မေႏခိုးထီလျားရွတ်ꩻ
"မေႏခိုး၊ ထီလျားရွတ်ꩻ-စတဲင်ရောႏဂါႏတွမ်ႏ တသီႏနယ်ꩻဖုံႏ"
မေႏခိုး၊ ထီလျားရွတ်ꩻ-စတဲင်ရောႏဂါႏကရိုꩻနဝ်ꩻ မန်းဟဲ့ꩻ"အပူလောင်"သွူ။ အပူလောင်မန်းငဝ်းယိုနဝ်ꩻ အီႏပြန်ႏစွဉ်ႏပအိုဝ်ႏနေး "အလျားခိုး"နုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့ တသုံꩻကျင်ꩻတဝ်း၊ ငဝ်းတပြေတဝ်းတဲင် လိုꩻတွိုင်ꩻဖေႏကသေနာႏယိုꩻတွော့ꩻ "မေႏခိုး၊ ထီလျားရွတ်ꩻ-စတဲင်ရောႏဂါႏ"ပြန်ႏဗာႏသွုံꩻဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ မေႏခိုး၊ ထီလျားရွတ်ꩻ-စတဲင်ရောႏဂါႏကရိုꩻနဝ်ꩻ "စတဲင်"ကရိုꩻဒါႏ ငဝ်းယိုပါတဲင် မေႏခိုး၊ ထီလျားရွတ်ꩻလွုမ်ꩻတကာႏတဝ်း နံးမန်ꩻမဉ်ရွတ်ꩻ၊ ဟန်ႏအိုထီရွတ်ꩻ၊ ဆဲင်ကယ်(ကာꩻ)အိတ်ဇောစာႏ-စတဲင် အလျားမျိုꩻကခွေါင်းကဗာႏ၊ ကစာႏကရွတ်ꩻဒါႏလိုꩻနဝ်ꩻ ပါလို့သွူ။ မေႏခိုး၊ ထီလျားရွတ်ꩻ-စတဲင်နုဲင်းယိုနဝ်ꩻ ယာႏမိဉ်ထိုꩻတဲင် အခိုးခြောင်ꩻ၊ အရွတ်ꩻခြောင်ꩻ၊ အစာႏခြောင်ꩻယို ပွစ်ꩻထိုꩻ၊ သဲင်ထိုꩻတွော့ꩻ ဆာလဲ့ဆာ၊ လျားလဲ့လျား၊ ယော့ꩻလဲ့ယော့ꩻသွူ။ မေႏခိုး၊ ထီးလျားရွတ်ꩻ-စတဲင်နုဲင်းယိုနဝ်ꩻ ကဲဉ်းအာအာ ထွာလိုꩻပေႏ တသူႏသေတဝ်းထာꩻစားလဲ့ လိုꩻပေႏလွုမ်ꩻတမွေးတဝ်း လိုꩻတန်လဲ့ ကွပ်ပွိုးအဆင်ႏတရောꩻ့တဝ်း၊ ကွပ်ပွိုးသတိꩻချို့ꩻယွင်ꩻတွော့ꩻ ထွာဒါႏဒျာႏနေနေသွူ။ မဉ်ႏထွာသွူနုဲင်းယိုဖုံႏ တစွိုးစွိုးနဝ်ꩻ သဲစ်ကထွာလဲ့ ယာႏဖေႏကတွမ်ႏပွစ်ꩻလꩻပုဲင်ႏ၊ ပွစ်ꩻစွဉ်ႏလဲ့ ဖေႏကဆာညပုဲင်ႏ၊ ဖေႏကသဲင်ယိုꩻယိုꩻ၊ ဖေႏကဟဝ်ယိုꩻယိုꩻ၊ ဟဝ်သွူလဲ့ အခြောင်ꩻအပဲင် ဖေႏကအဝ်ႏကုဲင်ပုဲင်ႏ၊ အခြောင်ꩻဖေႏကဗွိုန်ချာဒျာႏ ယာႏဇာႏတိနဝ်ꩻ အဝ်ႏလိုႏသေတသီႏနယ်ꩻ၊ အဝ်ႏလိုႏသူႏဖြွꩻဖေႏမွိုင်မွိုင်သွူ။ နဝ်ꩻတွော့ꩻ ခွေသွဉ်းကတဲမ်းနယ်ဒါႏ အနယ်ꩻဖုံႏနုဲင်းလယိုနဝ်ꩻ ဝင်ꩻကမော့ꩻလဲဉ်းသား၊ စံꩻထွားဟဝ်အီဗာႏလဲဉ်းတွော့ꩻ ဝင်ꩻတဲမ်းနယ်ဗာႏ လိတ်အုတ်လိတ်စောင်ႏကိုသွူ။ ကထွာဒါႏ နီပအိုဝ်ႏလဲ့ အဝ်ႏလိုႏထွားမတ်တောင်ꩻခါꩻဝင်ꩻဖုံႏသွူ။ မဉ်ႏတမတ်တောင်ꩻနွောင်ꩻတဝ်းလဲ့ ဖြေꩻဆောင်ႏဖြေꩻအွဉ်ႏဗာႏ လိတ်အုတ်ယို လိုႏမုဲင်ꩻခါလဲ့နဝ်ꩻ၊ လိုႏအမျိုꩻမုဲင်ꩻလဲ့အဝ်ꩻ ယံဖေႏကလꩻသွူ။ မေႏခိုး၊ ထီလျားရွတ်ꩻ-စတဲင်နုဲင်းယိုနဝ်ꩻ နောက်ကျထဲ့ယွိုက်ငါ တဆူးတဆင်ႏ အမိနစ်ပဲင်ꩻငါလဲ့ ထာꩻဆာတန်ပိုႏ၊ ဟုဲင်းပိုႏဒါႏတဲင် အဝ်ႏလိုႏမာꩻဖေႏသူႏဖေႏမွိုင်မွိုင်သွူ။ အစားယပ်ꩻအစားငိုꩻတန်နဝ်ꩻ တတဲမ်းနယ်တဝ်းသွူ။
"မေႏခိုး၊ ထီလျားရွတ်ꩻ-စတဲင်တွမ်ႏ တသီႏနယ်ꩻဖုံႏ"
- ၁။ မေႏခိုး၊ ထီးလျားရွတ်ꩻ-စတဲင်နုဲင်းယိုနဝ်ꩻ ထွန်ထီစွူတဆ၊ နံးမန်ꩻမောက်အွန်တဆ၊ ယိုနီမျိုꩻရော်ꩻဝင်ꩻတွော့ꩻ မဉ်ႏကွယ်ညညဖေႏနဝ်ꩻ အထီယုဲင်လွဉ်သွူတွော့ꩻ အရောင်ႏဗွောနုဲင်းနဲဉ်းထီရောင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ တသီႏယို မဉ်ႏသူႏဖေႏမေႏခိုး၊ ထီလျားရွတ်ꩻ၊ နံးမန်ꩻရွတ်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ဟဝ်မွိုင်သွူတကာႏတဝ်း အပဲင်ခြောင်ꩻလဲ့ အဝ်ႏကုဲင်တဝ်းသွူ။ စက်ြာမင်း တသီႏတွိုက် ဒေါက်တာဆရာမြင့် မြောက်ဥက္ကလာပ ဝေင်ꩻရန်ႏကုန်ႏ နမ်းမော့ꩻဟဝ်အီတသီႏနယ်ꩻသွူ။[၁]
- ၂။ တသီႏမေႏခိုး၊ ထီလျားရွတ်ꩻထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ ပြူးလာႏယို ပသေကြောင်း တနီႏပဲစ်ꩻစေ့ꩻအထီထွူတဲင် ကလꩻဒါႏပြူးလာႏထီယို သော့ꩻတွမ်ႏနံးမန်ꩻမောက်ꩻအွန်ꩻဆေ့ꩻဆေ့ꩻတွော့ꩻ သူႏဖေႏခွိုꩻခွိုꩻသွော့နော၊ ပွစ်ꩻတဝ်းပြွꩻတဝ်းတဲင် မဲ့ꩻဟဝ်လွဉ်ဒျာႏသွူ။ ယိုနဝ်ꩻ နက္ခတ္တရောင်ခြည်မဂ္ဂဇင်းကို တသီႏနယ်ꩻသွူ။
- ၃။ မေႏခိုးထီလျားရွတ်ꩻတသီႏနယ်ꩻ ထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ သူႏအာအာ သူႏခွိုꩻခွိုꩻဆီႏနဝ်ꩻလဲ့ ဟဝ်ဒျာႏနေနေရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ နီဆီႏဝင်ꩻဆီႏတရိုꩻတဝ်း လꩻလို့ဒျာႏသွူ။ ယိုလဲ့ နက္ခတ္တရောင်ခြည် မဂ္ဂဇင်းကို အနယ်ꩻဒျာႏနေနေသွူ။
- ၄။ မေႏခိုး ဒဲဉ်ထီလျားရွတ်ꩻ ပျုစုလုမ်ꩻလာꩻနယ်ꩻ ထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ မေႏခိုးဒဲဉ်ထီလျားရွတ်ꩻခြောင်ꩻယို တွမ်ႏပသေထိုꩻပုဲင်ႏတွမ်ႏထီတွော့ꩻ တွမ်ႏဖါဝါႏကြောင်းကြောင်း ဒွတ်ꩻထိုꩻဗွီႏဗွီႏဖေႏသွူတဲင် ထွန်အွံတွမ်ႏတဝတ်ꩻ(တမူ)ထီယို ကွယ်ရော်ꩻဝင်ꩻ အောက်ꩻငါႏပုဲင်ႏ ပြာငါႏပုဲင်ႏတွော့ꩻ သူႏဖေႏသွော့နော၊ ပေါႏလꩻ မိနစ်တဆီရပ်နဝ်ꩻ အဆာအလျား ထိုꩻမားပျောက်ထိုꩻစွဉ်ႏဒျာႏသွူ။ ယိုလဲ့ နက္ခတ္တရောင်ခြည်မဂ္ဂဇင်းကို အနယ်ꩻဒျာႏနေနေသွူ။[၂]
- ၅။ မေႏခိုးထီလျားရွတ်ꩻ လုမ်ꩻလာꩻနယ်ꩻထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ (က)ဖေါက်သူႏဖေႏကမ်းပုဲင်းဒီႏ၊ ဆျာဒီႏနဝ်ꩻလဲ့ တဆာတလျားတဝ်း ဟဝ်ဒျာႏသွူ။ (ခ) သူႏဖေႏမွိုင်မွိုင် တဝတ်ꩻထီနဝ်ꩻလဲ့ တပွစ်ꩻတဝ်း တဗုမ်းတဝ်းတွော့ꩻ ထိုꩻမားယိုꩻ ဟဝ်ယိုꩻဒျာႏသွူ။ (ဂ) ဖျောႏယုဲင်ယုဲင် တသာႏခါႏထီတွော့ꩻ သူႏဖေႏနဝ်ꩻလဲ့ တပွစ်ꩻတဗုမ်းတဝ်း ဟဝ်ယိုꩻဒျာႏနေနေသွူ။ ယို(၃)နယ်ꩻနဝ်ꩻ ဝေဒမဂ္ဂဇင်းကိုအနယ်ꩻသွူ။[၃]
- ၆။ အလျားစာႏ(အပူလောင်)လုမ်ꩻလာꩻနယ်ꩻ ထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ ပြူးလာႏကြောင်းကြောင်းတွမ်ႏ တသာႏသိကျာꩻယို နွတ်ပဲစ်ꩻပဲစ်ꩻညီꩻဝင်ꩻတွော့ꩻ အွဉ်ႏပယ်ဖေႏနဝ်ꩻလဲ့ ဟဝ်ဒျာႏနေနေသွူ။[၄]
- ၇။ မေႏခိုး ထီလျားရွတ်ꩻ တသီႏနယ်ꩻထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ သဲစ်ကခိုးထွူ ကရွတ်ꩻထွူလဲ့ လမ်းကိုလမ်းတွိုင်ꩻ ကအဝ်ႏဒါႏ တသီႏတငါပွစ် အမျိုꩻမုဲင်ꩻတရိုꩻတဝ်း သူႏဖေႏမွိုင်မွိုင်၊ သူႏဖေႏနွုမ်ꩻနွုမ်ꩻနဝ်ꩻ၊ သူႏထွူ အွဉ်ႏညည ဟွာႏထိုꩻပသထွိုꩻမွိုင်ꩻမွော့နဝ်ꩻ ဟဝ်သက်သာႏဒျာႏရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ ခါးလားကသူႏနဝ်ꩻ ပသေအွဉ်ဗာႏတွမ်ႏထီခွꩻ၊ ပသေထွူနဝ်ꩻ ဒွုတ်ꩻသဲင်သဲင်ဗာႏရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ ယိုနဝ်ꩻ အွန်လိုင်းပေါ်က ဆေးစွမ်းများ (ဒုတိယတွယ်ꩻ)ကို အနယ်ꩻသွူ။
