ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ ငတ်ꩻမျိုꩻ
ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ ငတ်ꩻမျိုꩻ' ကရိုꩻနဝ်ꩻ-
- (၁) ကုလ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ၊
- (၂) လာဘ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ၊
- (၃) ဘယ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ၊
- (၄) သဒ္ဓါဓိက ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ၊
- (၅) ပညာဓိက ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ ယိုငတ်ꩻမျိုꩻသွူ။
- ၁။ ကုလ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ-ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထွာ"မွိုးစိုးဖာအွဉ်-ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ"(မွိုးဖာသီးကကိုꩻကွယ်ႏအတွိုင်ꩻ ကိုꩻကွယ်ႏလွဉ်ꩻနုဲး)နဝ်ꩻသွူ။ မွိုးဖာနဝ်ꩻ ထွာဗုဒ္ဓဘာႏသာႏတဲင် ပိုလီꩻဖုံႏတဲ့ ထွာလွဉ်ꩻဗာႏနုဲး ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ အဓိပ္ပါယ်ႏအဝ်ႏနုဲးနဝ်ꩻသွူ။ ပွိုးထာꩻမုဲꩻခရာႏ ဖရာꩻပွင်ꩻဗာႏ၊ ကောပ်ထာꩻမုဲꩻခရာႏ ဖရာꩻဟောꩻဗာႏတရာꩻယို သေတဲ့တသေတဝ်း။ ကောပ်ပွိုးထာꩻမုဲꩻ ကိုꩻကွယ်ႏဗာႏဖရာꩻ၊ အာႏကွိုꩻတရာꩻ၊ ဆယ်ꩻကပ်ဗာႏသံဃာႏ ယူမ်းအံႏဗာႏ ရတနာႏသိုမ်ပါꩻယိုလဲ့ တသေတဝ်း။ ကဝုဲႏဖရာꩻ၊ ကအာႏထုတ်တရာꩻ၊ ကဆယ်ꩻကပ်သံဃာႏနဝ်ꩻ ရေႏမိုးချက်အဝ်ႏနုဲးမုဲꩻယိုလဲ့ တသေတဝ်း။ ပွိုးထာꩻမုဲꩻ ရိုႏသေႏခံႏနောမ်ꩻဗာႏကရိုꩻယိုလဲ့ တသေတဝ်း။ မာꩻနဝ်ꩻမာꩻဒျာႏ၊ ရိုႏသေႏခံႏနောမ်ꩻဒျာႏ၊ ကွဲႏတွော့ꩻ ထာꩻသေပညာႏပါတဝ်းတဲင် ဟဲ့ꩻဗာႏ "ကုလ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ"နဝ်ꩻသွူ။
