အီလဲစ်ထရွန် မှန်ႏပြောင်ႏ
အီလဲစ်ထရွန် မန်ႏပြောင်ႏ (အိန်းကလေတ်: Electron microscope) အီလဲစ်ထရွန် မုဲက်ခရိုသကိုပ် ကရိုꩻနောဝ်ꩻ မန်ႏပြောင်ႏထွားအီအဖွန်ႏအပေႏ ကယိင်းစဲင်းထဲင်း မန်ႏပြောင်ႏ ရိုꩻရိုꩻ (microscope) တဲင် ရောင်ႏလေဖိုတွန်ကိုယ်ႏစာꩻနမ်းတင်အတာႏ သုင်ꩻအီအာႏကထိုတလာ အီလဲစ်ထရွန်ဖုံႏတွော့ꩻ ကထွင်ႏမာꩻခါꩻ မန်ႏပြောင်ႏကထီႏစဲင်းအီအဖွန်ႏအပေႏစား ဒျာႏနောဝ်ꩻသွူ။
မန်ႏပြောင်ႏကသုင်ꩻရောင်ႏလေစားယို ကမဲဉ်ထွားဒါႏတခြိုꩻဝတ္ထုအလောင်း ဝေါင်းထဲ့လူးတောမ်ႏ ရောင်ႏလေဖိုတွန်ဖုံႏတဲင် ၊ ထွား ရောင်ႏလေဖိုတွန် ကပြန်ႏဆဲစ်ချာတွော့ꩻ သေလꩻနွောင်ꩻ တခြိုꩻဝတ္ထုပုံႏ(ဟေ့ꩻ)နောဝ်ꩻသွူ။ နုဲင်းနောဝ်ꩻအတွိုင်ꩻ အီလဲစ်ထရွန်မှန်ႏပြောင်ႏကထွားအီအဖွန်ႏအပေႏယိုလဲ့ ကမဲဉ်ထွားတခြိုꩻဝတ္ထုအလောင်း ဝေါင်းလူး အာႏကသန် အာႏကထိုဒါႏ အီလဲစ်ထရွန်ဖုံႏတဲင်၊ ကွပ်အီလဲစ်ထရွန်ဖုံႏတွော့ꩻ တခြိုꩻဝတ္ထု ကမာꩻပြန်ႏချာအကျိုꩻကလꩻလွဉ်အလောင်း ထွားစဲစ်ဆေꩻတွော့ꩻ သေအီနွောင်ꩻ တခြိုꩻဝတ္ထုနောဝ်ꩻပုံႏဟေ့ꩻတောမ်ႏ ကဆဲင်ႏဒျာႏအချက်ဖုံႏ နောဝ်ꩻသွူ။ အီလဲစ်ထရွန်တဗာႏ လဲင်ꩻအဆွာꩻ(လှိုင်းအလျား)နောဝ်ꩻ ဒွေါင်ႏဆေ့ꩻထဲင်း ရောင်ႏလေဖိုတွန် အဆ (၁၀၀၀၀၀) တသိန်ႏရပ်ပိဉ်တဲင် အီလဲစ်ထရွန် မှန်ႏပြောင်ႏကထွားအီအဖွန်ႏအပေႏဖုံႏယို စဲင်းစဲ့ လေလင်းစွူဖြွိုး စွန်ꩻအာႏ (resolution)ယိင်းထိုထဲင်း ရောင်ႏလေမှန်ႏပြောင်ႏတွော့ꩻ ယိင်းဖော်ႏထန်ႏနယ် အရွယ်ႏပေႏထဲင်း ရောင်ႏလေမှန်ႏပြောင်ႏ ကထီႏနွောင်ꩻ အရွယ်ႏပေႏ နောဝ်ꩻသွူ။
အီလဲစ်ထရွန်မှန်ႏပြောင်ꩻ ကတွယ်ႏ လုဲင်းဖြယ်လူးတခြိုꩻဝတ္ထု (ဖြန့်ကြက်ရိုက်ကူးသော အရာဝတ္ထုဖြတ် အီလက်ထရွန် အဏုကြည့်မှန်ပြောင်း , scanning transmission electron microscope)ယို တလွိုထဲင်းတောဝ်း (၅၀) ပီကိုမီတာ တဲင် ပုင်ႏတင်ႏသျှာꩻလေလင်းစဲင်းစဲ့စွန်ꩻအာႏနောဝ်ꩻ လꩻနွောင်ꩻလွေꩻ အသောင်ကွင်ꩻဖြေ့ꩻလုဲင်း