ပအိုဝ်ႏတောႏလန်ႏရေꩻ

"အွော့ꩻဝန်တောႏလန်ႏရေꩻ"ကရိုꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏလိုꩻလီꩻ အစွိုꩻလီꩻ စနစ်ကုဲင် စနစ်ယ ပြောင်ꩻငါလွေꩻလုဲင်ႏ လိုꩻအစွိုꩻတသာ စနစ်တသာ နုဲင်းနဝ်ꩻလဲ့ ရိုꩻလꩻဒျာႏသွူ။ မိဉ်ႏဒေါ့ꩻဗာႏယင်းတနယ်ꩻလဲ့ ကွပ်စွဉ်ႏထာꩻတတရာꩻတဝ်း တေက်ꩻနျꩻအံႏနွောင်ꩻမုꩻထွိုင်ႏအာလွဉ် ခံႏနွောင်ꩻတဝ်းဒွုမ်တဲင် ဖေႏကလွစ်ထန်ႏနဝ်ꩻ ဖြွမ်းလွိုဆန် အွော့ꩻဝန်ချာဗာႏ တောႏလန်ႏချာဗာႏနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ မိဉ်ႏထွား နီခမ်းခြွဉ်းဗူႏ(မန်း)ခမ်းထီကိုယိုလဲ့ တယ်ႏစွဉ်ႏ အင်္ဂလိပ်ကလာꩻဗွာခြဲ့ꩻနယ်ႏသား တွမ်ႏ ဖဲက်သစ်ဂျပန်သီးတဲင် တခမ်းလွုမ်းအနေႏ အွဉ်ဝင်ꩻတွိုက်ꩻခꩻ အွော့ꩻဝန်ဝါးထန်ႏချာယင်းတဲင် မန်းခမ်းတဲ့ လꩻလွဉ်ဗာႏ လွစ်တခြင်ရေꩻသွူ။ ထွိုင်ႏလꩻလွစ်တခြင်ရေꩻထွူနဝ်ꩻ ကွပ်စွဉ်ႏလိုꩻမျိုꩻတန်ဝါႏဒ အာႏဏာႏသျင်ႏဝါႏဒ ခွေခွိုꩻခွေစွိုꩻအာႏဏာႏယံတီႏတာႏ ထွာလွဉ်နုဲင်းနဝ်ꩻတဲင် ခမ်းကိုသျုတ်တရေင် ခမ်းကိုစဲ့ꩻပွယ်ꩻအွော့ꩻဝန်ရေꩻဖုံႏ ထွာလွဉ်ချာယင်းနဝ်ꩻသွူ။

"ပအိုဝ်ႏအွော့ꩻဝန်တောႏလန်ႏရေꩻ"လဲ့ တယ်ႏစွဉ်ႏ အင်္ဂလိပ်ကလာꩻဗွာ ဂျပန်ခြဲ့ꩻနယ်ႏသီးစိုး၊ ပါတွမ်ႏခယ်ႏဗွာနွို့လွဉ်ခိန်ႏကာႏ လꩻရာꩻစူခွုမ် လꩻရာꩻအနယ်ꩻ အဝ်ႏအွော့ꩻဝန်ကိုဒျာႏသွူ။ ၁၉၃၆-၁၉၄၂ ခိန်ႏနဝ်ꩻ ဖြားဗွာလှဖေ အဝ်ႏပါသော့ꩻညီꩻ အင်္ဂလိပ်အစိုႏရအစွိုꩻကိုနဝ်ꩻသွူ။ ကအွော့ꩻဝန်ချာ ခြဲ့ꩻနယ်ႏအင်္ဂလိပ်သီး ပအိုဝ်ႏအွဉ်ငါသားနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ပိုႏခံꩻ(ဗိုလ်ခမ်း)-ခမ်းဒွမ်၊ မရမ်းချောင်းဆရာႏတောႏ(ခမ်းဒွမ်) တွမ်ႏ ခွန်အိုး(ခမ်းကောင်)သီးဖုံႏဒျာႏသွူ။ ၁၉၄၂-၁၉၄၅ ခိန်ႏ ဂျပန်စိုးနဝ်ꩻ ဖြားဗွာလှဖေ အဝ်ႏပါသော့ꩻညီꩻ အစိုႏရခမ်းခြွဉ်းဗူႏဝွန်ႏတန်အစွိုꩻကိုသွူ။ ကအွော့ꩻဝန်ချာ ဖဲက်သစ်ဂျပန် ပအိုဝ်ႏခမ်းဒွမ်ဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ အဓိကထွာဒျာႏ ဗွေႏဗွန်အေးမောင်၊ ဖြားတာထွန်း၊ ခွန်စံမြင့်(သခင်စံမြင့်)၊ ဖြားခင်ညွန့်၊ ဖြားငွေထွန်း သီးဖုံႏသွူ။ ခမ်းကောင်ဖဲ့ꩻ အီႏအွော့ꩻဝန်ဖဲက်သစ်ဂျပန်သီးတာႏ မဟာႏမိတ်စွိုꩻ ပသာချꩻလင်ꩻဖေႏ ပအိုဝ်ႏတောႏလန်ႏရေꩻသား စဲ့ꩻစူခွုမ်ခြွိုင်းခြိုꩻတွမ်ႏရိက္ခာႏ ပအိုဝ်ႏဒေႏသ ဟိုပုံꩻဖဲ့ꩻကွဉ်ႏထင်ꩻ လုဲင်းရေး(ကျောက်တန်ꩻ)ရပ်ထျꩻ တွမ်ႏသင်ဖော်ꩻကျောင်ႏ လေထီးနဝ်ꩻသွူ။ အဓိကအွဉ်ငါသားနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ပိုလ်ႏဟိန်မောင်(ဖါမွုန်း-ဆုဲင်ꩻနဝ်ꩻ ထွာပအမဖ ဒုဥက္ကဋ္ဌ)၊ ဟိန်သျင်ႏငွေ(ကျောက်တန်ꩻ)၊ လေထီးတပ်ဗိုလ် ဗိုလ်ကိုနိုင်၊ ထွက်နန္တာႏဟိန်(စငေါဝ်ꩻ)၊ ထွက်အောင်ႏ(မုဲင်းကောင်)၊ စောက်ꩻဖားခွန်စီ(သထွုံႏပေႏ)၊ ဖြားတန်နမ်းဩ၊ ဖြားတန်နားဆီးဆောက်(ကျောင်ꩻဗုတ်ꩻ)၊ ဖြားမော်ဟုဲင်း စတဲင်ဖုံႏဒျာႏသွူ။ ဆုဲင်ꩻ ခမ်းကောင်ဖဲ့ꩻနဝ်ꩻ ပွိုးစွဉ်ႏစောက်ꩻဖားသီး အကေပ်ꩻအခွဉ်ႏတောႏတွမ်ႏ ထာꩻတရာꩻတဝ်း အိုပ်ချုတ်ရေꩻတေက်ꩻနျꩻအံႏနွောင်ꩻမုꩻတဲင် ခရစ်နေင်ႏ ၁၉၂၉ ဗာႏရပ် ဖြားတန်ကောင်ခယ်ႏအွဉ်ငါ ပါတွမ်ႏရုဲင်းဖက်သွꩻစွိုꩻ အွဉ်ဝင်ꩻအွော့ꩻဝန်ချာခန်း ပဒေႏသရာဇ်စနစ်ယဖုံႏတဲင် ခမ်းသားဖုံႏလဲ့ သꩻရုဲင်းမွန်ဗန်ချာယင်းနဝ်ꩻသွူ။ အခိန်ႏနဝ်ꩻခါ နီဖာဖြားသီးနဝ်ꩻ ခွိုꩻပအိုဝ်ႏပိုအတာႏ အဝ်ႏတွမ်ႏနꩻလျော်ꩻဆွာꩻ၊ တွမ်ႏတနတ်မေႏ ခ့ꩻတဆင်ႏစား တော်ႏလန်ႏချာရန်ႏသူႏ တွမ်ႏလိုꩻအာႏရဲင်ꩻ ဆေ့ꩻဆေ့ꩻပေႏလုမ်ꩻသွူ။ ထွိုင်ႏတွိုႏဆုဲင်ꩻနဝ်ꩻ ခမ်းသားမွိုးဖါသီး စွဲးကမ်းကိုတဲင် အဝ်ႏတနတ်မေႏအရန်းထွူ ထင်ႏငါ ဖြေꩻလွေꩻအီပါနွောင်ꩻခန်းဒျာႏ တနတ် ကလာꩻကမာꩻ ခꩻလꩻအာဆင်ႏစားနဝ်ꩻသွူ။ ဖေႏကလွစ်ထန်ႏလꩻ ထာꩻတရာꩻတဝ်း တေက်ꩻနျꩻအံႏနွောင်ꩻမုꩻကိုတာႏ ခမ်းသားဖုံႏလဲ့ ဖေႏအာႏရောင်သွူတကာႏတဝ်း လိုꩻမျိုꩻလင်လဲ့နွို့ပါလွဉ်တဲင် ခရိစ်နေင်ႏ ၁၉၄၉ ဗာႏ လာဒီသဉ်ဗာ ၁၁ နီꩻနဝ်ꩻ ဆင်သမ်းယင်း အွော့ꩻဝန်ရေꩻခင်ႏလမ်းဟံႏနယ်ႏ(၄)ဌာႏန တွမ်းအစွိုꩻမိဉ်ꩻ ပအိုဝ်ႏစွိုးခွိုꩻလွစ်ထန်ႏရေꩻအစွိုꩻ(ပအလဖ)တဲင် ကေႏညာႏလွေꩻခန်း အွော့ꩻဝန်ရေꩻနဝ်ꩻသွူ။ အွဉ်ငါသားနဝ်ꩻ ဖြားတန်ကောင်ခယ်ႏ၊ ဖြားတန်ကောင်ပြုဲင်၊ ဖြားတန်နားဆီးဆောက်၊ ဖြားတန်နမ်းဩ၊ ဆရာႏတောႏဦးနေမိ၊ အမတ်အောင်ႏသာႏ(နောင်ကာꩻ)၊ ဗိုလ်ဟိန်မောင်(ဖာမွိုန်း)၊ ထွက်နန္တာႏဟိန်(စငေါဝ်ꩻ)၊ ဖြားဟိန်သျင်ႏငွေ(ကျောက်တန်ꩻ)၊ ဥက္ကဋ္ဌနဝ်ꩻ ဟိန်ဖြားထီရီး၊ အွဉ်အကိုရေꩻနဝ်ꩻ ဖြားပတ္တမျာꩻ(ခရစ္စတီ)၊ ခမ်းထီရေꩻနဝ်ꩻ ဖြားဗွာလှဖေ(သထွုံႏ)၊ စဲ့ꩻရေꩻနဝ်ꩻ ဖြားတန်နမ်းဩ၊ ဗိုလ်ချုပ်ချန်ဇုံ၊ ဗိုလ်စံသိန်း(ဖက်ꩻရဲး)၊ ဗိုလ်လှဖေပေႏ(ခေါက်နွဲး)၊ ဗိုလ်ရွှေဝင်း၊ ဗိုလ်စပယ်ရှယ်၊ ဆရာႏမောင်ဟိန်(ပင်ငို)၊ ဗိုလ်လှမောင်၊ ဗိုလ်ဟိန်မောင်(ဖုဲင်မွူး)၊ ဗကပဗိုလ်လဝ်ꩻ၊ ဗိုလ်ညွန်း၊ ပစ္စတာအေဆွန်(စောက်ꩻ-အင်္ဂလိပ်ကပျား)၊ ဆရာႏကျော်(လဲမ်ꩻမွူး) ဖုံႏဒျာႏသွူ။ ကွပ်စွဉ်ႏ ခမ်းသားမွိုးဖါသီးထောက်ခံႏစွဲးကိုတဖဲ့ꩻ သꩻရုဲင်းမွန်ဗန်အွော့ꩻဝန်ရေꩻသား ကျိုꩻစာꩻမုꩻတဖဲ့ꩻ အဖဲ့ꩻဖဲ့ꩻအခဝ်ခဝ် ဖြွမ်းဗူႏစွဲးကမ်း တွူႏတရန်ရောင်ဝင်ꩻတဲင် ထွိုင်ႏတွိုႏ ခရိစ်နေင်ႏ ၁၉၅၈ ဗာႏရပ်နဝ်ꩻ စောက်ꩻဖားဖုံႏ အာႏမခံႏခါꩻ အီႏခံႏစွဉ်ꩻဖေႏအာႏဏာႏတဲင် စဲ့ꩻပအိုဝ်ႏ"ပအလဖ"လဲ့ နွို့လွေꩻခန်းဥပဒေႏကိုသွူ။ ခရိစ်နေင်ႏ ၁၉၅၈ ဗာႏ မေလာနဝ်ꩻ လိုꩻအမျာꩻခွꩻငိမ်ꩻရေꩻတာႏ စဲ့ꩻပအိုဝ်ႏပအလဖစွိုꩻ စဲ့ꩻလိုꩻရဲင်ꩻအာႏ(၂၀၀၀)ရပ်၊ တွမ်ႏစဲ့ꩻစူခွုမ်မျိုꩻစွုမ်ႏ (၂)သောင်ႏခွဲꩻလွိုတဲင် မာꩻလွေꩻခန်း စူခွုမ်တွမ်ႏဒီမိုကရေစီ လုဲင်ႏလို့ဝင်ꩻအခန်ꩻနာꩻ ကွုန်ꩻကွုန်ꩻဟွိုင်ꩻဟွိုင်ꩻ ဝေင်ꩻတောင်းကီꩻကို နွို့လွေꩻခန်းဥပဒေႏကိုနဝ်ꩻသွူ။ စောက်ꩻဖားဖုံႏလဲ့ ခရိစ်နေင်ႏ ၁၉၅၉ ဗာႏကို အာႏမခံႏခါꩻအတွိုင်ꩻ စွဉ်ꩻဖေႏခန်းအာႏဏာႏ အပ်လွေꩻခန်း ဖြဝ်ꩻခမ်းနယ်ႏအစိုႏရတဲင် ဖြဝ်ꩻခမ်းလဲ့ ပဒေႏသရာဇ်စနစ်ကုဲင်အွော့ꩻဝန်ရေꩻ ထွူအောင်ႏလꩻခန်းဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ အရေꩻမုဲင်ꩻတယဝ်း မဉ်ႏမဲဉ်လꩻတစွိုး ဖေႏဗာႏချာတမျိုꩻတဲင် လွိုဆန်ပဒေႏသရာဇ်စနစ်ကုဲင်ကိုလဲ့ စွဉ်ꩻဗာႏသွီႏသက်၊ လမ်းပါႏကုဲင်ထိုꩻဗာႏလဲ့ အဝ်ႏအာမွေးငါႏနုဲင်းယိုသွူ။ စောက်ꩻဖားစဲ့ꩻသီမား အဖြာꩻ(၅၀၀)ရပ်၊ အစိုႏရစဲ့ꩻမန်းသီမား (၁၀၀၀)ရပ်၊ စဲ့ꩻပအိုဝ်ႏပအလဖသီမား (၇၀၀)ရပ်၊ ပအိုဝ်ႏခမ်းသားသီမား (၆၀၀)ရပ်၊ မေႏခိုးတွမ်ႏကုဲင်ပြင်ꩻထိုꩻလမ်းပါႏပေါင်ꩻ (၅၀၀၀)ရပ်နဝ်ꩻသွူ။ တယ်ႏစွဉ်ႏပွိုင်းလဲင်ႏကရီးခါ ဗꩻတွိုႏ ၁၉၅၉ ဗာႏ နေင်ႏပေါင်ꩻရျာꩻရေင်တန်အကို ပဒေႏသရာဇ်အာႏဏာႏကုဲင် မွူးတပြေ့ꩻဖိုတဝ်းရိုꩻလဲ့ ယိုခါနဝ်ꩻ ထွာလဲဉ်း တပြဲဉ်နွောင်ꩻချာတဝ်းဒွုမ် မို့ꩻလောင်းမော့ကွဉ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻမꩻ ၁၉၄၉ ဗာႏ ဒီသဉ်ဗာ(၁၁)နီꩻယိုနဝ်ꩻ အွဉ်ႏထွော့လွေꩻ "ပအိုဝ်ႏအွော့ꩻဝန်တောႏလန်ႏရေꩻမွူးနီꩻ"တဲင် ဟန်ႏနေင်ႏ ၂၀၂၂ နဝ်ꩻ ခွပ်လွေꩻလဲဉ်း အနေင်ႏ(၇၃)နဝ်ꩻသွူ။

ပအိုဝ်ႏဒုတိယတောႏလန်ႏရေꩻ

"ပအိုဝ်ႏအွော့ꩻဝန်တောႏလန်ႏရေꩻ"မူလအစအင်းရေႏချက်နဝ်ꩻတဲ့ ရေႏအွော့ꩻဝန်ဒျာႏ ပဒေႏသရာဇ်စနစ်ကုဲင်လုမ်ꩻသွူ။ ကွဲႏတွော့ꩻ ပွိုးစွဉ်ႏ ၁၉၅၀/၅၈/၆၀ ရပ် စူခွုမ်တွမ်ႏဒီမိုကရေစီလုဲင်ႏဝင်ꩻရိုꩻနဝ်ꩻတဲင် စဲ့ꩻပအိုဝ်ႏစွိုꩻ ချꩻစူခွုမ်ထွူ သဲင်ꩻအုံချာလမ်းလဲ့ ပအိုဝ်ႏခေါင်းဆောင်ယဟန်ႏဖုံႏ ခံႏဗာႏဝင်ꩻဆွမ်ꩻအွဉ်ႏခံႏထောင်ႏတွမ်ႏ ဝင်ꩻကျံႏသီတခွန်ꩻဖုံႏတဲင် ပအိုဝ်ႏဖုံႏ ယွုမ်းအံႏတဝ်းဒွုမ် စဲ့ꩻမန်းအစိုႏရနဝ်ꩻသွူ။ ထွူတကာႏတဝ်း စောက်ꩻဖားဖုံႏ စွဉ်ꩻအာႏဏာႏထွူ ၁၉၆၁ ရပ် ပအိုဝ်ႏ၊ ဖြဝ်ꩻတွမ်ႏ ခမ်းရင်ꩻသားအလင်ဖုံႏ မာꩻလွေꩻပွယ်ꩻအုံကွံ အီႏတယ်ႏထောင်ႏ နမ်းပဲင်ႏအိုပ်ချုတ်ရေꩻတွမ်ႏ ဖြယ်ဒရယ်ခမ်းထီ စတဲင်ဖုံႏတာႏ ၁၉၆၁ ရပ်နဝ်ꩻ မာꩻလွေꩻဝေင်ꩻတောင်ႏကီꩻကို၊ ၁၉၆၂ ရပ်နဝ်ꩻ မာꩻလွေꩻဝေင်ꩻရန်ႏတကုန်ႏကိုနဝ်ꩻသွူ။ ကွဲႏတွော့ꩻ စဲ့ꩻမန်းနေဝင်းနဝ်ꩻ ရိုꩻလုဲင်ႏ "ခမ်းခြွဉ်းဗူႏ အီႏပꩻကုဲင်လီꩻထိုꩻသွူ" တွမ်ႏအကျောင်ꩻပျꩻချက်နဝ်ꩻတဲင် ခရစ်နေင်ႏ ၁၉၆၂ ဗာႏ မတ်လာကိုနဝ်ꩻ သိမ်ꩻထိုꩻခန်းဒျာႏ ခမ်းထီတန်အာႏဏာႏတဲင် လွိုက်ရွေꩻပွယ်ꩻလဲ့ကုဲင် ခမ်းရင်ꩻသားအရေꩻလဲ့ ကုဲင်တရတ်ထိုꩻစွဉ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ စဲ့ꩻပအိုဝ်ႏကချꩻစူခွုမ် ရန်ႏသူႏစူကို ၁၉၅၈ ခိန်ႏ တခံႏချꩻတဝ်းဒါႏစူခွုမ်နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ဗွေႏဆရာႏတောႏဦးနေမိနဝ်ꩻသွူ။ ဗွေႏဆရာႏတောႏနဝ်ꩻရိုꩻ သီချꩻစူခွုမ်နဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ပအိုဝ်ႏအွော့ꩻဝန်ရေꩻဖေႏကကုဲင် ပါꩻချာႏအံႏအီကွို့ꩻလိုꩻလွုမ်ꩻ ရိုꩻနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻမꩻ ဗွေႏဆရာႏတောႏနဝ်ꩻ လယ်ႏထွံႏထွို့ꩻဗူႏစည်းရုံးချာယင်း ခမ်းသားနဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻထွူ ၁၉၆၆ ဗာႏရပ် ဗိုလ်ချုပ်စံသိန်းလဲ့ နွို့အွဉ်မာꩻချာ ပအိုဝ်ႏအွော့ꩻဝန်ရေꩻ တွမ်ႏဝွေꩻဗွေႏ၊ ပါတွမ်ႏ အောင်ႏခမ်းထီ၊ ပိုႏတန်အောင်ႏခမ်ꩻသီးတဲင် "ပအိုဝ်ႏဒုတိယအွော့ꩻဝန်ရေꩻ"လဲ့ မွန်ဗန်ချာယင်းနဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻထွူ ဗိုလ်လှမောင်(ဗကပ)တွမ်ႏ ဗိုလ်တာကလယ်လဲ့ နွို့ညီꩻချာယင်းနဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏ ၁၉၆၇ ဗာႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏ"ပအလဖ"အမဉ်ꩻ ပြောင်ꩻလုဲင်ႏလွေꩻ "ဖြဝ်ꩻခမ်းလိုꩻမျိုꩻပေါင်ꩻစွုမ်ႏလွစ်ထန်ႏရေꩻအစွိုꩻ-ရလလဖ" နဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏ ၁၉၆၈ ဗာႏခိန်ႏ ရလလဖ တွမ်ႏ မိုးဟိန်းအွဉ်ငါ ဖြဝ်ꩻ(SURA)စွိုꩻ အနာႏဂါတ်အီႏပူꩻပေါင်ꩻဝင်ꩻတာႏ မော့ꩻခွဲးအုံကွံဝင်ꩻ ခင်ႏလမ်းတထွောင်းကို ဒေါ့ꩻရီဝင်ꩻအဆင်ႏပြေႏတဝ်း စဲ့ꩻပွယ်ꩻထွာထိုꩻတဲင် ဗိုလ်စံသိန်း(ရလလဖ) တွမ်ႏ ဗိုလ်လှခင်(SURA) နီဖဲ့ꩻအွဉ်ငါသားတွမ်ႏ ရုဲင်းဖက်ယဟန်ႏ ထဲ့သွုမ်ꩻထိုꩻဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ ဗိုလ်ချုပ်စံသိန်းထဲ့သွုမ်ꩻထွူ အီႏဒင်ႏရလလဖဥက္ကဋ္ဌတသာတာႏ အယပ်ꩻခုဲင်ႏအဝ်ႏတဲင် ကမဲဉ်ဒင်ႏဒါႏဖြားဗွာလှဖေသားနဝ်ꩻ အစီꩻဝွေꩻကို အွဉ်ႏထွော့လွေꩻ ဟဲ့ꩻကယ်ႏထန်ႏသဲင်ꩻချာ ဖြားဗွာလှဖေ ကအဝ်ႏထောင်ႏကိုမိဉ်ႏထွူ ဒင်ႏယင်းဖြားဗွာလှဖေ နုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ ဆုဲင်ꩻနဝ်ꩻ ရလလဖကို ဗကပဗိုလ်မျိုးမြင့်(ဦးအောင်)နဝ်ꩻ ထွာသွဉ်တန်ဆရာႏနဝ်ꩻသွူ။ သွဉ်တန်ꩻကိုနဝ်ꩻ သွေꩻသော့ꩻလွေꩻပါထာꩻတဲင် ရလလဖကို လက်ခံႏဗကပသားတွမ်ႏ လက်ခံႏတဝ်းဗကပသား အဝ်ႏလွဉ်တဲင် ရလလဖလဲ့ ကုဲင်လီꩻထိုꩻစွဉ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ဆုဲင်ꩻနဝ်ꩻ ထွာထိုꩻ ဖြားဗွာလှဖေ(စဲ့ꩻဗွာ)စွိုꩻတွမ်ႏ ဖြားတာကလယ်(စဲ့ꩻတနျာႏ)စွိုꩻတဲင် အချင်ꩻချင်ꩻ တွိုက်ꩻခꩻချာငါထိုꩻဝင်ꩻ သွီႏရီႏသက်ထဲ့သွုမ်ꩻခြေင်ထိုꩻဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ စဲ့ꩻပအိုဝ်ႏ(စဲ့ꩻဗွာ)တဖြာꩻ ခြုဲင်းနယ်ချာအလꩻ ပအိုဝ်ႏချင်ꩻချင်ꩻ ကတွိုက်ꩻခꩻချာဝင်ꩻနဝ်ꩻ အာကယ်ꩻထဲင်းက တွိုက်ꩻစဲ့ꩻမန်းနဝ်ꩻသွူ။ ဆုဲင်ꩻနဝ်ꩻ ဖြားဗွာလှဖေ၊ အောင်ႏခမ်းထီတွမ်ႏအစွိုꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏရလလဖ(စဲ့ꩻဗွာ) ပြောင်ꩻလုဲင်ႏထိုꩻခန်းဒျာႏအမိဉ်ꩻ "ပအိုဝ်ႏစွိုးခွိုꩻအစွိုꩻချုတ်(ပအမဖ)"၊ "ပအိုဝ်ႏစွိုးခွိုꩻတပ်မတောႏ"တဲင် ရုဲင်ꩻတသွိုးခေါ်ထိုꩻခန်းဒျာႏသွူ။ ဆုဲင်ꩻ ၁၉၈၀ လွိုတွင်ꩻကာႏလကို ပအိုဝ်ႏစွိုးခွိုꩻတပ်မတောႏစခန်ꩻ အဝ်ႏထုဲင်ꩻခမ်းကူ မုဲင်းအော်ꩻထျꩻ စခန်ꩻမိဉ်ꩻ "ကောင်နိန်းစခန်ꩻ"ယို ကထဲ့သွုမ်ꩻထိုꩻဗာႏနဝ်ꩻ ဖြဝ်ꩻSURA ခွန်သာစဲ့ꩻစွိုꩻ လွဉ်တွိုက်ꩻကုဲင်ထိုꩻတဲင် ဖြားအောင်ႏခမ်းထီသီးလဲ့ ဆွတ်ꩻသဲင်ꩻတွို့ꩻချာဗာႏယင်းသွူတကာႏတဝ်း တွိုႏ ၁၉၈၄ ရပ် ခွန်သာချꩻထိုꩻစူခွုမ်ခိန်ႏ စဲ့ꩻဖြဝ်ꩻစွိုꩻတွမ်ႏစဲ့ꩻမန်း ရိမ်ထူႏချာဝင်ꩻခင်ႏလမ်းနဝ်ꩻကိုတဲင် ပအိုဝ်ႏဒုံမေႏခိုးကျောင်ꩻမေႏခိုး ပအိုဝ်ႏခမ်းသားဖုံႏလဲ့ အွဉ်ႏကုဲင်လမ်းပါႏ ထိုꩻထန်ႏဗာႏဒုံနဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏ ၁၉၉၁ ဗာႏနဝ်ꩻ ပအိုဝ်ႏစွိုးခွိုꩻအစွိုꩻချုတ်(PNO/PNA)လဲ့ အွဉ်ႏဆွိုးအတွိုက်ꩻခꩻ ထူႏငိမ်ꩻချံꩻရေꩻ တွမ်ႏနဝတအစိုႏရတဲင် PNO/PNAခမ်းကူခမ်းထန်ႏ သွုပ်သမ်ႏရေꩻတာႏဝွန်ႏခံႏ ခွန်ဥက္ကာတွမ်ႏရုဲင်းဖက်အစွိုꩻနဝ်ꩻ တယ်ႏထောင်ႏခေါ်ချာယင်းအစွိုꩻတသာ "ပအိုဝ်ႏခမ်းသားလွစ်ထန်ႏရေꩻအစွိုꩻ(PPLO)" မာနယ်ပလေား စောက်ꩻနယ်ႏကိုနဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏ ခရစ်နေင်ႏ ၂၀၀၇ ရပ်နဝ်ꩻ ရလလဖ(စဲ့ꩻတနျာႏ)စွိုꩻယဟန်ႏ ချꩻထိုꩻစူခွုမ်တွမ်ႏ ထူႏထိုꩻငိမ်ꩻချံꩻရေꩻတဲင် ခွန်သူရိန်၊ ခွန်တိစောင်တွမ်ႏရုဲင်းဖက်စွိုꩻနဝ်ꩻ ထန်ႏခေါ်ချာယင်းတခြာနဝ်ꩻသွူ။ ခရစ်နေင်ႏ ၂၀၀၉ ရပ် ဗိုလ်မှူးသူရိန်(ရလလဖ)စွိုꩻတွမ်ႏ ဗိုလ်မှူးဥက္ကာ(PPLO)သီးစွိုꩻ ပါတွမ်ႏအစွိုꩻလင်ဖုံႏ မာꩻလွေꩻယင်း စွိုးခွိုꩻညီႏလာႏခံႏ ဖွဲ့ဗူႏတသာလွေꩻချာအစွိုꩻ ဖန်ဟဲ့ꩻအမဉ်ꩻ "ပအိုဝ်ႏစွိုးခွိုꩻလွစ်ထန်ႏရေꩻအစွိုꩻချုတ်-PNLO"၊ "ပအိုဝ်ႏစွိုးခွိုꩻလွစ်ထန်ႏရေꩻရုဲင်းဖက်-PNLA"နဝ်ꩻသွူ။ ထူႏချာယင်း အွော့ꩻဝန်ရေꩻမဉ်ꩻကရီးခါတဲင် ခွုမ်မာꩻသွုပ်လွေꩻယင်း ပအိုဝ်ႏစွိုးခွိုꩻအွော့ꩻဝန်ရေꩻထာꩻမာꩻ ဗꩻတွိုႏယိုခါနဝ်ꩻသွူ။

