အာသီယံ

အာသျခဝ်ကွဉ်ႏနဝ်ခမ်းထီဖုံႏအစွိုꩻ မန်း: အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း ဖိလပုဲင်: Koponan ng mga Bansa sa Timog Silangang Asya အဉ်ဒိုနီးသျား: Perhimpunan Bangsa-bangsa Asia Tenggara ခမာ: សមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ လာအို: ສະມາຄົມປະຊາຊາດແຫ່ງອາຊີຕະເວັນອອກສຽງໃຕ້ မလေး: Persatuan Negara-negara Asia Tenggara ခယ်ႏမန်ဒရင်း: 东南亚国家联盟 東南亞國家協會 တမီး: தென்கிழக்காசிய நாடுகளின் கூட்டமைப்பு ထုဲင်ꩻ: สมาคมประชาชาติแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ဗီယက်နမ်: Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á
အာသျခဝ်ကွဉ်ႏနဝ်ခမ်းထီဖုံႏအစွိုꩻ မန်း: အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း ဖိလပုဲင်: Koponan ng mga Bansa sa Timog Silangang Asya[၁] အဉ်ဒိုနီးသျား: Perhimpunan Bangsa-bangsa Asia Tenggara[၂] ခမာ: សមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ လာအို: ສະມາຄົມປະຊາຊາດແຫ່ງອາຊີຕະເວັນອອກສຽງໃຕ້ မလေး: Persatuan Negara-negara Asia Tenggara[၃] ခယ်ႏမန်ဒရင်း: 东南亚国家联盟 東南亞國家協會 တမီး: தென்கிழக்காசிய நாடுகளின் கூட்டமைப்பு ထုဲင်ꩻ: สมาคมประชาชาติแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ဗီယက်နမ်: Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á[၄] ၏ အလံႏတောႏ အာသျခဝ်ကွဉ်ႏနဝ်ခမ်းထီဖုံႏအစွိုꩻ မန်း: အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း ဖိလပုဲင်: Koponan ng mga Bansa sa Timog Silangang Asya[၁] အဉ်ဒိုနီးသျား: Perhimpunan Bangsa-bangsa Asia Tenggara[၂] ခမာ: សមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ လာအို: ສະມາຄົມປະຊາຊາດແຫ່ງອາຊີຕະເວັນອອກສຽງໃຕ້ မလေး: Persatuan Negara-negara Asia Tenggara[၃] ခယ်ႏမန်ဒရင်း: 东南亚国家联盟 東南亞國家協會 တမီး: தென்கிழக்காசிய நாடுகளின் கூட்டமைப்பு ထုဲင်ꩻ: สมาคมประชาชาติแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ဗီယက်နမ်: Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á[၄] အမုဲင်မိတ် အလံႏတောႏ အမုဲင်မိတ်
ဆောင်ႏအွံ: "ထာꩻထီႏတဗာႏ၊ အထောက်အထားတဗာႏ၊ အစုအဗူႏတဗာႏ"
ခမ်းထီငဝ်းသꩻချင်ꩻ: "အာသီယံတဖူꩻရဲဉ်ႏ"
အစွိုꩻနွို့ခမ်းထီဖုံႏနဝ်ꩻ အွဉ်ႏနယ်ခါꩻဖေႏတောမ်ႏ အရောင်ႏချိုဖြားသွူ။
အတွင်းဝန်ရွုမ်ꩻ	စျာကာတာ 6°14.3353′S 106°47.9554′E
အတန်သွတ်ꩻဝေင်ꩻ	စျာကာတာ 6°11.6962′S 106°49.3837′E
ထာꩻမာꩻတန်ဘာႏသာႏငဝ်းငွါ	အိန်းကလေတ်
ချုတ်ခါꩻဒါႏလိတ်ချုတ် ခမ်းထီတရာꩻဝင်ႏဘာႏသာႏငဝ်းငွါဖုံႏ	မန်း ခယ်ႏမန်ဒရဉ်း အဲင်းကလေတ် ဖိလပုဲင် အဉ်ဒိုနီးသျား ခမာ လာအို မလေး တမီး ထုဲင်ꩻ ဗီယက်နမ်
အစွိုꩻနွို့	ဗရူနုဲင်း ကမ်ဗောဒိးယား အဉ်ဒိုနီးသျား လာအိုခမ်းထီ မလေးသျား မျန်မာ ဖိလပုဲင် သေင်ကာပူ ထုဲင်ꩻ ဗီယက်နမ်
အွဉ်ငါသားဖုံႏ
• အစွိုးစွိုးအဒဝ်ႏဒဝ်ႏအွဉ်အကိုရေꩻကယ်ႏ	လင်ဂျွတ်ဟိုင်း
တယ်ႏထောင်ႏ
• ဗန်ကောက်လိတ်ကေႏညာႏ	၈ ဩဂုတ် ၁၉၆၇
• အာသီယံပဍိညာဉ်လိတ်ချုတ်	၁၆ ဒီသဉ်ဗာ ၂၀၀၈
ဧရိယာႏ
• ခြွဉ်း	၄,၅၂၂,၅၁၈ km2 (၁,၇၄၆,၁၅၄ sq mi)
လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်း
• ၂၀၂၁ အရမ်ꩻ	၆၆၇၊၃၉၃၊၀၁၉
•  တချ	၁၄၄/km2 (၃၇၃.၀/sq mi)
GDP (PPP)	၂၀၂၁ အရမ်ꩻ
• ခြွဉ်း	ဒေါ်လာ ၈.၉၉၃ ထရီလီယံ
• Per capita	၁၃,၄၇၅ ဒေါ်လာ
GDP (nominal)	၂၀၂၁ အရမ်ꩻ
• ခြွဉ်း	ဒေါ်လာ ၃.၃၅၆ ထရီလီယံ
• Per capita	၄,၈၄၉ ဒေါ်လာ
HDI (၂၀၁၈)	၀.၇၂၃ ထို · {{{HDI_အရန်း}}}
အခိန်ႏအွိုင်ꩻ	ASEAN (UTCတယ်ႏ+6:30 ဗꩻ +9)
'ဝဲက်သုဲက် ASEAN.org
မိဉ်ႏယူႏဒျာႏ တစွိုꩻချင်ႏအနေႏနဝ်ꩻ။ လွိုက်ခါꩻ ယီးနယ်အဓိကအာသီယံအခေႏခံႏကိန်ꩻဖုံႏ စွုမ်ႏနေင်ႏထင်ႏထိုမုꩻ ၁.၆ %

