ဂျပန်ခမ်းထီ

ဂျပန်ခမ်းထီ
ဂျပန်ခမ်းထီ; 日本国; နီဟွန်း၊ နီပွန်-ကိုးခု
အလံႏတောႏ	အမုဲင်
	ခမ်းထီငဝ်းသꩻချင်ꩻ: "ကီမီဂါယော့"君が代; "His Imperial Majesty's Reign"
	အစိုႏရ အမိတ်မုဲင်;
	ဂျပန်ခမ်းထီ ဟံႏနယ်ႏနဝ်ꩻ အွဉ်ႏနယ်ဖေႏတောမ်ႏ အရောင်ႏချိုဖြား၊ ပဲင်ႏဆဲင်ႏဒျာႏရိုꩻတဲ့ ထိန်ꩻချုတ်နွောင်ꩻတဝ်းဒါႏ ဟံႏနယ်ႏဖုံႏနဝ်ꩻ အွဉ်ႏနယ်ဖေႏတောမ်ႏ အရောင်ႏချိုဆားသွူ။
ဝေင်ꩻတန်	ဝေင်ꩻတိုကျို (東京); 35°41′N 139°46′E / 35.683°N 139.767°E
အတန်သွတ်ꩻဝေင်ꩻ	ဝေင်ꩻတန်တိုကျို
ရွုမ်ꩻသွုံꩻ ဘာႏသာႏငဝ်းငွါဖုံႏ	ဂျပန်
Demonym	ဂျပန်
အစိုႏရ	ခမ်းခြွဉ်းဗူႏ ပါလီမန် စည်းမျဉ်းခံခွန်ဟော်ခံꩻစနိစ်
• ဂျပန် ခွန်ဧကရာဇ်	နာရူဟိတို
• ဝွန်ႏတန်ချုတ်	ဖူမီအို ခီရှိဒ
ထေဥပဒေႏလွတ်တောႏ	ဒုဲင်းယဲတ်လွတ်တောႏ
• လွတ်တောႏအရန်းကီ	House of Councillors
• လွတ်တောႏအရန်းလ့	House of Representatives
တယ်ႏထောင်ႏခမ်းထီသမဲင်ꩻ
• ယာမတို ခွန်ဧကရာဇ်	ဖေဖော်ဝါရီလာ ၁၁ နီꩻ ၆၆၀ ဗီစီ
• မဲစိအခေႏခံႏဥပဒေႏ	၁၈၉၀ ဗာႏ နိုဝဲင်ဗာလ ၂၉ နီꩻ
• ဖြွမ်းဗူႏပုင်ႏအခေႏခံႏဥပဒေႏယိုခါ	၁၉၄၇ ဗာႏ မေလာ ၃ နီꩻ
ဧရိယာႏ
• ခြွဉ်း	၃၇၇,၉၇၅ km2 (၁၄၅,၉၃၇ sq mi) (အရန်း: ၆၂)
• ထီနမ်း (%)	၁.၄ (၂၀၁၅ အလꩻ)
လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်း
• ၂၀၂၁ အရမ်ꩻ	၁၂၅,၃၆၀,၀၀၀ (အရန်း - ၁၁)
• ၂၀၂၀ မွူးကွို့ꩻနာꩻစာႏရင်ꩻ	၁၂၆,၂၂၆,၅၆၈
• တချ	၃၃၄/km2 (၈၆၅.၁/sq mi) (အရန်း - ၂၄)
GDP (PPP)	၂၀၂၁ အရမ်ꩻ
• ခြွဉ်း	$၅.၅၈၆ ထရီလီယံ (အရန်း - ၄)
• Per capita	$၄၄,၅၈၅ (အရန်း - ၂၇)
GDP (nominal)	၂၀၂၁ အရမ်ꩻ
• ခြွဉ်း	$၅.၃၇၈ ထရီလီယံ (အရန်း - ၃)
• Per capita	$၄၂,၉၂၈ (အရန်း - ၂၃)
Gini (၂၀၁၈)	၃၃.၄; ထာႏဝ · ၇၈
HDI (၂၀၁၉)	၀.၉၁၉; ထိုမွေး · ၁၉
ရွဉ်ဗီႏ	ဂျပန်ယန်း(¥)
အခိင်ႏအွိုင်ꩻ	ဂျပန်အခိန်ႏအွိုင်ꩻ(JST) (UTC+09:00)
ဝါးကာꩻစနိစ်	စေႏ
ဖိုန်းကိုဒ်အမုဲင်	+၈၁
Internet TLD	.jp

