သီႏလ

သီႏလကရိုꩻနဝ်ꩻ- အကုသိုလ်ႏ ဖေႏနေးကတွမ်ႏထွာလꩻမွုန်းတဲင် ကထိန်ꩻဟဝ်ဟဝ်ခါꩻ နမ်းထာꩻမာꩻ၊ ဖြောင်းထာꩻဒေါ့ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ"သီႏလ"နောဝ်ꩻသွူ။ ခေတ်ယိုခါ ပညာႏဗွေႏသီးဖုံႏ ကအဝ်ႏလက္ခံႏ ထူႏသွုံꩻအာဒါႏ သီႏလဖုံႏနဝ်ꩻ-

• ၁။ သီႏလငတ်ꩻပါꩻ (ဂဟဋ္ဌသီလ)
• ၂။ သီႏလသွစ်ꩻပါꩻ (ဥပုသ်သီလ)
• ၃။ သီႏလကွတ်ꩻပါꩻ (ဥပုသ်သီလ)
• ၄။ သီႏလပါꩻဆီ (သာႏမဏေႏသီႏလ)နုဲင်းနောဝ်ꩻဖုံႏသွူ။

ဆို့ꩻတယ်ႏသီလ လꩻသုခ

• သီလယတီတိ သီလံ - ကောပ်ပွိုး ဟဝ်ဆို့ꩻတယ်ႏထိန်ꩻတီငါႏနဝ်ꩻမꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ"သီလ"သွူ။ ဆိုꩻတယ်ႏဗာႏနုဲးမုဲꩻ-? ။
• "ကာယကမ္မဝစီကမ္မာနိ သမ္မာဒဟတိ သမ္မာဌပေတီတိ အတ္ထော- ထိန်ꩻဟဝ်ဟဝ် ရဲးဟဝ်ဟဝ် အွဉ်ႏဟဝ်ဟဝ်ဗာႏ နမ်းထာꩻမာꩻ၊ ဖြောင်းထာꩻဒေါ့ꩻ" (အဓိပ္ပါယ်ႏလꩻ)နုဲးနဝ်ꩻသွူ။

သီႏလသိုမ်စွိုး

• ၁။ သမ္ပတ္တဝိရတီသီႏလ၊
• ၂။ သမ္မာဒါနဝိရတီသီႏလ၊
• ၃။ သမုစ္ဆေဒဝိရတီသီႏလ ယိုသိုမ်စွိုးသွူ။

• ၁။ သမ္ပတ္တဝိရတီသီႏလ-ကရိုꩻနဝ်ꩻ ဆို့ꩻတယ်ႏ(တွိုင်ႏတယ်ႏ)ဖရာꩻထျꩻတဲ့ တမွေးတဝ်း၊ ခံႏထူႏဗွေႏရဟန်ꩻသင်္ဃာႏသီးထျꩻတဲ့ တမွေးတဝ်း၊ နမ်းတောမ်ႏနမ်း အုံချာ ဆို့ꩻတယ်ႏချာနေးဒျာႏ၊ မာꩻခွင်ꩻတွိုႏလွဉ်တယဝ်း မာꩻတဝ်း၊ သျောင်ႏထိုꩻဒျာႏ အဓိပ္ပါယ်ႏလꩻနုဲးနဝ်ꩻသွူ။

ဥပမာႏ- ရူးတဗာႏ လွေꩻယွယွထာꩻ နမ်းဆငါ။ ရူးမိဉ်ႏထီႏရီး ရူးအဲင်ႏလꩻ၊ လိုꩻမိဉ်ႏထီႏရီး လိုꩻမာꩻသီ။ ကောပ်နဝ်ꩻမꩻ ရူးတောမ်ႏလိုꩻနဝ်ꩻ တခဝ်းတဝ်းဝင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကွဲႏတွော့ꩻ "ခွေမိဉ်ႏမာꩻသီဝွေꩻနဝ်ꩻ ခွေအီႏထဲ့ဗာႏငါး၊ အပဲစ်အီႏတန်၊ မာꩻသီတဝ်းဒူမ်"ယူႏနုဲးနဝ်ꩻထွူ ထူႏကွော့ꩻ တောမ်ႏခွဉ်းတဲင် "ရူးဟွေး... နာꩻမဲဉ်လွေꩻရာꩻ လွေꩻသွော့နေား..." အွဉ်ႏစွꩻခန်းနုဲးနဝ်ꩻတဲင် မာꩻသီထွာတဝ်း။ မာꩻသီခွင်ꩻတွိုႏလွဉ်ခန်းတယဝ်း တမာꩻသီတဝ်း၊ သျောင်ႏထိုꩻဒျာႏနုဲးယိုနဝ်ꩻ ထွာ လꩻကုသိုလ်ႏတစွိုးနေနေသွူ။

• မာꩻသီခွင်ꩻအဝ်ႏလဲ့ မာꩻသီတဝ်းဝင်ꩻသက်၊
• ထူႏတခွန်ꩻခွင်ꩻသာႏလဲ့ ထူႏတခွန်ꩻတဝ်းဝင်ꩻတခြိုꩻ၊
• ကာမေသုမိစ္ဆာ-ကမ်ႏ ခွင်ꩻရေꩻသာႏလဲ့ လွဉ်ꩻမာႏတဝ်း ဝင်ꩻပိုမာလမ်းသား၊
• ကလိုႏလဲဉ်ကိုတယဝ်း တခံႏဒေါ့ꩻလဲဉ်တဝ်းထာꩻ၊
• ဟဲ့ꩻအွꩻဒဝ်ဘီယာသားအဝ်ႏလဲ့ ခံႏအွꩻတဝ်း ဒဝ်ဘီယာ။

အခွင်ꩻအရေꩻတွိုႏလွဉ်ခန်းတယဝ်း တခံႏမာꩻတဝ်း၊ ကသျောင်ႏထိုꩻဒါႏ နုဲးယိုနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ”သမ္ပတ္တဝိရတီသီႏလ”နဝ်ꩻသွူ။

• ၂။ သမ္မာဒါနဝိရတီသီႏလ-ကရိုꩻနဝ်ꩻ ဖရာꩻငါတဲ့သင်၊ ဗွေႏရဟန်ꩻသံဃာႏသီးထျꩻတဲ့သင် ခါးလားကထွာကမော့ꩻလွဉ် ကဆို့ꩻတယ်ႏရီးဒါႏ သီလႏငတ်ꩻပါꩻ၊ သီႏလသွစ်ꩻပါꩻစတဲင်ဖုံႏသွူ။ ကဆို့ꩻတယ်ႏထိင်ꩻတီရီးနေးဒါႏ သီႏလနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ”သမာဒါနဝိရတီသီႏလ”နဝ်ꩻသွူ။ ယိုနဝ်ꩻ ယိင်းလꩻလွိုဗာႏ ကုသိုလ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ သမ္ပတ္တဝိရတီသီႏလ-နဝ်ꩻဟွဉ်ႏနဝ်ꩻ (အခွင်ꩻ)တွိုႏလွဉ်မꩻ ကွဲးဆို့ꩻတယ်ႏ၊ သမ္မာဒါနဝိရတီသီႏလ-နဝ်ꩻ ဆို့ꩻတယ်ႏခါꩻရီးနေး။ သီႏလယိုနီစွိုးအကို အစွိုးမုဲꩻ စေႏတနာႏတန်အာလွိုဟောင်းကရိုꩻနဝ်ꩻ ဆို့ꩻတယ်ႏခါꩻရီးနေး သမ္မာဒါနဝိရတီသီလ-နဝ်ꩻ စေႏတနာႏတန်အာကယ်ꩻထဲင်းဒျာႏ သမ္ပတ္တဝိရတီသီႏလ-နဝ်ꩻမꩻ ယိင်းလꩻလွိုဗာႏ ကုသိုလ်ႏနဝ်ꩻသွူ။

