ပဂံႏ

ပဂံႏ ပုဂံ Bagan / Pugam, Phukam
ပဂံႏ ဖရာꩻစေႏတီႏဖုံႏ
ပဂံႏ မျန်မာခမ်းထီဟံႏပုင်ႏကို ပဂံႏ
ကိုဩဒိနိတ်: 21°10′20″N 94°51′00″E
ခမ်းထီ	မျန်မာခမ်းထီ
တွိုင်ꩻဒေႏသတန်	မန်ႏတလေꩻတွိုင်ꩻဒေႏသတန်
တယ်ႏထောင်ႏ	၉ ရျာꩻဗူႏ ထာႏဝ-အဆုဲင်ꩻ
ဧရိယာႏ
• ခြွဉ်း	၁၀၄ စတုရန်းကီလိုမီတာ (၄၀ စတုရန်းမဲင်ႏ)
လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်း
• ခမ်းရင်ꩻသားလိုꩻမျိုꩻ	မန်း
• ကိုꩻကွဲႏဘာႏသာႏ	ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ
အခိန်ႏအွိုင်ꩻ	မျန်မာအခိန်ႏအွိုင်ꩻ (UTC+6.30)
ယူနဲတ်သကို ကမ္ဘာႏအမွီႏဟဝ်ခင်ႏလမ်း
အမိဉ်ꩻတရာꩻဝင်ႏ	Bagan
အဝ်ႏဒါႏခင်ႏလမ်း	မန်ႏတလေꩻတွိုင်ꩻဒေႏသတန်, မျန်မာခမ်းထီ
လွိုက်ရွေꩻဒါႏ စံအထီအသွီႏ	Cultural: iii, iv, vi
ရေႏမိုးယီးနယ်	1588
အွောန်ႏထွော့စ	2019 (Unknown ပွယ်အိုင်ကိုမ်)
ဧရိယာႏ	၅,၀၀၅.၄၉ ha (၁၂,၃၆၈.၈ ဧက)
Buffer zone	၁၈,၁၄၆.၈၃ ha (၄၄,၈၄၁.၈ ဧက)

ပဂံႏ (ဟဲ့ꩻ) တမ္ပဒီပ (မွေးတဝ်းလဲ့) ပေါက်ကမ်ႏ (မန်း: ပုဂံ) (အဲင်းကလေတ်: Bagan) နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ပဂံႏခွန်ဟော်ꩻခံꩻခမ်း ဝေင်ꩻတန်ဒျာႏတဲင် တယ်ႏ ၉ ရျာꩻဗူႏ ဗꩻတွိုႏ ၁၃ ရျာꩻဗူႏအခိန်ႏခါႏဒျာႏသွူ။ ပဂံႏစိုး ၁၁ ရျာꩻဗူႏတောမ်ႏ ၁၃ ရျာꩻဗူႏခါႏနဝ်ꩻ ပဂံႏခမ်း ထွန်ꩻကာꩻခိန်ႏတဲင် ပဂံႏကိုတဲ့ ခွန်ဟော်ခံꩻဖုံႏ တယ်ႏပူႏဇောႏခါꩻ ဖရာꩻစေႏတီႏကျောင်ꩻကန်ႏဖုံႏလဲ့ အဝ်ႏအာတန်တဲင် အဝ်ႏစွဉ်ႏ (၁၀,၀၀၀)လွိုနဝ်ꩻသွူ။ ပဂံႏနဝ်ꩻ မျန်မာခမ်းထီကို ထွာဒျာႏ တယ်ႏထောင်ႏဧကရာဇ်ခွန်ဟော်ခံꩻဝေင်ꩻ အရီးသွတ်ꩻဝေင်ꩻတန်ဒျာႏတဲင် မျန်မာလိုꩻမျိုꩻသီးအတာႏ သမဲင်ꩻဝင်ႏ စွိုးခွိုꩻရေꩻလက္ခဏာႏအလꩻတဲ့သင်၊ ယိုꩻယာႏယေန်ႏငဲးအမွီႏလဲ့သင်၊ တောမ်ႏစူခြောင်ကရီးခါ ဖရာꩻစေႏတီႏစခါဖုံႏလဲ့ အဝ်ႏသော့ꩻအာတန်တဲင် ခမ်းကိုခမ်းထန်ႏ ကမ္ဘာႏတဖူꩻလွေꩻသီးအတာႏ ထွာဒျာႏ ထွို့ꩻငင်ႏအာသန်ဒါႏ ခင်ႏလမ်းတထွောင်းဒျာႏတဲင် ကမ္ဘာႏလောင်း မိဉ်ꩻတန်တင်ႏသျာꩻဒါႏ ခင်ႏလမ်းတဖြုံႏဒျာႏသွူ။ ပဂံႏဝေင်ꩻလီꩻစခါ(ပုဂံရှေးဟောင်းယဉ်ကျေးမှုဒေသ)ယေန်ႏငဲးရေꩻ ဒေႏသတဖြုံႏလွုမ်းယို "ကမ္ဘာႏအမွီႏဟဝ်ထိန်ꩻသိမ်ꩻရေꩻ ယူနဲက်သကို(UNESCO)အစွိုꩻ" အွောန်ႏထွော့လွေꩻဖေႏ ကမ္ဘာႏအမွီႏဟဝ်ခင်ႏလမ်းအနေႏ  ခရိစ်နေင်ႏ ၂၀၁၉ ဗာႏ လာဇူလုဲင် ၆ နီꩻကိုနဝ်ꩻသွူ။

ပွိုးတောမ်ႏအမိဉ်ꩻငဝ်းငွါဝေါဟာရယို ကဲဉ်းအာနဝ်ꩻ အဝ်ႏရိုꩻရောင်ဒျာႏ မန်းဘာႏသာႏအနေႏ "ပုဂံ" ဝေါဟာရယို အဝ်ႏဒျာႏ ပျူဂါမ၊ ပုဂါမ၊ ပုဂါမ် ငဝ်းငွါကို ထွာလွဉ်နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ကဒေါ့ꩻဗာႏနုဲင်းယိုနဝ်ꩻ မှန်နန်းရာႏဇာႏဝင်ႏကိုနဝ်ꩻ သာရေႏခေတ္တရာႏပျူခမ်း ထွိုင်ႏကုဲင်ပြဲင်ꩻထိုꩻထွူနဝ်ꩻ ပျူအစုအဗူႏဖုံႏ အဝ်ႏသာရေႏခေတ္တရာႏ ထိုꩻလွေꩻထီႏစွူရာꩻဟံႏဟဝ်ရာꩻတဲင် ဖျော်လွေꩻတောင်ညိုရပ်၊ ထွူဖျော်လွေꩻ သက်သာရပ်၊ မင်းတုန်းရပ်၊ အဝ်ႏနဝ်ꩻထွူ ဖျော်လွေꩻယင်း ယုန်လွတ်ကျွန်းအရပ်ဖုံႏတဲင် တွိုႏယုန်လွတ်ကျွန်းနဝ်ꩻ ပျူဒုံ (၁၉)ဒုံ ဒုံသားဖုံႏတောမ်ႏ သမုဒ္ဒရာႏခွန်သီးနဝ်ꩻ တယ်ႏထောင်ႏညီꩻလွေꩻဝင်ꩻ အရိမဒ္ဒနာ ကဟဲ့ꩻဒါႏ "ပဂံႏခမ်းတန်" ကရိုꩻနဝ်ꩻ လွိုးရမဲဉ်အွောန်ႏနယ်လွေꩻ အထောက်အထားဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ တုရင်းကောင်ဆꩻကွဉ်ႏဖဲ့ꩻ ယုန်လွတ်ကျွန်းဒေႏသကို ကအဝ်ႏဒါႏ ပျူဒုံ(၁၉)ဒုံယို ပျူဖုံႏတယ်ႏထောင်ႏခါꩻဒျာႏတဲင် ထွူသွူ "ပျူလိုꩻမျိုꩻ"တောမ်ႏ"ဒုံ(၁၉)ဒုံ" ဝေါဟာရဖုံႏယို ပေါင်ꩻစပ်ဝင်ꩻတွော့ꩻ ထွာလွဉ် ပျူဂါမ ကရိုꩻဒါႏ အမိဉ်ꩻနုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့ အဝ်ႏရိုꩻလွနဝ်ꩻသွူ။ ပဂံႏစိုး လိတ်လုံးစခါဖုံႏကိုလဲ့ တဲမ်းသုင်ꩻအာဒျာႏ ပုကံ တဲင် "ပုဂံ"နဝ်ꩻ အသုင်ꩻဆေ့ꩻမွေးငါႏသွူ။ ပဂံႏစိုးလိတ်လုံးဖုံႏကို တကာႏတဝ်း ပင်းယ၊ အင်းဝခေတ် လိတ်လုံးဖုံႏကိုလဲ့ "ပုကံ" လိတ်ဖြုံႏယို အဝ်ႏတဲမ်းသုင်ꩻအာတန်နဝ်ꩻသွူ။ ထီးလုဲင်ဗွေႏ ခွန်တန်ကျန်စစ်သား (၄၄၆-၄၇၅) ကတဲမ်းခါꩻဒါႏ မဲင်ꩻဘာႏသာႏလိတ်လုံးကိုနဝ်ꩻ "ပုဂံ"အမိဉ်ꩻယို တဲမ်းသုင်ꩻအီဒျာႏ ပါဠိဘာႏသာႏအနေႏ ပေါကာမ၊ မဲင်ꩻဘာႏသာႏငဝ်းငွါနဝ်ꩻ ပေါကာမ် နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။