ဂျပန်ခမ်းထီ (ဂျပန်: 日本国) (အဲင်းကလေတ်: Japan) နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ အာသျခဝ်ကွဉ်ႏနဝ်ကို ကအဝ်ႏဒါႏ ပင်ႏလယ်ႏကို ကြွန်လောင်း ခမ်းတခမ်းဒျာႏသွူ။ အဝ်ႏဒျာႏ ပသိဖိတ်သမုဒ္ဒရာႏကိုတဲင် ဖဲ့ꩻတွို့ꩻနဝ်ꩻ ဂျပန်ပင်ႏလယ်ႏ၊ ခယ်ႏခမ်းထီ၊ ရသျားခမ်းထီ၊ ကိုးရီးယားခမ်းထင်ꩻ၊ ကိုးရီးယားခမ်းနဝ်အဝ်ႏ၊ ဖဲ့ꩻကွဉ်ႏနဝ်ꩻ ပသိဖိတ်သမုဒ္ဒရာႏ၊ ဖဲ့ꩻထင်ꩻနဝ်ꩻ အိုဟွတ်ပင်ႏလယ်ႏ၊ ခယ်ႏပင်ႏလယ်ႏကွဉ်ႏ၊ ဖဲ့ꩻနဝ်နဝ်ꩻ ထုဲင်ဝမ်ခမ်းဖုံႏ အဝ်ႏခူရောင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။ "နီဟွန်း(ဂျပန်)" ကဟဲ့ꩻဒါႏ အမိဉ်ꩻယိုနဝ်ꩻ ဂျပန်ငဝ်းအနေႏ အဓိပ္ပာယ်ႏလꩻ "အဝ်ႏမွူးကိုဖွာꩻလင်ꩻလွဉ်ခမ်းထီ" နုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် ယလဲင်ႏလဲင်ႏလဲ့ အဝ်ႏဟဲ့ꩻရောင် "မွူးထန်ႏခမ်းထီ" နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ဟံႏနယ်ႏဧရိယာႏအအဲဉ်ႏအလုဲင်းနဝ်ꩻ အဝ်ႏစတုရန်းမဲင်ႏ ၁၄၅,၉၃၇ မဲင်ႏ (စတုရန်းကီလိုမီတာ ၃၇၇,၉၇၅ ကီလိုမီတာ)သွူ။ လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်းနဝ်ꩻ ၂၀၂၀ မွူးကွို့ꩻနာꩻစာႏရင်ꩻအလꩻ အဝ်ႏ ၁၂၆,၂၂၆,၅၆၈ ဖြာꩻ (၁၂၆ သန်း)ရပ်သွူ။ ဂျပန်နဝ်ꩻ ကမ္ဘာႏလောင်းယို ထွာလိုꩻဖြာꩻအအာသွတ်ꩻကို အဝ်ႏအရန်းဒဿမသွူ။ ဝေင်ꩻတန်တိုကျိုနဝ်ꩻ အဝ်ႏပါသော့ꩻ ကမ္ဘာႏလောင်း လိုꩻအုံသော့ꩻအာသွတ်ꩻ ဝေင်ꩻတန်ဖုံႏကိုတဲင် ဝေင်ꩻတိုကျိုꩻအထူꩻအိုပ်ချုတ်ရေꩻ (၃)ဗာႏကိုနဝ်ꩻ လိုꩻအဝ်ႏသော့ꩻ (၃၈.၁၄)သန်းရပ်သွူ။

ဂျပန်ခမ်းနဝ်ꩻ အဝ်ႏဖွဲ့ဗူႏခါꩻဒျာႏတောမ်ႏ ကြွန်ပေါင်ꩻ ၆၈၅၂ ဖြုံႏ ကပါဒါႏ ထွာဒျာႏ ကြွန်ဗူႏ ခမ်းတခမ်းဒျာႏ သွူ။ ဂျပန်ကို အတန်သွတ်ꩻ ကြွန်ဖုံႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ဟွန်းသျူး(本州)၊ ဟောက်ကုဲင်းဒိုး(北海道)၊ ကျူးသျူး(九州)၊ ဆိကိုးခု(四国) ကြွန်ဖုံႏဒျာႏတဲင် တတွာတောမ်ႏ ဂျပန်ခမ်းတခမ်းလွုမ်း ဟံႏနယ်ႏ (၉၇%)သွူ။ ဟွန်းသျူးကြွန်လောင်းနဝ်ꩻ ဂျပန်ခမ်းဝေင်ꩻတန် ဝေင်ꩻတန်ဝေင်ꩻတိုကျို တောမ်ႏ ဝေင်ꩻအိုသာကာ၊ ဝေင်ꩻကျိုတိုဖုံႏ အဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ဟံႏနယ်ႏဧရိယာႏအအဲဉ်ႏအလုဲင်းနဝ်ꩻ အဝ်ႏစတုရန်းမဲင်ႏ ၁၄၅,၉၃၇ မဲင်ႏ (စတုရန်းကီလိုမီတာ ၃၇၇,၉၇၅ ကီလိုမီတာ)သွူ။ ကြွန်ဖုံႏကဲဉ်းအာအာနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ကောင်ဖုံႏအဝ်ႏသော့ꩻအာတဲင် ကောင်ကဲဉ်းအာနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏမေႏကောင်တဲင် ဂျပန်ခမ်းနဝ်ꩻ မေႏကောင်အဝ်ႏ ၁၁၀ ဖြုံႏရပ်သွူ။ မေႏကောင်နဝ်ꩻဖုံႏအကို ၄၇ ဖြုံႏနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ မေႏကောင်အမွန်အကျောင်ꩻ သိပ္ပံပညာႏသျင်ႏသီး အဝ်ႏဒေါ့ꩻရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ဥပမာႏ ဂျပန်ခမ်း အထိုသွတ်ꩻကောင် မိဉ်ꩻကတန်ဒါႏ ဖူစီကောင်နဝ်ꩻလဲ့ ထွာဒျာႏ မေႏကောင်နေနေသွူ။

ဂျပန်ခမ်းနဝ်ꩻ တယ်ႏ ၁၉၄၇ ဗာႏ ဖြွမ်းဗူႏပုင်ႏ အခေႏခံႏဥပဒေႏအလꩻ အဝ်ႏထူႏသုင်ꩻဒါႏ "စည်းမျဉ်းခံ ခွန်ဟော်ခံꩻစနိစ်" ခမ်းတခမ်းဒျာႏတဲင် ခွန်ဟော်ခံꩻနဝ်ꩻ အခေႏခံႏဥပဒေႏကို အွောန်ႏထွော့ခါꩻ "ခမ်းထီတန်တောမ်ႏ ခမ်းသားသီး လွောင်ႏဗူႏရေꩻပုင်ႏ" နုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် ခွန်ဟော်ခံꩻအာႏဏာႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏ ပေႏပေႏလွုမ်ꩻသွူ။ ခမ်းကို ဩဇာႏအာႏဏာႏ အတန်သွတ်ꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ဝွန်ႏတန်ချုတ် တောမ်ႏ ဒုဲင်းယဲတ်ကဟဲ့ꩻဒါႏ လွတ်တောႏအမတ်ဖုံႏဒျာႏသွူ။ အချုပ်အခြာ အာႏဏာႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏ ခမ်းသားသီးကိုသွူ။^[၈] ဂျပန်ခမ်း ခွန်ဟော်ခံꩻယိုခါနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ "နာရုဟိခွန်" နဝ်ꩻသွူ။