• ၃။ သီႏလ ကယံကယ်ꩻထဲင်းဒါႏ သီႏလကီနဝ်ꩻနီစွိုးနဝ်ꩻ ထွာ “သမုစ္ဆေဒဝိရတီသီႏလ”နဝ်ꩻသွူ။ “သမုစ္ဆေဒဝိရတီသီႏလ”ယို သာမညပုဂ္ဂိုလ်ႏ နုဲးနီနာꩻသီးနဝ်ꩻတဲ့ တလꩻတဝ်း။ အာႏထုတ်တရာꩻတဲင် ထွာလွဉ် ‘သောတာပန်ႏ’၊ ပုဂ္ဂိုလ်ႏနဝ်ꩻစားတဲ့ ခံႏသက်သီလူမ်ꩻ။ လွဉ်မာꩻသီခန်းနုဲးမုဲꩻမုဲꩻတယဝ်း ခံႏမာꩻချာတဝ်းဝင်ꩻ ခံႏဒျာႏနမ်းသီတဲင် “ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိ” ခွေါင်တိဉ်ႏထိုꩻလဲဉ်း။ ပွိုင်းဝွို့တောမ်ႏ ဝင်ꩻတခြိုꩻလဲ့ ထူႏတခွန်ꩻတဝ်းဒူမ်လာꩻလာꩻ။ တတရာꩻတဝ်း ကာမေသု မိစ္ဆာစာရကမ်ႏယိုလဲ့ လွဉ်ꩻမာႏတဝ်းဒူမ်လာꩻလာꩻ။ ခံႏဒေါ့ꩻတဝ်း ငဝ်းလိန်ႏလဲဉ်လာꩻလာꩻ။ ဒဝ်ထီသုရာႏလဲ့ခံႏအွꩻတဝ်းလာꩻလာꩻ။ သီႏလငတ်ꩻပါꩻ နမ်းကျင်ꩻတရာꩻတိဉ်ႏခွေါင်ထိုꩻလဲဉ်းသွူ။ ကဆို့ꩻတယ်ႏဒါႏသီႏလ ယိုစားနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ”သမုစ္ဆေဒဝိရတီသီႏလ”နဝ်ꩻသွူ။

သီႏလ ၃-မျိုꩻ

1. ဟီနသီႏလ
2. မဇ္ဈိမသီႏလ
3. ပဏီတသီႏလ-

အဝ်ႏ ၃-မျိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻနေနေ။

• ၁။ "ဟီနသီႏလ"ကရိုꩻနဝ်ꩻ- နေးတွမ်ႏ သꩻစေႏတနာႏသဒ္ဓါႏ နွူႏနွူႏယေ့ꩻယေ့ꩻ ဆေ့ꩻခြေားယုတ်ညမ်းတဲင် ကခံႏထူႏဆောက်တဲႏဒါႏ သီႏလအမျိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ထွာသီႏအညမ်းသွတ်ꩻတွော့ꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ "ဟီနသီႏလ"နဝ်ꩻသွူ၊ (အကျိုꩻတဲ့ ဖေႏအညမ်းစားလွုမ်ꩻ)။
• ၂။ "မဇ္ဈိမသီလ"ကရိုꩻနောဝ်ꩻ- နေးတွမ်ႏ သꩻစေႏတနာႏသဒ္ဓါႏတရာꩻ တောႏတောႏတန်ႏတန်ႏပေႏတဲင် ကခံႏထူႏဆောက်တဲႏဒါႏ သီႏလအမျိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ထွာသီႏလတောႏတောႏတန်ႏတန်ႏပေႏလွုမ်ꩻတွော့ꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ "မဇ္ဈိမသီလ"နဝ်ꩻသွူ။ (အကျိုꩻတဲ့ ဖေႏတောႏတောႏတန်ႏတန်ႏစားလွုမ်ꩻ)။
• ၃။ "ပဏီတသီလ"ကရိုꩻနဝ်ꩻ- နေးတွမ်ႏ သꩻစေႏတနာႏသဒ္ဓါႏတရာꩻ တန်တန်အာအာတဲင် ကခံႏထူႏဆောက်တဲႏဒါႏ သီႏလအမျိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ထွာသီႏလ အထိုအမျတ်တွော့ꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ "ပဏီတသီလ"နဝ်ꩻသွူ၊ (အကျိုꩻတဲ့ ဖေႏအယံသွတ်ꩻစား)။

ခံႏထူႏသီႏလငတ်ꩻပါꩻပွုံႏ

• (က) အဟံ ဘန္တေ တိသရဏေန သဟ ပဉ္စသီလံ ဓမ္မံ ယာစာမိ၊ အနုဂ္ဂဟံ ကတွာ သီလံ ဒေထ မေ ဘန္တေ။ ဒုတိယမ္ပိ-----၊ တတိယမ္ပိ -----။
• (ခ) နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။
• (ဂ) ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ ဓမ္မံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ သံဃံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ။ ဒုတိယမ္ပိ-----၊ တတိယမ္ပိ -----။

• (ဃ) ၁။ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၂။ အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၃။ ကာမေသု မိစ္ဆာစာရာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၄။ မုသာဝါဒါ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၅။ သုရာမေရယ မဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။

ကခံႏထူႏသီႏလငတ်ꩻပါꩻယိုနဝ်ꩻ "ပဉ္စသိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ"(ခွေသွဉ်းခံႏထူႏ ဆောက်တဲႏသိက္ခာႏပုဒ် ငတ်ꩻပါꩻဗွေႏဩ) ပေါႏခံႏထူႏဆောက်တဲႏရိုမ်ꩻပုတ်နုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ သီႏလငတ်ꩻပါꩻကို ပေါႏကုဲင်တပါꩻပါꩻတဲ့ ကားကအဝ်ႏ ၅-ပါꩻလိုမ်းကုဲင်လို့။ "ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ"-စတဲင် မဉ်ႏဆောက်တဲႏ တပါꩻတပါꩻစီႏနဝ်ꩻ မဉ်ႏလွဉ်ꩻမာႏ အပါꩻမုဲင်ꩻတဲ့ ကုဲင်ဒျာႏကလွဉ်ꩻမာႏ အပါꩻနဝ်ꩻလွုမ်ꩻ၊ ကုဲင်လို့တဝ်းငတ်ꩻပါꩻ ကွာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။

ပွိုင်းဝွို့တွမ်ႏ ကခံႏထူႏသီႏလယိုနဝ်ꩻ လိုꩻအဝ်ႏ ၄-မျိုꩻ၊ ၄-မျိုꩻကရိုꩻနဝ်ꩻ-

• ၁။ ယင်ဟန်ႏသားနဝ်ꩻ ရွစ်တဝ်းတွမ်ႏဖြောင်း (ရွစ်ဒါႏတောဝ်း) ခံႏထူႏတေ့ꩻဒျာႏသꩻကို၊ ကွဲႏတွော့ꩻ မာꩻသီတဝ်းဝင်ꩻသက်၊ တခွန်ꩻတဝ်းဝင်ꩻထာꩻ-စတဲင် သီႏလငတ်ꩻပါꩻကို တပါꩻပါꩻကုဲင်တဝ်း။
• ၂။ ယင်ဟန်ႏသားနဝ်ꩻ ရွစ်ကီတဲ့ သမ်းမာꩻသီဝင်ꩻသက်၊ သမ်းတခွန်ꩻဝင်ꩻထာꩻ-စတဲင် သီႏလငတ်ꩻပါꩻ ကုဲင်မွိုင်းဒျာႏ၊ (အာႏမခံႏခြေင်ထာꩻလွုမ်ꩻ)။
• ၃။ ယင်ဟန်ႏသားနဝ်ꩻ ဖြောင်းတဲ့ရွစ်ဒျာႏ၊ ကအာႏမခံႏအတွိုင်ꩻ သီႏလငတ်ꩻပါꩻ ခံႏကုဲင်တဝ်း တပါꩻပါꩻ။
• ၄။ ယင်ဟန်ႏသားနဝ်ꩻ ရွစ်တဲ့ရွစ်တဝ်း၊ ရွစ်တဲ့ တဒါႏတဝ်း၊ (ခံႏထူႏတဲ့ တခံႏထူႏတောဝ်း) ဝင်ꩻသက်တဲ့ မာꩻသီ-စတဲင် သီႏလငတ်ꩻပါꩻ ကုဲင်လီလာလို့။

