စွိုးမူႏ(လိုꩻမူႏ)သီးဝါႏဒ
.JPG)
သာႏဗိုန်ညီႏတွာ စွိုးမူႏဝါႏဒ (အိန်းကလေတ်: Feminism) လိုꩻမူႏသီးဝါဒ ကရိုꩻနောဝ်ꩻ ဆဲင်ႏရာꩻစွိုးမူႏသီးခမ်းထီ(နုဲင်ႏငံႏ)ရေꩻဆဲင်ႏရာꩻ၊ ဖြေꩻစာကူꩻကား(စီꩻပွာꩻ)ရေꩻဆဲင်ႏရာꩻ၊ လိုꩻမုꩻရေꩻဆဲင်ႏရာꩻ ကိစ္စဖိုင်ႏအကို သာႏဗိုန်ညီႏတွာ လꩻပဲင်ႏခွင်ꩻတောမ်ႏ ဗွောင်နယ်လွေꩻအကျောင်ꩻခရာႏ၊ ဖောႏထန်ႏနယ်တောမ်ႏ ရဲးရဲပ်လွေꩻအကျောင်ꩻခရာႏဖိုင်ႏအတာႏ ကရေႏမိုးမာꩻလွေꩻဒါႏ ရုဲꩻတသွိုးမုꩻဖိုင်ႏယို ထွာဟဲ့ꩻခြွဉ်းလို့ဝင်ꩻနောဝ်ꩻသွူ။ ဝါႏဒယိုနောဝ်ꩻ ကဖောႏထန်ႏနယ် လိုꩻမူႏသီးအခွင်ꩻအရေꩻသားဖိုင်ႏ သဖောꩻတရာꩻနောဝ်ꩻ ယင်ဟန်ႏဟန်ႏနောဝ်ꩻ တထွောင်းတောမ်ႏတထွောင်းဗိုတ်ပီဝင်ꩻသွူ။ သာႏဗိုန်ညီႏတွာ စွိုးမူႏဝါႏဒကရိုꩻနောဝ်ꩻ ရေႏမိုးအွောန်ႏ မာꩻလွေꩻဒျာႏ တောမ်ႏစွိုးမူႏသီးကိစ္စဆဲင်ႏရာꩻဖိုင်ႏသွူ။ သာႏဗိုန်ညီႏတွာ စွိုးမူႏဝါႏဒယင်ဟန်ႏနောဝ်ꩻ ရေႏမိုးလွေꩻလွဒျာႏ ခို−မူႏ ဖေႏကထွာ သာႏဗိုန်ညီႏတွာရေꩻနောဝ်ꩻမꩻ စွိုးခိုသီးအတာႏ ကလꩻလွဉ်ဒါႏ သာႏဗိုန်ညီႏတွာ အခွင်ꩻအရေꩻနောဝ်ꩻလဲ့ ထွာဒျာႏ ဝါႏဒနောဝ်ꩻဟွဉ်ႏ အဓိကတခူႏတခေါဝ်ဒျာႏ နုဲးနောဝ်ꩻလဲ့ အောဝ်ႏအိုင်ကိုမ်တနွိုင်ဝင်ꩻဖိုင်ႏသွူ။[၁][၂][၃][၄][၅]
ကောပ်ပွိုးတမုဲꩻကရိုꩻနောဝ်ꩻ ကောပ်ပွိုးစွောန်ႏ ခွဲꩻဖြယ်ထိုꩻဝင်ꩻ လိင်သုပ်ဆူမ်ႏမုꩻတောမ်ႏ ခွဲꩻဖြယ်အွောန်ႏထွော့ခါꩻထိုꩻ စွိုးခို၊ စွိုးမူႏနောဝ်ꩻ မာꩻကျိုꩻဆေ့ꩻထိုꩻအီဒါႏ စွိုးခိုသီးအကျိုꩻနုဲးနောဝ်ꩻလဲ့ အောဝ်ႏဒေါ့ꩻလွဒျာႏသွူ။[၆] ၁၉၆၀−ဗွေနေင်ႏကို အောဝ်ႏစွိုးမူႏတဲမ်းလိတ်ဆရာႏမူႏတစွိုꩻ ကအွောန်မာꩻစစလွေꩻ "စွိုးမူႏဝါႏဒ"ထာꩻယူႏနောဝ်ꩻ တွိုႏလွေꩻ ၁၉၇၀−ဗွေနေင်ႏကို အမေႏရိကန်ႏခမ်းပေါင်ꩻဗူႏတောမ်ႏ ဥရေားပနုဲင်ႏငံႏဖိုင်ႏအကို ထွာလွဉ် စွိုးမူႏရေꩻရာႏရုဲꩻတသွိုးမုꩻဖိုင်ႏထွူ နုဲင်ႏငံႏရေꩻအလꩻ တွိုႏခြောင်ꩻဖိုင်ႏ အောဝ်ႏလွဉ်နောဝ်ꩻသွူ။ စွိုးမူႏတဲမ်းလိတ်ဆရာႏမူႏဖိုင်ႏ ကယီးနယ်နောဝ်ꩻ လိုꩻမူႏဖုံႏကမာꩻထာꩻမာꩻခွင်ႏကိုနောဝ်ꩻ တလꩻတောဝ်းထာꩻမာꩻငိုꩻ နုဲးလိုꩻခို၊ အရာႏမဉ်ႏထင်ႏလဲ့ ထင်ႏကွို့ꩻလိုꩻခိုဖုံႏလူမ်ꩻထွူ တွိုႏလိုꩻမူႏသီးဖုံႏနောဝ်ꩻ ခံႏဗာႏက သꩻဖဲ့ꩻဆဲင်ႏရာꩻတောမ်ႏ ရုပ်ဖဲ့ꩻဆဲင်ႏရာꩻ ဝင်ꩻထာꩻစောက်ကာꩻသွူ။ ရောန်ထူႏလဖိုင်ႏတောမ်ႏ ကဒင်ႏခါꩻဒါႏအာႏမခံႏဖုံႏယိုလဲ့ ခံႏဗာႏဝင်ꩻပယ်ႏထွူ ပေါႏပြဲင်ႏတောမ်ႏလိုꩻခိုနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဗာႏကွ်ု့ꩻ ဒုတိယနုဲင်ႏငံႏသားအရန်းလူမ်ꩻ ဒေါ့ꩻလွနုဲးနောဝ်ꩻသွူ။
အဓိကပျသနာႏယို ဇီဝဗေဒအလꩻ တပီတောဝ်းဝင်ꩻအလꩻ ခါးလားကခံႏဗာႏထာꩻခွဲꩻချာꩻမုꩻနောဝ်ꩻ ထွာအာဒျာႏ သꩻခံႏထူႏမုꩻဖဲ့ꩻဆဲင်ႏရာꩻသွူ။ ထုင်ꩻစံႏအလꩻ လိုꩻခိုကရိုꩻနောဝ်ꩻ ရဲင်ꩻအာႏတလာ ခွေါင်ခံႏမုꩻအောဝ်ႏထွူ ကေမဲန်အဲင်ႏအဲင်ႏ တဲင်ႏမဲန်ဆွော့ꩻဆွော့ꩻ သꩻတနွော့ꩻစမ်ꩻတောဝ်း "ပီဗာႏလိုꩻခို" စရဲက်လိုꩻခိုနုဲးနောဝ်ꩻအောဝ်ႏဗာႏ အွောန်ႏထွော့ရောင်လွဝင်ꩻနုဲးနောဝ်ꩻထွူ အွိုးလိုꩻမူႏနောဝ်ꩻ ပနဲန်ႏချောꩻပြေ၊ တသေႏချာႏလျာတောဝ်းနမ်း ယွယုံတဗွီႏ "ပီဗာႏလိုꩻမူႏ" အွောန်ႏထွော့လွဝင်ꩻနုဲးနောဝ်ꩻသွူ။ သတ္တဝါႏအခို(အထီး) သꩻ ကအောဝ်ႏဗွို့ꩻခြꩻဒါႏလိုꩻအစွိုꩻအဗူႏကိုယို ဖေႏဝင်ꩻ အာႏနျꩻ(ဖိအား)နုဲးနောဝ်ꩻတဲင် ယိုနောဝ်ꩻ " လိုꩻခိုသꩻဓာတ်၊ လိုꩻမူႏသꩻဓာတ် " ခံႏဗာႏ ဝင်ꩻသွင်ꩻသꩻခါꩻနုဲးနောဝ်ꩻမꩻ လိုꩻမူႏဖိုင်ႏနောဝ်ꩻ အစိုန်ꩻတယံတောဝ်း ခံႏဗာႏဝင်ꩻထင်းနုဲးနောဝ်ꩻထွူ အခေႏနေႏတောမ်ႏ အထာꩻယူႏပုံႏယို ဝင်ꩻသွင်ꩻသꩻခါꩻလꩻထိုꩻတဲင် မီဉ်ႏပြောင်ꩻနွောင်ꩻ ခွိုꩻသုပ်တသာသီးအလောင်းနောဝ်ꩻ လိုꩻခိုဖုံႏ သဖောꩻပနဲန်ႏလွောန်ထွူ လိုꩻမူႏဖုံႏလဲ့ ရုဲးရုဲးခင်ထင် ယူမ်းအံႏချာနမ်း အီႏတိုꩻအာလွဉ် "မူႏ"ဝါဒီသီးဖုံႏ ရိုꩻနုဲးနောဝ်ꩻသွူ။ "မူႏ"ဝါဒီသီးဖုံႏ ထွို့ꩻဗူႏရုဲꩻတသွိုးနုဲးယိုတဲင် ခာꩻမာꩻခွင်ႏဖုံႏအကို တောမ်ႏလိုꩻခိုသီး လꩻလွောန်အခွင်ꩻအရေꩻထွူ ခာꩻမာꩻဗွေႏဖုံႏလဲ့ ခါးလားကအွဉ်ႏထွော့ဖေႏလိုꩻခိုနောဝ်ꩻ ကွဲးအွဉ်ႏထွော့ထွော့လွဉ် လိုꩻမူႏဖုံႏသွူ။
