ရူးတဗင်စတဲင်
"ရူးတဗင်စတဲင် ထာꩻသားစွူႏသားမီႏအဲင်ႏ ပျုစုလိုမ်ꩻလာꩻနယ်ꩻဖုံႏ"
ရူးတဗင်-စတဲင် ထာꩻသားစွူႏသားအကို အစွူႏကသန်ငါႏ၊ ကထွာဒါႏ အသက်အန္တရာယ်ႏ၊ ကဟဝ်ငမ်းလွိုဝင်ꩻနဝ်ꩻ ရူးသွူ။ ရူးကရိုꩻလဲ့ အဝ်ႏအမျိုꩻမျိုꩻ၊ ရူးစွူႏသားအဝ်ႏ၊ အစွူႏကတအဲန်ထဝ်းရူးမျိုꩻလဲ့ အဝ်ႏသွူ။ ရူးစွူႏသားလဲ့ ပေါႏတသီႏထွꩻမွိုင်တဝ်းနဝ်ꩻ ထွာဒါႏအသက်အန္တရာယ်ႏအဝ်ႏ၊ ရူးယဟန်ႏနဝ်ꩻ ဆာဗာႏယော့ꩻဗာႏနေးလွုမ်ꩻ၊ တထွာကြွို့ꩻတဝ်း အသက်အန္တရာယ်ႏလဲ့ အဝ်ႏသွူ။
ရူးစွူႏသားအကို အစွူႏကသန်ဒါႏ၊ ကထွာဒါႏ အသက်အန္တရာယ်ႏနဝ်ꩻ ရူးတကုဲင်ႏ(မြွေပွေး)သွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ ခမ်းခွꩻနုဲင်းပအိုဝ်ႏဒေႏသ ဖြဝ်ꩻခမ်းနယ်ႏကိုယိုနဝ်ꩻ အတလွိုင်ႏထွꩻတဝ်း ခမ်းလျားနုဲင်းမန်းတွိုင်ႏနယ်ႏ၊ မန္တလေꩻ၊ စစ်ကိုင်း၊ မကွေး၊ ပဂိုꩻ၊ ရန်ႏကုန်ႏတွိုင်ႏကိုဖုံႏသွူ။ လွိုင်ႏတဝ်းရိုꩻလဲ့ ထာꩻလိုပ်ꩻထာꩻမာꩻသား၊ လုဲင်းလိုပ်ꩻခြံမာꩻသားနဝ်ꩻ မော့ꩻတဝ်းခွဲးတဝ်းလဲ့ ရိုꩻဒါႏတဝ်းသွူ။ မီႏမွော့ꩻခွဲးလွဉ် မီႏအဲင်ႏစွော့ꩻဒါႏလိုꩻနဝ်ꩻ လိုꩻတရိုꩻတဝ်း၊ ဖိုးပနားတရိုꩻတဝ်း အဝ်ႏလိုႏသေငါႏ တသီႏနယ်ꩻဖုံႏ၊ ပျုစုလိုမ်ꩻလာꩻနယ်ꩻဖုံႏသွူ။ ရူးကအဲင်ႏလိုꩻယိုနဝ်ꩻ တထီႏအွဉ်တဝ်း၊ လွေꩻယမ်းလွေꩻခွိုင်းဗာႏတွော့ꩻ အဲင်ႏဒျာႏကဲန်းအာအာ၊ အဲင်ႏဒျာႏခင်ႏ ကဲန်းအာအာသွူ။
ရူးမီႏအဲင်ႏသွူနဝ်ꩻ အဟဝ်သွတ်ꩻ အသေႏချာႏသွတ်ꩻအနယ်ꩻနဝ်ꩻ ပသာမွိုင်မွိုင်ဗာႏ ဗော့ꩻရာꩻတသီႏယွုံႏ(ဆေးရုံ)သွူ။ တသီႏယွုံႏဝေင်ꩻကိုနဝ်ꩻ တသီႏကဖြေႏအီဒါႏ ရူးစွူႏဖုံႏနဝ်ꩻ ကဲန်းအာဝင်ꩻအဝ်ႏဝီရိယ အွဉ်ႏခါꩻဒျာႏသွူ။ တသီႏရူးစွူႏကရိုꩻနဝ်ꩻ ရူးတမျိုꩻတွမ်ႏတမျိုꩻ အဖြေႏတဗွိုန်တဝ်းလွဝင်ꩻတဲင် ကအဲင်ႏဒါႏနီနဝ်ꩻ ရူးအမျိုꩻမုဲင်ꩻကရိုꩻယို အဝ်ႏလိုႏသေစဲင်းသွူ။ မီႏထီႏအနမ်းနဝ်ꩻ တွယ်ႏသီထွူတွော့ꩻ လွေꩻအွဉ်ႏပါ အွိုးတသီႏယွုံႏနဝ်ꩻ အသေႏချာႏသွတ်ꩻသွူ။ ရူးအဲင်ႏထွူလိုꩻ အစွူႏဖေႏကထင်ႏယိုꩻယိုꩻပုဲင်ႏ၊ ဖေႏကတွိုႏလꩻအီ တသီႏယွုံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏလိုႏပျုစု မာꩻဖေႏအွဉ်နယ်ꩻနုဲင်းယိုသွူ။ ရူးဖြောင်းခြောင်ꩻတကီ တထာတသောင်ꩻရပ်နဝ်ꩻ တွမ်ႏတဖြွီꩻတမျိုꩻမျိုꩻ အဝ်ႏလိုႏစွိုင်ရေ့ꩻခါꩻ ဟံးခြေင်းခြေင်းသွူ။ မီႏစွိုင်ခါꩻနဝ်ꩻ သွီႏတလောႏဟဝ်တဝ်းတဲင် ရူးစွူႏလဲ့ တစွစ်ꩻယိုꩻတဝ်းသွူ။ ကစွိုင်ခါꩻယို မီႏခြေင်းလွဉ်ꩻငါႏလဲ့ စွိုင်ခြောင်ꩻနဝ်ꩻ ဆာဒါႏ၊ ခမ်ႏယပ်ꩻဒါႏတဲင် ချင်းစွိုင်ဗာႏသွူ။ မီႏစွိုင်ခါꩻသွူ ရူးဖြောင်းခြောင်ꩻတကီနဝ်ꩻ ရူးဖြောင်းခြောင်ꩻကို ကအဝ်ႏခံဒါႏ အစွူႏယို ဖေႏကထန်ႏထိုꩻနဝ်ꩻ တွမ်ႏဒါႏပါး (ဘလိတ်ဓား) တရိုꩻတဝ်း၊ ဓါႏပါးမဉ်ႏအဲန်ထဝ်းလဲ့ တွမ်ႏဝွေႏဖေ့ꩻတရုဲင်ရုဲင် ဖြဲ့ꩻခီႏခတ်ꩻဆျာခင်ႏနေးထွူတဲင် စုတ်ꩻထန်ႏထိုꩻဖေႏဗာႏ လိုꩻကစုတ်ꩻဖေႏဒါႏ အစွူႏသားနဝ်ꩻ ဖြောင်းကကိုအကဲင်ဖေႏကအဝ်ႏပုဲင်ႏသွူ။ စုတ်ꩻစုတ်ꩻထွူ သွီႏမီႏထန်ႏသော့ꩻဖြောင်းလဲ့ လာꩻထိုꩻဗာႏယင်းသွူ။ အလွိုးမီႏရထန်ႏအာသွူမꩻ အမွိုင်သွတ်ꩻနယ်ꩻ ဒင်ႏပသာဗာႏ တသီႏယွုံႏသွူ။ နꩻဓားပါး၊ တွေႏဖေ့ꩻကဖြဲ့ꩻအီႏဒါႏ ရူးဖြောင်းဖြောင်ꩻယို သေ့ꩻ(ရောဂါပိုး)မီႏဗွို့ꩻလဲ့ ဖေႏကသီထိုနဝ်ꩻ လဲမ်ႏအွဉ်ဗာႏမေႏသွူ။ ရူးအဲင်ႏထွူတွော့ꩻ ပျုစုမာꩻဖေႏထွူနဲင်းယို အီႏဒင်ႏပသာတသီႏယွုံႏ မီႏတယိုꩻတဝ်း၊ အဆင်ႏမီႏတပြေႏနွောင်ꩻတဝ်းလဲ့ ထွားအနယ်ꩻနုဲင်းငါယိုဖုံႏတဲင် ကျံႏလိုမ်ꩻလာꩻဗာႏသွူ။ တသီႏနယ်ꩻတမွေးတဝ်းတဲင် ဟဝ်အီႏသေႏချာႏနုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့ ပါꩻမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻ အံႏမခံႏဖေႏတဒါႏတဝ်းသွူ။ အဟဝ်သွတ်ꩻနဝ်ꩻ ပသာမွိုင်မွိုင်တသီႏယွုံႏသွူ။ "တသီႏဖြေႏချာရူးစတဲင် အစွူႏနယ်ꩻဖုံႏ" ၁။ ရူးမီႏအဲင်ႏနဝ်ꩻ ရူးအမျိုꩻမုဲင်ꩻတရိုꩻတဝ်း၊ တဒွုတ်ꩻ (ကတွတ်) မွူးမီႏအဝ်ႏနဝ်ꩻ တွမ်ႏနꩻဗက်ꩻကဲင်တဒွုတ်ꩻမွူးတွော့ꩻ ဒွူႏသွော့အစီႏ၊ မီႏလꩻသွူတဒွုတ်ꩻစီႏ အဆေ့ꩻသွတ်ꩻ တဝန်ႏနေင်းရပ်နဝ်ꩻ ဖေႏအွꩻသွော့နေား၊ မဲ့ꩻဖြေႏအီချာဒါႏ ရူးစွူႏသွူ။ မီႏထွာဖိုးပနားနဝ်ꩻ အနမ်းတန်တဲင် တဒွုတ်ꩻစီႏအဝ်ႏဗဲင်း ၂-ဝန်ႏနေင်းရပ်နဝ်ꩻမꩻ သေႏချာႏသွူ။ လိုꩻတယဝ်း တိရစ္ဆာန်ႏတယဝ်း မီႏအွꩻတဒွုတ်ꩻစီႏနဝ်ꩻ တဒွုတ်ꩻစီႏဖေႏကလယ်ႏယိုꩻယိုꩻသွီႏကိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏလိုႏစပ်ပသာႏသာႏတွမ်ႏထီရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ မီႏထွာဖိုးပနားနဝ်ꩻ တွယ်ႏဆာပသာႏသာႏ အနေ့ꩻဖူခိုႏနဝ်ꩻ တဒွုတ်ꩻစီႏလယ်ႏစွစ်ꩻယိုꩻ ရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ ရူးအဲင်ႏပနားတွဗာ့ꩻ ပနားအီႏသီသွူနဝ်ꩻ ဆရာႏတဖြာꩻ အွဉ်ႏဖေႏအွꩻ တဒွုတ်ꩻစီႏတွော့ꩻ ဟဝ်ချာယင်းစွဉ်ႏ ရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ တသီႏနယ်ꩻယိုနဝ်ꩻ ထီႏလိတ်စောင်ႏကို မွေးတဝ်း၊ ဝေင်ꩻဟိုပုံꩻကို ဆရာႏပအိုဝ်ႏတဖြာꩻ ခြုဲင်းနယ်ဒျာႏသွူ။ ၂။ နွောင်ꩻရူးစွူႏနယ်ꩻ တသီႏနယ်ꩻထဲင်းတနယ်ꩻနဝ်ꩻ ပအိုဝ်ႏနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻနုဲင်းမုဲင်ꩻသေတဝ်း၊ မန်းနဝ်ꩻဟဲ့ꩻ "ဆေးခါးကြီးပင်"သွူ။ "ရှမ်းဆေးခါးကြီး"နုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့ အဝ်ႏဟဲ့ꩻသွူ။ မီႏမော့ꩻရှမ်းဆေးခါးကြီးပင်ယိုနဝ်ꩻ အွဉ်ႏသဲင်ထောင်းဖွန်ႏသွူတဲင် လိုႏသော့ꩻခါꩻဟဝ်ဟဝ် ပလဲင်ꩻကိုသွူ။ ရူးမီႏအဲင်ႏလိုꩻနဝ်ꩻ ရှမ်းဆေးခါးကြီးအသဲင်ဖွန်ႏ စောစတီး အံႏဟန်ႏအိုတစေားယို