မာတိကာသို့ ခုန်သွားရန်

မဲန်ဂနီ့သ်

ခြပ်ချော်ꩻ လိဉ့်ဖုံႏ
အဝ်ႏ ဝီခီပီးဒီးယား ကို

မဲန်ဂနီ့သ် (အိန်းကလေတ်: Manganese) (မန်း : မက်ဂနိစ်) ယို ထွာ သင်္ကေတ Mn တွမ်ႏ အဲတ်တမ်အမုဲင် ၂၅ ကိုကအောဝ်ႏဒါႏ ဓာတုဗေဒဒြတ်စင်တဗာႏသွူ။ ထာꩻယိုနောဝ်ꩻ ထွာနေး သတ္တုဆွော့ꩻ၊ ခြုမ်ႏ၊ အရောင်ႏပီရွောန် မော့ꩻငီꩻပါဒါႏ ပသီႏကိုသွူ။ မဲန်ဂနီ့သ်ယို ဖထန်ႏလꩻစစ ခရစ်နေင်ႏ ၁၇၇၀ ဖုံႏရာ ကို။ မဲန်ဂနီ့သ်ယို ဝင်ꩻမာꩻအီ သတ္တုကြူ alloy ဖုံႏ၊ ပသီႏမဏိဖုံႏကို ဝွေꩻယို မာꩻတဉ်ႏဖေႏထာꩻ၊ မာႏဒါႏအီဖေႏထာꩻ၊ ရဲးကမ်းဖေႏပါဒါႏ အတကွꩻ အသွတ်ꩻထိုꩻဖုံႏသွူ။ မဲန်ဂနီ့သ် အောက်သုဲက်ဒ်ယို မာꩻအီလꩻ oxidizing agent ဓာတ်တွူႏငါငီꩻထာꩻ၊ သော့ꩻရောꩻဖေႏ ဝင်ꩻကမာꩻ ရာဘာကိုဖုံႏ၊ မာꩻမန်ႏ glass ဖုံႏ၊ ဓာတုဗေဒ ဟမ်ႏဩောႏဇာႏဖုံႏ ယင်း ဝန်ႏဗေႏ ထာꩻခြိုꩻဗေးဖဲ့ꩻရာ ထာꩻမာꩻကိုဖုံႏသွူ။ မဲန်ဂနီ့သ် သာလဖိတ်ယို မာꩻရဲးအီ ထာꩻအို့ꩻ fungicide ဖဲ့ꩻသွူ။ သဘာဝကို တမော့ꩻဒါႏတောဝ်း ဝွေꩻဒျာႏခြေင်ခြေင်တဲင် ယလဲင်ႏလဲင်ႏ မော့ꩻငီꩻဒါႏ မဲန်ဂနီ့သ် အွိုး ထာꩻခြိုꩻအောဝ်ႏဟမ်ႏ နုဲင်းပသီႏထာꩻခြာကိုသွူ။ မဲန်ဂနီ့သ်ယို ထွာ ပသီႏသတ္တု တသွီႏယာႏခေါ်၊ မဉ်ႏမာꩻ ပသီႏမဏိ ကမာꩻအီဒါႏ စက်ခြွိုင်းဖဲ့ꩻခရာႏနောဝ်ꩻ ဝင်ꩻသော့ꩻပါသွူ။ မဲန်ဂနီ့သ်ယို ထူႏခါꩻအမဉ်ꩻ Magnesiaကို၊ ထွာ ထာꩻခြိုꩻသတ္တု အရောင်ႏဖြေင်းဖုံႏရာ ကအောဝ်ႏဒါႏ ဂရိခမ်းဒေသ ဝေင်ꩻတဝေင်ꩻမဉ်ꩻသွူ။ မဲန်ဂနီ့သ် ဒုဲင်အောက်သုဲက်ယို မာꩻအီ ကဲတ်တုတ် (cathode) အွိုး သဉ့် (မန်း- သွပ်) ကာဗွန် တွမ်ႏ အယ်လ်ကာလုဲင်း ဘဲတ္ထရီကိုဖုံႏသွူ။