- ၂။ လာဘ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ - ကရိုꩻနဝ်ꩻ မဲဉ်လꩻ လာဘ်လာဘ၊ မဲဉ်ခြွေခြာႏထာꩻတဲင် ကိုꩻကွယ်ႏလွဝင်ꩻ ရတနာႏသိုမ်ပါꩻ အဓိပ္ပါယ်ႏလꩻနုဲးနဝ်ꩻသွူ။ ထာꩻမာꩻအဆင်ႏဖေႏကရော့ꩻ၊ စီꩻပွာꩻဖေႏကထင်ႏထို၊ လိုပ်ꩻမာꩻဖြေꩻစာ ဖေႏကလꩻအာအမဲတ် သꩻအွဉ်ႏ(ရေႏမိုး)နုဲးနဝ်ꩻတဲင် ကိုꩻကွယ်ႏလွဝင်ꩻ ဖရာꩻဖုံႏသွူ။ တောမ်ႏသꩻမောင်ꩻကော့ꩻချက်တန်တန် လာဘ်လာဘဖေႏကဟဝ်ဖေႏကလွိုင်ႏ မိဉ်ႏကိုꩻကွယ်ႏဖရာႏမꩻ လာဘ်လာဘဟဝ်လိုꩻ လွိုင်ႏအာလိုꩻနဝ်ꩻ ဘာႏသာႏလောင်ႏလင်သားသူꩻ လာဘ်မျိုꩻအီႏသွင်ႏ၊ စီꩻပွာꩻရေꩻမျိုꩻအီႏထင်ႏပဲးနဲ့။ လာဘ်လာဘကသွင်ႏ၊ စီꩻပွာꩻရေꩻ ကထင်ႏထိုဗာႏထာꩻနဝ်ꩻ ကောပ်ပွိုးကိုꩻကွယ်ႏဖရာꩻ တမွေးတဝ်း၊ ကောပ်ပွိုး ကမ်ႏ၊ ဉာဏ်ႏ၊ ဝီရိယ ဟဝ်၊ အာႏတလာဒျာႏဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ မာꩻထာꩻမာꩻမုဲꩻမုဲꩻတဲ့ယဝ်း လွိုက်နေးမွူးနီꩻဟဝ်၊ မွူးနီကုဲ၊ လွိုတဲင် ဖရာꩻ တရာꩻ သံဃာႏ ရတနာႏသိုမ်ပါꩻ ကိုꩻကွယ်ႏယူမ်းအံႏတေားဒျာႏအလင် ထာꩻယိုထာꩻနဝ်ꩻဖုံႏ၊ လက်ဖွဲ့ꩻဖုံႏ၊ လာဘ်ဖေႏကသွင်ႏ ယူမ်းပေႏတင်ႏထွူ ခေႏတေားယတြာႏဖုံႏ၊ လာဘ်လာဘမဲဉ်ဟဝ်ထာꩻတဲင် ကကိုꩻကွယ်ႏလွဝင်ꩻသားဖုံႏနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ"လာဘ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ"နဝ်ꩻသွူ။
- ၃။ ဘယ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ-ကရိုꩻနဝ်ꩻ ငမ်းဘေꩻ၊ ငမ်းရန်ႏ၊ ငမ်းအန္တရာယ်ႏတဲင် ကိုꩻကွယ်ႏဖရာꩻ (တရာꩻ၊ သံဃာႏ ရတနာႏသိုမ်ပါꩻ) အဓိပ္ပါယ်ႏလꩻနုဲးနဝ်ꩻသွူ။ ဘေꩻကင်ꩻ၊ ရန်ႏသျင်ꩻ၊ အန္တရာယ်ႏကင်ꩻတာႏ၊ ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻဟဝ် သက်ထိုစိုးဆွာꩻတာႏ ယူႏဒျာႏ၊ ရေႏမိုးဒျာႏနုဲးနဝ်ꩻထွူ ကကိုꩻကွယ်ႏဖရာꩻ (တရာꩻ၊ သံဃာႏ ရတာႏသိုမ်ပါꩻ)နဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ "ဘယ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ"နဝ်ꩻသွူ။ ကုလ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ၊ လာဘ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ၊ ဘယ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ ယိုသိုမ်မျိုꩻအကို ဘယ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏနဝ်ꩻ ထွာဗုဒ္ဓဘာႏသာႏအရန်းဖွိုႏသွတ်ꩻနဝ်ꩻသွူ။