လိုꩻ ၄-မျိုꩻကိုယိုနဝ်ꩻ ရွစ်တဲ့ရွစ်၊ ခံႏကုဲင်တဲ့ ခံႏကုဲင်တဝ်းနဝ်ꩻ ရွစ်တဲ့ကုသိုလ်ႏလꩻ၊ ခံႏကုဲင်တဝ်းတာႏတဲ့ ကုသိုလ်ႏလꩻတဲင် ထွာအယံသွတ်ꩻ။ ရွစ်တဒါႏတဝ်းစွဉ်ႏတဲ့ တခံႏကုဲင်တဝ်းနဝ်ꩻ (ခံႏတူႏတေ့ꩻဒျာႏသꩻကိုနဝ်ꩻ) ထွာအယံနေနေ။ ဖြောင်းရွစ်ကီတဲ့ သမ်းတလွောက်ꩻနာႏလွဉ်ꩻတဝ်း၊ သမ်းယားကုဲင်ထိုꩻဒျာႏနဝ်ꩻ ထွာအယံတဝ်း။ ရွစ်တဲ့ တဒါႏတဝ်း၊ ထူႏတဲ့ တထူႏတဝ်း၊ တဆောက်တဲႏတဝ်း၊ လွောက်ꩻနာႏတဲ့ တလွောက်ꩻနာႏတဝ်းနဝ်ꩻ ထွာအညမ်းသွတ်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ သီႏလငတ်ꩻပါꩻယိုနဝ်ꩻ တွမ်ႏကကွဉ်ကꩻခါꩻ ခွမ်ꩻလာꩻနဝ်ꩻ ဗွန်ပီလို့ဝင်ꩻ၊ ခွမ်ꩻလာꩻတဲ့ လွမုဲင်ꩻခါတဲ့ ကွဉ်ကꩻချာဗာႏ၊ ခွမ်ꩻလာꩻအဝ်ႏသေႏသေႏဗာႏ နမ်းလောင်း။ ဥပမာႏနုဲင်းနဝ်ꩻနေနေ၊ ကခံႏထူႏဆောက်တဲႏခါꩻ သီႏလနဝ်ꩻ ကုဲင်မုဲင်ꩻခါတဲ့ ခံႏထူႏဆောက်တဲႏချာဗာႏ၊ သီႏလဖေႏနေးကအဝ်ႏသေႏသေႏဗာႏ နမ်းလောင်း၊ ခွမ်ꩻလာꩻအဝ်ႏနမ်းလောင်းမꩻ နွို့ဝင်ꩻဖုံႏတဲ့ထွာ၊ နွို့အမျာꩻခြာတဲ့ တရေꩻ။ နုဲင်းနဝ်ꩻနေနေ၊ သီႏလအဝ်ႏနမ်းလောင်းမꩻ နွို့အမျာꩻခြာနဝ်ꩻ လောင်ႏလွိုးတဲ့ဗန်၊ ထိုသန်ဂုဏ်ႏကျက်သရေႏ၊ ဝင်ꩻရိုႏသေႏနဝ်ꩻသွူ။

လိုꩻကအဝ်ႏအုံဒါႏ အွိုးလမ်းအွိုးပါႏနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ"ဂဟဋ္ဌ"နဝ်ꩻသွူ၊ သီႏလငတ်ꩻပါꩻယိုနဝ်ꩻ ထွာလိုꩻလမ်းသီး သီႏလတဲင် ဟဲ့ꩻဗာႏ"ဂဟဋ္ဌသီလ-လိုꩻလမ်းသီႏလ"နောဝ်ꩻသွူ။ သီႏလငတ်ꩻပါꩻယိုနဝ်ꩻ သွတ်ꩻစိုးဝုဲင်ꩻပန် တန်တန်ပေႏပေႏ လွောက်ꩻနာႏလွေꩻဗာႏသေႏသေႏတဲင် "နိစ္စသီလ"အမဉ်ꩻလꩻနုဲင်းနဝ်ꩻ (ဟဲ့ꩻနုဲင်းနဝ်ꩻ)ယင်သွူ။ သီႏလငတ်ꩻပါꩻယိုနဝ်ꩻ ခိုခိုမူႏမူႏ၊ ထွူႏထွူႏတွုမ်တွုမ် ထူႏခွုမ်ကျင်ꩻသွုံꩻလွေꩻဗာႏတဲင် "ဂရုဓမ္မ"အမဉ်ꩻလꩻနုဲင်းနဝ်ꩻ(ဟဲ့ꩻနုဲင်းနဝ်ꩻ)ယင်သွူ။

ခံႏထူႏသီႏလသွစ်ꩻပါꩻပွုံႏ

• (က) အဟံ ဘန္တေ တိသရဏေန သဟ အဋ္ဌင်္ဂ သမန္နာဂတံ ဥပေါသထသီလံ ဓမ္မံ ယာစာမိ၊ အနုဂ္ဂဟံ ကတွာ သီလံ ဒေထ မေ ဘန္တေ။ ဒုတိယမ္ပိ-----၊ တတိယမ္ပိ -----။
• (ခ) နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။
• (ဂ) ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ ဓမ္မံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ သံဃံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ။ ဒုတိယမ္ပိ-----၊ တတိယမ္ပိ -----။

• (ဃ) ၁။ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၂။ အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၃။ အဗြဟ္မစရိယာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၄။ မုသာဝါဒါ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၅။ သုရာမေရယ မဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၆။ ဝိကာလဘောဇနာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၇။ နစ္စ ဂီတ ဝါဒိတ ဝိသုက ဒဿန မာလာ ဂန္ဓ ဝိလေပန ဓာရဏ မဏ္ဍန ဝိဘူသနဋ္ဌာနာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၈။ ဥစ္စာသယန မဟာသယနာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။

"ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာတွမ်ႏ အဗြဟ္မစရိယာ ကွာႏလို့ဝင်ꩻ(ထူႏလို့ဝင်ꩻ)နုဲင်းယို"

• ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ-နဝ်ꩻ မာဝါꩻချင်ꩻချင်ꩻ ပေါင်ꩻဖေါႏခွင်ꩻလꩻဒျာႏ၊ သိက္ခာႏသီႏလကုဲင်တဝ်း။
• အဗြဟ္မစရိယာ-နဝ်ꩻ တွမ်ႏပါꩻမုဲင်ꩻခန်းတဲ့ယဝ်း ပေါင်ꩻဖေါႏလꩻတဝ်း၊ ပေါႏပေါင်ꩻဖေါႏတဲ့ သီႏလသိက္ခာႏကုဲင် ကွာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။

• "ကာလ ဝိကာလ-ခွယ်ꩻနုဲင်းယို"-

တဲႏအရုဏ်ႏထန်ႏစ ဗꩻလွေꩻမွူးနွောင်းတဲ့ꩻတဲ့ꩻနောဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ"ကာလ"(သီႏလသားတွမ်ႏ လိုꩻကျောင်ꩻသီးဖုံႏ သွုံꩻဆောင်ႏ၊ အွꩻအံႏထာꩻဒါႏ အချိန်ႏခါႏ)။ တဲႏမွူးနွောင်းမာꩻတွို့ꩻ ဗꩻလွေꩻအရုဏ်ႏထန်ႏနောဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ"ဝိကာလ"(သီႏလသားတွမ်ႏလိုꩻကျောင်ꩻသီးဖုံႏ သွုံꩻဆောင်ႏ၊ အွꩻအံႏထာꩻ ဒါႏတဝ်းအချိန်ႏခါႏ)။

