မာတိကာသို့ ခုန်သွားရန်

မျန်မာခမ်းထီ ဟံႏပထဝီႏ

အဝ်ႏ ဝီခီပီးဒီးယား ကို
မျန်မာခမ်းထီ ဟံႏပထဝီႏ
တွိုက်အာသျ
ဒေႏသအာသျခဝ်ကွဉ်ႏနဝ်
ကိုဩဒိနိတ်22°00′N 98°00′E / 22.000°N 98.000°E / 22.000; 98.000
ဧရိယာႏအရန်း ၄၀
 • ခြွောန်း၆၇၆,၅၇၇ km2 (၂၆၁,၂၂၈ sq mi)
 • ဟံႏကောင်96.94%
 • ထီနမ်း3.06%
ကမ်းရိုးတန်း၂,၂၂၈.၉၄၁ km (၁,၃၈၅.၀၀၀ mi)
ဟံႏနယ်ႏကူသီးဟံႏနယ်ႏကောင် ခမ်းကူသီးခြွဉ်း:
၆,၅၂၂ km (၄,၀၅၃ mi)
ဗန်းကလားဒေတ်ခမ်းထီ:
၂၇၁ km (၁၆၈ mi)
ခယ်ႏခမ်းထီ:
၂,၁၂၉ km (၁,၃၂၃ mi)
အေင်ဒိယခမ်းထီ:
၁,၄၆၈ km (၉၁၂ mi)
လာအိုခမ်းထီ
၂၃၈ km (၁၄၈ mi)
ထုဲင်ꩻခမ်းထီ:
၂,၄၁၆ km (၁,၅၀၁ mi)
အထိုသွတ်ꩻခင်ႏလမ်းခါကာဘိုရာဇီကောင်
၅၈၈၁ မီတာ (၁၉,၂၉၄.၆၂ ပေ)
အဖွိုႏသွတ်ꩻခင်ႏလမ်းအန်ဒမန်(ကပ္ပလီပင်ႏလယ်ႏ)
၀ မီတာ (၀ ပေ)
(ထိုထဲင်းပင်ႏလယ်ႏထီခိုႏဆꩻကီ)
အဆွာꩻသွတ်ꩻခြောင်ဧရာႏဝတီႏခြောင်
အတန်သွတ်ꩻနောင်နောင်အင်းတော်ကြီး
မျန်မာ၊ ထုဲင်ꩻ၊ လာအိုတောမ်ႏ ဗီယက်နမ်ခမ်းထီဖုံႏ ကောင်ရွေꩻ ကောင်ဆောင်ႏခါႏ ဒေႏသဖုံႏကို မေႏခိုးတခြာတန်ဖုံႏပုင်ႏ(အွဉ်ႏနယ်ခါဖေႏနေး အစဲက်ꩻတနျာႏ)။

