ပီရူးခမ်းထီ

ပီရူး ခမ်းနမ်းဗွေႏခမ်းထီ
Republic of Peru
Quechua:	Piruw Ripuwlika
Aymara:	Piruwxa Ripuwlika
အလံႏတောႏ	အမုဲင်
	ဆောင်ႏအွံ: ; "Firme y feliz por la unión" (သပေင်); "Firm and Happy for the Union"
	ခမ်းထီငဝ်းသꩻချင်ꩻ: ; "Himno Nacional del Perú" (သပေင်); "ပီရူး ခမ်းထီတန်ငဝ်းသချင်ꩻ";
	ခမ်းထီအမိတ်မုဲင်; Gran Sello del Estado (သပေင်); ခမ်းထီ အမုဲင်မိတ်တန်
	ပီရူးခမ်းထီအဝ်ႏဒါႏခင်ႏလမ်း (အချို)
ဝေင်ꩻတန်; တွမ်ႏ အတန်သွတ်ꩻဝေင်ꩻ	ဝေင်ꩻလိမာ; 12°2.6′S 77°1.7′W / 12.0433°S 77.0283°W
ရွုမ်ꩻသွုံꩻ ဘာႏသာႏငဝ်းငွါဖုံႏ	သပေင်ဘာႏသာႏငဝ်းငွါ
တရာႏဝင်ႏ ဘာႏသာႏငဝ်းငွါအလင်ဖုံႏ	Quechua; Aymara; ဒေႏသခံႏ ဘာႏသာႏငဝ်းငွါအလင်ဖုံႏ;
လိုꩻခွိုꩻ (၂၀၁၇)	60.2% en:Mestizo ( လွူးဥရောပ လိုꩻဗွာခွိုꩻ တောမ်ႏ ဒေႏသခံႏသား ရော်ꩻရယ်ꩻ); 25.8% ဒေႏသခံႏခမ်းရင်ꩻသား; 5.9% ဖွာꩻဥရောပ လိုꩻဗွာခွိုꩻ; 3.6% လိုꩻဖြေင်းခွိုꩻ; 0.2% Nikkei (ဂျပန်ခွိုꩻ) တဝ်းတဲ့ Tusán (ခယ်ႏခွိုꩻ); 1.0% အလင်; 3.3% ဒေါ့ꩻနယ်တဝ်းသား;
ကိုꩻကွဲႏ	94.5% ခရိယာန်ႏဘာႏသာႏ 76.0% ကဲတ်တိုးလိစ် ခရိယာန်ႏ; 18.5% ခရိယာန်ႏအလင်; ; ; 5.1% ဘာႏသာႏအဲဉ်းထဝ်း; 0.4% အလင်;
Demonym	ပီရူးခမ်းသား
အစိုႏရ	ခမ်းခြွောန်းဗူႏ ခမ်းနမ်းဗွေႏစနိစ် ခမ်းနမ်းဗွေႏခမ်းထီ
• ခမ်းနမ်းဗွေႏ	en:Dina Boluarte
• ဒုသမ္မတ-၁	Vacant
• ဝွန်းတန်ချုတ်	en:Alberto Otárola
• ကွန်ကရဲတ်လွတ်တောႏ ဥက္ကဋ္ဌ	en:Alejandro Soto Reyes
ထေဥပဒေႏလွတ်တောႏ	ပီရူးခမ်းထီ ခမ်းနမ်းဗွေႏကွန်ကရဲတ်လွတ်တောႏ
လꩻလွစ်တခြင်ရေꩻ သပေင်ထျꩻ
• ကေႏညာႏလွစ်တခြင်ရေꩻ	၁၈၂၁ ဇူလုဲင် ၂၈
• လွောင်ႏဗူႏခမ်း	၁၈၂၄ ဒီသဲမ်ဗာ ၉
• အွဉ်ႏတီႏအသိမတ်	၁၈၇၉ ဩဂဲစ်
ဧရိယာႏ
• ခြွဉ်း	၁,၂၈၅,၂၁၆ km2 (၄၉၆,၂၂၅ sq mi) (အရန်း: ၁၉)
• ထီနမ်း (%)	0.41
လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်း
• ၂၀၂၃ အရမ်ꩻ	34,352,720 (အရန်း - ၄၅)
• တချ	၂၃/km2 (၅၉.၆/sq mi) (အရန်း - ၁၉၇)
GDP (PPP)	၂၀၂၃ အရမ်ꩻ
• ခြွဉ်း	$548.465 ဗီလီယံ (အရန်း - ၄၅)
• Per capita	$15,893 (အရန်း - ၉၆)
GDP (nominal)	၂၀၂၃ အရမ်ꩻ
• ခြွဉ်း	$264.636 ဗီလီယံ (အရန်း - ၄၉)
• Per capita	$7,668 (အရန်း - ၈၇)
Gini (၂၀၁၉)	41.5; ထာႏဝ
HDI (၂၀၂၁)	0.762; ထို · ၈၄
ရွဉ်ဗီႏ	ပီရူး သိုး (PEN)
အခိင်ႏအွိုင်ꩻ	PET (UTC−5)
မွူးနီꩻစွယ်ꩻပွုံႏစံႏ	နီꩻ/လာ/နေင်ႏ (CE)
ဝါးကာꩻစနိစ်	ထွေ
ဖိုန်းကိုဒ်အမုဲင်	+51
ISO 3166 ကိုဒ်	PE
Internet TLD	.pe

