သုက်သေ့ꩻ
သုက်သေ့ꩻ (အိန်းကလေတ်: Sperm (or) Spermatozoon) တို့ꩻသေ့ꩻသား ကရိုꩻနောဝ်ꩻ ခွိုꩻသွုပ်တသာ ဖေႏကအောဝ်ႏ ခွိုꩻသွုပ်ဖေႏကထိုမားဗာႏမွိုန်း အတာႏ သဘာဝအလꩻ အထီးသတ္တဝါႏဖုံႏထျꩻ ကအောဝ်ႏဒါႏ အထီး မျိုꩻပွာꩻသဲလ် (Reproductive Cell) နောဝ်ꩻသွူ။ Anisogamy တောမ်ႏ oogamy ကရိုꩻဒါႏ အုံလွူꩻတောမ်ႏ လိင်အင်္ဂါႏ (အထီးအမွူးအင်္ဂါႏ)တွော့ꩻ မျိုꩻကပွာꩻယို ဂမိ (gametes) ကရိုꩻဒါႏ အမွူးမျိုꩻပွာꩻသဲလ် တောမ်ႏ အထီးမျိုꩻပွာꩻသဲလ်ကို ကအောဝ်ႏဒါႏ သုက်သေ့ꩻဖုံႏနောဝ်ꩻ အရွယ်ႏကွာႏအာမွေးငါႏနောဝ်ꩻသွူ။ အမွူးဂမိ နောဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ အမွူးမျိုꩻဒီႏ (ova or egg cell) သဲလ် တွော့ꩻ အထီးဂမိယို ဟဲ့ꩻ သုက်သေ့ꩻ (Sperm) နောဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻသီး(အခို) သုက်သေ့ꩻသဲလ်နောဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ (haploid) တွော့ꩻ ကပါဒါႏခရိုမိုသိုမ်း ၂၃ ဗာႏယို လွေꩻပေါင်ꩻ အမွူးမျိုꩻဒီႏ(ova) ကိုကပါဒါႏ ခရိုမိုဇုန်း ၂၃ ဗာႏတဲင် ထွာ (diploid) သဲလ်အနေႏပေါင်ꩻစုဗူႏနောဝ်ꩻသွူ။ (23 chromosomes each)
အမေးတဗာႏကပါဒါႏ သုက်သေ့ꩻသဲလ် ယို ရုဲင်ꩻတသွိုးလွေꩻထာꩻဒါႏတဲင် ဟဲ့ꩻဖန် သပါးမဲစ်တိုသွန်း (Spermatozoon) တဲင် ကရုဲင်ꩻတသွိုးဒါႏတောဝ်း သုက်သေ့ꩻသဲလ်နောဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ သပါမဲတီယမ်(spermatium) နောဝ်ꩻသွူ။ သုက်သေ့ꩻဖုံႏယို တပွာꩻအာလွဉ်ဒါႏတောဝ်း၊ အသက်လဲ့ တဆွာꩻငါႏတောဝ်းသွူ။ သုက်သေ့ꩻ ကအောဝ်ႏမွန်ခိန်ႏတွင်ꩻ မိဉ်ႏပေါင်ꩻစပ်နွောင်ꩻအမွူးမျိုꩻဒီႏနောဝ်ꩻ သန္ဓေႏအောင်ႏတွော့ꩻ ထွာလွဉ် သက်အောဝ်ႏသတ္တဝါႏအစယို ဟဲ့ꩻ စွိုးအောင်ႏ (fertilization)နောဝ်ꩻသွူ။ သတ္တဝါႏ ကအွဉ်ႏနဲဉ်းအပိုပေႏစား (နို့တိုက်သတ္တဝါ)သီး သုက်သေ့ꩻယို အသက်မွန်နွောင်ꩻ အမွူးမျိုꩻပွာꩻအင်္ဂါႏကို သွံနီꩻ ပိဉ်ရိုꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ ပညာႏသျှင်ႏယင်ဟန်ႏရိုꩻ လိုꩻသီးသုတ်သေ့ꩻ မိဉ်ႏအောဝ်ႏနွို့ထွူလဲဉ်း အမူႏနမ်းကိုနောဝ်ꩻ သက်မွန်နွောင်ꩻ ၆ နီꩻပိဉ် ဒေါ့ꩻဖျင်နုဲင်းနောဝ်ꩻတဲ့အောဝ်ႏသွူ။