မျန်မာခမ်းထီနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏ အာသျတွိုက်အခဝ်ကွဉ်ႏနဝ် ဟံႏကောင်တန်လောင်း အခဝ်တွို့ꩻထင်ꩻကိုကအဝ်ႏဒါႏ ခမ်းထီတဖြုံႏဒျာႏသွူ။ အဝ်ႏဗွော့ꩻ အေင်ဒိယသမုဒ္ဒရာႏထျꩻတဲင် သင်ဖော်ꩻတန်ဖုံႏ ကာႏလွေꩻချာငါတဲင် စီꩻပွာꩻရေꩻတာႏ ထွာအီအရေꩻတန် အချက်အချာခင်ႏလမ်းဒျာႏသွူ။ မျန်မာခမ်းထီ ဟံႏနယ်ႏဧရိယာႏ အအဲဉ်ႏအလုဲင်းနဝ်ꩻ အဝ်ႏစတုရန်းမဲင်ႏပေါင်ꩻ ၂၆၁,၂⁠၂၈ စတုရန်းမဲင်ႏ (၆၇၆,၅၇၈ စတုရန်းကီလိုမီတာ)တဲင် အာသျခဝ်ကွဉ်ႏနဝ်ဒေႏသကိုနဝ်ꩻ ထွာစွဉ်ႏ ဒုတိယဟံႏနယ်ႏအတန်လုဲင်းသွတ်ꩻ ခမ်းတခမ်းနဝ်ꩻသွူ။[] မျန်မာခမ်းထီ ဖဲ့ꩻကွဉ်ႏနဝ်ꩻ လာအို၊ ဖဲ့ꩻကွဉ်ႏထင်ꩻနဝ်ꩻ ခယ်ႏခမ်း၊ ဖဲ့ꩻကွဉ်ႏနဝ်နဝ်ꩻ ထုဲင်ꩻခမ်း၊ ဖဲ့ꩻတွို့ꩻနဝ်ꩻ ဗဉ်းကလားဒေတ်ခမ်း၊ ဖဲ့ꩻတွို့ꩻထင်ꩻနဝ်ꩻ အေင်ဒိယခမ်း၊ ဖဲ့ꩻထင်ꩻနဝ်ꩻ ခယ်ႏခမ်း၊ ဖဲ့ꩻနဝ်နဝ်ꩻ အန်ဒမန်ပင်ႏလယ်ႏ(ကပ္ပလီပင်ႏလယ်ႏ)၊ ဖဲ့ꩻတွို့ꩻနဝ်နဝ်ꩻ ဗဉ်းကလားပင်ႏလယ်ႏအော်ဖုံႏ အဝ်ႏခူရောင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။

ခမ်းကူသီး အနားအဒွေါင်ႏအဆွာꩻ ခြွောန်း: ၆,၅၂၂ ကီလိုမီတာ (၄,၀၅၃ မိုင်)[]

ဟံႏယာႏဧရိယာႏခြွောန်း: ၆၇၆,၅၇၈ စတုရန်း ကီလိုမီတာ (၂၆၁,၂၂၈ စတုရန်းမဲင်ႏ)

ခမ်းကူအဝ်ႏဒင်ႏဒါႏခမ်းလင်ဖုံႏ:

ဗန်းကလားဒေတ်ခမ်းထီ: ၂၇၁ ကီလိုမီတာ (၁၆၈ မိုင်), အေင်ဒိယ:၁,၄၆၈ ကီလိုမီတာ (၉၁၂ မိုင်), ခယ်ႏ: ၂,၁၂၉ ကီလိုမီတာ (၁,၃၂၃ မိုင်), လာအို: ၂၃၈ ကီလိုမီတာ (၁၄၈ မိုင်), ထုဲင်ꩻ: ၂,၄၁၆ ကီလိုမီတာ (၁,၅၀၁ မိုင်)

ကမ်းရိုးတန်း အဒွေါင်ႏအဆွာꩻ ခြွောန်း:၂,၂၂၈ ကီလိုမီတာ (၁,၃၈၄ မိုင်)

ထီဧရိယာႏအဲဉ်ႏလုဲင်း ခြွောန်း: ၂၃,၀၇၀ စတုရန်း ကီလိုမီတာ (၈,၉၁၀ စတုရန်းမဲင်ႏ)