အီလဲစ်ထရွန်စု ပုင်ႏလွိုးဖော်ႏနယ်ꩻ ( အနားကွင်း ပြန့်ကျဲအီလက်ထရွန်စု ပုံရိပ်ဖော်နည်း, annular dark-field imaging mode)အထျꩻတဲင် ၊ ခြဲ့ꩻလုဲင်းနွောင်ꩻ အပွန်း သန်ႏ(၁၀) ဆ ပိဉ်နောဝ်ꩻသွူ။ (မိဉ်ႏတဲက်ခေးပြဲင်ႏနောဝ်ꩻ မှန်ႏပြောင်ႏကသုင်ꩻရောင်ႏလေစားယို စဲင်းစဲ့လေလင်းနွောင်ꩻ (၂၀၀) နန်နိုမီတာရပ်လွုမ်ꩻတဲင် ၊ ခြဲ့ꩻလုဲင်းနွောင်ꩻ အပွန်း (၂၀၀၀) မာꩻလလွုမ်ꩻသွူ။ (တောင်ꩻသေꩻ ၊ ၁ နန်နိုမီတာ = ၁၀၀၀ ပီကိုမီတာ ။ နောဝ်ꩻမꩻတဲင် ၅၀ ပီကိုမီတာ × ၄၀၀၀ = ၂၀၀ နန်နိုမီတာ။ ကခြုဲင်းနယ်ဗာႏနုဲင်းယိုနောဝ်ꩻ မဲဉ်အွဉ်ႏနယ် အီလဲစ်ထရွန်မှန်ႏပြောင်ႏ စဲင်းစဲ့စွူဖြွိုးစွန်ꩻအာႏတဲင် ထီႏလꩻအီနွောင်ꩻထဲင်း မှန်ႏပြောင်ႏကသုင်ꩻရောင်ႏလေစား ကထီႏနွောင်ꩻ အပေႏသွတ်ꩻတခြိုꩻဝတ္ထု ပေႏထဲင်းအပွန်း (၄၀၀၀) ရပ်ယို ထီႏနွောင်ꩻအီ အစွန်ꩻထီအောဝ်ႏနောဝ်ꩻသွူ။)
မှန်ႏပြောင်ႏကသုင်ꩻအီအရောင်ႏလေစားနောဝ်ꩻ သုံꩻနေးမှန်ႏဖီလူꩻကမာꩻခါꩻတောမ်ႏဖန်တဲင် ရောင်ႏလေဖိုတွန်ဖုံႏဖေႏကတွိုႏလွေꩻလိုႏရာꩻခင်ႏလမ်းအတာႏ မာꩻသေꩻခါꩻနောဝ်ꩻသွူ။ နုဲင်းနောဝ်ꩻအတွိုင်ꩻ အီလဲစ်ထရွန်မှန်ႏပြောင်ႏကထွားအီအဖွန်ႏအပေႏဖုံႏယိုလဲ့ သုင်ꩻအီသံလဲက် ပသီႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏစက်ဝိုန်ꩻဖုံႏတဲင် အီလဲစ်ထရွန်ဖုံႏဖေႏကတွိုႏလိုႏရာꩻအရပ်အတာႏ ထိန်ꩻခိဉ်ႏဖေႏနောဝ်ꩻသွူ။
သဲလ်ဖုံႏ၊ မော်လီစျူးတန်ဖုံႏ၊ ဇီဝနမူႏနာႏဖုံႏ (biopsy samples)၊ သတ္တုဖုံႏတောမ်ႏ လုံးတလင်ꩻ (ကျောက်သလင်းများ ,crystals) စတဲင် ဇီဝဗေဒဆဲင်ႏရာꩻ တောမ်ႏ အော်ဂဲနစ်တမွေးတောဝ်းနမူႏနာႏဖုံႏ ခြဲ့ꩻလုဲင်းကခြွဉ်းဗူႏသေꩻပုင်ႏတန်(ultrastructure) ဖုံႏယို ထောင်ထွားအီတာႏ သုင်ꩻအီ အီလဲစ်ထရွန်မှန်ႏပြောင်ႏဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ စက်မှုထာꩻမာꩻတန်စားဖုံႏနောဝ်ꩻ သုင်ꩻအီတောမ်ႏ အီလဲစ်ထရွန်မှန်ႏပြောင်ႏတဲင် စဲစ်ဆေꩻထောင်ထွားလွေꩻ အထီအသွီႏထိန်ꩻချုပ်တာႏ (quality control) တောမ်ႏ ကထဲ့သွုမ် ကကုဲင်ဗာႏအကျောင်ꩻခရာႏ (failure analysis) ဖုံႏအတာႏ သုင်ꩻစဲစ်ထွားအီနောဝ်ꩻသွူ။ ခေတ်လဲင်ႏခါကပေါႏ အီလဲစ်ထရွန်မှန်ႏပြောင်ႏဖုံႏယို ဆွမ်ꩻအီပုင်ႏဟေ့ꩻဖုံႏအတာႏ သုင်ꩻအီ ကမာꩻထူꩻခါꩻဒစ်ဂျစ်တယ်ကဲဉ်မရာဖုံႏ တောမ်ႏ ပုင်ႏကွက်ဆွမ်ꩻစက်ဖုံႏ(frame grabbers) တဲင် ထေထန်ႏအီလဲစ်ထရွန်မုဲက်ခရိုဓါတ်ပုင်ႏဖုံႏ (electron micrographs) နောဝ်ꩻသွူ။
ရာႏဇႏဝင်ႏသမဲင်ꩻ[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]
ခရေတ်နေင်ႏ (၁၉၂၆) ကို ဟန်းသ်ဘတ်ဆ် (Hans Busch) စုဗူႏထာꩻလေ နုဲင်းမှန်ႏဖီလူꩻကစုခြွဉ်းဖေႏအတွိုင်ꩻ သုင်ꩻနေး ပသီႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏစက်ဝွိုင်ꩻ(သံလိုက်စက်ကွင်း)တဲင် မာꩻထွင်ႏတျာႏမေႏပသီႏထွို့ꩻငင်ႏအာႏမှန်ႏဖီလူꩻ ကအွဉ်ႏခြွဉ်ႏဗူႏနွောင်ꩻ အီလဲစ်ထရွန်ဖုံႏ နောဝ်ꩻသွူ။။
(၁၉၇၁) ဗာႏနေင်ႏကို ရူပဗေဒနိုဘယ်ဆုလꩻ ပညာႏသျှင်ႏ ဒဲဉ်းနေတ်သ်ကဲပ်ဗော် (Dennis Gabor) ဒင်ႏလွေꩻမူပဲင်ႏခွင်ꩻ ရူပဗေဒပညာႏသျှင်ႏ လီးယို့သေးလတ် ( Leó Szilárd ) ကကျံႏစယ်ႏခါꩻဉာဏ်ႏ အနယ်ꩻမာꩻအီ အီလဲစ်ထရွန်မန်ႏပြောင်ႏ တဲင် ၊ တွိုႏ (၁၉၈၂) အီႏမာꩻမွေးထာꩻမာꩻအကို ယံကနွို့ပါညီꩻအတာႏ ကပ်ဗော် ဟဲ့ꩻသွေꩻ ဟဲ့ꩻမာꩻညီꩻကဒွိုန်း သေးလတ် ရိုꩻနုဲင်းနောဝ်သွူ။[၁]
တွိုႏ (၁၉၃၁) နေင်ႏနောဝ်ꩻ ရူပဗေဒပညာႏသျှင်ႏ အန်းသ်ရပ်သကာ (Ernst Ruska) တောမ်ႏ တျာႏမေႏအင်ဂျင်နီယာ မဲက်သ်နိုး(Max Knoll) သီး မာꩻထွင်ႏ အရီးစသွတ်ꩻကမာꩻအွဉ်ရီးပုင်ႏစံႏ(prototype) အီလဲစ်ထရွန်မန်ႏပြောင်ႏတဲင် ခြဲ့လုဲင်းတန်နွောင်ꩻရုပ်ပုင်ႏ အပွန်း(၄၀၀)ပိဉ် နောဝ်ꩻသွူ။[၂] မန်ႏပြောင်ႏယိုနောဝ်ꩻ ပထမသွတ်ꩻ အရီးစသွဝ်ꩻ အွဉ်ႏနယ်နွောင်ꩻမွေး အီလဲစ်ထရွန်မန်ႏပြောင်ႏ သဖော်ꩻတရာꩻ နိယာမနောဝ်ꩻသွူ။[၃]