အာသျခဝ်ကွဉ်ႏနဝ် ခမ်းထီဖုံႏအစွိုꩻ (အိန်းကလေတ်: Association of Southeast Asian Nations (ASEAN) အာသီယံနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ အာသျခဝ်ကွဉ်ႏနဝ်အကို ကအဝ်ႏဒါႏ ခမ်းထီ(၁၀)ခမ်း ခြွဉ်းဖွဲ့ဗူႏခါꩻဒါႏ ခမ်းထီရေꩻတောမ်ႏ စီꩻပွာꩻရေꩻဆဲင်ႏရာꩻ အစွိုꩻတန်တစွိုꩻဒျာႏသွူ။ ခရိစ်နေင်ႏ ၁၉၇၆ ဗာႏကို အေန်ဒိုနီးသျားခမ်းထီ၊ မလေးသျားခမ်းထီ၊ သေင်ကာပူ၊ ထုဲင်ꩻ၊ ဖိလစ်ပုဲင်ခမ်းထီ ခမ်းထီးဖုံႏ ခမ်းလင်ရေꩻဝွန်ႏတန်သီး တဲမ်းထွို့ꩻသွူစူမုဲင် အာသီယံကေႏညာႏချက် (ဗန်ကောက်လိတ်ကေႏညာႏ)ကိုတဲင် ဖွဲ့ဗူႏခါꩻဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ဆုဲင်ꩻနဝ်ꩻ ဗရူနုဲင်းခမ်းထီ၊ ဗီယက်နမ်ခမ်းထီ၊ မျန်မာ(မန်း)၊ လာအိုခမ်းထီ၊ ကမ်ဗောဒီးယားခမ်းထီ စတဲင် ခမ်းထီဖုံႏ နွို့ပါလွဉ်တဲင် အဝ်ႏလွဉ်စွဉ်ႏ ခမ်းထီ(၁၀)ခမ်းနဝ်ꩻသွူ။ အာသီယံ ဟံႏနယ်ႏအအဲဉ်ႏအလုဲင်းနဝ်ꩻ တတွာတောမ်ႏ ကမ္ဘာႏဟံႏမဲ့ငါခိုႏ ဧရိယာႏခြွဉ်း (၃%)တဲင် အဝ်ႏစွဉ်ႏ စတုရန်းကီလိုမီတာ (၄.၄၆) သန်းသွူ။ လိုꩻဖြာꩻခြွဉ်းနဝ်ꩻ တတွာကမ္ဘာႏလိုꩻဖြာꩻခြွဉ်း (၈.၈%)တဲင် အရမ်ꩻအနေႏ အဝ်ႏစွဉ်ႏ သန်း(၆၀၀)ဖြာꩻရပ်သွူ။ အာသီယံအစွိုꩻ အဓိကအင်းရေႏချက်နဝ်ꩻ ဖေႏကထွာဒျာႏ ခွꩻငိမ်ꩻထွူ လွိုင်ႏကွုန်ꩻထင်ႏထိုဒါႏ အသောင်အရင်ꩻ အစုအဗူႏတဗာႏတဲင် တခမ်းတောမ်ႏတခမ်း ဆွန်ꩻစူလွောင်ႏဗူႏ ခိန်ႏညဆွာꩻယံတဉ်ႏခွောင် ယံခွုမ်မာꩻညီꩻနွောင်ꩻဝင်ꩻ ဒေႏသကို စီꩻပွာꩻရေꩻ၊ လိုꩻမုꩻရေꩻ ထင်ႏထိုမုꩻတောမ်ႏ ယေန်ႏငဲးရေꩻ လွိုင်ႏကွုန်ꩻထင်ႏထိုမုဖုံႏဒျာႏသွူ။