မျန်မာခမ်းထီကိုနဝ်ꩻ အကျမ်ꩻအနေႏ ဥတုအဝ်ႏ(၃)ရာႏသီႏတဲင် ထွာဒျာႏ ခမ်းသဲင်၊ ခမ်းခါ၊ ထာꩻခွꩻ ရာႏသီႏဖုံႏသွူ။ တယ်ႏခရိစ်လာမတ် ဗꩻမေလာနဝ်ꩻ ထွာခမ်းသဲင်လာဥတု၊ တယ်ႏမေလာထာႏဝ ဗꩻတွိုႏအောက်တိုဗာလာလို့နဝ်ꩻ ထွာခမ်းခါရာႏသီႏ၊ တယ်ႏနိုဝဲင်ဗာလာ ဗꩻတွိုႏဖေဖော်ဝါရီလာလို့နဝ်ꩻ ထွာထာꩻခွꩻရာႏသီႏ နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ မျန်မာခမ်းထီကိုနဝ်ꩻ ယေဘူယျအနေႏ အလျားဖဲ့ꩻမုတ်သုံရာႏသီႏအဝ်ႏလဲ့ ပွိုးတောမ်ႏ ဟံႏဖွိုႏထိုကောင်ဆောင်ႏထာꩻပြင်ႏ ခင်ႏလမ်းဖုံႏ ဒေႏသအလွောက်ꩻ ဗိုန်ပီတဝ်းဝင်ꩻအဝ်ႏတဲင် တထွောင်းတောမ်ႏတထွောင်း ရာႏသီႏဥတုလဲ့ ကွာႏထိုꩻဗာႏဝင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။

ပုပ္ပါးကောင်

မျန်မာခမ်းထီကို ထူꩻချာꩻဒါႏ ဟံႏပထဝီႏအပွိုင်အငုဲင်ꩻလက္ခဏာႏဖုံႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ စစ်တောင်းခြောင် တောမ်ႏ ချင်းတွင်းခြောင်ထျꩻ ဒေႏသဖုံႏကပါဒါႏ ဇီးဖြူကောင်ရွေꩻ၊ မင်းဝံကောင်ရွေꩻ၊ မှန်ကင်းကောင်ရွေꩻ တောမ်ႏ ဂန့်ဂေါကောင်ရွေꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ကောင်ရွေꩻပေႏဖုံႏ ကအဝ်ႏဒါႏ ခမ်းထီအခဝ်ထာႏဝ ထာꩻဖွိုႏထာꩻပြင်ႏခင်ႏလမ်းဒေႏသဒျာႏသွူ။ ဒေႏသနဝ်ꩻကို ပဂိုꩻကောင်ရွေꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏရွေꩻဆွိုက်နဝ်ထင်ꩻခါꩻဝင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။[] အခဝ်ထာႏဝဒေႏယိုနဝ်ꩻ ထိုတနွောင်း ဟံႏခိုႏကျံႏထန်ꩻဒါႏ ကောင်ရွေꩻကောင်ထိုဖုံႏ အဝ်ႏရဲးခူခါꩻအသောင်နဝ်ꩻသွူ။ ခမ်းထီအခဝ်ထင်သွတ်ꩻကို အထိုသွတ်ꩻကောင်နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ခါကာဘိုရာဇီကောင် ၅,၈၈၁ မီတာ (၁၉,၂၉၅ ပေ) နဝ်ꩻသွူ။ ခါကာဘိုရာဇီကောင်နဝ်ꩻ အဝ်ႏစပ်ဆွိုင်ꩻလွေꩻတောမ်ႏ ဟိမဝန္တာႏကောင်ရွေꩻတဲင် ကောင်ရွေꩻအခဝ်တွို့ꩻအနေႏ အေင်ဒိယခမ်းထီ အာသံခမ်းနယ်ႏ၊ နာဂဟံႏခမ်းနယ်ႏ တောမ်ႏ မီဇိုရမ်ခမ်းနယ်ႏဖုံႏ အဝ်ႏရဲးခါꩻ အကူအနေႏနဝ်ꩻသွူ။ မျန်မာခမ်းထီ အခဝ်တွို့ꩻကို ကအဝ်ႏဒါႏ ရခဲင်ႏကောင်ရွေꩻနဝ်ꩻ တယ်ႏစွဉ်ႏ မဏိပူရခမ်းနယ်ႏ ဗꩻလွေꩻစွဉ်ႏ ရခဲင်ႏခမ်းနယ်ႏအခဝ်တွို့ꩻ အန်ဒမန်ပင်ႏလယ်ႏ(ဗဉ်းကလားပင်ႏလယ်ႏ)ကူ မော်တင်စွန်းအငူ(Cape Negrais) ထျꩻနဝ်ꩻသွူ။[]