- ၈။ မေႏခိုးထီလျားရွတ်ꩻ လုမ်ꩻလာꩻနယ်ꩻထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ ဖြဝ်ꩻဟဲ့ꩻ"မက်ဖစ်ပွမ်း"၊ မန်းဟဲ့ꩻ"ငြုပ်ကောင်း"၊ ပအိုဝ်ႏနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ"ခဲဉ်ႏဒွီႏပေႏ"မကောင်း၊ ခဲဉ်ႏဒွီႏပေႏယိုနဝ်ꩻ တသီႏနယ်ꩻကိုလဲ့ နွို့အာ၊ ဟန်ႏအိုကိုလဲ့ ခဝ်းအာဒျာႏ၊ သွုံꩻအီဟန်ႏအိုတာႏဝင်ꩻစားနေး အဖွန်ႏဗုတ်ꩻကောႏအဝ်ႏသွူ။
ခဲဉ်ႏဒွီႏပေႏ (ငြုပ်ကောင်း)ယို မာꩻဖွန်ႏဖွန်ႏနုနုထွူတွော့ꩻ ဖျောႏတွမ်ႏနံးမန်ꩻမောက်ꩻအွန် သူႏဖြွꩻဖေႏနွုမ်ꩻနွုမ်ꩻ၊ သူႏဖြွꩻဖေႏခွိုꩻခွိုꩻနဝ်ꩻ အဆာအလျားလဲ့သက်သာႏဟဝ်ဒျာႏ၊ ပွစ်ꩻတဝ်းဗုမ်းတဝ်း၊ အပဲင်ခြောင်ꩻလဲ့ ဗွာတကွစ်ꩻတဝ်းရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ သူႏဖေႏသွော့ (၃)နီꩻ၊ တနီꩻ(၃)လဲင်ႏရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ ယိုနဝ်ꩻ နက္ခတ္တရောင်ခြည်မဂ္ဂဇင်းစွိုꩻ ကထေဒါႏ "ဆေးမြီးတိုရောင်ခြည်"အမုဲင်(၁၀)ကိုသွူ။
- ၉။ မေႏခိုးထီလျားရွတ်ꩻ လုမ်ꩻလာꩻနယ်ꩻ ထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ ဖက်ꩻဗိုႏဒီႏယို သွယ်ꩻဗွိုဗွိုထွူ ပသေကြောင်းကြောင်းဆုမ်ႏ၊ ပသေကြောင်းကြောင်းဆူ၊ ထောင်းပဲစ်ꩻပဲစ်ꩻတွော့ꩻ အွဉ်ႏပယ်ဖေႏ အဆာလောင်း၊ အလျားလောင်းနဝ်ꩻ တလဲင်ႏချင်ꩻ၊ ခွꩻကဒဲ့ꩻချာစွဉ်ႏသွူ။ ပွစ်ꩻတဝ်း ဗုမ်းတဝ်း တဲပ်တဲ့တရေꩻရုဲင်းဒျာႏတွိုင်ꩻတွိုင်ꩻရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကွဲတွော့ꩻ အဆာမီႏအာလဲ့ ထောင်းအာအာဗာႏ ဖက်ꩻဗိုႏဒီႏသွူ။ ချွေတာဆေ့ရေးဖက်ꩻဗိုႏဒီႏလꩻတဝ်းသွူ။ အနယ်ꩻယိုလဲ့ "ဆေးမြီးတိုရောင်ခြည်" အမုဲင်(၁၀)ကို အနယ်ꩻဒျာႏနေနေသွူ။