ပီရူးခမ်းထီ (အိန်းကလေတ်: Peru) ပဲရူးခမ်းထီ ယို တရာꩻဝင်ႏအမိဉ်ꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏဟဲ့ꩻဖန်ခါꩻ ပီရူး ခမ်းနမ်းဗွေႏခမ်းထီ တဲင် အဝ်ႏဒျာႏ အမေႏရိကတွိုက်နဝ် အခဝ်တွို့ꩻကို ခမ်းတခမ်းဒျာႏသွူ။ ဖဲ့ꩻထင်ꩻဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ အီကွေဒေါခမ်းထီ၊ ကိုလံဗီယာခမ်းထီ၊ ဖဲ့ꩻကွဉ်ႏဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ ဗရာသီးခမ်းထီ၊ ဖဲ့ꩻကွဉ်ႏနဝ်ဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ ဗိုလီးဗီးယားခမ်းထီ၊ ဖဲ့ꩻနဝ်ဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ ဆီလီခမ်းထီ၊ ဖဲ့ꩻတွို့ꩻဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ ပစိဖိတ် သမုဒ္ဒရာႏ ဖုံႏ အဝ်ႏခူရောင်ꩻခါꩻနဝ်ꩻသွူ။ ခမ်းထီဟံႏနယ်ႏ ဧရိယာႏအအဲဉ်ႏအလုဲင်းနဝ်ꩻ အဝ်ႏစတုရန်းမဲင်ႏ ၄၉၆,၂၂၅ မဲင်ႏ (၁,၂၈၅,၂၁၆ စတုရန်းကီလိုမီတာ) သွူ။ ၂၀၂၃ ဗာႏ စာႏရင်ꩻအလꩻ ခမ်းကိုလိုꩻဖြာꩻခြွောန်းအဝ်ႏ (၃၂ သန်း) ရပ်တဲင် နဝ်ꩻအကို (၉၄.၅%)နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ကိုꩻကွဲႏယွုမ်းအံႏ ခရိယာန်ႏဘာႏသာႏသား နဝ်ꩻသွူ။ ခမ်းထီဝေင်ꩻတန် တောမ်ႏ အတန်သွတ်ꩻဝေင်ꩻနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ဝေင်ꩻလိမာသွူ။