ကောင်ရွေꩻ ပင်ႏတရားထျꩻ

ပဂိုꩻကောင်ရွေꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏ မျန်မာခမ်းထီ အခဝ်ထာႏဝ ဧရာႏဝတီႏခြောင် တောမ်ႏ စစ်တောင်းခြောင် အခါႏ ကောင်ရွေꩻဖွိုႏဖုံႏဒျာႏသွူ။ မျန်မာခမ်းထီ အခဝ်ကွဉ်ႏနဝ်ꩻ ဖြဝ်ꩻကောင်ရွေꩻဖုံႏအဝ်ႏတဲင် အာသျခဝ်ကွဉ်ႏနဝ် Ultra-prominentကောင် ကထွာဒါႏ လွယ်ပန်နောကောင် (၂,၅၆၃ မီတာ) လဲ့ အဝ်ႏသော့ꩻနဝ်ꩻသွူ။[] ဖြဝ်ꩻကောင်ရွေꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏစပ်ဆွိုင်ꩻလွေꩻတောမ်ႏ စောက်ꩻကောင်ရွေꩻဖုံႏ၊ ဒေါနကောင်ရွေꩻ တောမ်ႏ တနင်္သာရီကောင်ရွေꩻဖုံႏတဲင် အဝ်ႏထွာဒျာႏ ထုဲင်ꩻခမ်းကူ သဘာဝဟံႏနယ်ႏခမ်းကူသီးအနေႏနဝ်ꩻသွူ။ ဒေႏသနဝ်ꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏပါသော့ꩻ World Wide Fund for Nature အစွိုꩻ ကအွဉ်ႏထွော့ခါꩻဒါႏ Global 200 ဂေဟဒေႏသဖုံႏကို တဗာႏအနေႏကထွာဒါႏ ကယား-စောက်ꩻ-တနင်္သာရီ ခမ်းသေင်ႏတခြာ ဂေဟဒေႏသဒျာႏသွူ။[][]

ဧရာႏဝတီႏခြောင်၊ ညောင်ဦး-ပဂံႏ

ဧရာႏဝတီႏခြောင်နဝ်ꩻ မျန်မာခမ်းထီ ခြောင်တန်ဖုံႏအကို အဓိကခြောင်တန်တဖြုံႏဒျာႏတဲင် အဝ်ႏဒျာႏ ခမ်းအခဝထင်ꩻ ခင်ခမ်းနယ်ႏကို ထွတ်လင်ꩻနဝ် ကာႏလွေꩻ ခမ်းထာႏဝကိုထွူ ဖြွဉ်ဗꩻလင်ꩻတွိုႏ ခမ်းထီအခဝ်ဒေါမ် ဧရာႏဝတီႏဒေႏသတဲင် ထွတ်နွို့သော့ꩻလွေꩻယင်း ပင်ႏလယ်ႏကိုသွူ။ မဲခေါင်ခြောင်နဝ်ꩻ အဝ်ႏခယ်ႏခမ်း တိဘက်ဒေႏသ ကောင်ထိုလောင်း ထွတ်ꩻရွယ်ႏလင်ꩻနဝ် ကာႏလွေꩻ ခယ်ႏခမ်းထီ ယူနန်ခမ်းနယ်ႏထွူ ကာႏလွေꩻပါ မျန်မာခမ်းထီ အခဝ်ကွဉ်ႏထင်ꩻ ဖြဝ်ꩻခမ်းနယ်ႏအခဝ်ကွဉ်ႏ ခမ်းကူထျꩻထွူ နွို့လွေꩻယင်း လာအိုခမ်းထီကိုနဝ်ꩻသွူ။[][]