မိဉ်ႏထွားယင်း ပအိုဝ်ႏအွော့ꩻဝန်ရေꩻ ခမ်းဒွမ်ဖဲ့ꩻလဲ့ တယ်ႏကရီးခါကာႏ ပအိုဝ်ႏ-စောက်ꩻ-မဲင်ꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏဆွန်ꩻစူညီꩻဝင်ꩻ ရေႏတယ်ႏထောင်ႏညီꩻဝင်ꩻခမ်းထီတန် အဝ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻခါ ပအိုဝ်ႏနဝ်ꩻ တယ်ႏထောင်ႏခေါ်ဒွုမ်စဲ့ꩻစွိုꩻ နွို့လွေꩻဗော့ꩻ စဲ့ꩻစောက်ꩻကို တွမ်ႏတပ်ရင်းအနေႏနဝ်ꩻသွူ။ စဲ့ꩻစောက်ꩻကို မိဉ်ꩻတန်ပအိုဝ်ႏအွဉ်ငါသားနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ဖြားဗွာလှဖေ၊ ခွန်ရဲနောင်တွမ်ႏ ရုဲင်းဖက်စွိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ ခွန်ရဲနောင် စဲ့ꩻသားပေႏဖုံႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏအဖြာꩻရျာꩻရေင်နေးအကျောင်ꩻ သေထွꩻဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ တွိုက်ꩻပွယ်ꩻကဲဉ်းအာအာ မဉ်ႏထင်ႏဆꩻငါရှေ့တန်းကိုနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏပအိုဝ်ႏပေႏကဲဉ်းအာလဲ့ ထွိုင်ႏတွိုႏဒျာႏ အီႏခံႏစာꩻအကျိုꩻတရာꩻခိန်ႏနဝ်ꩻ ပအိုဝ်ႏခမ်းထီအရေꩻယို ခံႏဗာႏတဝ်းဝင်ꩻအွဉ်ႏရေꩻအကျောင်ꩻ သေထွꩻဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻခါ စဲ့ꩻစောက်ꩻနဝ်ꩻ အာႏရဲင်ꩻတလာ ခြေင်ႏချာနွောင်ꩻ စဲ့ꩻအစိုႏရမန်း သိမ်ꩻထူႏနွောင်ꩻပါစွဉ်ႏ အင်းစိန်(ရန်ႏတကုန်ႏ)ထျꩻတဲင် မန်းလဲ့အဝ်ႏတရျိုးနဝ်ꩻသွူ။ ဆုဲင်ꩻနဝ်ꩻ ကွပ်စွဉ်ႏ စဲ့ꩻမန်းဝါႏဒယဟန်ႏတဲင် စောက်ꩻ-မဲင်ꩻ-ပအိုဝ်ႏ အချင်ꩻချင်ꩻ ယွုမ်းအံႏချာငါဝင်ꩻ ဆေ့ꩻထိုꩻတဲင် လွောင်ႏဗူႏအာႏ ကွဲးဆေ့ꩻသဲင်ꩻထိုꩻစွဉ်ႏသွူ။ ဆုဲင်ꩻနဝ်ꩻ ပအိုဝ်ႏဒုံဆောင်ႏဖုံႏလဲ့ ခံႏထွာဗာႏ ဝင်ꩻစဲ့ꩻပွယ်ꩻတလင်ꩻ ခံႏဗာႏဝင်ꩻလဲ့ꩻဗုံထိုꩻတွမ်ႏမေႏ ခွုန်းမုဲင်ꩻလဲင်ႏလဲင်ႏစွဉ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ နေင်ႏ ၁၉၄၆ နဝ်ꩻ ဖြားဗွာလှဖေအွဉ်ငါ ဖြားအောင်ႏသာႏ၊ ဖြားကျော်စိန်တွမ်ႏအစွိုꩻ ဖြွမ်းဗူႏလွေꩻခန်း "ပအိုဝ်ႏ(တောင်သူ)အမျိုးသားအဖွဲ့ချုပ်"အစွိုꩻ ဝေင်ꩻသထွုံႏကိုတဲင် ရုဲင်ꩻတသွိုးလွေꩻခန်း စွိုးခွိုꩻရေꩻနဝ်ꩻသွူ။ ၁၉၄၇ ဗာႏ ထွိုင်ႏတယ်ႏဗူႏချာယင်း KNUအစွိုꩻနဝ်ꩻ ဖြားဗွာလှဖေ ထွာဒုဥက္ကဋ္ဌသွူ။ နေင်ႏ ၁၉၄၈ ဗာႏ စဲ့ꩻစောက်ꩻKNDOတောႏလန်ႏရေꩻသား နွို့သိမ်ꩻထိုꩻ ဝေင်ꩻသထွုံႏတဲင် အိုပ်ချုတ်ရေꩻတာႏဝွန်ႏနဝ်ꩻ အပ်လွေꩻ ဖြားဗွာလှဖေနဝ်ꩻသွူ။ နေင်ႏ ၁၉၄၉ လာဇူလုဲင်ရပ်နဝ်ꩻ စဲ့ꩻစောက်ꩻ၊ စဲ့ꩻခင်တွမ်ႏ စဲ့ꩻပအိုဝ်ႏစွိုꩻ ထင်ႏသိမ်ꩻပါဝေင်ꩻတောင်းကီꩻထွူ ညလꩻ(၃)လာ အစိုႏရသိမ်ꩻချာယင်းတဲင် စဲ့ꩻစောက်ꩻစဲ့ꩻခင်ဖုံႏ ဆွတ်ꩻထန်ႏထိုꩻခန်းလဲ့ စဲ့ꩻပအိုဝ်ႏနဝ်ꩻ နွို့ဖြယ်လီချာဗော့ꩻ တောင်ႏကီꩻအသောင်ရင်ꩻထျꩻ ဒုံကိုဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ဖြားဗွာလှဖေလဲ့ ဒင်ႏခန်းဒျာႏလိတ် ဗဲ့ꩻထန်ႏချာနမ်း KNUဒုဥက္ကဋ္ဌအရာႏတဲင် မော်ႏလမြုဲင်ႏဘဏ်ကို ကအဝ်ႏဒါႏ ဝွေꩻနမ်းရွဉ်(၁၅)သိန်ႏနဝ်ꩻတဲ့ ထေထန်ႏထွူ ဖြေꩻခန်းဒျာႏ စူခွုမ်တနတ် တပ်ရင်း(၃)ရင်းတာႏ KNUထျꩻနဝ်ꩻသွူ။ တွိုႏ ၁၉၄၉ ဗာႏ ဒီသဉ်ဗာလာ(၁၁)နီꩻနဝ်ꩻ ဖြွမ်းဗူႏတွမ်ႏခမ်းကောင်တောႏလန်ႏရေꩻသားတဲင် နွို့လွေꩻခန်းဒျာႏ ပအိုဝ်ႏအွော့ꩻဝန်ရေꩻဟံႏနယ်ႏ ခမ်းကောင်ကိုနဝ်ꩻသွူ။

နဝ်ꩻခါနီမွိုးဖြားဖာဖြားသီး ဒုံဆောင်ႏလမ်းပါႏဖုံႏကရိုꩻလဲ့ ပဲဉ်တွမ်ႏပသီႏဗွာဆေ့ꩻငါႏ ကိဉ်းအာထွာဒျာႏ မီꩻတွမ်ႏဝါႏကွေႏကွေႏသွူ။ ပေါႏဟွုန်သွူ စဲ့ꩻမန်း လင်ꩻလွဉ်သွူသꩻတင်ꩻနဝ်ꩻ တွမ်ႏဖိုးတွမ်ႏပနား တွမ်ႏတခြိုꩻဥစ္စာႏ အွဉ်ပိုစွီႏလီꩻ ထာꩻငမ်းအွဉ်ႏဖဲ့ꩻငါ သေန်ႏစွဉ်ႏဒျာႏ ဖင်းလွင်းကောင်ဆောင်ႏ သေင်ႏတနွိုင်ကိုနဝ်ꩻ ဟုဲင်းကယ်ꩻထဲင်း ရခဲင်ႏခမ်းဘင်္ဂလီနဝ်ꩻသွူ။ လမ်းကိုတခြိုꩻတန်ႏဖိုꩻတန်ဖုံႏနဝ်ꩻ ဝင်ꩻထူႏလွေꩻလို့ထွူတဲင် တွမ်ႏမေႏခြဲက်ꩻ ပါꩻလဲ့ꩻလွေꩻစွဉ်ႏဒျာႏ ဒုံဆောင်ႏကရိုꩻနဝ်ꩻ အလူးကြုံႏ လူးကြင်ႏ မေႏတင်ႏတဲးဝါး အဝ်ႏညာꩻထွားသဲင်ꩻနေးဗာႏဗော့ꩻဒျာႏတဲ့ နီဖာဖြားခြုဲင်းနယ်ချာနုဲင်းနဝ်ꩻသွူ။ အုံဗာႏဒျာႏတွမ်ႏထာꩻငမ်း အဝ်ႏလွင်းဖင်းတမွိုꩻတမာꩻဗော့ꩻထာꩻ သမ်းတထွူတဝ်း အုံအဝ်ႏအံႏအွꩻရေꩻတာႏ ဖဲ့သေင်ႏဖဲ့ဝါႏပျꩻမီꩻ တယ်ႏမာꩻယင်းလမ်းပါႏ သေင်ႏဝါႏတနွိုင်ကောင်ခါႏ လိင်ꩻလို့ဝုဲင်ꩻထမ် ပိဉ်ကောင်ကောင် ဝါႏတန်ꩻသဲင်ꩻတဝ်း မီꩻခုဲင်ႏဖူးတဝ်း စဲ့ꩻယယိစွိုꩻ ဖျော်လွဉ်ဖျင် လဲ့ꩻလွေꩻဖျင်ယင်းဒျာႏ နီသွဉ်းသီးဒုံ ခွုန်းမုဲင်ꩻလဲင်ႏလဲင်ႏနဝ်ꩻသွူ။ အံႏအွꩻခရာႏ ဗွူဟူ ခဲဉ်ႏတသာႏဗေသေင် လွေꩻအွဉ်ႏသူႏဗဉ်ႏဗာႏ ပလို့ꩻသော့ꩻနေးဗာႏဟမ်ႏကို ထွာထိုꩻဖေႏဗာႏ တမေႏတဖာႏဖ၀နဝ်ꩻ ယူႏယူႏချာ ပိုလီꩻဆꩻချာသားယိုခါ အဝ်ႏလိုႏထူႏအီငါႏသွဉ်ခန်ꩻ အဝ်ႏလိုႏအွဉ်ႏဖေင်ꩻတဝ်းသꩻမဲင်ꩻ အဝ်ႏလိုႏလွူးထဲင်းယင်းငါႏ အွော့ꩻဝန်ရေꩻ တောႏလန်ႏရေꩻ သꩻဓာတ်သွီႏထီ ဖန်ဆင်ꩻတရေꩻအီ နီပအို၀်ႏ တစ်ွိုးခွိုꩻလွုမ်းလွုမ်း အနာႏဂါတ်ဆꩻငါတာႏ ယံထွာအီအစွဲးအကမ်းတဲင် တဲမ်းသော့ꩻပါဗာႏ အွော့ꩻဝန်ရေꩻသမဲင်ꩻအအဲဉ်ႏ နုဲင်းယိုနဝ်ꩻသွူ။

