မုဲက်ခရိုသကိုပ်

မုဲက်ခရိုသကိုပ်

Optical microscope
အသုင်ꩻ	Small sample observation
တင်ႏသျာꩻဒါႏ စမ်ꩻထွားစမ်ꩻမုꩻ	Discovery of cells
ဆွိုက်စပ်တခြိုꩻဖုံႏ	Optical microscope Electron microscope

နီသွဉ်းသီး စူ ခင်ႏအင်္ဂါႏစတဲင် နမ်းခန်ႏထာႏ အကွို့ꩻအခေါဝ်ဖုံႏယို ကုဋေေႏပေါင်ꩻ သန်ႏပေါင်ꩻအာမရေႏမရာႏဒါႏ ထွားတောမ်ႏမဲ့ရိုꩻရိုꩻတထီႏနွောင်ꩻတောဝ်း သက်အောဝ်ႏသတ္တဝါႏပေႏဖုံႏ အောဝ်ႏရုဲင်ꩻတသွိုးချာငါကီလ ယွုပ်ယွုပ်ယိပ်ယိပ် ကရိုꩻယို မိဉ်ႏဒေါ့ꩻနယ်နောဝ်ꩻ လိုꩻတွိုင်ꩻရယွုမ်းနွောင်ꩻတောဝ်းသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ တဲတယ်နောဝ်ꩻတဲ သက်အောဝ်ႏသတ္တဝါႏပေႏဖုံႏ အောဝ်ႏမွေးတင်ႏသျှာꩻတဲင် ထီႏစဲင်းစဲ့နွောင်ꩻဒျာႏတောမ်ႏ မန်ႏပြောင်ႏထွားအီအပေႏဖွန်ႏစားကစဲင်းစဲ့အီ မုဲက်ခရိုသကိုပ် (အိန်းကလေတ်: Microscope - မုဲက်ခြွစ်သကိုပ်) ယို လိုꩻသီႏမာꩻထွင်ႏခါꩻထွူလဲဉ်းနောဝ်ꩻမꩻ ထွားထီႏလꩻအီ သေလꩻအီလဲဉ်းနောဝ်ꩻသွူ။

ဂရိဘာႏသာႏအကို မုဲက်ခရို ကရိုꩻနောဝ်ꩻ ပေႏဖွန်ႏ ၊ သကိုပ် နောဝ်ꩻ ထီႏမော့ꩻ ရိုꩻတဲင် အဓိပ္ပါယ်ႏလꩻနုဲင်းနောဝ်ꩻသွူ။ မုဲက်ခရိုစကိုပ်ယို ကိရိယာႏ ကမာꩻစီႏရင်ႏခါꩻတောမ်ႏ မာꩻခြဲ့ꩻတန် မာꩻထီႏတန်အီနွောင်ꩻ မှန်ꩻဖီလူꩻဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ ကမာꩻခြဲ့ꩻတန်အီမှန်ႏဖီလူꩻဖုံႏယို ပွိုင်းလဲင်ႏအစောဝ်းရီးခါကာႏလကာႏ လိုꩻသီးသေခါꩻလဲဉ်းတဲင် မန်ႏဖီလူꩻ ကမာꩻတန်နွောင်ꩻ ကခြဲ့ꩻတန်နွောင်ꩻ ဂုဏ်ႏသတ္တိယို လိုꩻပွိုင်းလဲင်ႏသီးအံႏဖြာႏမွေးစွဉ်ႏနောဝ်ꩻသွူ။

မန်ႏပြောင်ꩻကထွားအီ အပေႏဖွန်ႏစား မုဲက်ခရိုစကိုပ်

မှန်ႏဖီလူꩻဖုံႏယို တဗီႏလွုမ်ꩻကာႏတောဝ်း တဗီႏထွူတဗီႏအွဉ်ႏထပ်တရန်းထွူတရန်းတဲင် ယိင်းထီႏလꩻနွောင်ꩻတန်တန်ထဲင်း မှန်ႏပြောင်ꩻထွားအီအဏုအပေႏဖွန်ႏစားဖုံႏယို ခရေတ်နေင်ႏ (၁၅၉၀) တောမ်ႏ (၁၆၁၀) ဗွေနေင်ႏအခါႏကာႏဒွေါႏ ခမ်ႏဖာႏကျော်ႏ နက္ခတ္တဗေဒကဝိပညာႏသျှင်ႏတန် ဂယ်လီလီယို ထွင်ႏမာꩻထွူ သုံꩻအီလဲဉ်း ပထမအရီးစသွတ်ꩻ နောဝ်ꩻသွူ။ မှန်ႏပြောင်ႏကထွားအီအညာꩻတာႏလဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ႏတန်ယိုတဖြာꩻ (ဂယ်လီလီယို) မာꩻထွင်ႏခါꩻဒျာႏနောဝ်ꩻသွူ။

မှန်ႏပြောင်ႏကထွားအီအညာꩻတာႏယို မာꩻထင်ႏထိုအီ လိုꩻသီး ဉာဏ်ႏထာꩻသေ ဗဟုသုတနောဝ်ꩻသွူ။ ကွယ်ႏတွော့ꩻ နီလိုꩻသီး ခြွိုင်ႏသန်ꩻရေꩻအတာႏ ဖေႏကယိင်းသေလွဉ်နောဝ်ꩻ ဖေႏကထင်ႏထိုလွဉ် ကစွဲကမ်းကိုနောဝ်ꩻ မှန်ႏပြောင်ႏထွားလꩻနွောင်ꩻအပေႏဖွန်ႏစား ကစဲင်းစဲ့အီ မုဲက်ခရိုသကိုပ် (Microscope - မုဲက်ခြွစ်သကိုပ်)ဒျာႏ နောဝ်ꩻသွူ။ ဂယ်လီလီယို ထွူ နေင်ႏပေါင်ꩻ (၂၀၀) အကို ကွပ်သုံꩻအီတောမ်ႏ မှန်ႏပြောင်ႏထွားလꩻနွောင်ꩻအပေႏဖွန်ႏစား မုဲက်ခရိုစကိုပ် တဲင် ဇီဝဗေဒ တောမ်ႏ ခန္ဓာႏဗေဒ ဆဲင်ႏရာꩻ အချက်တသာဖုံႏ အကျောင်ꩻခရာႏဆန်ꩻတသာဖုံႏယို သိပ္ပံကဝိ ပညာႏသျှင်ႏသီး ထီႏလꩻလွဉ်နွောင်ꩻခန်း နောဝ်ꩻသွူ။

မှန်ႏပြောင်ႏထွားလꩻအီနွောင်ꩻအပေႏအဖွန်ႏစား မုဲက်ခရိုစကိုပ် ယိုလဲ့ ထင်ႏထိုꩻပြောင်ꩻလွဉ်ယွယွခန်းနောဝ်ꩻသွူ။ ဟော်လန်ခမ်း ကမာꩻစာမဲ့မှန်ႏသား ဂျန်ဆင် ကမာꩻထွင်ႏမှန်ႏပြောင်ႏယို ထီႏလꩻနွောင်အီ ကထွားဝတ္ထုတခြိုꩻ တန်လွိုထဲင်း သွံဆသွူ။ ခရေတ်နေင်ႏ (၁၆၇၃) နေင်ႏကို ဒပ်ဆ်လိုꩻမျိုꩻ သိပ္ပံပညာႏသျှင်ႏ လေဗင်ဟွတ် ယို မာꩻမုဲက်ခရိုသကိုပ် အဗာႏပေါင်ꩻအာတန်တဲင် ဖေ့ထူꩻ၊ သာႏ၊ သွူႏ၊ တခြီ စတဲင် သေ့ꩻဖုံႏယို ကရီးခါကထင်းအတွိုင်ꩻ သံသေဒဇ ( မွိုးဖာအဲဉ်ထောဝ်း အောဝ်ႏလွိုႏလွိုႏပေါႏလွဉ် ထာꩻစိုႏ ထာꩻသေင်အလောင်း) ပဋိသန္ဓေႏ မွေးတောဝ်းတဲင် အောဝ်ႏ အမွိုးကဒီႏလင်ꩻ အဒီႏဖုံႏထွာလွဉ် ကရိုꩻယို အွဉ်ႏနယ်နွောင်ꩻလွဉ် တိဉ်ႏတိဉ်ႏခွေါင်ခွေါင်နောဝ်ꩻသွူ။ လေဗင်ဟွတ် ယို ပညာႏသျှင်ႏသီး အွဉ်ႏထွော့မုဲင်တောင်ꩻသေꩻခါꩻ မှန်ႏပြောင်ႏကထွားအီလꩻနွောင်ꩻအပေႏဖွန်ႏစား ကထီႏစဲင်းစဲ့အီ မုဲက်ခရိုသကိုပ် ပညာႏအဖာ(ဖခင်ကြီး)တဖြာꩻအနေႏ တဲင် ဟဲ့ꩻဖန်ဗꩻထမ်ဟန်ႏသနီꩻနောဝ်ꩻသွူ။

မုဲက်ခရိုသကိုပ် ရိုꩻရိုꩻယို မန်ႏဖီလူꩻတမျိုꩻ တဗာႏဖြီႏဖြီႏ၊ မိဉ်ႏမွေးတောဝ်း မှန်ႏဖီလူꩻလွိုထဲင်းတဗာႏတဲင် ထွားအီစွဉ်ႏတရွဉ်း (တိုက်ရိုက်)နွောင်ꩻ ကမဲဉ်ထွားဒါႏတခြိုꩻဝတ္ထု နောဝ်ꩻသွူ။ ကယိင်းယံထဲင်း မှန်ႏပြောင်ႏရိုꩻရိုꩻစား ကွန်ပေါင်းမုဲက်ခရိုသကိုပ်ယို မှန်ႏပြောင်ꩻအကို မှန်ႏဖီလူꩻ ပါသော့ꩻ နီစားပိဉ်သွူ။ ပထမ အော့ဗဂျက်တစ် ကရိုꩻဒါႏ အငွာဖဲ့ꩻလထျꩻကအောဝ်ႏဒါႏ မှန်ႏဖီလူꩻကဆွမ်ꩻအီရုပ်ပုံႏယို ကထွားဒါႏတခြိုꩻဝတ္ထု ပေါႏတဗန်ႏနေးသွူတဲင် မာꩻတန်ဖေႏပုံႏ မာꩻတင်ႏသျှာꩻဖေႏပုံႏ နောဝ်ꩻသွူ။

ဒုတိယ အော့စျူလာ ကရိုꩻဒါႏ ထွားမှန်ႏဖီလူꩻယို အောဝ်ႏအငွာဖဲ့ꩻကီထျꩻတဲင် ပုံႏဆွမ်ꩻမှန်ႏဖီလူꩻ ကပြောင်ႏချာရုပ်ကအောဝ်ႏအတွိုင်ꩻကထန်ႏလွဉ် ပုံႏတဗန်ႏယို ခြဲ့ꩻတန်ထဲင်းဖျင်နောဝ်ꩻသွူ။ ထွားအီမှန်ႏဖီလူꩻအသောင်လောင်း ကအောဝ်ႏဒါႏ ခလုတ်ပေဉ်ယို ခြိꩻချာခြိꩻငါနေးတဲင် ကထွားအီဝတ္ထု ကအောဝ်ႏအမျိုꩻမျိုꩻယို ထွားအီတာႏ တောမ်ႏ အဗော့ꩻအညာꩻအစားစားအကို ဖေႏကထီႏလꩻနွောင်ꩻ စဲင်းစဲ့အီအတာႏ ခိဉ်ႏဖေႏနွောင်ꩻဒျာႏသွူ။ မှန်ႏပြောင်ႏယို မုဲက်ခရိုမီတာ ကရိုꩻဒါႏ ကိရိယာႏတဲက်အီအပေႏစား လဲ့ အောဝ်ႏပါတဲင် သုံꩻအီကိရိယာႏနောဝ်ꩻတွော့ꩻ ကထွားဒါႏ တခြိုꩻဝတ္ထု အပေႏအတန် အဖွိုႏအထို အဒွိုန်အဗွို (အတိုင်းအတာ) ဖုံႏယို ဖေႏကမဲဉ်ႏတဲက်လꩻအီနွောင်ꩻ နောဝ်ꩻသွူ

မုဲက်ခရိုသကိုပ် ရိုꩻရိုꩻယို မာꩻခြဲ့ꩻမာꩻတန်နွောင်ꩻ တခြိုꩻဝတ္ထု အပွန်းအဆ (၁၀၀) ရပ်လွုမ်ꩻသွူ။ ကွန်ပေါင်းမုဲက်ခရိုသကိုပ်နောဝ်ꩻတဲ မာꩻခြဲ့ꩻ မာꩻတန်နွောင်ꩻ အပွန်း (၅၀၀၀) ပိဉ်နောဝ်ꩻသွူ။ မုဲက်ခရိုသကိုပ် အစွန်ꩻအထီကယံဗာႏနောဝ်ꩻ ကပါသော့ဟဒါႏ မှန်ႏဖီလူꩻအစားစား အစွန်ꩻအထီလွုမ်ꩻတကာႏတောဝ်း မှန်ႏဖီလူꩻကဆွမ်ꩻပုံႏ တောမ်ႏ မှန်ႏဖီလူးကထွားအီတာႏသီး အဗော့ꩻအညာꩻလဲ့ ထွာအီဖေႏနွောင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။

တခြိုꩻဝတ္ထုတစားစားယို မိဉ်ႏမဲဉ်ထွားတောမ်ႏ မုဲက်ခရိုစကုပ်မှန်ႏပြောင်ႏနောဝ်ꩻ ထူႏသွူတခြိုꩻနောဝ်ꩻတွော့ꩻ အွဉ်ႏရိပ်ꩻ ဖန်ပျာꩻပေႏနီဗာႏအခါႏတဲင် အွဉ်ႏတနꩻနꩻဗာႏမှန်ႏပြောင်ႏကလꩻသွူ။ တခြိုꩻနောဝ်ꩻအလောင်း အွဉ်ႏဆဲစ်ဒင်ႏလူးဗာႏ အရောင်ႏတဆောဝ်နောဝ်ꩻသွူ။ နောဝ်ꩻထွူ အရောင်ႏကခွဲမုဲင် (အလင်းဆုံချက်) အဗာ့ꩻအညာꩻဖေႏကမဲဉ်ႏ ဖေႏကထီႏလꩻနွောင်ꩻ စွူလေတင်ႏသျှာꩻအတာႏ ဖျင်ဖေႏဗာႏ နုဲင်းကဒေါ့ꩻခါꩻ ဆꩻကီအတွိုင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ မိဉ်ႏထွားတောမ်ႏ မုဲက်ခရိုသကိုပ်ယို ကအွန်အောက်ဒါႏထီနောင်အကို ကအောဝ်ႏဒါႏ ထီတဗဲက်ꩻငါလဲ့ ထီႏနုဲင်းစွဉ်ႏထီနောင်တန်အတွိုင်ꩻတဲင် ထီဗဲက်ꩻနောဝ်ꩻအကို ထီႏလꩻနွောင်ꩻ သတ္တဝါႏဆန်ꩻဖုံႏ အောဝ်ႏဖြုဲင်ꩻတသွိုး လွေꩻချာငါထာꩻနောဝ်ꩻသွူ။ တဝတ်ꩻတဗာႏ ခင်ႏအဖဲ့ꩻငါအလောင်း ကအောဝ်ႏဒါႏ အဆွဉ်ႏအလီးဖုံႏလဲ့ ထွားထီႏလꩻနွောင်ꩻ စဲစ်ထွားနွောင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။

