သေသွော့ကေꩻဇူꩻ
"သေသွော့ကေꩻဇူꩻ" လိုꩻမျိုꩻတမျိုꩻနောဝ်ꩻ အကယ်ႏအတန်(ခေါင်းဆောင်)မဉ်ႏအဲဉ်ထောတ်းလဲ့ကုဲင်၊ အကယ်ႏအတန်(ခေါင်းဆောင်)မဉ်ႏအာလွဉ်ꩻတဲ့ကုဲင်တဲင် နီပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻ ယံလွစ်လꩻ ထာꩻအဲဉ်ထောဝ်းတွမ်ႏ ထာꩻအာလွဉ်ꩻနောဝ်ꩻ ဟောဝ်အွဉ်ႏသတိꩻငါႏဝင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻနောဝ်ꩻ ခါးလားသထွုံႏခမ်းကကုဲင် တွမ်ႏသထွုံႏခမ်းကုဲင်ထွူနောဝ်ꩻ လိုꩻမျိုꩻအကယ်ႏအတန်(ခေါင်းဆောင်)အယွို့ထဲ့တောဝ်းတဲင် ကံႏဟောဝ်ငါႏလိုꩻမျိုꩻ၊ ဘွုံႏကံႏအောဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻ မဉ်ႏရိုꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻလဲ့ မာႏတောဝ်း၊ ကွပ်ပွိုးအကယ်ႏအတန်(ခေါင်းဆောင်)ကေꩻဇူꩻတဲင် လိုꩻမျိုꩻလဲ့သင်၊ လိုꩻမျိုꩻယေန်ႏငဲးမုꩻလဲ့သင် လိုꩻမျိုꩻထွုံꩻ မွီႏကထွာဒါႏ ဘာႏသာႏသာႏသနာႏ ထိုꩻမားသူႏရံꩻထိုꩻဗာႏတောဝ်းနောဝ်ꩻသွူ။ ခရစ် ၁၈၈၆-ဗာႏ၊ ဇန်နဝါရီလာ(၁)နီꩻနောဝ်ꩻ ခြဲ့ꩻနယ်ႏအင်္ဂလိပ်သီး သိမ်ꩻထိုꩻမန်းခမ်းတဲင် မန်းခမ်းတွမ်ႏ မန်းဟော်နန်ꩻ ကထင်ႏကုဲင်ပြုဲင်နဝ်ꩻ မန်းလိုꩻမျိုꩻဟွိုန်ကဲဉ်းသꩻဆာငါႏနောဝ်ꩻမꩻ မန်းလိုꩻမျိုꩻ အွဉ်ဝင်ꩻတွူႏတရန် တွိုက်ꩻခꩻချာ အင်္ဂလိပ်နောတ်ꩻသွူ၊ ပအိုဝ်ႏဖုံႏလဲ့ ယံခံႏဗာႏမွိုန်း အင်္ဂလိပ်သီး စဲ့ꩻဘေꩻစဲ့ꩻတံႏတဲင် ပအိုဝ်ႏသထွုံႏ(ခမ်းဒွမ်)ဖဲ့ꩻနောဝ်ꩻ ပိုႏခံꩻတွမ်ႏ မရမ်းချောင်းဆရာႏတောႏ၊ ခမ်းကောင်ဖဲ့ꩻနောဝ်ꩻ ခွန်အိုး သထွုံႏပေႏသီႏသဲင်ႏသီး အွဉ်ဝင်ꩻတွူႏတရန် တွိုက်ꩻနက်သတ်ချာ အင်္ဂလိပ်သီးနောဝ်ꩻ လဲင်ꩻကျောႏနေးစွဉ်ႏ ခမ်းထီဆꩻကီနောဝ်ꩻသွူ။ ခရစ် (၁၉၃၀)ဗာႏ မန်းခမ်း ဖေႏကလꩻချာ လွတ်လတ်ရေꩻတဲင် ကတယ်ႏထောင်ႏဒါႏ နီမန်းအလွောင်ႏအဗူႏ (ဒို့ဗမာအစည်းအရုံး)ခိန်ႏနောဝ်ꩻလဲ့ နီပအိုဝ်ႏယံအောဝ်ႏကုဲင်ဗာႏမွိုန်းတဲင် သထွုံႏဒေႏသ (ခမ်းဒွမ်)ဖဲ့ꩻနောဝ်ꩻ ခွန်သိန်းမောင်၊ ခွန်စံမြင့်၊ ခွန်ဗဆွေ၊ ခမ်းကောင်ဖဲ့ꩻနောဝ်ꩻ ခွန်ကီးဖုံႏယို ခံႏထူႏနေး အမဉ်ꩻသခင်တဲင် နွို့မာꩻညီꩻ ဒို့ဗမာအစည်းအရုံးကိုနောဝ်ꩻသွူ။ ခရစ် (၁၉၄၂)ဗာႏ ဂျပန်ကထင်ႏနွို့လွဉ်မန်းခမ်းလဲ့ သထွုံႏဒေႏသခမ်းဒွမ်ဖဲ့ꩻနောဝ်ꩻ ဖြားဗွာလှဖေ၊ နန်းတောင်ဆရာႏတောႏ ဦးဣန္ဒာစာရ(ဟဲ့ꩻ)စင်ꩻအေးမောင်၊ ခမ်းကောင်ဖဲ့ꩻနောဝ်ꩻ ဗိုလ်ဟိန်မောင်၊ ဖြားနန္တာႏဟိန်၊ ဖြားတန်နမ်းဩသီး အွဉ်ဝင်ꩻတွူႏတရန် တွိုက်ꩻခꩻဆွုမ်ႏဂျပန်နောဝ်ꩻသွူ။ ပဒေႏသရာဇ်ဖြောဝ်ꩻခမ်း ကပေ့ꩻမဲ့ပေ့ꩻနားဒါႏပအိုဝ်ႏ၊ နေးတွမ်ႏအာႏဏာႏ ကကေပ်ꩻနွိုင်ႏဒါႏအခွဉ်ႏ၊ နေးတွမ်ႏသꩻတကေးတဲင် ကလဲ့ꩻဒါႏပအိုဝ်ႏဒုံဆောင်ႏ၊ နေးတွမ်ႏထာꩻလက်ꩻတဲင် ကထွဉ်ႏအံႏခြေင်ဒါႏပအိုဝ်ႏ၊ လိုꩻကခွုမ်သဲဉ်ꩻဒါႏ အမဲဉ်ႏတရာꩻသားယို ခွေအွဉ်ႏထွာတေား လိုꩻမာႏတွော့ꩻ ကဆွမ်ꩻနွိုင်ႏဆေꩻဒါႏလိုꩻ-စတဲင် ထာꩻတတရာꩻတဝ်းဖုံႏနောဝ်ꩻ ဖြားတန်ကောင်ခယ်ႏ (ကျောင်ꩻတိယုံꩻ)နေးတွမ်ႏခွိုꩻရက်သꩻ၊ နေးတွမ်ႏအမဲဉ်ႏတရာꩻတဲင် ၁၉၂၉-ဗာႏနောဝ်ꩻ တွူႏတရန်လွေꩻ ထာꩻတတရာꩻတောဝ်း။ ပဒေႏသရာဇ်စနစ် ၁၉၄၆/၄၇-ဗာႏ ဦးနေမိ-ကောင်နေင်း၊ ဦးပဏ္ဍိတ-နောင်ကာꩻ၊ ဖြားတန်နာႏစေတ်ꩻသောက်၊ ဗိုလ်ဟိန်မောင်သီး နေးတွမ်ႏသꩻအာႏဇာႏနီႏ ပူꩻတွယ်ꩻတွမ်ႏ ခမ်းသားအာႏရဲင်ꩻတဲင် အွဉ်ဝင်ꩻတွူႏတရန်လွေꩻ ပဒေႏသရာဇ်စနစ်နောဝ်ꩻသွူ။ ခရစ် ၁၉၄၇-ဗာႏနေင်ႏ နေင်ႏနာကို ပအိုဝ်ႏခမ်းဒွမ် ဖြားဗွာဦးလှဖေ အွဉ်ကတူႏဖွဲ့ဗူႏလွေꩻ ပအိုဝ်ႏလူငယ်အစည်းအရုံး၊ ပအိုဝ်ႏခမ်းကောင် ဦးဖြူ၊ ဦးဘိုးခင်၊ ဦးခမ်းခိုင် အွဉ်ကတူႏဖွဲ့ဗူႏလွေꩻ ပအိုဝ်ႏလွောင်ႏဗူႏအစွိုꩻဖုံႏတဲင် အုံအကိုရုဲင်ꩻတသွိုးလွေꩻ နဲင်ႏငန်ႏရေꩻ ကွီလွေꩻဖေႏ စွိုးခွိုꩻအခွင်ꩻအရေꩻနောဝ်ꩻသွူ။ တယ်ႏ ၁၉၄၆-ဗာႏနောဝ်ꩻ ပဒေႏသရာဇ်သီးလဲ့ လွေꩻပအိုဝ်ႏစင်းသင်း၊ ကောင်ခယ်ႏ၊ ပင်လောင်ꩻ၊ မုဲင်းကောင်၊ ဟိုနမ်း ကစဖုံႏ တဖဲ့ꩻနောဝ်ꩻ နီအထျꩻအသောင်ယို လက်နက်စူခွုမ်သား အောဝ်ႏအာငါႏတဲင် ဝင်ꩻယံအံႏနွောင်ꩻလꩻမွိုး နီလိုꩻမျိုꩻတဲင် ၁၉၄၉-ဗာႏနောဝ်ꩻ ဗိုလ်ချိန်ဇုံ၊ ဗိုလ်ဟိန်မောင်၊ ဖြားတန်ကောင်ခယ်ႏ၊ ဖြားဗွာဦးလှဖေသီး အွဉ်ကတူႏဖွဲ့ဗူႏလွေꩻ ပအိုဝ်ႏလွစ်ထန်ႏရေꩻအစွိုꩻ (ပအလဖ)နောဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၅၈-ဗာႏနောဝ်ꩻ ပအလဖစွိုꩻ ထူႏညိမ်ꩻချမ်ꩻရေꩻ (လက်နက်တွမ်ႏဒီမိုကရေစီ)လုဲင်ႏဝင်ꩻတဲင် မာꩻလွေꩻတယ်ႏထောင်ႏခွိုန်ꩻ ပအိုဝ်ႏဘဝ (ပြန်လည်ထူထောင်ရေး)တဲင် ပအိုဝ်ႏပိုကထဲ့ဖွိုႏဒါႏ ပညာႏရေꩻယို လွူးထန်ႏဖေႏကျောင်ꩻဆရာႏ၊ ဗွောင်ဖေႏသွဉ်လိတ်ကျောင်ꩻ၊ အွဉ်ႏဖေႏ တသီႏပိန်ꩻတော်ꩻ၊ တသီႏဆဲ့ꩻ၊ ပအိုဝ်ႏကွန်ႏဖေႏကအောဝ်ႏချာ ပအိုဝ်ႏစူကို ဗွောင်လွေꩻအဝယ်ဒိုင် ဟိုပုံꩻ-ရန်ႏကင်ꩻ၊ နာꩻဗောင်၊ နောင်တရား၊ သုဲင်ꩻခေါဝ်၊ တရုဲင်ꩻ၊ ပင်ႏလုံ၊ မွိုင်ꩻသောက်ꩻ-စတဲင်ဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ တယ်ႏ ၁၉၅၄-ဗာႏ ဗꩻလွေꩻ ၁၉၆၅-ဗာႏကိုနောဝ်ꩻ ပဒေႏသရာဇ်သီး အံႏစာအမျိုꩻမျိုꩻတဲင် ပအိုဝ်ႏလိုꩻတန် (ခေါင်းဆောင်)ဖြားဆရာႏဟွိုင်ꩻ၊ ဆရာႏဘော်ဘီ၊ ပိုႏတုံ၊ ဖြားဗွာဦးလှဖေ၊ ဦးကျော်စိန်-စတဲင်ဖုံႏနောဝ်ꩻ ခံႏဗာႏနဲင်ႏငန်ႏတောႏတွမ်သော့ꩻထောင်ႏကိုတဲင် (၁၉၆၆)ဗာႏ ဗိုလ်ချပ်စံသိန်း အွဉ်ကတူႏ နေးတွမ်ႏမူ(၉)ချက် တဖူꩻရဲဉ်ႏ(၄)လီးတဲင် တယ်ႏထောင်ႏခွိုန်ꩻဗာႏ ပအိုဝ်ႏတတိယတောႏလန်ႏရေꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၇၃-ဗာႏ (ဗကပ)ပဒိုကောလယ်တေားသီး နွို့လွဉ်ပအိုဝ်ႏဒေႏသကိုတဲင် လွဉ်သွင်ꩻသော့ꩻ မန်းခမ်းကွန်မြူနစ် (ဗကပ)ဝါဒတဲင် ရလလဖခေါင်းဆောင် လှမောင်၊ တာကလယ်သီး