"နစ္စ"(၂)မျိုꩻ-

• - နမ်းကျူႏထာꩻတဲ့ ဒါႏတောဝ်း။
• - ထွဉ်ႏဝင်ꩻကျူႏထာꩻတဲ့ ဒါႏတောဝ်း။

"ဂီတ"(၂)မျိုꩻ-

• - နမ်းတချင်ꩻငေါဝ်း၊ တဲက်ငေါဝ်းတဲ့ ဒါႏတောဝ်း။
• - ထွဉ်ႏဝင်ꩻတချင်ꩻငေါဝ်း၊ တဲက်ငေါဝ်းတဲ့ ဒါႏတောဝ်း။

"ဝါဒိတ"(၂)မျိုꩻ-

• - နမ်းဒုံႏအူတဲ့ ဒါႏတောဝ်း။
• - ထွဉ်ႏဝင်ꩻဒုံႏအူတဲ့ ဒါႏတောဝ်း။

- ထာꩻကျူႏ၊ ငေါဝ်းတချင်ꩻ၊ ဒုံႏအူဖုံႏယိုနဝ်ꩻ ထွာသာႏသနာႏထာꩻဆူႏ (ထွာသီႏလသား ထာꩻဆူႏ)၊ တွမ်ႏသာႏသနာႏ (တွမ်ႏသီႏလသား တသေန်ႏလျောႏတဝ်းလို့ဝင်ꩻ)တဲင် ထွားကျူႏထာꩻ၊ နာႏငေါဝ်းတချင်ꩻ၊ ဒုံႏအူဖုံႏနောဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ"ဝိသူကဒဿန"နောဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻကျောင်ꩻတွမ်ႏ သီႏလသားဖုံႏနဝ်ꩻ နမ်းကျူႏ၊ တချင်ꩻ ဒုံႏအူတဲ့နဝ်ꩻ၊ ထွဉ်ႏဝင်ꩻကျူႏထာꩻ၊ နာႏဝင်ꩻဒုံႏအူတဲ့နတ်ꩻ ဒါႏတဝ်း၊ ပေါႏမာꩻ' ထွား' နာႏနဝ်ꩻ ရဟန်ꩻနဝ်ꩻ ဒုက္ကဋ်အာပတ်၊ သျင်ႏသာႏမဏေႏနဝ်ꩻ ထွိုက်တံႏ၊ သီႏလသားနဝ်ꩻ သိက္ခာႏပုဒ်(သီႏလ)ကုဲင်နောဝ်ꩻသွူ။ ကွဲႏတွော့ꩻ လွဉ်ကျူႏသော့ꩻ၊ တချင်ꩻသော့ꩻ၊ ဒုံႏအူသော့ꩻ ကျောင်ꩻတလင်ꩻကိုတဲင် စွော်စွော်လွေꩻထွား၊ လွေꩻနာႏတမွေးတဝ်းတဲ့ အဝ်ႏထီႏအဝ်ႏဟွုန်နုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ လိုꩻကျောင်ꩻတဲ့ အပဲစ်တအဲဉ်ထဝ်း၊(အာပတ်သင်ꩻတဝ်း)၊ သီႏလသားတဲ့ သိက္ခာႏပုဒ်(သီႏလ) တကုဲင်တဝ်းနဝ်ꩻသွူ။ စွော်စွော်လွေꩻထွား၊ စွော်စွော်လွေꩻနာႏတဲ့ တမွေးတဝ်း၊ လွေꩻဒျာႏတွမ်ႏကိစ္စအလောင်ႏအလင်တဲင် လွေꩻခွဲးလွေꩻထီႏလွေꩻဟွုန်နဝ်ꩻတဲ့ အပဲစ်အဲဉ်ထဝ်းနေနေ၊ စွော်စွော်လွေꩻထွား၊ စွော်စွော်လွေꩻနာႏမꩻ အပဲစ်အဝ်ႏ၊ သီႏလသား သိက္ခာႏပုဒ်(သီႏလ)ကုဲင်နဝ်ꩻသွူ။

"မာလာ"ကရိုꩻနဝ်ꩻ- ကာႏကအဝ်ႏကအဝ်ႏတဲ့နဝ်ꩻ၊ နေးထာꩻတရေꩻ ကမာꩻသေꩻဒါႏ ကဝ်ႏထူး (ကဝ်ႏကောႏ)စတဲင်နဝ်ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ"မာလာ"နောဝ်ꩻသွူ။ "မာလာ"နဝ်ꩻ "ကောဝ်ႏ"၊ "ဓာရဏ"နဝ်ꩻ "ဒျꩻ ဆွအီ"၊ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ "မာလာ"တွမ်ႏ"ဓာရဏ"နဝ်ꩻ ငေါဝ်းတတွယ်ꩻ၊ "မာလာဓာရဏ-ဒျꩻကဝ်ႏ ဆွကဝ်ႏ"အဓိပ္ပါယ်ႏအဝ်ႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ "ဂန္ဓ"နောဝ်ꩻ "နံႏသာႏ မွန်း"၊ "နံႏသာႏ(အဖွန်ႏ၊ အအောက်ꩻ) အလွီးဟွမ်အမျိုꩻမျိုꩻနောဝ်ꩻသွူ။ "ဂန္ဓ"နောဝ်ꩻ "နံႏသာႏ၊ မွန်း"၊ "မဏ္ဍန"နဝ်ꩻ "ဒင်ႏ၊ သိက်ꩻဗွေ"၊ ဂန္ဓမဏ္ဍန-ဒင်ႏမွန်းတွမ်ႏနံႏသာႏဖွန်ႏ မွန်းဖွန်ႏသိက်ꩻဗွေ၊ သူႏဗွေ အတအျို့ꩻ (အတကီႏ)ကိုနောဝ်ꩻသွူ။ ဂန္ဓဝိလေပန-ဒင်ႏမွန်း၊ သူႏနံႏသာႏ၊ ဖြွꩻနံႏသာႏထီ၊ သူႏထီဟွမ်၊ ဖြွꩻထီဟွမ်။ ဂန္ဓဝိဘူသန-ခြွိုင်း' မွဉ်း' မာꩻတရေꩻ မဲ့ငါသွီႏယာႏတွမ်ႏနံႏသာႏ၊ တွမ်ႏမွန်း မာꩻလွုမ်းမာꩻချော်ꩻ။ လိုꩻကျောင်ꩻတွမ်ႏ သီႏလသားနဝ်ꩻ အွဉ်ႏသꩻဖေႏနေး ကတရေꩻတဲင် ဒျꩻကဝ်ႏ၊ ဆွကဝ်ႏ၊ ဒင်ႏမွန်း၊ သူႏနံႏသာႏ ဒါႏတဝ်း။ ကွဲႏတွော့ꩻ ထာꩻဆာရောႏဂါႏ ဝွေႏဒနာႏအမျိုꩻမျိုꩻ ယံကထိုꩻမားတဲင် ရေႏမတ်ဒျာႏ တသီႏအနေႏတွော့ꩻ မဉ်ႏသူႏမွန်း၊ မဉ်ႏဖြွꩻနံႏသာႏနဝ်ꩻ ဒါႏဒျာႏ၊ အပ်ဒျာႏနောဝ်ꩻသွူ။