ဂျပန်နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ အဓိက ရောမ်ဗူႏ စီꩻပွာꩻရေꩻအာႏတဲင် ခမ်းကိုထေထန်ႏကွန်ႏခြွဉ်း(GDP) တန်ႏဖိုꩻအလꩻ ကမ္ဘာႏလောင်း ထွာစွဉ်ႏ ဒုတိယအတန်သွတ်ꩻ စီꩻပွာꩻရေꩻစနစ်တောမ်ႏ တတိယအတန်သွတ်ꩻ ဖြေꩻထူႏနွောင်ꩻအာႏ အဝ်ႏဒါႏ ခမ်းတခမ်းနဝ်ꩻသွူ။ ဂျပန်နဝ်ꩻ အဝ်ႏထွာလဲဉ်း ကုလသမဂ္ဂ၊ G8၊ G4၊ OECD တောမ်ႏ APEC အစွိုꩻကို အစွိုꩻနွို့ခမ်းတခမ်းတဲင် ရဲးလိုမ်းဗိဉ်ႏရေꩻ ထူႏသုင်ꩻရွဉ်စရိပ်လဲ့ ကမ္ဘာႏလောင်း ထွာစွဉ်ႏ စတုတ္ထအအာသွတ်ꩻ ခမ်းထီသွူ။ ထွူတကာႏတဝ်း ကမ္ဘာႏလောင်း ဒင်ႏပသာထန်ႏကွန်ႏကို ထွာစတုတ္ထအတန်သွတ်ꩻတောမ်ႏ ဒင်ႏသွင်ꩻနွို့ကွန်ႏကို ထွာဆဋ္ဌမအတန်သွတ်ꩻသားသွူ။ ဂျပန်ခမ်းနဝ်ꩻ လိုꩻအုံအဝ်ႏရေꩻ အဆင်ႏအရန်း ကထိုထွူလဲဉ်း ဖြိုတန်လွိုင်ႏကွုန်ꩻထွူလဲဉ်း ခမ်းတခမ်းဒျာႏသွူ။ လိုꩻအာပြူးဖြိုတာႏယီးနယ်ခမ်းထီဖုံႏ(HDI)စာႏရင်ꩻအလꩻ အဝ်ႏအရန်း(၈)သွူ။ ကမ္ဘာႏလောင်း ထွာအွဉ်ငါ အနယ်ꩻပညာႏ၊ စက်တခြိုꩻတောမ်ႏ စက်ရုက်ဖဲ့ꩻဆဲင်ႏရာꩻဖုံႏကိုသား နေနေသွူ။ ကုလသမဂ္ဂတောမ်ႏ ကမ္ဘာႏခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻ အစွိုꩻသီး အရမ်ꩻချက်အလꩻ လိုꩻသက်တန်ꩻ အုံအဝ်ႏအတန်သွတ်ꩻ သက်အဆွာꩻသွတ်ꩻတောမ်ႏ လိုꩻပေႏဆားဖုံႏ သီကုဲင်ထိုꩻ အဆေ့ꩻသွတ်ꩻ ခမ်းတခမ်းဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။

အစိုႏရ တောမ်ႏ ခမ်းထီရေꩻ

ဂျပန်ခမ်းနဝ်ꩻ တယ်ႏ ၁၉၄၇ ဗာႏ ဖြွမ်းဗူႏပုင်ႏ အခေႏခံႏဥပဒေႏအလꩻ အဝ်ႏထူႏသုင်ꩻဒါႏ "စည်းမျဉ်းခံ ခွန်ဟော်ခံꩻစနိစ်" ခမ်းတခမ်းဒျာႏတဲင် ခွန်ဟော်ခံꩻနဝ်ꩻ အခေႏခံႏဥပဒေႏကို အွောန်ႏထွော့ခါꩻ "ခမ်းထီတန်တောမ်ႏ ခမ်းသားသီး လွောင်ႏဗူႏရေꩻပုင်ႏ" နုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် ခွန်ဟော်ခံꩻအာႏဏာႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏ ပေႏပေႏလွုမ်ꩻသွူ။ ခမ်းကို ဩဇာႏအာႏဏာႏ အတန်သွတ်ꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ဝွန်ႏတန်ချုတ် တောမ်ႏ ဒုဲင်းယဲတ်ကဟဲ့ꩻဒါႏ လွတ်တောႏအမတ်ဖုံႏဒျာႏသွူ။ အချုပ်အခြာ အာႏဏာႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏ ခမ်းသားသီးကိုသွူ။^[၈] ဂျပန်ခမ်း ခွန်ဟော်ခံꩻယိုခါနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ "နာရုဟိခွန်" နဝ်ꩻသွူ။