အာသီယံထွာလွဉ်ပုင်ႏ

အာသီယံအစွိုꩻယိုနဝ်ꩻ တယ်ႏထောင်ႏစလွေꩻဒျာႏ ခရိစ်နေင်ႏ ၁၉၇၆ ဗာႏ ဩဂုတ်လာ (၈)နီꩻ ထုဲင်ꩻခမ်း ဝေင်ꩻဗန်ကောက်ကို တဲမ်းထွို့ꩻသွူ အာသီယံကေႏညာႏချက် (ဗန်ကောက်လိတ်ကေႏညာႏ)တဲင် ဖွဲ့ဗူႏခါꩻဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ အစွိုꩻနွို့ခမ်းထီဖုံႏနဝ်ꩻ အဉ်ဒိုနီးသျား၊ မလေးသျား၊ သေင်ကာပူ၊ ထုဲင်ꩻ တောမ်ႏ ဖိလစ်ပုဲင် ခမ်းထီး(၅)ခမ်းဖုံႏဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ဆုဲင်ꩻနဝ်ꩻ အစွိုꩻနွို့ခမ်းထီးတသာဖုံႏအနေႏ ကထွာဒါႏ ဗရူနုဲင်း (၁၉၈၄)ဗာႏ၊ ဗီယက်နမ်(၁၉၉၅)ဗာႏ၊ မျန်မာ(မန်း) (၁၉၉၇)ဗာႏ၊ လာအို (၁၉၉၇)ဗာႏ၊ ကမ္ဘောဒီးယား (၁၉၉၉)ဗာႏကို နွို့လွဉ်ညီꩻရောင်လွဝင်ꩻတဲင် ယိုခါနဝ်ꩻ အဝ်ႏလွဉ် (၁၀)ခမ်းနဝ်ꩻသွူ။ အွဉ်အကိုရေꩻချုတ်နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ထုဲင်ꩻခမ်းထီ Surin Pitsuwan သွူ။ တယ်ႏ ၁၉၉၁ ဗာႏ အာသီယံအနေႏ ဒေႏသကို ခွုမ်မာꩻသောင်သားလွဉ် ခမ်းထီရေꩻ၊ စီꩻပွာꩻရေꩻ၊ လိုမ်းဗိဉ်ႏရေꩻနဝ်ꩻသွူ။