ဖျောႏဗာႏတွမ်ႏထီလျားတစ်ꩻတစ်ꩻသွူ။ ပေါႏရအွꩻလꩻသွူတဲ့ ဖေႏအွꩻဗာႏ လိုꩻဆာဝွန်ႏနေင်းထီ ၂-ဝန်ႏ၊ ၃-ဝန်ႏရပ်နဝ်ꩻသွူ။ အသဲင်ဖွန်ႏအဲန်ထဝ်း မီႏအဝ်ႏဒျာႏ အတသဉ်လွုမ်ꩻနဝ်ꩻ တသီႏမွူး စူတဆုတ်ꩻရပ်ယို ခြွူတွမ်ႏထီ (၃)ပလဲင်ꩻတွော့ꩻ ပေါႏထီအဝ်ႏကုဲင်တထာႏတ (တပလဲင်ꩻခွယ်ꩻ)ရပ်နဝ်ꩻလဲ့ အွဉ်ႏခွꩻလꩻလဲန်း၊ ရူးကအဲင်ႏဒါႏလိုꩻနဝ်ꩻ ဟို့ꩻခိုးငါႏထီတဲင် ဝွေꩻကအီႏအွꩻဒါႏထီလိုမ်ꩻခွꩻကိုနဝ်ꩻ သော့ꩻရော်ꩻပါသွော့ တသီႏထီစေားအံႏဟန်ႏအို တစေားနေား။ တသီႏယိုနဝ်ꩻ အစွန်ꩻထင်အစွန်ꩻယံနေနေတဲင် ပေါႏအွꩻဗာႏလဲန်းတသီႏယိုနဝ်ꩻ ရူးစွူႏပြင်ꩻလို့သွူတဲင်တွော့ꩻ အဆာႏအာဟာႏရ ဟို့ꩻကိုယိုလဲ့ ကုဲင်းဖြော့ꩻထန်ႏလို့ဒါႏသွူ။ ရူးဖြောင်းခြောင်ꩻနဝ်ꩻ တသီႏဖွန်ႏဆေ့ꩻဆေ့ꩻယို ဖျောႏတွမ်ႏနံႏမန်ꩻထေင်ဗွာတွော့ꩻ သူႏဖေႏထွူပိုမ်းခါꩻသွော့နေား။ တသီႏနယ်ꩻယိုနဝ်ꩻ တဖေင်ꩻနမ်းထွူတွော့ꩻ လဲင်ꩻဖြော့ꩻသွီႏလဲန်းထာꩻမတဲ့ အဝ်ႏဟဝ်နွောင်ꩻရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ နုဲင်းခွန်ကုဝေကယူႏနဝ်ꩻ မာꩻဖေႏထွူအနယ်ꩻနုဲင်းယိုတွော့ꩻ ပသာသမ်းတသီႏယွုံႏနဝ်ꩻ အမာႏအဲန်ထဝ်းသွူ။ တသီႏနယ်ꩻယိုနဝ်ꩻ ထီႏဒျာႏလိတ်စောင်ႏမန်းကိုသွူ။ ၃။ တဗင် တဝတ်ꩻ ဖြွုမ် ထာꩻသားစွူႏသား အမျိုꩻမုဲင်ꩻတရိုꩻတဝ်း မီႏအဲင်ႏမီႏတဲစ်ꩻဒါႏလိုꩻနဝ်ꩻ ဝွေꩻသီးအဖြောင်းခြောင်ꩻယို တွမ်ႏထီဖျောႏဟံႏအောက်ꩻအောက်ꩻမေ့ဖွန်ႏတွော့ꩻ သူႏပွစ်ဖေႏဟံးညည ဖေႏကစွုမ်ႏသော့ꩻယာႏကိုနဝ်ꩻ ဟဝ်သက်သာႏဒျာႏရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ ရူးစွူႏနဝ်ꩻ ပါတဝ်းသွူ။ ၄။ အစွူႏကအဝ်ႏဒါႏ တဗင်၊ တလေတ်ꩻဒေ၊ တဝတ်ꩻ၊ ဖြွုမ်-စတဲင် ထာꩻသားတမျိုꩻမျိုꩻ မီႏအဲင်ႏနဝ်ꩻ မဲဇရီႏလာႏယို ပသေကြောင်းကြောင်း မာꩻပဲစ်ꩻထွူတွော့ꩻ စေ့ꩻအထီ သူႏဖေႏခွိုꩻခွိုꩻ၊ အသေ့ꩻနဝ်ꩻလဲ့ အွဉ်ႏပယ်ထိန်ꩻခါꩻတွမ်ႏတစွိုးစွိုးနဝ်ꩻ ဟဝ်ချာမွိုင်ဒျာႏ ရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ မဲဇရီႏ-ကရိုꩻနဝ်ꩻ မန်းဟဲ့ꩻ "မယ်ဇလီ"အရသာႏခါႏငါႏသွူ။ ၅။ တဗင်အဲင်ႏ တဝတ်ꩻအဲင်ႏတွော့ꩻ အယော့ꩻဖေႏကဖဲမ်ႏချာ၊ အစွူႏဖေႏဖြေႏချာနဝ်ꩻ ဗက်ꩻကဲင်တခေါ့ꩻမွူးတွော့ꩻ ဒွူႏအစီႏသူႏဖေႏခွိုꩻခွိုꩻ အဖြောင်းအဲင်ႏခြောင်ꩻနဝ်ꩻ ဟဝ်ချာ ဖေႏချာယင်းဒျာႏသွူ။ ၆။ တဗင်မေးနွောင်း (ကင်းမြီးကောက်) မီႏအဲင်ႏလိုꩻနဝ်ꩻ မာꩻပဲစ်ꩻအေင်ခြိမ် (ပင်စိမ်း) လာႏတွော့ꩻ အွဉ်ႏပယ်အဖြောင်းခြောင်ꩻ ထိန်ꩻခါꩻတွမ်ႏအစွိုးစွိုးနဝ်ꩻ အစွူႏဖြေႏချာယင်းဒျာႏ ရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ မွူးရဝ်ꩻခိုႏတလဲင်ႏ မွူးဟာခိုႏတလဲင်ႏ လုဲင်ႏဖေႏသွော့တသီႏအောက်ꩻနဝ်ꩻနေား၊ အမီႏသဲင်ထိုꩻလဲ့ အွဉ်ႏဗဲက်ꩻလူး ပသာႏသာႏသွော့ထီနေား။ အွဉ်ႏသတိ တဗင်ႏမီႏအဲင်ႏနဝ်ꩻ တေဇောဘမ်း ပရုပ်-စတဲင် တသီႏရသာႏလျားနုဲင်းနဝ်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ သူႏဖေႏလꩻတဝ်းသွူ။ ၇။ ရူးမဉ်ႏအဲင်ႏလိုꩻနောဝ်ꩻ အစွူႏဖေႏကထင်ႏမွိုန်းနောဝ်ꩻ လုံးဆျာႏတတူႏ တတွာချိုချဉ်လွုံꩻယို ဖေႏအံႏသွော့ (၃)လွုံꩻနော၊ မဉ်ႏလွေꩻဒါႏ ရူးကလွိုင်ႏအရပ်နောဝ်ꩻ ဝီရိယ အီလွေꩻပါသွော့ လုံးဆျာႏနော။ မန်းခမ်း မန္တလေꩻတွိုင်ႏကို ဒုံတဒုံနောဝ်ꩻ အံႏကာႏကွယ်ႏခါꩻ လုံးဆျာႏတွော့ꩻ လွေꩻရဲ့ဗွူနောဝ်ꩻ ရူးအဲင်ႏ(၁၄)ဖြာꩻ၊ သီတောဝ်းတဖြာꩻဖြာꩻရိုꩻနောဝ်ꩻသွူ။ အနယ်ꩻယိုနောဝ်ꩻ ထီႏဖစ်ဘုတ်ကိုတွော့ꩻ တဲမ်းကူꩻခါꩻဒျာႏသွူ။ ၈။ ထဲင်းတနယ်ꩻနောဝ်ꩻ ရူးမဉ်ႏအဲင်ႏနောဝ်ꩻ ခူႏစောက်အာႏတဒွီရွီးတွော့ꩻ စုဲင်အံႏတသဉ်နေးသွော့နော၊ အံႏပေါင်းအာအာစွဉ်ႏနော၊ ရူးစွူႏဖြေႏချာဒျာႏ ရိုꩻနောဝ်ꩻသွူ။ အနယ်ꩻယိုလဲ့ တဲမ်းကူꩻဒျာႏ ဖစ်ဘုတ်လောင်းနေနေသွူ။ [၁][၂][၃]