Pagan Empire c. 1210

အဝ်ႏဒါႏခင်ႏလမ်း

ပဂံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏ မျန်မာခမ်းထီ အခဝ်ထာႏဝ မန်ႏတလေꩻတွိုင်ꩻဒေႏသတန် ညောင်ဦးခရဲင်ႏ ဝေင်ꩻနယ်ႏညောင်ဦးကို ကပါဒါႏ ဧရာႏဝတီႏခြောင်ဖင်ႏကွဉ်ႏ ခွန်ဟော်ခံꩻစိုးဖရာꩻစေႏတီႏ ကအဝ်ႏသော့ꩻအာဒါႏ ဝေင်ꩻလီꩻစခါတဖြုံႏဒျာႏသွူ။ ပဂံႏစခါယေန်ႏငဲးရေꩻဟံႏနယ်ႏ ဖဲ့ꩻထင်ꩻနဝ်ꩻ ညောင်ဦး၊ ဖဲ့ꩻနဝ်နဝ်ꩻ ပဂံႏဝေင်ꩻတသာ၊ ဖဲ့ꩻတွို့ꩻနဝ်ꩻ ဧရာႏဝတီႏခြောင်ဖုံႏ ကအဝ်ႏခူဒါႏ ဟံႏနယ်ႏထာꩻပြင်ႏလုဲင်းတန်ခင်ႏလမ်း တထွောင်းဒျာႏသွူ။ အဝ်ႏဒျာႏ ဝေင်ꩻမန်ႏတလေꩻ ဖဲ့ꩻတွို့ꩻနဝ် ၂၉၀ ကီလိုမီတာ (မဲင်ႏ ၁၈၀)အရပ်၊ အဝ်ႏဒျာႏ ဝေင်ꩻရန်ႏတကုင်ႏ ဖဲ့ꩻထင်ꩻ ဗွော့ꩻညာꩻအဝ်ႏ ကီလိုမီတာ ၇၀၀ (မဲင်ႏ ၄၃၀) ရပ်ကိုသွူ။ ပဂံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏသော့ꩻခါꩻဒျာႏ ဝေင်ꩻနယ်ႏညောင်ဦးကို ပဂံႏပွိုင်းလဲင်ႏစခယေန်ႏငဲးရေꩻဟံႏနယ်ႏ(ပုဂံရှေးဟောင်းယဉ်ကျေးမှုနယ်မြေ) အနေႏတဲင် လိုꩻသေအာဒျာႏ "ပုဂံ-ညောင်ဦး" နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ဝေင်ꩻနယ်ႏညောင်ဦးနဝ်ꩻ အဝ်ႏထွူဒျာႏ တယ်ႏထောင်ႏ ယုန်လွတ်ကျွန်း ပျူဒုံ(၁၉)ဒုံအကို "ဒုံညောင်ဦး" အနေႏ အဝ်ႏပါဒျာႏနဝ်ꩻခါကာႏသွူ။