- ၄။ သဒ္ဓါဓိက ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ-ကရိုꩻနဝ်ꩻ တထာဂတဿ ဗောဓိံ သဒ္ဓဟတီတိ သဒ္ဓါ- ကောပ်ပွိုးယူမ်းအံႏ ဗွေႏဖရာꩻဉာဏ်ႏတဲင် ဟဲ့ꩻဗာႏ"သဒ္ဓါႏ"သွူ ငဝ်းယိုအလꩻတဲ့သင်၊ ယူမ်းအံႏ ကမ်ႏ၊ ယူမ်းအံႏကံႏအကျိုꩻ၊ ယူမ်းဖရာꩻ တရာꩻ သံဃာႏနဝ်ꩻမꩻ ဟဲ့ꩻ"သဒ္ဓါႏစဲတ်"နဝ်ꩻသွူ ငဝ်းယိုအလꩻတဲ့သင် နေးတောမ်ႏ"သဒ္ဓါႏစဲတ်"တဲင် ယူမ်းအံႏ ဖရာꩻ တရာꩻ သံဃာႏ အဓိပ္ပါယ်ႏလꩻနုဲးနဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻတွော့ꩻ ထာꩻယူမ်းအံႏကရိုꩻနဝ်ꩻလဲ့ ၁။ ယူမ်းအံႏအမဲဉ်ႏ အဟဝ်ဖဲ့ꩻ-သမ္မာသဒ္ဓါႏ၊ ၂။ ယူမ်းအံႏမာႏမာႏမီႏမီႏထာꩻအကုဲဖဲ့ꩻ-မိစ္ဆာသဒ္ဓါႏ အဝ်ႏယင်းကနီမျိုꩻသွူ။ သမ္မာသဒ္ဓါႏ-ကရိုꩻနဝ်ꩻ "နီဗွေႏဖရာꩻနဝ်ꩻ သစ္စာႏလိစ်ꩻပါꩻယို ဝွေꩻဗွေႏကသေငါꩻကထီႏဒါႏအတွိုင်ꩻ တောမ်ႏမေတ္တာႏ ကရုဏာႏတန်တန်အာအာ ဟောꩻနယ်ဖေႏပါဒျာႏ ဝေနေယျသတ္တဝါႏသီး၊ အရိယာႏသူႏတောႏကောင်ꩻသီးလဲ့ သေငါꩻစဲင်းစဲ့ သစ္စာႏတရာꩻလိစ်ꩻပါꩻထွူ ကူꩻနွို့ထင်ႏလွနိဗ္ဗာန်ႏဖုံႏ၊ နိဗ္ဗာန်ႏ-ကရိုꩻနဝ်ꩻ ထာꩻဖြား၊ ထာꩻဆာ၊ ထာꩻသီ တအဲန်ထဝ်းရာꩻ။ ကောပ်ပွိုးအွဉ်ႏနယ်ဖေႏနွောင်ꩻ ထာꩻဖြား၊ ထာꩻဆာ၊ ထာꩻသီ ကလွစ်ရာꩻနိဗ္ဗာန်ႏနဝ်ꩻမꩻ ကိုꩻကွယ်ႏဗာႏ ဖရာꩻနဝ်ꩻသွူ။ ပွိုးထာꩻမုဲꩻ ကိုꩻကွယ်ႏဗာႏတရာꩻဟောင်းကရိုꩻနဝ်ꩻ။ နီဗွေႏဖရာꩻ ကဟောꩻသေꩻခါꩻဒါႏ တရာꩻတောႏယို သောင်ႏသာအာႏထုတ်တဲင် မိဉ်ႏထောင်လွေꩻနွောင်ꩻ ဓမ္မတရာꩻတဖူꩻရဲဉ်ႏအတွိုင်ꩻနဝ်ꩻ တွိုႏနွောင်ꩻနိဗ္ဗာန်ႏ။ ဖေႏကတွိုႏနိဗ္ဗာန်ႏ ကပသာထင်ႏဖေႏဒါႏနဝ်ꩻ ပုဂ္ဂိုလ်ႏတမွေးတဝ်း၊ ဓမ္မတရာꩻပသာထင်ႏဖေႏဒျာႏသွူ။ နဝ်ꩻမꩻ ကိုꩻကွယ်ႏဗာႏတရာꩻနဝ်ꩻသွူ။ ကောပ်ပွိုးထာꩻမုဲꩻ ယူမ်းအံႏကိုꩻကွယ်ႏဗာႏသံဃာႏဟောင်းကရိုꩻနဝ်ꩻ။ ဗွေႏမျတ်ဖရာꩻ ကဟောꩻသေꩻခါꩻဒါႏ တရာꩻတောႏဖုံႏ တထိုꩻမားတဝ်း၊ တကုဲပြင်တဝ်းဒွိုန်းနဝ်ꩻ ပါꩻမုဲꩻကေꩻဇူꩻဟောင်းကရိုꩻနဝ်ꩻ ဗွေႏသံဃာႏသီးကေꩻဇူꩻဒျာႏ မွေးတဝ်းနဲ့။ ဓမ္မက္ခန္ဓာႏပေါင်ꩻ သွစ်ꩻမွုန်ႏပုဲလိစ်ꩻရေင်၊ ဝိနယ်ꩻ၊ သုတ္တန်ႏ၊ အဘိဓမ္မာႏကရိုꩻဒါႏ ပိဋကတ်သိုမ်ဘွုံႏဖုံႏနဝ်ꩻ ဗွေႏသံဃာႏသီးအဝ်ႏရဲးကမ်း ဆောင်ႏအိုမ်ဖေႏဒျာႏသွူ။ ကောပ်နဝ်ꩻမꩻ ယူမ်းအံႏကိုꩻကွယ်ႏဗာႏ ဗွေႏသံဃာႏနဝ်ꩻသွူ။ ကယူမ်းအံႏကိုꩻကွယ်ႏဒါႏ ရတနာႏသိုမ်ပါꩻနုဲးယိုနဝ်ꩻ ထွာ ထာꩻယူမ်းအံႏမဲန်ႏ-သမ္မာသဒ္ဓါႏနဝ်ꩻသွူ။ ကောပ်ပွိုးစွဉ်ႏ ဟောꩻနယ်အွဉ်ႏနယ်ဒါႏ ထာꩻသီလွစ်ရာꩻ (ဖရာꩻရတနာႏ)၊ ပသာထင်ႏဖေႏဒါႏ ထာꩻသီလွစ်ရာꩻ(တရာꩻရတနာႏ)၊ ဆောင်ႏအိုမ် ရဲးကမ်းဖေႏဒါႏ ထာꩻသီလွစ်ရာꩻတရာꩻဖုံႏ(သံဃာႏရတနာႏ)ဖုံႏနဝ်ꩻမꩻ ကယူမ်းအံႏကိုꩻကွယ်ႏ ရတနာႏသိုမ်ပါꩻနဝ်ꩻ ထွာသမ္မာသဒ္ဓါႏ။ အကဲန်အဗဲ့ꩻတအဲန်ထဝ်းမျိုꩻယို သေအကဲန်အဗဲ့ꩻအဲန်ထဝ်း၊ အကဲန်အဗဲ့ꩻကအဝ်ႏမျိုꩻယို သေအကဲန်အဗဲ့ꩻအဝ်ႏ၊ အမာႏယို သေအမာႏ၊ အမဲန်ႏယို သေအမဲန်ႏ၊ သေထွူ ဖျင်၊ သျောင်ႏတဖူꩻမာႏ၊ ထောင်ဒျာႏတဖူꩻမဲန်ႏ သမ္မာသဒ္ဓါႏကအဝ်ႏသားနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ "သဒ္ဓါဓိက ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ"နဝ်ꩻသွူ။
- ၅။ ပညာဓိက ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ-ကရိုꩻနဝ်ꩻ သေငါꩻစဲင်းဒျာႏ သစ္စာႏလိစ်ꩻပါꩻ မျတ်တရာꩻ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ "ပညာဓိက"နဝ်ꩻသွူ။ "ပညာဓိက ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏ"နဝ်ꩻ ယူမ်းအံႏဒျာႏ ဓမ္မတရာꩻ။ ယူမ်းအံႏကြွို့ꩻကြ့ꩻထာꩻမွေးတဝ်း တောမ်ႏခန္ဓာႏဉာဏ်ႏ သေငါꩻစဲင်းထွူမꩻ ယူမ်းအံႏ။ ကသေနုဲးယိုနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻ "ပညာႏ"နဝ်ꩻသွူ။ တောမ်ႏပညာႏသေသစ္စာႏလိစ်ꩻပါꩻ၊ သေအထွာ-အကုဲ။ ကထီႏအထွာ-အကုဲနဝ်ꩻ ခန္ဓာႏထီႏနဲ့-?၊ ပညာႏထီႏနဲ့-?