတွိုႏနဝ်ꩻလဲင်ႏခါတွော့ꩻ ၁၀။ အနာဒရ = သနံ = စဉ်၊ တုံး၊ ခိုက် မခွိုက်အဝ်ႏတွင်ꩻ ၁၁။ ဩကာသ = သ္မိံသု = ၌၊ မှာ၊ တွင်၊ ဝယ်၊ ထံ လောင်း၊ ကို၊ ဒွို၊ ဖူꩻ ၁၂။ အာလပန = သိယော = အို၊ ဟယ်၊ အချင်း အွိုးနဲး၊ အွိုးဟွေး။ နုဲင်းယိုဖုံႏနဝ်ꩻ လိုꩻသီးသေတဝ်းမွေးတဝ်း၊ ဟဲ့ꩻအမဉ်ꩻတဒါႏတဝ်းတွော့ꩻ ဗိုန်နုဲင်းအခန်ꩻခေ့ꩻကရစ်ꩻကို ပေါႏတဲစ်ꩻမေႏလဲ့ လေလင်းစွဉ်ႏဒျာႏ၊ ဖေႏကထီႏဗာႏအပုံႏအငုဲင်ꩻနဝ်ꩻ သုံꩻဗာႏဝိဘတ်နဝ်ꩻသွူ။ ၁။ ကတ္တား = မာꩻထွူဖေႏဒါႏကြိယာႏ၊ "ထီနဝ်ꩻ ထွတ်ꩻလင်ꩻထာꩻဖွိုႏ"၊ ထီနဝ်ꩻ မာꩻထွာဖေႏ အထွတ်ꩻကြိယာႏ။ ၂။ ကမ္မ = ကားကြိယာႏကမာꩻ ဝွေꩻခံႏဗာႏ၊ "လွေꩻတွိုႏဆေꩻသူꩻ"၊ ဆေꩻယို ခံႏဗာႏဝွေꩻလွေꩻကြိယာႏ။ ၃။ ကရဏ = ကြိယာႏထွူအီ နေးတောမ်ႏထာꩻနဝ်ꩻ၊ "လေက်ယိုတွဲႏအီတောမ်ႏစက်"၊ စက်နဝ်ꩻ တွဲႏအီလေက်တာႏ ထာꩻခြွိုင်းတန်သွူ။ ၄။ သဟာဒိယောဂ = အောန်ႏဆွိုင်ꩻအီလို့ဝင်ꩻ၊ "မွူးတောမ်ႏလာ"၊ "မွိုးတောမ်ႏဖါ"။ ၅။ ဟေတု = နယ်ဖေႏအပွိုး၊ "နင်ꩻနုန်းနဝ်ꩻ တရေꩻဒျာႏ၊ ပွိုးအငဝ်းကျမ်ꩻမꩻ ဝင်ꩻလွꩻထီႏ"။ ၆။ သမ္ပဒါန် = ဖေႏပိုတာႏ၊ "ပိုအတွက်တာႏ ဖေႏဗာႏကူစွိုးစွိုး"၊ "သက်ဖေႏကဆွာꩻတာႏ အံႏဗာႏတသီႏ (တာႏ+တွက်တာႏ)။ ၇။ အပါဒါန် = အဝ်ႏအိုင် ထွိုင်ႏလွေꩻ၊ "သီႏလ မျတ်ကဲꩻဒါႏန"၊ "လိုꩻလွꩻ ယုက်ကဲꩻလိုꩻမွိုက်"၊ "အမာꩻနဝ်ꩻ ဟတ်ထဲင်းအအိုင်"၊ "အထွိုင်ႏနဝ်ꩻ ဟဝ်ထဲင်းအဗေင်ႏ" (အဝ်ႏ+ကယ်ꩻ+ထဲင်း+လဲန်း)။ ၈။ သာမိ = နယ်ဖေႏအဗွေႏ၊ "ရဟန်ꩻသီးသပိတ်"၊ "လိုꩻမွိုက်သီး အထာꩻကျမ်ႏ"။ (သီး+သီးအအ) ၉။ လက္ခဏဝိသယ = ပွိုးယို၊ ပွိုးပီးနဝ်ꩻ၊ ကောပ်ပွိုး၊ ကထင်ႏ၊ "ပွိုးကမ်ႏမꩻယမ်"၊ "ကထင်ႏမာꩻမꩻ အောင်ႏ"။ ၁၀။ အနာဒရ = တွင်ꩻ၊ ခွိုက်၊ မခွိုက်၊ "ပိုငွိုးတွင်ꩻ မွိုးလွေꩻနꩻ"၊ "ခွိုက်ခမ်းကလော့ ဒွူႏထီ"။ ၁၁။ ဩကာသ = ဒွို၊ ကို၊ ဖဲ့ꩻ၊ လောင်း၊ "ရဟန်ꩻဒွို တရာꩻအဝ်ႏ"၊ "ဒိုင်ကို ဒဲန်အဝ်ႏ"၊ "အစိုႏရဖဲ့ꩻ အာႏဏာႏအဝ်ႏ"၊ "သေင်ႏဒေါ့ꩻဒင်ႏ ဟမ်ႏလောင်း"။ ဒေါ့ꩻငဝ်းယို ကမ် ကတ္တား ကြိယာႏ-မီႏပါစုမ်ႏတဝ်းနဝ်ꩻ ထွာတဝ်းငဝ်းတငွါ၊ ဥပမာႏ- သေင်ႏဒေါ့ꩻဒင်ႏဟမ်ႏလောင်း၊ သေင်ႏ=ကတ္တား၊ ဒေါ့ꩻဒင်ႏ=ကြိယာႏ၊ ဟမ်ႏလောင်း=ကမ်၊ မွိုး=ကတ္တား၊ လွေꩻနꩻ=ကြိယာႏ၊ ပိုငွိုးတွင်ꩻ=ကမ်ႏ။