ခြုံꩻခြောင်၊ မျန်မာ-ထုဲင်ꩻခမ်းကူ

ခြုံꩻခြောင်နဝ်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏ ခမ်းထီအခဝ်ကွဉ်ႏ ဖြဝ်ꩻခမ်းနယ်ႏကို ထွတ်ꩻလင်ꩻနဝ် ကာႏလွေꩻ စောက်တနျာႏနယ်ႏ စောက်ꩻနယ်ႏ မဲင်ꩻခမ်းနယ်ႏဖုံႏထွူတဲင် နွို့လွေꩻယင်း ပင်ႏလယ်ႏကိုသွူ။ စစ်တောင်းခြောင်နဝ်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏဖြဝ်ꩻကောင်ရွေꩻ အခဝ်တွို့ꩻ ထွတ်လင်ꩻနဝ် ကာႏလွေꩻ ပဂိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ မျန်မာခမ်းထီအခဝ်နဝ်သွတ်ꩻ ဟံႏနယ်ႏအဲဉ်ႏကိုနဝ်ꩻ ရေးခြောင်၊ Heinzeခြောင်၊ ထားဝယ်ခြောင်၊ တနင်္သာရီခြောင် တောမ်ႏ လေညာခြောင်ဒွေါင်ႏဖုံႏ အဝ်ႏထွတ်နွို့သော့ꩻလွေꩻ အန်ဒမန်(ကပ္ပလီပင်ႏလယ်ႏ)ကိုနဝ်ꩻသွူ။ ခမ်းအခဝ်နဝ်သွတ်ꩻကို Kraburiခြောင်နဝ်ꩻ အဝ်ႏထွတ်ꩻလင်ꩻဒျာႏ မျန်မာတောမ်ႏထုဲင်ꩻ ခမ်းကူအခဝ်နဝ်ခါႏနဝ်ꩻသွူ။[]

Grandfather Island,ကြွန် ထာဝယ်ထျꩻ

မျန်မာခမ်းထီအခဝ်ဒေါမ်နဝ်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏ ပင်ႏလယ်ႏသမုဒ္ဒရာႏကိုတောမ်ႏ အဖင်ႏထျꩻတဲင် ကြွန်ပေႏကြွန်တန်ဖုံႏ အဝ်ႏအာတန်နဝ်ꩻသွူ။ မျန်မာခမ်းထီ ကြွန်ဖုံႏအကို အတန်သွတ်ꩻကြွန်နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ရမ်းဗြဲကြွန်တဲင် ထင်ႏသျာꩻမိဉ်ꩻတန်ဒါႏ ကြွန်အလင်ဖုံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏလ့နဝ်ꩻအတွိုင်ꩻသွူ-

ထူႏသုင်ꩻဟံႏယာႏတောမ်ႏ သဘာဝအရွီးအခိုႏဖုံႏ

[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]

မျန်မာခမ်းထီနဝ်ꩻ သဘာဝတရာꩻ ကဖန်ဆင်ꩻခါꩻထွူဖေႏဒါႏ သဘာဝအရွီးအခိုႏအသောင်အရင် ရတနာႏဖုံႏ အဝ်ႏလွိုင်ႏအာဒါႏ ခမ်းတခမ်းဒျာႏတဲင် ခမ်းကိုနဝ်ꩻ ရေနံ၊ သေင်ႏ၊ ခဲမဖြူ၊ ခြောႏ၊ ဗောႏ၊ တောင်ꩻ၊ တန်စတင်၊ စွုန်ꩻ၊ လုံးစကျင်၊ လုံးထွန်၊ လုံးမေႏသွာႏ၊ လုံးသဲင်ဟဝ်ရတနာႏဖုံႏ၊ သဘာဝဓာတ်လူးတောမ်ႏ ထီစွန်ꩻအာႏဖုံႏဒျာႏသွူ။