ခံႏထူႏထိုꩻ ကွန်မြူနစ်ဝါဒတဲင် ရလလဖလဲ့ ဖထိုꩻခန်းနီခဝ်၊ ကခေႏခံႏဒါႏဝါဒရေꩻသားနောဝ်ꩻ ထွာစွူစွူဒျာႏ ရလလဖ၊ အမဉ်ꩻနောဝ်ꩻ ထူႏကီရလလဖလဲ့ အနစ်သာရနောဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ပကဗဌာႏနခွယ်ꩻတဖြုံႏ၊ အခေႏခံႏခံႏဒါႏ စွိုးခွိုꩻရေꩻသား ဖြားဗွာဦးလှဖေ၊ ဦးကျော်စိန်၊ ဗိုလ်မှူးတန်အောင်ႏခမ်းထီသီးနောဝ်ꩻ ထွာလွဉ် ပအိုဝ်ႏစွိုးခွိုꩻအစွိုꩻနောဝ်ꩻသွူ။ "မာꩻအကျံꩻ ထွူအချော်ꩻ၊ မာꩻအချော်ꩻ ထွူအချော်ꩻ"ငေါဝ်းနောဝ်ꩻအတွိုင်ꩻ ပအိုဝ်ႏကခွုမ်ဗာႏလက်နက်စူခွုမ်ယို နယ်ꩻပရိယာယ်ႏအလꩻ ထူႏခွုမ်လွေꩻရိုꩻလဲ့ စင်ႏစဲစ်နောဝ်ꩻ ဝင်ꩻဖေႏကထွာ အွဉ်ႏရေꩻပအိုဝ်ႏ၊ ပအိုဝ်ႏတွမ်ႏ အာႏဏာႏအောဝ်ႏပုဂ္ဂိုလ်ႏသီးမဲ့ငါတောႏ ယံအုံကွံနွောင်ꩻ (တရာꩻဝင်ႏဝင်ႏ ယံအုံကွံနွောင်ꩻ)ဒျာႏသွူ။ ၁၉၉၁-ဗာႏ၊ မတ်လာကိုနောဝ်ꩻ ပအိုဝ်ႏစွိုးခွိုꩻအစွိုꩻ ထူႏလွေꩻညိမ်ꩻချမ်ꩻရေꩻ၊ ကထူႏဗာႏညိမ်ꩻချမ်ꩻရေꩻယို ပညာႏ၊ ခြွိုင်ႏသန်ꩻ၊ စီꩻပွါꩻ၊ လိုꩻမုကစဖုံႏ တခြင်သွုန်ႏ-တခြင်သꩻ (တွိုႏသွိုန်ႏတွိုႏသꩻ)ယံမာꩻနွောင်ꩻ အင်းရေႏခါꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻတဲင် ဖြားတန်စင်ꩻဖါအောင်ႏခမ်းထီ အွဉ်ကတူႏ ထူႏလွေꩻညိမ်ꩻချမ်ꩻရေꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ကထင်ႏထူႏထွူညိမ်ꩻချမ်ꩻရေꩻတဲင် စွိုးခွိုꩻအရေꩻကတန်ငါႏ (၁)ဗွေႏမျတ်ဘုရာꩻ မွေႏတောႏကက္ကူႏလဲ့ မွဉ်းဖျင်လွေꩻ (ယိုခါ ကျောႏခမ်း၊ ကျောႏကမ္ဘာႏ) (၂) ဝင်ꩻကပင်ꩻထိုꩻ ပအိုဝ်ႏပိဋကတ်လဲ့ လꩻခွိုန်ꩻချာ (၃) မွိုးဗွာပရိယတ္တိလိတ်သွဉ်တွိုက်လဲ့ပေါႏ (၄) ပအိုဝ်ႏနမ်းပဲင်ႏအုပ်ချုပ်ခွင်ꩻလꩻဒေႏသလဲ့လꩻ (၅) တဖူꩻလဲ့ တောင်ႏကီꩻ-ကျောက်တလွုံꩻ၊ သုဲင်ꩻခေါဝ်-ကျောက်တလွုံꩻ၊ နောင်တရား၊ ဟိုတွူး-ပဆျာႏကြိုႏ၊ တရုဲင်ꩻ-ချို့ꩻထီ၊ ပင်ႏလုံ-ကရောင်ꩻ၊ နမ့်ဖါမူ-နမ်းတုတ်ꩻ၊ မီးသွေးချောင်း-အင်းတိန်၊ ဟိုပုံꩻ-ကန်တွောင်း၊ ကက္ကူႏ-သုဲင်ꩻခေါဝ်၊ နမ်းစဲစ်-သုဲင်ꩻခဝ်၊ သီႏသဲင်ႏ-နောင်ထောဝ်၊ ကျောင်ꩻခယ်ႏ-ပင်အွဉ်းစတဲင် တဖူꩻတထာဖုံႏ။ အမက(၄၂)ကျောင်ꩻ၊ အလက (၁၃)ကျောင်ꩻ၊ အထက(၂၆)ကျောင်ꩻ၊ ဘော်ဒေါဆောင်(၆)ဖြုံႏ၊ တွိုက်နယ်ႏတသီႏယွုံႏ(၆)ဖြုံႏ၊ ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻဌာႏန (၉)ဖြုံႏ၊ မူကြို(၉)ကျောင်ꩻ၊ မေႏစက်၊ ထီအုံႏ၊ ထီကန်ႏ-စတဲင်ဖုံႏနောဝ်ꩻ စွီႏစူသွူနဲင်ႏငန်ႏတောႏတွမ်ႏ ခမ်းသားတဲင် မာꩻလွေꩻနွောင်ꩻဖေႏနောဝ်ꩻသွူ။ တယ်ႏစွဉ်ႏ ၁၈၈၆-ဗာႏ ဗꩻတွိုႏလွဉ် ၂၀၁၄-ဗာႏနောဝ်ꩻ ပအိုဝ်ႏလိုꩻမျိုꩻ ယံထဲ့ဖွိုႏဗာႏမွိုန်းတဲင် တသွုပ်ထွူတသွုပ် လုဲင်ႏဝင်ꩻပြေင် ပအိုဝ်ႏအကယ်ႏအတန်(ခေါင်းဆောင်)ဖုံႏ ထွားခိန်ꩻအွဉ်ဟိုလွေꩻ နီစွိုးခွိုꩻနောဝ်ꩻသွူ၊ သာႏသနာႏဖဲ့ꩻရိုꩻလဲ့ လိတ်သွဉ်တွိုက်ဗွေႏဆရာႏတောႏ၊ ပအိုဝ်ႏလိတ်ရိုꩻလဲ့ ပအိုဝ်ႏလိတ်လုဲင်ꩻစွစ်ꩻလီတာႏ ဗဟိုႏသံႏဃာႏစွိုꩻ၊ စွိုးခွိုꩻအန္တရာယ်ႏရိုꩻလဲ့ ပအိုဝ်ႏစွိုးခွိုꩻတပ်မတောႏ၊ ဒုံဆောင်ႏရပ်ရာႏရိုꩻလဲ့ ခမ်း၊ နယ်ႏ၊ အွိုင်ႏ အဝ်ႏထွားထိန်ꩻ၊ ဒုံရိုꩻလဲ့ ဖြားဒုံ၊ လိုꩻယွဲးကတူႏ အဝ်ႏထွားထိန်ꩻ၊ ကွပ်ဆဲင်ႏရာꩻအရန်း အဝ်ႏခွုမ်မာꩻထွားထိန်ꩻဖေႏ အကျိုꩻကေꩻဇူꩻတဲင် ပအိုဝ်ႏဖုံႏ ဘဝဗိမ်မျုတ်ဗာႏတောဝ်းသွူ။ ယိုခါ ကအောဝ်ႏဒေါ့ꩻဒါႏ "ပအိုဝ်ႏတာႏဝွန်ႏယို ပါꩻမုဲင်ꩻအီႏမာꩻ၊ ပအိုဝ်ႏအောဝ်ႏမုဲင်ꩻ၊ ပအိုဝ်ႏနောဝ်ꩻတမုဲင်ꩻ၊ ပအိုဝ်ႏလိုꩻတန်ဖုံႏ ထွားလွိုငါႏခမ်းသား"ငဝ်းရီယိုဖုံႏနောဝ်ꩻ ထွားချာသမဲင်ꩻနောဝ်ꩻ သေနွောင်ꩻဒျာႏ၊ ကတညုတ-ကတဝေဒီ မင်္ဂလာႏတရာꩻ ယံဗွေလွသွော့ဝင်ꩻ စွုမ်ႏဖြာꩻဖြာꩻနေား၊ ထွားစဲင်းစဲင်းသွူတဲင် ယိုခါ ပအိုဝ်ႏစွိုးခွိုꩻအောဝ်ႏမာꩻတမုဲင်ꩻ ကရိုꩻသားလဲ့ သေဗာႏဒျာႏရင်ꩻသွူ။[၁][၂]