။ ခန္ဓာႏထီႏတမွေးတဝ်း၊ ပညာႏထီႏဒျာႏ။ နီဗွေႏဖရာꩻ ကဟောꩻခါꩻဖေႏနဝ်ꩻ ခန္ဓာႏကိုယို အဝ်ႏကွို့ꩻအထွာတောမ်ႏအကုဲလူမ်ꩻ နဝ်ꩻသွူ။ယိုနဝ်ꩻ နမ်းသေချာသစ္စာႏလိစ်ꩻပါꩻ စဲင်းစဲင်းစဲ့စဲ့ထွူမꩻ မိဉ်ႏကျင်ꩻမွေးမꩻ ထီႏဗာႏသွူ။ နမ်းထီချာမꩻ ယူမ်းအံႏ။ ကယူမ်းအံႏနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻသဒ္ဓါႏ။ ကထီႏအထွာအကုဲနဝ်ꩻ ဟဲ့ꩻပညာႏ။ နဝ်ꩻမꩻ သဒ္ဓါႏတောမ်ႏပညာႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏခိုမ်ꩻလွေꩻဝင်ꩻသွူ။ တောမ်ႏသဒ္ဓါႏတရာꩻမဲဉ်ႏမဲဉ်ႏ မိဉ်ႏသောင်ႏသာမွေးနဝ်ꩻ လွစ်နွောင်ꩻအပါယ်ႏလိစ်ꩻပါꩻနဝ်ꩻသွူ။ နီလိုꩻသီးနဝ်ꩻ ကမာꩻခါꩻဒါႏ ထာꩻမာꩻကထဲ့နွောင်ꩻအီအပါယ်ႏခြွီဖုံႏ အဝ်ႏလွဝင်ꩻ။ ယိုနဝ်ꩻ ပါꩻမုဲꩻမုဲꩻနွို့ရဲးခန်းတဲ့ယဝ်း တလꩻနွောင်ꩻတဝ်း။ မိဉ်ႏမဲဉ်ရဲး၊ ဖေႏနေးအကျိုꩻကဖေႏမွုန်းနဝ်ꩻ တဒွေါ့ꩻထဲ့ဗာႏတောမ်ႏထမုဲꩻကရိုꩻနဝ်ꩻ တဒွေါ့ꩻထဲ့ဗာႏတောမ်ႏ ဉာဏ်ႏသွူ။ တဒွေါ့ꩻထဲ့တောမ်ႏဉာဏ်ႏ ထွာကုဲပေါႏထွာ ကတွိုႏမဂ်ပုဂ္ဂိုလ်ႏသားနဝ်ꩻ သဒ္ဓါႏတဲ့ပါ၊ ပညာႏတဲ့ရောꩻသွူ။ ယိုနဝ်ꩻ သဒ္ဓါဓိက၊ ပညာဓိက ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏနဝ်ꩻသွူ။ သဒ္ဓါဓိက တောမ်ႏ ပညာဓိကဗုဒ္ဓဘာႏသာႏနဝ်ꩻ ဗုဒ္ဓဘာႏသာႏအရန်းထိုသားသွူ။ သဒ္ဓါႏတောမ်ႏပညာႏယိုနီမျိုꩻ ဖဲ့ꩻမိဉ်ႏမဲဉ်ႏ(ယာႏခိဉ်ႏတတွာ)ဝင်ꩻမꩻ ထွာ။ သဒ္ဓါႏလွဉ်ꩻ ပညာႏဆေ့ꩻနဝ်ꩻ ထွာထိုꩻတေား သွုန်ႏသꩻယံကျ လိုꩻဗာလတဖြာꩻသွူ။ ထာꩻချင်းခေႏတရာꩻဆေ့ꩻသားနဝ်ꩻ အခိင်ႏလို့ထိုꩻအီတေားဒျာႏ အကျိုꩻတအဲဉ်ထဝ်းဖဲ့ꩻသွူ။ သဒ္ဓါႏဆေ့ꩻထွူ ပညာႏမိဉ်ႏလွဉ်ꩻထိုꩻလုဲႏနဝ်ꩻ ထွာထိုꩻတေားဒါႏ ဉာဏ်ႏပညာႏဗွေႏ လိုꩻမွိုက်ပေႏသွူ။ ထာꩻရာꩻမုဲꩻမုဲꩻတဲ့ယဝ်း သဒ္ဓါႏတောမ်ႏပညာႏယိုနီမျိုꩻ ဖဲ့ꩻလိုႏလွဉ်ꩻတဝ်းထာꩻပိဉ်ဖဲ့ꩻပိဉ်ခဝ်၊ ဖဲ့ꩻမိဉ်ႏလွဉ်ꩻထိုꩻ ပိဉ်ဖဲ့ꩻပိဉ်ခဝ်နဝ်ꩻ အကျိုꩻဆေ့ꩻထိုꩻ၊ အကျိုꩻညံးထိုꩻဒါႏသွူ။[၁]
အာႏကွိုꩻ[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]
- ↑ မိုးကုတ်မြို့၊ ကုန်းမြင့်သာယာရပ်၊ ဓမ္မရံသီရိပ်သာ-ပဓာနနာယက ကမ္မဋ္ဌာနစရိယ၊ နယ်လှည့်ဓမ္မကထိက ဘဒ္ဒန္တသုနန္ဒ ဟောကြားတော်မူအပ်သော "ဗုဒ္ဓဘာသာငါးမျိုး နှင့် သစ္စာလေးပါး တရားတော်" စာအုပ်