ဆို့ꩻရုဲင်နွောင်ꩻဒါႏဟံႏယာႏ ၁၆.၅၆%
ဗွူဟူဗာႏရာႏကဝ်ႏအသေႏဖုံႏ ၂.၂၄%
အလင် ၈၁.၂၀% (၂၀၁၂)
ဆည်နောင်ဧရိယာႏ ၂၁,၁၀၀ km² (၂၀၀၄)
အဝ်ႏဗွေချာသေႏသေႏ ထီအာႏခြွောန်း ၁,၁၆၈ km3 (၂၈၀ cu mi) (၂၀၁၁)
ထူႏသုင်ꩻထီခြွောန်း (သုင်ꩻလမ်း၊ သုင်ꩻစက်ယုင်ႏ၊ သုင်ꩻဆို့ꩻရုဲင်ရေꩻ) ၃၃.၂၃ km3/a (၇.၉၇ cu mi/a) (၁၀%/၁%/၈၉%)
Freshwater withdrawal, per capita ၇၂၈.၆ km3/a (၁၇၅ cu mi/a) (၂၀၀၅)

သဘာဝဖေꩻအန်ႏတရယ်ႏဖုံႏ

[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]

မျန်မာခမ်းထီကို ကထွာအာဒါႏ သဘာဝဖေꩻအန်ႏတရယ်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ ဟံႏတသွိုး၊ တလီꩻကျမ်ꩻမုန်တိုင်း၊ တလီꩻဝိစ်ꩻ၊ ခမ်းခါ ထီတန်ထီလိုမ်ႏ ဟံႏသွူꩻဖုံႏ၊ ခမ်းခေါင်ႏ စတဲင်ဖုံႏဒျာႏသွူ။

ပွိုးတောမ်ႏ ထေတမွိုႏတမာꩻထိုꩻ သေင်ႏဖုံႏ ဆွို့ꩻရုဲင်ရေꩻတာႏ ချꩻတောင်ႏလင်ꩻဖုံႏတဲင် သေင်ႏတခြာဖုံႏ ယောမ်လွဉ် ကုဲင်ပြင်ꩻထိုꩻ၊ ပွိုးတောမ်ႏ စက်မှုထာꩻမာꩻတန်ဖုံႏတဲင် ထီနမ်း၊ ဟံႏနမ်း၊ တလီꩻနမ်း ဝွေႏထိုꩻ၊ မာꩻကြောင်းစင်အီ ထီဝွေႏစနစ်တောမ်ႏ မာꩻကြောင်းစင် ထီစနစ်ဖုံႏ လိုမ်ႏဗွေတဝ်းတဲင် ရောႏဂါႏထာꩻဆာ ထွာလွဉ်ဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။

  1. ၁.၀ ၁.၁ The World Factbook — Central Intelligence Agency (in en)။
  2. Myanmar in brief။ 4 June 2019 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 16 September 2015 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
  3. "ရခိုင်ရိုးမတောင်တန်း" Britannica စွယ်စုံကျမ်း
  4. Loi Pangnao (mountain) - ရှမ်းပြည်နယ်၊ မြန်မာနိုင်ငံ။ 23 April 2012 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 16 September 2015 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
  5. ကယား ကရင် တနင်္သာရီ ဂေဟဒေသ
  6. တမ်းပလေက်:WWF ecoregion
  7. Scott၊ James George (1911)။ Chisholm၊ Hugh (ed.)။ Irrawaddy  (အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားဖြင့်) (11th ed.)။ Cambridge University Press။ p. 839။ Unknown parameter |encyclopedia= ignored (အကူအညီ)
  8. အာႏကွိုꩻချက်အမာႏ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named cgiar-irr
  9. Avijit Gupta, အရှေ့တောင်အာရှ၏ ရူပပထဝီဝင်၊ အောက်စဖို့တက္ကသိုလ်ပုံနှိပ်တိုက်၊ ၂၀၀၅။ ISBN 978-0-19-924802-5