အိုပ်ချုတ်ရေꩻ ဟံႏနယ်ႏဒေႏသဖုံႏ

ဂျပန်ခမ်းကိုနဝ်ꩻ ဖွဲ့ဗူႏခါꩻဒျာႏတောမ်ႏ ပရီဖဲတ်ဆျာ(ခရဲင်ႏ)(Prefecture) (၄၇)ဖြုံႏတဲင် ပရီဖဲတ်ဆျာတဗာႏစီႏနဝ်ꩻ ကလွိုက်ဒင်ႏခါꩻဒါႏ အိုပ်ချုတ်ရေꩻကယ်ႏ၊ ဥပဒေႏရေꩻရာႏ အစွိုꩻတောမ်ႏ အိုပ်ချုတ်ရေꩻအစွိုꩻသီး အဝ်ႏခွုမ်ထိန်ꩻအိုပ်ချုတ်လွေꩻဒျာႏသွူ။ ပရီဖဲတ်ဆျာနဝ်ꩻ ဖွဲ့ဗူႏခါꩻဒျာႏတောမ်ႏ ဝေင်ꩻတန်ဖုံႏ၊ ဝေင်ꩻဖုံႏ၊ ဒုံဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။^[၉]

သမဲင်ꩻ

စီꩻပွာꩻရေꩻ

ပညာႏရေꩻ

ဟံႏပထဝီႏ

ခြွိုင်ႏသန်ႏရေꩻ

ယေန်ႏငဲးရေꩻ

အာႏကွိုꩻ

↑ မော်ကွန်းတင်ပြီးမိတ္တူ (in ja)။ Geospatial Information Authority of Japan (December 26, 2019)။ 15 April 2020 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 26 September 2021 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
↑ Surface water and surface water change။ OECD။
↑ Population Estimates Monthly Report July 2021)။ Statistics Bureau (Japan) (July 20, 2021)။
↑ 2020 Population Census Preliminary Tabulation။ Statistics Bureau (Japan)။ June 26, 2021 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
↑ ^၅.၀ ^၅.၁ World Economic Outlook database: April 2021။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့ (April 2021)။
↑ Inequality - Income inequality - OECD Data။ Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD)။ 25 July 2021 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
↑ Human Development Report 2020 (in en)။ ကုလသမဂ္ဂ ဖွံ့ဖြိုးမှု အစီအစဉ် (December 15, 2020)။ December 15, 2020 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
↑ ^၈.၀ ^၈.၁ The Constitution of Japan။ Prime Minister of Japan and His Cabinet (November 3, 1946)။ February 14, 2014 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
↑ McCargo၊ Duncan (2000)။ Contemporary Japan။ Macmillan။ pp. 84–85။ ISBN 0333710002။

[area-2019-1] မော်ကွန်းတင်ပြီးမိတ္တူ (in ja)။ Geospatial Information Authority of Japan (December 26, 2019)။ 15 April 2020 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 26 September 2021 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။

[2] Surface water and surface water change။ OECD။

[3] Population Estimates Monthly Report July 2021)။ Statistics Bureau (Japan) (July 20, 2021)။

[4] 2020 Population Census Preliminary Tabulation။ Statistics Bureau (Japan)။ June 26, 2021 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။

[IMFWEOJP-5] ၅.၀ ^၅.၁ World Economic Outlook database: April 2021။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့ (April 2021)။

[6] Inequality - Income inequality - OECD Data။ Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD)။ 25 July 2021 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။

[UNHDR-7] Human Development Report 2020 (in en)။ ကုလသမဂ္ဂ ဖွံ့ဖြိုးမှု အစီအစဉ် (December 15, 2020)။ December 15, 2020 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။

[Constitution-8] ၈.၀ ^၈.၁ The Constitution of Japan။ Prime Minister of Japan and His Cabinet (November 3, 1946)။ February 14, 2014 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။

[9] McCargo၊ Duncan (2000)။ Contemporary Japan။ Macmillan။ pp. 84–85။ ISBN 0333710002။

[၁]

[၂]

[၃]

[၄]

[၅]

[၆]

[၇]

[၈]

[၉]