"ဌာန"အကျောင်ꩻ၊ ဒျꩻကဝ်ႏ၊ ဒင်ႏမွန်း၊ မာꩻလွုမ်းသွီႏယာႏနဝ်ꩻ ကိလေႏသာႏထွာအီအကျောင်ꩻ။ "ဥစ္စာသယန-ခင်ႏလမ်းထို"၊ ကူႏ ကလာထဲင်-စတဲင် အခင်ႏကအဝ်ႏတသောင်ꩻထာမာꩻကီဖုံႏနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ"ဥစ္စာသယန-ခင်ႏလမ်းထို"နဝ်ꩻသွူ။ "မဟာသယန-ခင်ႏလမ်းတဲးဝါး"၊ လိုꩻတဆီသူဖြာꩻ ကကျူႏသော့ꩻတွမ်ႏ ကောႏဇော်ꩻအမျိုꩻနဝ်ꩻ ထွာကောႏဇောꩻတန်၊ အဆွဉ်ႏကအဝ်ႏဒါႏ တစူလစ်ꩻကောႏဇော်ꩻအမျိုꩻနဝ်ꩻ ထွာကောႏဇော်ꩻယံ၊ ကပါတွမ်ႏကဝ်ႏရုပ် ထာꩻရုပ်အမျိုꩻမျိုꩻနဝ်ꩻ ထွာကောႏဇော်ꩻတဲးဝါး၊ ကောႏဇော်ꩻထူꩻဆန်ꩻ-စတဲင် ခင်ႏလမ်းနုဲင်းယိုဖုံႏနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻဗာႏ "မဟာသယန-ခင်ႏလမ်းတဲးဝါး၊ ခင်ႏလမ်းမျတ်"နောဝ်ꩻသွူ။ "တောင်ꩻခါꩻ"ကောႏဇော်ꩻ သွိုꩻဆွဉ်ႏဖုံႏယိုခါနဝ်ꩻ ပါသော့ꩻ မဟာသယနကိုယိုတဲင် ဒါကလာထဲင်လောင်း အုံဒင်ႏဒါႏတဝ်း၊ ဒါကူႏလောင်း ဗေင်ႏဒင်ႏဒါႏတဝ်း။ ကွဲႏတွော့ꩻ မဉ်ႏဒါပြာႏလင်ꩻဒျာႏ ပဲဉ်လောင်း၊ တွာလောင်းနဝ်ꩻတဲ လိုꩻကျောင်ꩻတဲ့နဝ်ꩻ၊ သီႏလသားတဲ့နဝ်ꩻ အုံဒင်ႏဒါႏဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ "ဥစ္စာသယန-ခင်ႏလမ်းထို"ကရိုꩻနဝ်ꩻတဲ့ ကလာထဲင်ခင်ႏ၊ ကူႏခင်ႏမဉ်ႏထိုလွို တသောင်ꩻထာနဝ်ꩻ တဒွေါ့ꩻထဲ့၊ ရွာꩻထဲ့(တသောင်ꩻထာမာꩻလ)ထွူမꩻ အုံဒင်ႏဒါႏ၊ ဗေင်ႏဒင်ႏဒါႏနဝ်ꩻသွူ။

ဆရာႏသီးအတွက်တာႏ ဗဟုသုတ

"မာလာ ဂန္ဓ ဝိလေပန"ယို သွံငွါနောဝ်ꩻ လွေꩻအွဉ်ႏတွယ်ꩻတွမ်ႏ "ဓာရဏ မဏ္ဍန ဝိဘူသန"တဲင် "မာလာ+ဓာရဏ"၊ "ဂန္ဓ+မဏ္ဍန"၊ "ဝိလေပန+ဝိဘူသန"ထွာလွဉ်နုဲင်းနဝ်ꩻ၊ ထူႏလွ အဓိပ္ပါယ်ႏနုဲင်းနဝ်ꩻဖုံႏသွူ၊ ကွဲႏတွော့ꩻ ကအွဉ်ႏတွယ်ꩻနုဲင်းယိုနဝ်ꩻ ဆရာႏတပါꩻတွမ်ႏတပါꩻ အယူႏအဆ ဗွန်ပီလွတဝ်းလို့ဝင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ "ဂန္ဓ"ကရိုꩻနဝ်ꩻ- "အလွီး နံႏသာႏ"၊ ယိုကိုနဝ်ꩻ အွဉ်ႏဒေါ့ꩻ ခြွိုင်းနမ်း၊ မွဉ်းနမ်း၊ မာꩻတရေꩻနမ်းခရာႏတဲင် "ဂန္ဓ-အလွီး"ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထူႏဗာႏအလွီးနွုမ်ꩻဟွမ်မျိုꩻ၊ ပေါႏထူႏအလွီးနွုမ်ꩻဟွမ်မျိုꩻတဲ့ နံႏသာႏလွုမ်ꩻတကာႏတဝ်း မွန်း' ထီဟွမ်-စတဲင်အဖွန်ႏဟွမ်၊ အအောက်ꩻဟွမ်၊ အထီဟွမ်အမျိုꩻမျိုꩻဖုံႏတဲ့ လꩻလို့ပါ။ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ "ဝိလေပန"နဝ်ꩻ ထူႏထဲင်းဒွုမ် နံႏသာႏအနေႏ၊ ထူႏဒျာႏ ကြိယာႏအနေႏတဲင် အွဉ်ႏတွယ်ꩻတွမ်ႏ "ဂန္ဓ"တွော့ꩻ "ဂန္ဓဝိလေပန"သူႏနံႏသာႏ၊ ဒင်ႏမွန်း-မဉ်ႏထူႏအဓိပ္ပါယ်ႏနုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ တွမ်ႏနီပအိုဝ်ႏဝေါဟာရ (ငေါဝ်းသွုံꩻ)နဝ်ꩻ တနꩻဟဝ်ငါႏလို့ဝင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ "ဝိဘူသန"ကရိုꩻနောဝ်ꩻ- "ခြွိုင်းနမ်း၊ မာꩻတင်ႏတယ်ႏ၊ မာꩻတရေꩻ"အဓိပ္ပါယ်ႏလꩻနုဲင်းနဝ်ꩻ။ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ "ဂန္ဓဝိဘူသန-တွမ်ႏနံႏသာႏ တွမ်ႏမွန်း မာꩻလွုမ်း မာꩻတရေꩻ"မဉ်ႏထူႏလွေꩻ အဓိပ္ပါယ်ႏနုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ယိန်းလွောက်ꩻညီႏတွမ်ႏ နီငေါဝ်းသွုံꩻနဝ်ꩻမꩻ "ဂန္ဓ"ယိုနဝ်ꩻ အွဉ်ႏတွယ်ႏတွမ်ႏ "ဝိလေပန+ဝိဘူသန"နဝ်ꩻသွူ။ ယိုကိုနဝ်ꩻ ထူႏမွုန်း ယထာသင်္ချ(အစဲဉ်ႏအတွိုင်ꩻအနေႏ)တဲင် မဉ်ႏထူႏဒျာႏ ယထာလာဘ(ရော့ꩻရာꩻအွဉ်ႏတွယ်ꩻ)နဝ်ꩻ ဟဝ်ငါႏနောဝ်ꩻသွူ။ ကအွဉ်ႏတွယ်ꩻနုဲင်းယိုနဝ်ꩻ တလွောက်ꩻတဝ်း တွမ်ႏအဋ္ဌကထာႏစွဉ်ႏတဲ့ လွောက်ꩻညီႏလုဲင်ႏ တွမ်ႏနီဘာႏသာႏငေါဝ်းသွုံꩻနဝ်ꩻသွူ။) ကကွင်ꩻခါꩻယိုနဝ်ꩻ ဗဟုသုတအနေႏဒျာႏ၊ သွုံꩻပါခရာႏ လိုႏတဝ်းသွူ။

ခံႏထူႏသီႏလကွတ်ꩻပါꩻပွုံႏ

• (က) အဟံ ဘန္တေ တိသရဏေန သဟ နဝင်္ဂသီလံ ဓမ္မံ ယာစာမိ၊ အနုဂ္ဂဟံ ကတွာ သီလံ ဒေထ မေ ဘန္တေ။ ဒုတိယမ္ပိ-----၊ တတိယမ္ပိ -----။
• (ခ) နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။
• (ဂ) ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ ဓမ္မံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ သံဃံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ။ ဒုတိယမ္ပိ-----၊ တတိယမ္ပိ -----။

• (ဃ) ၁။ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၂။ အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၃။ ကာမေသု မိစ္ဆာစာရာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၄။ အဗြဟ္မစရိယာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၅။ သုရာမေရယ မဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၆။ ဝိကာလဘောဇနာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၇။ နစ္စ ဂီတ ဝါဒိတ ဝိသုက ဒဿန မာလာ ဂန္ဓ ဝိလေပန ဓာရဏ မဏ္ဍန ဝိဘူသနဋ္ဌာနာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၈။ ဥစ္စာသယန မဟာသယနာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၉။ မေတ္တာသဟဂေတန စေတသာ သဗ္ဗပါဏဘူတေသု ဖရိတွာ ဝိဟရဏံ သမာဒိယာမိ။

"နံပါတ် ၉ (မေတ္တာႏ-စတဲင်)အဓိပ္ပါယ်ႏ" "တွမ်ႏမေတ္တာႏ အွဉ်ႏဒင်ႏလွေꩻ သတ္တဝါႏသီးဖုံႏအလောင်းထွူတဲင် ခွေခံႏအုံဟဝ်ဟဝ်ထာꩻ"အဓိပ္ပါယ်ႏလꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ (ဗဟုသုတ- သီႏလကရိုꩻနဝ်ꩻ ဆဲင်ႏဒျာႏ (ထိန်ꩻခါꩻဒျာႏ) နမ်းတွမ်ႏဖြောင်းလွုမ်ꩻ၊ ထိန်ꩻသꩻနဝ်ꩻ သီႏလတာႏဝွန်ႏ မွေးတဝ်း၊ ထိန်ꩻသꩻနဝ်ꩻ ဘာႏဝနာႏတာႏဝွန်ႏဒျာႏ။ "မေတ္တာႏနဝ်ꩻ သီႏလမွေးတဝ်း၊ ဘာႏဝနာႏဒျာႏ၊ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ ထူႏသီႏလသွစ်ꩻပါꩻထွူတဲင် မဉ်ႏပွါꩻမျာꩻ မေတ္တာႏဘာႏဝနာႏနဝ်ꩻတဲ့ ထွာကွတ်ꩻပါꩻနေနေ၊ (တွမ်ႏကထူႏသီႏလကွတ်ꩻပါꩻနဝ်ꩻ ဗွန်ပီလွဝင်ꩻ)၊ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ သီႏလကွတ်ꩻပါꩻနဝ်ꩻ ခံႏထူႏခရာႏလိုႏတဝ်း"ဆရာႏယင်ဟန်ႏနဝ်ꩻ ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။

ခံႏထူႏသီႏလပါꩻဆီ(သာႏမဏေႏသီႏလ)

• (က) အဟံ ဘန္တေ တိသရဏေန သဟ ဒသ သာမဏေရ ပဗ္ဗဇ္ဇသီလံ ဓမ္မံ ယာစာမိ၊ အနုဂ္ဂဟံ ကတွာ သီလံ ဒေထ မေ ဘန္တေ။ ဒုတိယမ္ပိ-----၊ တတိယမ္ပိ -----။
• (ခ) နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။
• (ဂ) ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ ဓမ္မံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ သံဃံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ။ ဒုတိယမ္ပိ---၊ တတိယမ္ပိ----။

• (ဃ) ၁။ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၂။ အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၃။ အဗြဟ္မစရိယာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၄။ မုသာဝါဒါ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၅။ သုရာမေရယ မဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၆။ ဝိကာလဘောဇနာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၇။ နစ္စ ဂီတ ဝါဒိတ ဝိသုက ဒဿနာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၈။ မာလာ ဂန္ဓ ဝိလေပန ဓာရဏ မဏ္ဍန ဝိဘူသနဋ္ဌာနာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၉။ ဥစ္စာသယန မဟာသယနာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။
• ၁၀။ ဇာတရူပ ရဇတ ပဋိဂ္ဂဟဏာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ။

"နံပါတ် ၁၀ (ဇာတရူပ-စတဲင်) အဓိပ္ပါယ်ႏ"- "ခံႏခွုမ်တဝ်း ရွဉ်ခံꩻ"အဓိပ္ပါယ်ႏ လꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ "တောင်ꩻခါꩻ- ပေါႏဖေႏ သရဏဂုဏ်ႏထွူ၊ ပေါႏထွာသွူသျင်ႏပေႏနဝ်ꩻ ဆဲင်ႏလဲဉ်းတွမ်ႏ သီႏလပါꩻဆီယို၊ ဆောက်တဲႏမꩻ၊ ရွစ်မꩻဆဲင်ႏ တမွေးတဝ်း၊ တဲႏပါဏာတိပါတာ-မာꩻငါနောဝ်ꩻ ရွစ်တဲ့နဝ်ꩻ၊ တရွစ်တဝ်းတဲ့နဝ်ꩻ ကအီႏလွောက်ꩻနာႏလွေꩻဗာႏ အချက်တဆီ (သီႏလပါꩻဆီ)ယို တာႏဝွန်ႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒင်ႏထွူ သျင်ႏပေႏလောင်း၊ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ သဲစ်ကထွာသျင်ႏတဲ့ သီႏလပါꩻဆီနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒင်ႏထွူဒျာႏ သျင်ႏနမ်းလောင်းနဝ်ꩻသွူ။ ခေတ်ယိုခါ ကရွစ်လွေꩻဒါႏ ပါဏာတိပါတာ-စတဲင်နုဲင်းနဝ်ꩻနဝ်ꩻ တွက်နပ်လွေꩻ သီႏလအပါꩻပေါင်ꩻ ဖေႏနေးကဒါႏ၊ ဖေႏနေးကတောင်ꩻ နုဲင်းနောဝ်ꩻဒျာႏသွူ။

ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ-

• ၁။ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိ။
• ၂။ အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏိ-စတဲင် ရွစ်နုဲင်းနဝ်ꩻလွုမ်ꩻ (တသော့ꩻပါတဝ်း "သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ")တဲ့ အပ်ဒျာႏ၊ ဒါႏဒျာႏ၊ "ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ အတ္ထဝသေနပိ အာစိက္ခိတုံ ဝဋ္ဋတိ"(ဝိနယ်ꩻမဟာႏဝါႏ အဋ္ဌကထာႏ၊ မဟာခန္ဓက၊ ပဗ္ဗဇ္ဇကထာႏ-၂၅၂)ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် ပါဠိရွစ်ဒွုမ်တွော့ꩻ-သျင်ႏပေႏနဝ်ꩻ-
• ၁။ မာꩻသီဝင်ꩻသက် ဒါႏတောဝ်း။
• ၂။ ထူႏတခွန်ꩻဝင်ꩻထာꩻ ဒါႏတောဝ်း- ဒေါ့ꩻနယ်လွေꩻနေးတွမ်ႏ ဆဲင်ႏရာꩻနီလိုꩻမျိုꩻ ငေါဝ်းငွါဘာႏသာႏနဝ်ꩻတဲ့ လꩻဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။

အကံအကျင်ꩻသီးအမျိုꩻနဝ်ꩻ မျတ်လွဉ်ꩻငါႏ၊ ပါꩻယိုနဝ်ꩻ ကံကျင်ꩻအပ်တဝ်း၊ ပါꩻယိုမꩻ ကံကျင်ꩻအပ်-နုဲင်းနဝ်ꩻ မွေးတဝ်း။ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ လိုꩻလမ်းတဲ့ မီႏမဉ်ခံႏထူႏ သီႏလပါꩻဆီတဲ့ လꩻဒျာႏ၊ ဒါႏဒျာႏနဝ်ꩻသွူ၊ ကွဲႏတွော့ꩻ သျင်ႏပေႏတမွေးတဝ်းတဲင် ခံႏထူႏစွဉ်ႏသီႏလပါꩻဆီတဲ့ယဝ်း တထွာတဝ်းသျင်ႏ၊ ထွာဒျာႏလိုꩻလမ်းစွူစွူ၊ တွမ်ႏဗွေႏသျင်ႏနဝ်ꩻ သီႏလတတွာတဝင်ꩻ ကရိုꩻကီတဲ့ သာႏမဏေႏဖုံႏ၊ သျင်ႏပေႏကကျင်ꩻသွုံꩻလွေꩻ သေခိယ သိက္ခာႏပုဒ်ဖုံႏ၊ ခန္ဓကဝတ်ဖုံႏ၊ သင်္ကန်ꩻဖုံႏ၊ အသွုံꩻအဆောင်ႏဖုံႏ ကွာႏအာတန်တဲင် လိုꩻလမ်းနဝ်ꩻ တမျတ်ထွꩻတဝ်း သျင်ႏပေႏ၊ အဝ်ႏလိုႏသေခါꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။