နီသွဉ်းသီး ဟံႏခမ်ႏဖာႏအလောင်း ထွားတောမ်ႏမဲ့ရိုꩻရိုꩻ တထီႏလꩻနွောင်ꩻတောဝ်း သေ့ꩻ ထာꩻသား အောဝ်ႏအာမွေးလွဉ်ꩻငါႏသွူ။ လိုꩻတဖြာꩻနမ်းခန်ႏထာႏအလောင်း ကအောဝ်ႏဒါႏ သေ့ꩻ ထာꩻသားဖုံႏယို အာထဲင်းဒွိုန်းက ဟံႏလောင်းတယ်ႏခမ်ႏဖာႏဦꩻဗꩻထမ်လဲင်ႏခါ ကအောဝ်ႏဒါႏ လိုꩻအပေါင်ꩻကားကအောဝ်ႏသွူ။

ဖေႏကသေနာႏလို့လို့စင်စင် သေ့ꩻကအောဝ်ႏလိုꩻသီးနမ်းလောင်းနမ်းကိုဖုံႏ အကျောင်ꩻခရာႏယို အရေꩻတန်ငါႏနောဝ်ꩻသွူ။ သေ့ꩻ ကမာꩻထွာဖေႏလိုꩻအကျိုꩻဟောဝ်စားဖုံႏ မိဉ်ႏတအဲဉ်ထောဝ်းနောဝ်ꩻ လိုꩻသ္းသက်တမွန်နွောင်ꩻတောဝ်း နောဝ်ꩻသွူ။ သေꩻယင်ဟန်ႏနောဝ်ꩻတဲ အတယံတောဝ်းစား တမာꩻထွာတောဝ်းလိုꩻအကျိုꩻစားတဲင် မာꩻတဟွိုဗာႏ နီလိုꩻသီး၊ မာꩻသီနွောင်ꩻနီလိုꩻသီးနောဝ်ꩻသွူ။ သေ့ꩻယင်ဟန်ႏနောဝ်ꩻတဲ မာꩻသီထိုꩻသေ့ꩻတဟောဝ်တောဝ်းစားတဲင် ခွာလိုꩻသီးကေႏဇူꩻဗွေႏဖုံႏလဲ့အောဝ်ႏသွူ။

ကွပ်နောဝ်ꩻမꩻတဲင် နီလိုꩻသီးယို ဖေႏကနွောင်ꩻသေꩻတဟောဝ်တောဝ်းစား သေ့ꩻကမာꩻထွာဖေꩻဥပါဒ်စား တဲင် သေ့ꩻကမာꩻထွာလိုꩻသီးအကျိုꩻ သေ့ꩻဟောဝ်စားယို ဖေႏကမွန် ဖေႏကအာအွဉ်ႏဗာႏ လွူးဗာႏနုဲင်းမုဲင်ꩻကရိုꩻယို ထွုမ်ႏထွားကျံႏမာꩻနွောင်ꩻလဲဉ်းနောဝ်ꩻသွူ။ မှန်ႏပြောင်းကထွားအီ အဖွန်ႏအပေႏ မုဲက်ခရိုစကိုပ် မိဉ်ႏတပေါႏလွဉ်တောဝ်းဒွိုန်းနောဝ်ꩻ လိုꩻသီးကျံႏမာꩻလꩻနွောင်ꩻတောဝ်းသွူ။ ယိုခါနောဝ်ꩻတဲ ကွပ် မုဲက်ခရိုစကိုပ်ကေႏဇူꩻတဲင် ဟောဝ်ငမ်းခရာႏရောႏဂါႏအာဖုံႏ ဖေႏကထိုꩻမားလွေꩻအတာႏ မာꩻလꩻနွောင်ꩻလဲဉ်းနောဝ်ꩻသွူ။ မုဲက်ခရိုစကိုပ် ကေႏဇူႏနောဝ်ꩻ ခွုင်ႏယိုလွုမ်ꩻတကာႏတောဝ်း ကသွဉ်ꩻ ကအောဝ်ႏမာꩻသတ္တု အဖွန်ႏပေႏဖုံႏ အောဝ်ႏထွာနုဲင်းမုဲင်ꩻကရိုꩻယို သေနွောင်ꩻလွဉ်အီတဲင် ကခွေါင်လွဉ်ꩻ သုံꩻအီကယံလွဉ်ꩻမရေႏမရာႏဒါႏ ပသီႏသံမဏိ လဲ့ ထွာအီလွဉ်ဖေႏနွောင်ꩻလဲဉ်းနောဝ်ꩻသွူ။ ကမာꩻထေစေး(စက္ကူလုပ်ငန်း)၊ ထာꩻမာꩻတသီႏသူႏဖုံႏတောမ်ႏ ထာꩻအံႏထာꩻအွꩻဖုံႏ ကြောင်းစင်နဲ့ ကြောင်းစင်တောဝ်းနဲ့ စဲစ်ထွားအီအတာႏဖုံႏ စတဲင် ထာꩻမာꩻကဏ္ဍအာမရေႏမရာႏဖုံႏအတာႏ မှန်ႏပြောင်ႏကထွားအီအဖွန်ႏအပေႏ မုဲက်ခရိုသကိုပ် ယို မာꩻလꩻနွောင်ꩻအီလို့နောဝ်ꩻသွူ။