မိဉ်ꩻတန်တင်ႏသျာꩻဒါႏ ဖရာꩻစေႏတီႏဖုံႏ

• ဖရာꩻရွှေစည်းခုံ စေႏတီႏတောႏ
• ဖရာꩻအလိုတော်ပြည့်
• ထီးလိုမင်းလိုဖရာꩻ
• အာနန္ဒာဖရာꩻ
• ကန်တော့ပလ္လင်ဘုရာꩻ
• သဗ္ဗညုဘုရာꩻ
• ဗူးဘုရာꩻ
• ရွှေဆံတော်စေႏတီႏ
• ဓမ္မရံကြီးဘုရာꩻ
• လောကထိပ်ပန်ဘုရာꩻ
• ဖရာꩻမြစေႏတီႏ
• မနူဟာဘုရာꩻ
• နန်းဘုရာꩻကျောင်ꩻ
• လောကနန္ဒာဘုရာꩻ
• ပြဿဒါးကြီး (ပြဿဒ်ကြီး)ဖရာꩻ
• သကျမုနိဖရာꩻ
• ရှင်ပင်သာလျောင်း
• ဂူပြောက်ကြီးဖရာꩻ (မြင်းကပါ)
• ငှက်ပစ်တောင်ဘုရာꩻ(ညောင်ဦး)
• စူဠာမဏိဘုရာꩻ
• ဘုရားသိုမ်ဆူႏ(ပဂံႏ)
• သမ္ဘူလဘုရာꩻ
• တရုတ်ပြေးဘုရာꩻတန်
• အပယ်ရတနာဘုရာꩻ
• ရွှေဂူကြီး( နန်းဦး) ဘုရာꩻ

တင်ႏသျာꩻဒါႏ ခင်ႏလမ်းဖုံႏ

• သရပါခုံငွါ(တꩻခါꩻ)
• မြစေႏတီႏလိတ်လုံး
• မျင်ႏကပါႏ
• ဥပါလိသိမ်ႏ
• ငှက်ပစ်တောင်

ဓာတ်ပုင်ႏဖုံႏ

• 
  ဖရာꩻပဂံႏ
• 
  ဖရာꩻပဂံႏ
• 
  As seen from the Nanmyint Viewing Tower
• 
  Aerial views from a hot air balloon
• 
  ပဂံႏဖရာꩻတောမ်ႏ မွူးနွို့စခိန်ႏ
• 
  ပဂံႏဖရာꩻတောမ်ႏ မွူးဗိဉ်ခိန်ႏ
• 
  ထီးလိုမင်းလိုဖရာꩻတောမ်ႏ ဖရာꩻလင်
• 
  အာနန္ဒာဖရာꩻ
• 
  ကန်တော့ပလ္လင်ဖရာꩻ
• 
  ဓမ္မရံကြီးဖရာꩻ
• 
  ရွှေစည်းခုံဖရာꩻ
• 
  Doorway to a temple
• 
  One of the main four Buddha statutes inside the Ananda
• 
  A hallway inside the Ananda
• 
  ထီးလိုမင်းလိုဖရာꩻအကိုဖဲ့ꩻ
• 
  စူဠာမုနိဖရာꩻ
• 
  Frescoes inside a temple
• 
  ဖရာꩻဓမ္မရံကြီး
• 
  မနူဟာဖရာꩻ
• 
  အာနန္ဒာ ဖရာꩻစေႏတီႏတောႏ
• 
  သဗ္ဗေညု ဖရာꩻစေႏတီႏတောႏ
• 
  ပဂံႏဖရာꩻစေႏတီႏစခါဖုံႏ
• 
  မင်္ဂလာႏဖရာꩻစေႏတီႏ
• 
  ပဂံႏတထွောင်းကို
• 
  ဝေင်ꩻပဂံႏမွူးနွို့ဗိဉ်ခိန်ႏ (၁၉⁠၉၉) ဗာႏ
• 
  ပဂံႏတထွောင်းကို
• 
  ပဂံႏဖရာꩻတဆူႏမုခ်ငွါ
• 
  ဖရာꩻပဂံႏကို
• 
  ပုပ္ပါးကောင်ကလပ်
• 
  ပဂံႏစူမုꩻပညာႏတဗာႏ
• 
  ဖရာꩻသိုမ်ဆူႏ စေႏတီႏတောႏ
• 
  အဝ်ႏညာꩻထီႏလွေꩻ ပုပ္ပါးကောင်ပုင်ႏ
• 
  ပဂံႏဝေင်ꩻအနွို့