ပီရူးခမ်းယို ပွိုင်းလဲင်ႏခါ ကမ္ဘာႏလောင်း အညစဝ်းသွတ်ꩻ ဆီကိုထင်ꩻ ယေန်ႏငဲးရေꩻ တောမ်ႏ အိဉ်ယာ အိဉ်ပါယာခမ်း ကအဝ်ႏဒါႏ အရပ်ဒေႏသဒျာႏသွူ။ တွိုႏ ၁၆ ရျာꩻဗူႏနေင်ႏနဝ်ꩻ ထဲ့ꩻသော့ꩻထိုꩻ သပေင် အိဉ်ပါယာကိုသွူ။ တွိုႏ ၁၈၂၁ ဗာႏ လꩻလွေꩻ လွစ်တခြင်ရေꩻလဲ့ ကောပ်ပွိုးစွောန်ႏ ခမ်းထီရေꩻ အသျုက်တရေင် ကျုံႏခွဲးကားလွေꩻဗာႏ ခမ်းထီ တခွꩻယေန်တဝ်းဖုံႏ၊ ရွဉ်တောင်ꩻရေꩻ တချဖုံႏ၊ စီꩻပွာꩻရေꩻဟဝ်တဝ်းဖုံႏ စတဲင် အယပ်ꩻခုဲင်ႏ အစွိုးစွိုးဖုံႏသွူ။ တွိုႏ ၂၀၀၁ ဗာႏ ဇွန်လာနဝ်ꩻ ပြောင်ꩻလွေꩻ ခမ်းနမ်းဗွေႏစနိစ်ခမ်းထီတဲင် ခမ်းနမ်းဗွေႏနဝ်ꩻ ဒင်ႏလွေꩻခန်း ဒုတိယ ပိုလ်ႏကဲႏတန်လီꩻ အော်လန်တာဟူမာလာ နဝ်ꩻသွူ။ ကွဲႏတွော့ꩻ ပီရူးခမ်းထီနဝ်ꩻ တထွန်ꩻကာꩻငါႏတဝ်းနဝ်ꩻသွူ။

အာႏကွိုꩻ[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]

↑ Shugart, Matthew Søberg (September 2005). "Semi-Presidential Systems: Dual Executive and Mixed Authority Patterns". Graduate School of International Relations and Pacific Studies. Archived 19 August 2008 at the Wayback Machine.
↑ Shugart, Matthew Søberg (December 2005). "Semi-Presidential Systems: Dual Executive And Mixed Authority Patterns". French Politics 3 (3): 323–351. doi:10.1057/palgrave.fp.8200087. ISSN 1476-3427. en:OCLC 6895745903. “Only in Latin America have all new democracies retained a pure presidential form, except for Peru (president-parliamentary) and Bolivia (assembly-independent).”
↑ United Nations။ Population, including UN projections, 2023။
↑ ^၄.၀ ^၄.၁ ^၄.၂ ^၄.၃ World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Peru)။ International Monetary Fund (10 October 2023)။
↑ Gini Index။ World Bank။
↑ Human Development Report 2021/2022 (in en)။ United Nations Development Programme (8 September 2022)။

အာႏကွိုꩻချက်အမာႏ: <ref> tags exist for a group named "မတ်ရောမ်", but no corresponding <references group="မတ်ရောမ်"/> tag was found

[Draft-3] Shugart, Matthew Søberg (September 2005). "Semi-Presidential Systems: Dual Executive and Mixed Authority Patterns". Graduate School of International Relations and Pacific Studies. Archived 19 August 2008 at the Wayback Machine.

[Dual-4] Shugart, Matthew Søberg (December 2005). "Semi-Presidential Systems: Dual Executive And Mixed Authority Patterns". French Politics 3 (3): 323–351. doi:10.1057/palgrave.fp.8200087. ISSN 1476-3427. en:OCLC 6895745903. “Only in Latin America have all new democracies retained a pure presidential form, except for Peru (president-parliamentary) and Bolivia (assembly-independent).”

[5] United Nations။ Population, including UN projections, 2023။

[IMFWEO.PE-6] ၄.၀ ^၄.၁ ^၄.၂ ^၄.၃ World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Peru)။ International Monetary Fund (10 October 2023)။

[7] Gini Index။ World Bank။

[UNHDR-8] Human Development Report 2021/2022 (in en)။ United Nations Development Programme (8 September 2022)။

[မတ်ရောမ် ၁]

[မတ်ရောမ် ၂]

[၁]

[၂]

[၃]

[၄]

[၅]

[၆]