ထာꩻမာꩻခွင်ႏစီႏရင်ႏဖန်းဖြယ်မုꩻအရာႏဖုံႏနောဝ်ꩻလဲ့ လိုꩻမူႏသီး လꩻလွဉ်အရန်းဆကီဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ လိုꩻမူႏဖုံႏ နွို့ထာꩻမာꩻခွင်ႏကိုထွူ လိုꩻခိုဖုံႏနောဝ်ꩻ ထူႏလုဲင်ႏ လမ်းသားမူႏတာႏဝိုန်ႏတဲင် နေးလုဲင်ႏလိုꩻပေႏဖုံႏနောဝ်ꩻလဲ့ တဆန်ꩻခေါ်ထိုꩻတောဝ်းဒူမ်သွူ။ နုဲင်ႏငံႏရေꩻခင်ႏလမ်းကိုနောဝ်ꩻလဲ့ လိုꩻမူႏသီးဖေႏမဲးခွင်ꩻယို ထူႏသုံꩻထွူ အွောန်ႏနယ်လွောန်နွောင်ꩻ ဒို့ꩻခြို့ꩻမုꩻ၊ တွိုႏခြောင်ꩻမုꩻ နုဲင်ႏငံႏရေꩻကိုဖိုင်ႏသွူ။ လꩻလဒ်အနေႏ ကထွို့ꩻဗူႏမဲးသားဖုံႏလဲ့ ယံကလꩻလိုꩻမူႏသီးမဲးအတာႏ ထွားလွိုထိုꩻလိုꩻမူႏသီးအခွင်ꩻအရေꩻကိစ္စဖုံႏတလꩻတောဝ်း အောဝ်ႏသော့ꩻဗာႏဒျာႏ ဒေါ့ꩻနုဲးနောဝ်ꩻသွူ။
အမေရိကန်ႏခမ်းကိုသူꩻနဝ်ꩻ အစဲန်ႏ(အစေန်ႏ)အနေႏတဲင် ထွို့ꩻသဲင်ꩻချာခေတ်လီꩻပွိုးလဲင်ႏ လိုꩻမူႏကထင်းဒါႏနုဲးနဝ်ꩻနဝ်ꩻ ဖေႏတဝ်းဝွေꩻသီးအခွင်ꩻရေꩻ အွောန်ႏထွော့ခါꩻထိုꩻ ထာꩻယူႏကရီးခါတဲင် ခါးလားကဖေႏ"ရီပတ်ဗလီကန်"နဝ်ꩻ ဖေႏအာဒျာႏ"ဒီမိုကရဲတ်"ဖုံႏယိုလဲ့ နုဲင်ႏငံႏရေꩻလေားကကိုနဝ်ꩻ လိုꩻမူႏသီး အရေꩻအဝ်ႏပါသော့ꩻ အွောန်ႏနယ်နုဲးနဝ်ꩻသွူ။
အာႏကွိုꩻ
[မွဉ်းဖျင် | မွဉ်းဖျင်အရွီးခိုႏ]- ↑ Feminism။
- ↑ Lengermann၊ Patricia; Niebrugge၊ Gillian (2010)။ "Feminism"။ in Ritzer၊ G.; Ryan၊ J.M. (eds.)။ The Concise Encyclopedia of Sociology။ John Wiley & Sons။ p. 223။ ISBN 978-1-40-518353-6။
- ↑ Mendus၊ Susan (2005) [1995]။ "Feminism"။ in Honderich၊ Ted (ed.)။ The Oxford Companion to Philosophy (2nd ed.)။ Oxford University Press။ pp. 291–294။ ISBN 978-0-19-926479-7။
- ↑ Hawkesworth၊ Mary E. (2006)။ Globalization and Feminist Activism။ Rowman & Littlefield။ pp. 25–27။ ISBN 978-0-7425-3783-5။
- ↑ Beasley၊ Chris (1999)။ What is Feminism?။ New York: Sage။ pp. 3–11။ ISBN 978-0-7619-6335-6။
- ↑ Gamble၊ Sarah (2001) [1998]။ "Introduction"။ The Routledge Companion to Feminism and Postfeminism။ Routledge။ pp. VII။ ISBN 978-0-415-24310-0။