(၁၉၃၁)နေင်ႏ လာမေကို သီးမဲဉ်းဆက်ကတ်ဝါတ်ခ် (Siemens-Schuckertwerke ) ကုမ္ပဏီႏ သိပ္ပံဆဲင်ႏရာꩻ အွဉ်ဟွိုထွဉ်ႏခွုမ်မာꩻသား(ညွှန်ကြားရေးမှူး ,Reinhold Rudenberg) ယို အီလဲစ်ထရွန်မန်ႏပြောင်ႏအတာႏ လꩻလွေꩻ မူပဲင်ႏခွင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ (၁၉၃၂)နေင်ႏနောဝ်ꩻ သီးမဲဉ်ႏ တောမ်ႏ ဟတ်သ်ကာ (Siemens & Halske) ကုမ္ပဏီႏ လိုꩻပုဂ္ဂိုလ်ႏ အန်းသ်လုဘ်ခီ (Ernst Lubcke)ယို သုင်ꩻအီတောမ်ႏ ရူးဒေဉ်ဘက် (Rudenberg) မူပဲင်ႏကို ကအွဉ်ႏနယ်ခါဒါႏ ကယူႏကထူႏခါꩻအချက်(အယူအဆ)ဖုံႏအလꩻ တယ်ႏမာꩻသေꩻ အီလဲစ်ထရွန်မန်ႏပြောင်ႏ အစောဝ်းခါပုင်ႏစံႏတဲင်၊ သုင်ꩻအီနောဝ်ꩻတွော့ꩻ ထူုံလꩻအီနွောင်ꩻ တခြိုꩻဝတ္ထု ပုင်ႏဟေ့ꩻဖုံႏ နောဝ်ꩻသွူ။[၄]
(၁၉၃၃) နေင်ႏနောဝ်ꩻ ရောင်ႏလေဖိုတွန်မန်ႏပြောင်ႏ ကလꩻဒါႏ စဲင်းစဲ့စွူလေစွန်ꩻအာႏ(resolution)စားယို ယိင်းစဲင်းစွူထဲင်း ပထမသွတ်ꩻ အီလဲစ်ထရွန်မန်ႏပြောင်ႏနောဝ်ꩻ အန်းသ်ရပ်သကာ (Ernst Ruska) မာꩻထွင်ႏနွောင်ꩻခန်းနောဝ်ꩻသွူ။[၃] ညထွူလစ်ꩻနေင်ႏ ၊ (၁၉၃၇) နေင်ႏကို သီးမဲဉ်း(Siemens) ကုမ္ပဏီႏနောဝ်ꩻ အန်းသ်ရပ်သကာ (Ernst Ruska) တောမ်ႏ ဘိုဒိုဝွန်ဘောရေတ်သ်(Bodo von Borries) သီးထာꩻမာꩻအတာႏ စွဲကမ်းထောက်ဖေႏ ရွဉ်တောင်ꩻတဲင်၊ အန်းသ် ဝေး ဟဲလ်မတ်ရပ်သကာ (Helmut Ruska)ယိုလဲ့ ယံကထွုမ်ႏထွား အီလဲစ်ထရွန်မန်ႏပြောင်ႏသုင်ꩻအီမွေးနွောင်ꩻအတာႏ ကုမ္ပဏီႏဖေႏခန်းထာꩻမာꩻနောဝ်ꩻသွူ။ အထူꩻအနေႏ ကရေႏနောဝ်ꩻတဲ ထောင်ထွားစဲစ်ဆေꩻအီ ဇီဝဗေဒဆဲင်ႏရာꩻနမူႏနာႏဖုံႏ (biological specimens)အတာႏ ယံကသုင်ꩻအီနွောင်ꩻမွေးနောဝ်ꩻသွူ။[၃][၅]
(၁၉၃၇) နေင်ႏကို မဲဉ်းဖရဲစ်ဝန်အားဒဲဉ်း (Manfred von Ardenne) နောဝ်ꩻ ကတွယ်ႏဖြယ်လုဲင်းစား (ဖြန့်ကြက်ရိုက်ကူးသော) အီလဲစ်ထရွန်မန်ႏပြောင်ႏ (scanning electron microscope) ယို မာꩻအွဉ်ဟိုရီးနောဝ်ꩻသွူ။[၆] တွိုႏလွဉ် ခရေတ်နေင်ႏ(၁၉၃၈) နောဝ်ꩻ သီးမဲဉ်း(Siemens) ကုမ္ပဏီႏယို စီꩻပွာꩻရေꩻထာꩻမာꩻအလꩻ ထွာအရီးစသွတ်ꩻ ပထမသွတ်ꩻကုမ္ပဏီႏ မာꩻထေနွောင်ꩻ အီလဲစ်ထရွန်မန်ႏပြောင်ႏ နောဝ်ꩻသွူ။[၇]