မှန်ႏပြောင်ႏကထွားအီ အဖွန်ႏအပေႏ မုဲက်ခရိုသကိုပ်ယို အစွန်ꩻထီအောဝ်ႏလဲဉ်းတခွုင်ႏနောဝ်ꩻလဲ့ စကျာဝဠာႏအကိုကအောဝ်ႏဒါႏ တခြိုꩻဝတ္ထု ကားကအောဝ်ႏယို တထီႏလꩻလို့နွောင်ꩻတောဝ်းဒွိုန်းသွူ။ ကထီႏဗာႏ တခြိုꩻဝတ္ထုတစားယို အရောင်ႏလေဆဲင်ႏရာꩻ သိပ္ပံပညာႏအလꩻ ထီႏဒျာႏ ထာꩻလေလဲင်ꩻ(အလင်းလှိုင်း ၊ Light Wave) အောဝ်ႏတခြိုꩻဝတ္ထုအလောင်း ပြန်ႏချာဒျာႏ နောဝ်ꩻသွူ။။

ဗွိုန်နုဲင်း လုံးတူႏပေႏ ၊ သုဲင်ꩻဖုံႏယို ပင်ႏလယ်ႏထီလဲင်ꩻကလွဉ်ယို တထွာအီနွောင်ꩻတောဝ်းနုဲင်းမုဲင်ꩻမုဲင်ꩻအတွိုင်ꩻ မော်လီစျူး၊ အဏုမျူ၊ ဓါတ်အထီးဖွန်ႏ ဖုံႏယို ပေႏလွဉ်ꩻထဲင်း ထာꩻလေလဲင်ꩻကဆွာꩻ (အလင်းလှိုင်းအလျား) တဲင် ပေႏလွဉ်ꩻငါႏတွော့ꩻ အီႏဆဲစ်ပြန်ႏချာ ထာꩻလေလဲင်ꩻယို တမာꩻနွောင်ꩻတောဝ်းနောဝ်ꩻသွူ။ ကွပ်နောဝ်ꩻမꩻတဲင် မော်လီစျူး ၊ အဲစ်တမ်၊ အီလဲစ်ထရွန် ဖုံႏယို တထီႏနွောင်ꩻတောဝ်းဒွိုန်းတဲင် ၊ သုံꩻစွဉ်ႏ မုဲက်ခရိုသကိုပ်လဲ့ တထီႏလꩻနွောင်ꩻဒွိုန်း နောဝ်ꩻသွူ။