- ၁၀။ မေႏခိုး ထီလျားရွတ်ꩻလုမ်ꩻလာꩻနယ်ꩻ ထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ ခဲဉ်ႏဖွန်ႏတွမ်ႏထွန်အွံယို ဖျောႏရော်ꩻ ကွယ်ꩻရော်ꩻဝင်ꩻတွမ်ႏထီတွော့ꩻ သူႏဖြွꩻဖေႏနွုမ်ꩻနွုမ်ꩻနဝ်ꩻလဲ့ လျားတဝ်း၊ ပွစ်ꩻတဝ်း၊ ဟဝ်ချာမွိုင်ဒျာႏနေနေသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ အမဉ်ႏသဲင်လင်ꩻ အမင်ꩻမဉ်ႏအွောင်နဝ်ꩻ အခြောင်ꩻဗွာထိုꩻ၊ တဗွိုန်တဝ်းယာႏဇာႏတိတဲင် ထောင်းပဲစ်ꩻဖက်ပွမ်းကောင် "ကြိတ်မှန်"စော့ꩻလာႏတွော့ꩻ သူႏဖေႏ ပုမ်းဖေႏ ဟံးညညမꩻ ယာႏတရေꩻယင်းသွူ။
ယိုလဲ့ "ဆေးမြီးတိုရောင်ခြည်"အမုဲင်(၉)ကို အနယ်ꩻဒျာႏနေနေသွူ။ ဖက်ꩻပွမ်းကောင် (ကြိတ်မှန်)နဝ်ꩻ အဝ်ႏလိုႏဆို့ꩻငါႏလမ်းထျꩻ၊ လꩻအာနွို့အာတသီႏ၊ မာꩻဟန်ႏအိုကြူးအံႏလဲ့လꩻ၊ အံႏကဲအီခဲဉ်ႏအောက်ꩻလဲ့လꩻသွူ။ ပေါႏဆို့ꩻတလဲင်ႏလဲ့ အခိန်ႏဒေါ့ꩻခမ်းခါနဝ်ꩻ ဒေါ့ꩻဒျာႏပငါပရာꩻသွူ။ ခွန်ကုဝေလမ်းထျꩻ ဟိုꩻပုံꩻကို အဝ်ႏသေႏသေႏသွူ။ ၁၁။ မေႏခိုးထီလျားရွတ်ꩻ နံးမန်ꩻလျားရွတ်ꩻတွော့ꩻ သူႏခရာႏတသီႏနုဲင်းဆချာဖုံႏယို မဉ်ႏအဲဉ်ထဝ်းတစွိုးစွိုးနဝ်ꩻ ခွန်ကုဝေ နမ်းမော့ꩻအလꩻ စုဲင်ပဲစ်ꩻပဲစ်ꩻအေင်တသဉ်တွော့ꩻ အွဉ်ႏဒပ်ꩻပယ်ဖေႏညညနဝ်ꩻလဲ့ အလျားအဆာသက်သာႏ၊ ပွစ်ꩻတဝ်း ဗုမ်းတဝ်းနေနေသွူ။
- ၁၂။ ဝင်ꩻကအဝ်ႏစာဒါႏ "ဒဏ်ကြေလိမ်းဆေး"တမျိုꩻမျိုꩻ မဉ်ႏသူႏဖေႏနွုမ်ꩻနွုမ်ꩻနဝ်ꩻလဲ့ လျားအစလွုမ်ꩻ တဆင်ႏနဝ်ꩻခွꩻယင်းဒျာႏ၊ ပွစ်ꩻတဝ်းဗုမ်းတဝ်းနေနေသွူ။ လိုꩻယဟန်ႏနဝ်ꩻ စုဲင်နေင်းသဲင်တွော့ꩻ အွဉ်ႏပယ်နဝ်ꩻလဲ့ အဝ်ႏထီႏဗာႏဖိုသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ နမ်းမော့ꩻမွေးတဝ်းတဲင် နွောင်ꩻတနွောင်ꩻတဝ်း သေတဝ်းသွူ။
- ၁၃။ အပဲင်မန်ႏသမျ မေႏခိုးထီလျားရွတ်ပဲင်တရိုꩻတဝ်း၊ နꩻဗာႏခွါဗာႏကဲင်တွော့ꩻ ပဲင်တရိုꩻတဝ်း၊ အပဲင်ခြောင်ꩻမဉ်ႏတကုဲင်၊ အပဲင်မဉ်ႏဗွာထိုꩻ၊ သွမ်ႏဖြေင်းထိုꩻနဝ်ꩻ ယာႏဖေႏကတရေꩻချာ သူႏဖေႏအာအာ၊ သူႏဖေႏခွိုꩻခွိုꩻသွော့ တမူထီနော၊ ဖက်ꩻပွမ်းကောင် "ကြိတ်မှန်"မဉ်ႏအဝ်ႏလဲ့ တနီႏပဲစ်ꩻပဲစ်စေ့ꩻအထီ သူႏဖေႏခွိုꩻခွိုꩻနဝ်ꩻလဲ့ ယာႏတရေꩻချာယင်းဒျာႏနေနေသွူ။[၅][၆]