အစွိုꩻနွို့ခမ်းထီဖုံႏနဝ်ꩻ -

• 

  ၁- ဗရူနုဲင်း

• 

  ၂- ကမ္ဘောဒီယား

• 

  ၃- အဉ်ဒိုနီးသျား

• 

  ၄- လာအို

• 

  ၅- မလေးသျား

• 

  ၆- မျန်မာ

• 

  ၇- ဖိလစ်ပုဲင်

• 

  ၈- သေင်ကာပူ

• 

  ၉- ထုဲင်ꩻ

• 

  ၁၀- ဗီယက်နမ်

အာသီယံ အခေႏခံႏစီꩻကန်ꩻတဖွောင်ꩻ (၆)ဗာႏ

• ၁။ ခမ်းထီဖုံႏကားကအဝ်ႏ တခမ်းတောမ်ႏတခမ်း အွောန်ႏရေꩻလေးစားချာငါဝင်ꩻ လွစ်တခြင်ရေꩻ၊ သွုန်တွောင်းတရျားအာႏဏာႏ ပဲင်ႏဆဲင်ႏဟံႏနယ်ႏ တောမ်ႏ စွိုးခွိုꩻရေꩻလက္ခဏာႏဖုံႏ၊
• ၂။ ခမ်းထီတဖြုံႏဖြုံႏ အုံအဝ်ႏခွင်ꩻယို ခမ်းလင်ဖုံႏ နွို့လွဉ်ယား၊ အံႏနွောင်ꩻလောက်ꩻနိက်စက်မုꩻဖုံႏ ယံကင်ꩻဗာႏ၊
• ၃။ ခမ်းထီတဖြုံႏဖြုံႏ ခမ်းအကိုရေꩻယို ခမ်းလင်ဖုံႏ နွို့လွဉ်ခွုမ်မာꩻ ယံကအဝ်ႏဗာႏမွုန်း၊
• ၄။ ထာꩻသျုတ်တရေင်ဖုံႏယို ဖြေႏသျင်ꩻဗာႏတောမ်ႏ ထာꩻခွꩻငိမ်ꩻအနယ်ꩻ၊
• ၅။ သုင်ꩻအာႏဏာႏတွော့ꩻ လောက်ꩻဗာႏတဝ်းဝင်ꩻ၊
• ၆။ ခမ်းထီအချင်ꩻချင်ꩻ တွိုႏခြောင်ꩻမုꩻအဝ်ႏအဝ်ႏ ပူꩻပေါင်ꩻစွဲးကမ်းကူႏညီႏ ခွုမ်မာꩻညီꩻလွ့ဝင်ꩻ နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။

အာသီယံ အုံကွံဖက်ခမ်းထီဖုံႏ

အာသီယံ အုံကွံဖက်ခမ်းထီဖုံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏလ့နဝ်ꩻအတွိုင်ꩻသွူ-

• ဩသတေးလျ
• အေင်ဒိယ
• ကနေဒါ
• ဂျပန်
• ရသျား
• ခယ်ႏ
• ကိုရီးယားခမ်းနဝ်
• ဥရောပသမဂ္ဂ
• နယူးဇီလန်
• အမေႏရိကန်ႏ