လိုꩻလမ်း ခံႏထူႏကွီ သီႏလပါꩻဆီပွုံႏ

• (က) အဟံ ဘန္တေ တိသရဏေန သဟ ဒသ ဂဟဋ္ဌသီလံ ဓမ္မံ ယာစာမိ၊ အနုဂ္ဂဟံ ကတွာ သီလံ ဒေထ မေ ဘန္တေ။ ဒုတိယမ္ပိ-----၊ တတိယမ္ပိ -----။

အောဝ်ႏကုဲင်နဝ်ꩻမာꩻငါနဝ်ꩻ ဗွုန်ပီလဲဉ်း သာႏမဏေႏသီႏလနောဝ်ꩻသွူ။ "ဒသဂဟဋ္ဌသီလ"ကရိုꩻနဝ်ꩻ- "လိုꩻလမ်းသီႏလပါꩻဆီ"အရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။

လိုꩻကျောင်ꩻငေါဝ်းအွဉ်ႏသွတ်ꩻဖေႏ သီႏလပွုံႏ

• ၁။ အွဉ်ႏသွတ်ꩻဖေႏ သီႏလငတ်ꩻပါꩻနဝ်ꩻ ရိုꩻနုဲင်းယို-

"တိသရဏေန သဟ ပဉ္စသီလံ ဓမ္မံ သာဓုကံ ကတွာ အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေထ"။

• ၂။ အွဉ်ႏသွတ်ꩻဖေႏ သီႏလသွစ်ꩻပါꩻ-

"တိသရဏေန သဟ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ ဥပေါသထသီလံ ဓမ္မံ သာဓုကံ ကတွာ အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေထ"။

• ၃။ အွဉ်ႏသွတ်ꩻဖေႏ သီႏလကွတ်ꩻပါꩻ-

"တိသရဏေန သဟ နဝင်္ဂသီလံ ဓမ္မံ သာဓုကံ ကတွာ အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေထ"။

• ၄။ အွဉ်ႏသွတ်ꩻဖေႏ သျင်ႏပေႏသီႏလပါꩻဆီ-

"တိသရဏေန သဟ ဒသ သာမဏေရ ပဗ္ဗဇ္ဇသီလံ ဓမ္မံ သာဓုကံ ကတွာ အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေထ"။

• ၅။ အွဉ်ႏသွတ်ꩻဖေႏ လိုꩻလမ်းသီႏလပါꩻဆီ-

"တိသရဏေန သဟ ဒသဂဟဋ္ဌသီလံ ဓမ္မံ သာဓုကံ ကတွာ အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေထ"။

(တောင်ꩻခါꩻ- လိုꩻကျောင်ꩻငေါဝ်းအွဉ်ႏသွတ်ꩻသီႏလယိုနဝ်ꩻ လိုꩻလမ်းသွဉ်ပါတဝ်းတဲ့ လꩻဒျာႏ၊ ပွယ်ꩻရီလိတ်ကို လိုꩻလမ်းတဲ့ မဉ်ႏဖြေႏနဝ်ꩻ ရီသော့ꩻပါမွုန်း၊ မဉ်ႏထွာလိုꩻကျောင်ꩻခြေင်ခြေင်နဝ်ꩻ ဟောဝ်ရီဒျာႏ။ ပွိုးထမုဲင်ꩻနဲတဲင် ပေါႏထွာသွူလိုꩻကျောင်ꩻနဝ်ꩻ သာႏမဏေႏတဲ့ယဝ်း၊ ရဟန်ꩻတဲ့ယဝ်း ဖေႏသီႏလအမျိုꩻမျိုꩻ၊ အဆေ့ꩻသွတ်ꩻ တရာꩻဟော်ꩻတပုဒ်၊ ဆျာꩻထီတပုဒ်ပေႏနဝ်ꩻ ဒါႏသေꩻနဝ်ꩻမꩻ မဉ်ႏတွိုက်နမ်းနဝ်ꩻ ဝင်ꩻသꩻဗာႏတဝ်းဝင်ꩻ၊ ခံႏဗာႏတဝ်း ဝင်ꩻသွင်ꩻဖွီသွူ။)

သီႏလအချွုတ်

• ၁။ စာရိတ္တသီလ-(အကျင်ꩻဟဝ်မာꩻ)
• ၂။ ဝါရိတ္တသီလ- (အကျင်ꩻဟဝ်မာꩻတဝ်း) အဝ်ႏ ယို ၂-မျိုꩻသွူ။

"စာရိတ္တသီလ"ကရိုꩻနဝ်ꩻ- နီဗွေႏဘုရာꩻရိုꩻ "အမျိုꩻယိုနဝ်ꩻ လိုႏမာꩻဗာႏနုဲင်းယို"စတဲင် ကျင်ꩻဝွတ္တရာꩻအမျိုꩻမျိုꩻ၊ ထွုံꩻစံႏဟဝ်အမျိုꩻမျိုꩻဖုံႏနဝ်ꩻ အကျင်ꩻဟဝ်မာꩻဖုံႏတဲင် ဟဲ့ꩻဗာႏ"စာရိတ္တသီလ"နောဝ်ꩻသွူ။ "ဝါရိတ္တသီလ"ကရိုꩻနဝ်ꩻ- နီဗွေႏဘုရာꩻရိုꩻ "အမျိုꩻယိုနဝ်ꩻ မာꩻဒါႏတဝ်း"ဗွေႏစဝ်းဘုရာꩻ ကရဲခါꩻ၊ တဖေႏမာꩻတဝ်း သီႏလငတ်ꩻပါꩻ-စတဲင် နိစ္စသီလဖုံႏနဝ်ꩻ တဟဝ်လွဉ်ꩻမာႏတဝ်း၊ တဟဝ်မာꩻတဝ်းတဲင် ဟဲ့ꩻဗာႏ "ဝါရိတ္တသီလ"နောဝ်ꩻသွူ။

ပါသော့ꩻနုဲင်းယို- သိင်္ဂါလောဝါဒသုတ်ကို ကလွဉ်ဒါႏ ကျင်ꩻဝွတ္တရာꩻအမျိုꩻမျိုꩻဖုံႏ၊ ဝိနယ်ꩻခန္ဓကကိုကလွဉ်ဒါႏ ခန္ဓကဝတ်အမျိုꩻမျိုꩻဖုံႏ၊ နေင်ႏမဲ့တန် လာမဲ့တန် နီပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻသီး ကထင်ႏကျောင်ꩻ၊ ကကွဉ်းတော့ꩻဆရာႏ၊ ကကွဉ်းတော့ꩻဒါႏလိုꩻဖြား၊ ကလူႏဒါႏ ယာဂုꩻ-စတဲင် ကျင်ꩻဝွတ္တရာꩻတွမ်ႏ ထွုံꩻစံႏကုသိုလ်ႏထွာ ကားကအဝ်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ အကျင်ꩻဟတ်မာꩻဖုံႏတဲင် ပါသော့ꩻ "စာရိတ္တသီလ"ကိုနဝ်ꩻသွူ။ ရဟန်ꩻသီး ပါရာဇိကလစ်ꩻပါꩻ-စတဲင် သိက္ခာႏပုဒ်ဖုံႏ၊ သျင်ႏပေႏသီး သဉ်သီႏလပါꩻဆီ၊ လိင်ႏပါꩻဆီ၊ တံႏ(ဒဏ်)ပါꩻဆီဖုံႏ၊ ဖီဗွာ(လီႏလဗွေႏ)သီး၊ သီႏလသားသီး သဉ်သွစ်ꩻ(သီႏလသွစ်ꩻပါꩻ)ဖုံႏ၊ လိုꩻလမ်းသီး သဉ်ငတ်ꩻ (သီႏလငတ်ꩻပါꩻဖုံႏ)စတဲင်နုဲင်းနဝ်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ဆဲင်ႏရာꩻသား ပငါပရာꩻ တဟဝ်မာꩻတဝ်း၊ တဟဝ်လွဉ်ꩻမာႏတဝ်းတဲင် ဆဲင်ႏရာꩻသာႏ နိစ္စသီႏလ ကားကအဝ်ႏဖုံႏနောဝ်ꩻ ပါသော့ꩻလို့ "ဝါရိတ္တသီလ"ကိုနဝ်ꩻသွူ။