အာႏကွိုꩻ[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]
- ↑ Dannen, Gene (1998)။ Leo Szilard the Inventor: A Slideshow (1998, Budapest, conference talk)။ 2020-08-20 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 2020-09-14 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ Mathys, Daniel, Zentrum für Mikroskopie, University of Basel: Die Entwicklung der Elektronenmikroskopie vom Bild über die Analyse zum Nanolabor, p. 8
- ↑ ၃.၀ ၃.၁ ၃.၂ Ruska, Ernst (1986)။ Ernst Ruska Autobiography။ Nobel Foundation။ 2006-07-16 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 2010-01-31 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။
- ↑ Rudenberg၊ H. Gunther; Rudenberg၊ Paul G. (2010)။ "Origin and Background of the Invention of the Electron Microscope"။ Advances in Imaging and Electron Physics။ 160။ pp. 207–286။ doi:10.1016/S1076-5670(10)60006-7။ ISBN 978-0-12-381017-5။
- ↑ "Helmut Ruska and the visualisation of viruses" (May 2000). The Lancet 355 (9216): 1713–1717. doi:. PMID 10905259.
- ↑ "Untersuchung von Metalloxyd-Rauchen mit dem Universal-Elektronenmikroskop" (in German) (1940). Zeitschrift für Elektrochemie und Angewandte Physikalische Chemie 46 (4): 270–277. doi:.
- ↑ Tim Palucka (2002-12-10)။ History of electron microscopy, 1931–2000။ 2020-08-04 ကို ဒင်ႏထွူလဲဉ်း မူရင်းမော်ကွန်း။ 2020-09-15 ကို ထွားစဲစ်ချာထွူလဲဉ်း။