ကောဝ်ႏကတုဲင်ဒါႏ (သေင်ႏ)အမွူးမျိုꩻ (flowering plant) ဖုံႏနောဝ်ꩻ အွိုးကောဝ်ႏတုဲင်ကို ကပါဒါႏ အထီးဂမိ ယို ထေဖေႏ ဝတ်ဆန်ႏ (ဝတ်မှုန် ,pollen) နောဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻခိုလိုꩻမူႏသီး ကအုံလွူꩻလို့ဝါင်ꩻ အထီးအမွူး(လိင်)အင်္ဂါႏ ထွူတွော့ꩻ ကထွာလွဉ်ဒါႏ စွိုးထီ (Semen) ကိုနောဝ်ꩻ (ထွားတောမ်ႏ မန်ႏဖီလူꩻမꩻ ကထီႏနွောင်ꩻဒါႏ) သုက်သေ့ꩻ (Sperm)ဖုံႏ အောဝ်ႏပါသော့ꩻ အဗာႏပေါင်ႏ အသိန်ႏအသန်ႏ နေးစွဉ်ႏပိဉ်နောဝ်ꩻသွူ။ သုက်သေ့ꩻဖုံႏယို ပေႏကဒိစ်ꩻရိုꩻကီလဲ့ ရုပ်ပွိုင်ယို ကတူႏပဲင်ꩻ အမေးပဲင်ꩻအောဝ်ႏပါတွော့ꩻ ဗွိုန်နုဲင်းစွဉ်ႏ ဒေႏ ကအောဝ်ႏအဒီႏစပꩻ ဒေႏပေႏဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။
သုက်သေ့ꩻ ကရုဲင်ꩻတသွိုးနွောင်ꩻအဗာႏဖုံႏနောဝ်ꩻ လွင်း တရိမ်လွေꩻဝါင်ꩻ ဖေႏကပေါင်ꩻစပ်ဗာႏ အမွူးမျိုꩻဒီႏတဲင် သုက်သေ့ꩻတဗာႏ မိဉ်ႏပေါင်ꩻစပ်လꩻလွေꩻအမွူးမျိုꩻဒီႏမꩻ (သုက်သေ့ꩻအလင်ဖုံႏ ကကျံႏပေါင်ꩻစပ်ရောင်ယို အွဉ်ႏထွူထိုꩻတွော့ꩻ) ထွာအီ လိုꩻသန္ဓေႏ ထွာလွဉ်လိုꩻပေႏနောဝ်ꩻသွူ။ ပညာႏသျှင်ႏ ကောကထီႏစရီးရီးသွတ်ꩻ သုက်သေ့ꩻနောဝ်ꩻ ထွာဟော်လန်ခမ်းသား ပညာႏသျှင်ႏ အဲဉ်းထွင်းဗဲဉ်လေးဝေဉ်ဟုတ် (Antoine van Leeuwenhoek , ၁၆၃၂-၁၇၂၃) ဒျာႏနောဝ်ꩻသွူ။[၁]
အာႏကွိုꩻ[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]
- ↑
လှသမိန် (ဧဗီ ၁၉၇၈)။ လိတ်လုဲင်ꩻစဲစ်ထွားရေꩻကောႏမတီႏ (ed.)။ သုက်ကောင် (pdf) (မြန်မာဘာသာစကားဖြင့်) (ပထမအလဲင်ႏ ed.)။ တောက်တောက်ဝင်း ပုံနှိပ်တိုက်၊ ဝေင်ꩻရန်ႏကုင်ႏ။: ဇော်မော် စာပေ။ Unknown parameter
|encyclopedia=ignored (အကူအညီ);|date=ရှိ ရက်စွဲတန်ဖိုး စစ်ဆေးရန် (အကူအညီ)