အကျိုꩻတွမ်ႏအပဲစ် ကွာႏနုဲင်းယို

စာရိတ္တသီလနဝ်ꩻ မဉ်ႏမာႏလွဉ်ꩻ (မဉ်ႏကျင်ꩻလွဉ်ꩻ)နောဝ်ꩻ အကျိုꩻယိန်းအဝ်ႏ (ယိန်းလꩻကုသိုလ်ႏ)၊ မဉ်ႏတမာꩻလွဉ်ꩻနွောင်ꩻတဝ်းခန်းတဲ့ ခံႏဗာႏကွို့ꩻ ဝင်ꩻသွမ်ꩻဝင်ꩻသဲ့ꩻ၊ ဝင်ꩻကဲ့ꩻရဲ့ꩻနဝ်ꩻလွုမ်ꩻ၊ အပဲစ်တပေါႏတန်ငါႏတဝ်းနဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏဝါရိတ္တသီလနဝ်ꩻ လွောက်ꩻနာႏလွဉ်ꩻဗာႏ၊ လွဉ်ꩻမာႏလꩻတဝ်း၊ ပေါႏလွောက်ꩻနာႏလွဉ်ꩻတဲ့ အကျိုꩻတန်၊ ပေါႏလွောက်ꩻနာႏလွဉ်ꩻတဝ်းမွေးတဲ့ အပဲစ်တန်နဝ်ꩻသွူ။

သီႏလအကျိုꩻ

(လိုꩻသီႏလအဝ်ႏ ကအီႏလꩻဗာႏ အကျိုꩻတရာꩻ ၅-ပါꩻ) လိုꩻသီႏ ကအဝ်ႏသားဖုံႏနဝ်ꩻ-

• ၁။ စေꩻစိန်ႏဥစ္စာႏ ရတနာႏရွဉ်ခံꩻ လွိုင်ႏအာ
• ၂။ သတင်ꩻကျောႏ မဉ်ꩻအွီႏလွီးဟွမ်
• ၃။ နွို့ဝင်ꩻဖုံႏဝင်ꩻခြာ မဲ့ငါဗန် ရုဲင်းဟန်
• ၄။ သီလိန်းလွုမ်ꩻဗာႏတောဝ်းထာꩻ
• ၅။ ပေါႏသီထွူတဲ့ တွိုႏထင်ႏဗာႏ လူꩻခမ်း

လꩻဗာႏအကျိုꩻတရာꩻ ၅-ပါꩻယိုသွူ။

သီလာနိသံသကဗျာ

(ကဗျာသီႏလကျိုꩻ)

• - သီႏလအဝ်ႏသား - ဖြားဆားတန်ပေႏ
• လွိုင်ႏအာခြွေခြာႏ - ရတနာႏပစ္စေꩻ
• မဉ်ꩻအွီႏကျောႏသန် - ရုဲင်းဟန်သေႏသေႏ
• သီသေနမ်း - လူꩻခမ်း တွိုႏငါလွေꩻ။

(အံ-၂၊ ၂၂၁၊ ဝိ-၃၊ ၃၂၂)

လိုꩻသီႏလ ကကုဲင်သားဖုံႏနဝ်ꩻ-

• ၁။ စေꩻစိန်ႏဥစ္စာႏ ရတနာႏရွဉ်ခံꩻ အဲဉ်ထောဝ်း
• ၂။ မဉ်ꩻတကုဲင် မဉ်ꩻအွီႏလွီးဟွမ်တောဝ်း
• ၃။ နွို့ဝင်ꩻဖုံႏဝင်ꩻခြာ မဲ့ငါဗန်တောဝ်း၊ ရုဲင်းတောဝ်း
• ၄။ သီလိန်းလွုမ်ꩻ၊ သီငမ်းဗာႏထာꩻ
• ၅။ ပေါႏသီထွူတဲ့ တွိုႏလွေꩻဗာႏ အပါယ်ႏခမ်း

လꩻဗာႏ အပဲစ် ၅-ပါꩻယိုသွူ။

ဒုဿီလ အာဒီနဝ ကဗျာ

(ကဗျာ သီႏလကုဲင် အပဲစ်)

• - သီႏလကုဲင်သား - ဖြားဆားတန်ပေႏ
• အဲဉ်ထဝ်းကေန်ꩻငါႏ - ရတနာႏပစ္စေꩻ
• မဉ်ꩻအွီႏတဝ်းတန် - ငမ်းသန်သေႏသေႏ
• လိန်းလွုမ်ꩻနမ်း - ပါယ်ႏခမ်း တွိုႏငါလွေꩻ။

(အံ ၂၊ ၂၂၁၊ ဝိ ၃၊ ၃၂၂)

ပွိုင်းဝွို့တောမ်ႏသီလခရာႏ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ပါဠိကို ကလွဉ်ဒါႏ ဂါထာႏတပုဒ်နဝ်ꩻ

• သဂ္ဂါရောဟဏ သောပါနံ၊ အညံ သီလသမံ ကုတော။
• ဒွါရံ ဝါ ပန နိဗ္ဗာန၊ နဂရဿ ပဝေသနေ။

သီလသမံ-ကအီႏဗိုန်ဒါႏ နုဲင်းသီလ၊ အညံ-လွိုတဲင်သီလ အလင်၊ သဂ္ဂါရောဟဏသောပါနံ- လူꩻခမ်းတဒေါင် တွိုႏဖြွဉ်အီဒါႏ တဒေါင်နဝ်ꩻ၊ ကုတော(အတ္ထိ)- အဝ်ႏကဲးမုဲꩻကိုဟောင်း။ (သီလံ-သီလနဝ်ꩻ)၊ ပဝေသနေ- ကအီႏနွို့ထင်ႏ၊ နိဗ္ဗာနနဂရဿ- နိဗ္ဗာန်ႏဝေင်ꩻခံꩻအတာႏ၊ ဒွါရံ ဝါ ပန- ဗိုန်ပီဒျာႏ တခါꩻတန်နဝ်ꩻသွူ။

သီလံ-သီလကရိုꩻနဝ်ꩻ၊ သဂ္ဂါရောဟဏသောပါနံ- တွိုႏထင်ႏအီဗာႏ လူꩻခမ်းတာႏ ဗိုန်ဒျာႏ တဒေါင်သွူ။ ဒွါရံ ဝါ ပန နိဗ္ဗာနနဂရဿ ပဝေသနေ- ကအီႏတွိုႏကအီႏလꩻဗာႏ နိဗ္ဗာန်ႏချံꩻသာႏနဝ်ꩻလဲ့ တွိုႏအီ လꩻအီဗာႏဒျာႏ တောမ်ႏသီလ၊ သီလပါမꩻ နိဗ္ဗာန်ႏတခါꩻ အီႏဗွောင်ꩻဖေႏနီနာꩻနဝ်ꩻသွူ။

နဝ်ꩻမꩻ နာႏတရာꩻပရိသတ်အပေါင်ꩻ (ဟောꩻလိတ်ပရိသတ်အပေါင်ꩻ) သူႏတောႏကောင်ꩻသီး ယံကတွိုႏထင်ႏ ကလꩻထင်ႏဗာႏ နိဗ္ဗာန်ႏချံꩻသာႏအတာႏ ဆို့ꩻတယ်ႏထိန်ꩻတီဟဝ်ဟဝ်လွသွော့ သီလတရာꩻကရိုꩻနဝ်ꩻ ဟောꩻနယ်(တဲမ်းနယ်)ဖေႏဗာႏ တောမ်ႏတရာꩻ(ရောမ်ဖြုဲꩻ)ယိုတပုဒ်သွူ…..။