မဉ်ႏထွားချာအတိတ်သမဲင်ꩻကိုနဝ်ꩻ ထူႏအီသွဉ်ခန်ꩻခရာႏ၊ ဖုဲင်းထိုꩻခရာႏ၊ ထူႏထဲမ်သော့ꩻခရာႏ အဝ်ႏအာမွေးနဝ်ꩻသွူ။ စိုးအဆက်ဆက် အွော့ꩻဝန်ရေꩻကို နီပအိုဝ်ႏခွိုꩻလဲ့ အဝ်ႏနွို့ပါဒျာႏလဲ့ ထွိုင်ႏတွိုႏဒျာႏ ခံႏစာꩻအကျိုꩻတရာꩻကိုနဝ်ꩻ လꩻဒျာႏအမဉ်ꩻလုမ်ꩻ ထွာဒျာႏအစွိုꩻတန်သား ထာꩻခုမ်ဆိုးအီခရာႏလဲ့ ရိုꩻလꩻဒျာႏသွူ။ ကွပ်နဝ်ꩻမꩻ အတိတ်သမဲင်ꩻကိုတဲ့နဝ်ꩻ အခိန်ႏယိုခါတဲ့နဝ်ꩻ နီခမ်းခြွဉ်းဗူႏ(မန်း)ခမ်းထီတန်ယိုနဝ်ꩻ အခေႏခံႏလွေꩻလဲဉ်း လိုꩻမျိုꩻခမ်းထီရေꩻတဲင် တမုဲင်ꩻခွိုꩻတဲ့ တမုဲင်ꩻအီႏထွားချာရီး အာႏကွိုꩻပါꩻတလꩻတဝ်းကရိုꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏသေလဲဉ်းဒျာႏဝင်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻမꩻ နီကမဲဉ်လꩻဒါႏအခွင်ꩻရေꩻအဗွေတဗာႏ ဖေႏကလꩻနဝ်ꩻ အုံပွေားဝင်ꩻဖေႏလဲ့ တလꩻတဝ်း၊ ကွီနေးတဲ့ ယိုꩻယိုꩻဝင်ꩻတဖေႏတဝ်း နီနမ်းတွမ်ႏနီနမ်း တွူႏတရန် ထူႏချာမꩻ အီႏလꩻမွေးဗာႏအဗွေတဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ အခေႏနေႏအလꩻ စဲ့ꩻစွိုꩻလဲ့ အွဉ်ႏထိုꩻမားထိုꩻတလꩻတဝ်းသွူ၊ အဝ်ႏလိုႏရွမ်အာအာထဲင်းရဲင်ꩻအာႏ စဲ့ꩻမဉ်ႏအဲဉ်ထဝ်းနဝ်ꩻ တွမ်ႏတဖွောင်ꩻတအဝ်ႏတဝ်း ခြံလမ်းပါႏနဝ်ꩻ ပီဝင်ꩻတဲင် ဝင်ꩻနွို့တွိုင်ꩻလꩻ ဝင်ꩻမာꩻနုဲင်းမုဲင်ꩻလဲ့ အီႏခံႏဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ ဖေႏကထွာဗာႏမွုန်းနုဲင်းနဝ်ꩻ နမ်းတွမ်ႏနမ်း ဖေႏကအုံထွိုင်ႏ တနွောင်းချာနွောင်ꩻတာႏ အဝ်ႏလိုႏဖြွမ်းဗူႏ ခွုန်းကနွောင်ꩻဒါႏအခဝ် အဝ်ႏလိုႏစွဲးကမ်းကိုငါႏဝင်ꩻသွူ။ မဉ်ႏအဝ်ႏဗော့ꩻအဒေါ့ꩻ မဉ်ႏတစွဲးကမ်းမာꩻကိုမွေးတဝ်းနဝ်ꩻလဲ့ နီကမဲဉ်တွိုႏဒါႏ ကဝ်ႏထွန်ႏနဝ်ꩻ အဝ်ႏညာꩻကနဝ်ꩻသွူ။ လွောင်ႏလွောင်ႏဗူႏဗူႏ နီမဉ်ႏစွဲးကမ်းနွို့မာꩻကို တစွိုးခွိုꩻလွုမ်းအရေꩻကို တဖဲ့ꩻတခဝ်နဝ်ꩻ နီကမဲဉ်လꩻဒါႏ နမ်းပဲင်ႏဖန်ဆင်ꩻခွင်ꩻခမ်းတသာ လိုမ်းဗိဉ်ႏမုꩻလဲ့ နီအီႏလꩻဗာႏကရိုꩻနဝ်ꩻ အဝ်ႏယွုမ်ႏအံႏလွေꩻဒျာႏနဝ်ꩻသွူ။ ကထွူထိုꩻလဲဉ်း အတိတ်သꩻမဲင်ꩻ အဟဝ်အကုဲင်နဝ်ꩻ ပြောင်ꩻလုဲင်ႏချာတလꩻတဝ်းဒွုမ်တဲင် နီခွိုꩻတာႏ ယိုခါတွမ်ႏအနာႏဂါတ် အီႏယံ/တယံတဝ်းနဝ်ꩻ အဝ်ႏဒင်ႏဒျာႏ ခွိုꩻသွုပ်တသာပိုလီꩻသီး ထာꩻမာꩻခွုမ်စံႏမုꩻအလောင်းနဝ်ꩻသွူ။ ဖေႏကထွာထဲင်းမွုန်းဒွုမ်နုဲင်းကရီးခါ အဝ်ႏလိုႏပယ်ႏဒါႏအမျိုꩻတဲ့ပယ်ႏ အဝ်ႏလိုႏထူႏသွဉ်ခန်ꩻအမျိုꩻတဲ့ထူႏ ဖြွမ်းဖြွမ်းဗူႏဗူႏ ဆွန်ꩻစူစွီႏ ယံတယ်ႏထောင်ႏနွောင်ꩻဒျာႏသွော့ အာႏမခံႏချက်ဗွေ ပအိုဝ်ႏခမ်းထီအကျောင်ꩻ ကွီဆုꩻတမာလဝ်းလွေꩻဗာႏနုဲင်းယိုသွူ။ ဒီသဉ်ဗာ(၁၁)ကို ကပါဒါႏ အွော့ꩻဝန်ရေꩻသားတဲ့နဝ်ꩻ ဒီသဉ်ဗာ(၁၁)ကို တပါတဝ်းဒါႏ ပအိုဝ်ႏအွော့ꩻဝန်ရေꩻသားတဲ့နဝ်ꩻ စွိုးခွိုꩻအတာႏ စွဉ်ꩻသွီႏသက် သꩻရုဲင်းစွန်ꩻထင်အာႏဇာႏနီႏခွန်လိုꩻရုဲင်းသီး ကားကအဝ်ႏယို ထူႏဂုဏ်ႏခံႏနွမ်ꩻလွေꩻဒျာႏလို့လို့သွူဩ။