ကွယ်ႏတွော့ꩻ တအွိုဖွန်ႏ (မြုမှုန်) သီး ပုံႏရုပ်ပွိုင်တောမ်ႏ အရွယ်ႏပေႏတန် နောဝ်ꩻတဲ တသေနွောင်ꩻစဲင်းစဲ့တောဝ်းဒွိုန်းတဲင် အဟေ့ꩻအရောင်ႏဖုံႏနောဝ်ꩻတဲ အာလ်ထရာမုဲက်ခရိုစကိုပ် ကရိုꩻဒါႏ အဆုဲင်ꩻသွတ်ကထွင်ႏမာꩻ အရန်းထို မုဲက်ခရိုသကိုပ်တမျိုꩻယို ထီႏလꩻနွောင်ꩻလဲဉ်းနောဝ်ꩻသွူ။ တအွိုဖွန်ႏစားယိုနောဝ်ꩻ တွယ်ႏပြန်ႏချာနွောင်ꩻတောဝ်း ထာꩻလေလဲင်ꩻဖုံႏရိုꩻစွဉ်ႏလဲ့ ထာꩻလေလဲင်ꩻဖေႏကထန်ႏဖြယ်ထိုꩻ အသောင်ꩻအရင်ꩻအတာႏ မာꩻစေလီနွောင်ꩻ နောဝ်ꩻသွူ။ အဖြေင်ႏရောင်ႏမိဉ်ႏအွဉ်ႏခံႏခါꩻအဖဲ့ꩻချာနောဝ်ꩻ တအွိုဖွန်ႏဖုံႏထျꩻ ကဖြယ်လီထန်ႏလွဉ် ထာꩻလေလဲင်ꩻယို ကတဆောဝ်ဆောဝ်ဒါႏ အစဲက်ပေႏအနေႏ ထီႏလꩻနွောင်ꩻနောဝ်ꩻသွု။ အာႏတလာ ကယံလွဉ်ꩻဒါႏ မုဲက်ခရိုသကိုပ်အစားယိုꩻယိုꩻနောဝ်ꩻ ထီႏလꩻနွောင်ꩻ တခြိုꩻဝတ္ထုအချင်ꩻကအောဝ်ႏမုဲက်ခရွန်ပေႏဝေဉ်ႏငါဖုံႏတဲင် ကပေႏထဲင်း မုဲက်ခရွန် တရေင်ပွန်းတပွန်းဆꩻလ တခြိုꩻဝတ္ထုဖုံႏယိုလဲ့ ထီႏလꩻနွောင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ မုဲက်ခရွန်တဗာႏယို တတွာ (၁/၂၅၀၀၀) လဲက်မ နောဝ်ꩻသွူ။

ပွိုင်းဝွို့တောမ်ႏ မုဲက်ခရိုစကိုပ်ကို ကသုံꩻအီဒါႏ မှန်ႏဖီလူꩻဖုံႏ ကကုဲင်းထွာဒါႏ ချို့ꩻယွင်ꩻချက်ဖုံႏယို ယိုခါလဲင်ႏနောဝ်ꩻတဲ ဖျင်ဆင်နွောင်ꩻလဲဉ်းနောဝ်ꩻသွူ။ မှန်ႏဖီလူꩻဖုံႏယို ရော်ꩻပေါင်ꩻစပ်လွေꩻ ကမာꩻခါꩻအီနေး ဖလင့်ဖန် တောမ်ႏ ကမာꩻခါꩻအီနေး ကရောင်းဖန် မှန်ႏဖီလူꩻဖုံႏတဲင် ယံဟောဝ်ဟဲ့ꩻသေꩻလဲဉ်းနောဝ်ꩻသွူ။ ခေတ်လဲင်ႏခါနောဝ်ꩻတဲ သုံꩻတောမ်ႏမုဲက်ခရိုသကိုပ်တဲင် ရုပ်စွူဓါတ်ပုင်ႏ ဖုံႏလွုမ်ꩻတကာႏတောဝ်း တွယ်ႏကူꩻလꩻအီလဲဉ်း ရုပ်မွန်ဓါတ်ကာꩻ(ရုပ်မွန်ဇာတ်ကာꩻ) ဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။