မဲန္ဂနီ့သ်,  25Mn
ကအောဝ်ႏလုဲင်ႏဒါႏ ဂုဏ်သတ္တိဖုံႏ
အမဉ်ꩻ၊ သင်္ကေတမဲန္ဂနီ့သ်, Mn
အယောင်ꩻsilvery metallic
ဒြတ်စင် အထဲ့ရော့ꩻ ထာꩻရှောင်ကို မဲန္ဂနီ့သ်
Element 1: Hydrogen (H), Other non-metal
Element 2: Helium (He), Noble gas
Element 3: Lithium (Li), Alkali metal
Element 4: Beryllium (Be), Alkaline earth metal
Element 5: Boron (B), Metalloid
Element 6: Carbon (C), Other non-metal
Element 7: Nitrogen (N), Other non-metal
Element 8: Oxygen (O), Other non-metal
Element 9: Fluorine (F), Halogen
Element 10: Neon (Ne), Noble gas
Element 11: Sodium (Na), Alkali metal
Element 12: Magnesium (Mg), Alkaline earth metal
Element 13: Aluminium (Al), Other metal
Element 14: Silicon (Si), Metalloid
Element 15: Phosphorus (P), Other non-metal
Element 16: Sulfur (S), Other non-metal
Element 17: Chlorine (Cl), Halogen
Element 18: Argon (Ar), Noble gas
Element 19: Potassium (K), Alkali metal
Element 20: Calcium (Ca), Alkaline earth metal
Element 21: Scandium (Sc), Transition metal
Element 22: Titanium (Ti), Transition metal
Element 23: Vanadium (V), Transition metal
Element 24: Chromium (Cr), Transition metal
Element 25: Manganese (Mn), Transition metal
Element 26: Iron (Fe), Transition metal
Element 27: Cobalt (Co), Transition metal
Element 28: Nickel (Ni), Transition metal
Element 29: Copper (Cu), Transition metal
Element 30: Zinc (Zn), Transition metal
Element 31: Gallium (Ga), Other metal
Element 32: Germanium (Ge), Metalloid
Element 33: Arsenic (As), Metalloid
Element 34: Selenium (Se), Other non-metal
Element 35: Bromine (Br), Halogen
Element 36: Krypton (Kr), Noble gas
Element 37: Rubidium (Rb), Alkali metal
Element 38: Strontium (Sr), Alkaline earth metal
Element 39: Yttrium (Y), Transition metal
Element 40: Zirconium (Zr), Transition metal
Element 41: Niobium (Nb), Transition metal
Element 42: Molybdenum (Mo), Transition metal
Element 43: Technetium (Tc), Transition metal
Element 44: Ruthenium (Ru), Transition metal
Element 45: Rhodium (Rh), Transition metal
Element 46: Palladium (Pd), Transition metal
Element 47: Silver (Ag), Transition metal
Element 48: Cadmium (Cd), Transition metal
Element 49: Indium (In), Other metal
Element 50: Tin (Sn), Other metal
Element 51: Antimony (Sb), Metalloid
Element 52: Tellurium (Te), Metalloid
Element 53: Iodine (I), Halogen
Element 54: Xenon (Xe), Noble gas
Element 55: Caesium (Cs), Alkali metal
Element 56: Barium (Ba), Alkaline earth metal
Element 57: Lanthanum (La), Lanthanoid
Element 58: Cerium (Ce), Lanthanoid
Element 59: Praseodymium (Pr), Lanthanoid
Element 60: Neodymium (Nd), Lanthanoid
Element 61: Promethium (Pm), Lanthanoid
Element 62: Samarium (Sm), Lanthanoid
Element 63: Europium (Eu), Lanthanoid
Element 64: Gadolinium (Gd), Lanthanoid
Element 65: Terbium (Tb), Lanthanoid
Element 66: Dysprosium (Dy), Lanthanoid
Element 67: Holmium (Ho), Lanthanoid
Element 68: Erbium (Er), Lanthanoid
Element 69: Thulium (Tm), Lanthanoid
Element 70: Ytterbium (Yb), Lanthanoid
Element 71: Lutetium (Lu), Lanthanoid
Element 72: Hafnium (Hf), Transition metal
Element 73: Tantalum (Ta), Transition metal
Element 74: Tungsten (W), Transition metal
Element 75: Rhenium (Re), Transition metal
Element 76: Osmium (Os), Transition metal
Element 77: Iridium (Ir), Transition metal
Element 78: Platinum (Pt), Transition metal
Element 79: Gold (Au), Transition metal
Element 80: Mercury (Hg), Transition metal
Element 81: Thallium (Tl), Other metal
Element 82: Lead (Pb), Other metal
Element 83: Bismuth (Bi), Other metal
Element 84: Polonium (Po), Metalloid
Element 85: Astatine (At), Halogen
Element 86: Radon (Rn), Noble gas
Element 87: Francium (Fr), Alkali metal
Element 88: Radium (Ra), Alkaline earth metal
Element 89: Actinium (Ac), Actinoid
Element 90: Thorium (Th), Actinoid
Element 91: Protactinium (Pa), Actinoid
Element 92: Uranium (U), Actinoid
Element 93: Neptunium (Np), Actinoid
Element 94: Plutonium (Pu), Actinoid
Element 95: Americium (Am), Actinoid
Element 96: Curium (Cm), Actinoid
Element 97: Berkelium (Bk), Actinoid
Element 98: Californium (Cf), Actinoid
Element 99: Einsteinium (Es), Actinoid
Element 100: Fermium (Fm), Actinoid
Element 101: Mendelevium (Md), Actinoid
Element 102: Nobelium (No), Actinoid
Element 103: Lawrencium (Lr), Actinoid
Element 104: Rutherfordium (Rf), Transition metal
Element 105: Dubnium (Db), Transition metal
Element 106: Seaborgium (Sg), Transition metal
Element 107: Bohrium (Bh), Transition metal
Element 108: Hassium (Hs), Transition metal
Element 109: Meitnerium (Mt), Transition metal
Element 110: Darmstadtium (Ds), Transition metal
Element 111: Roentgenium (Rg), Transition metal
Element 112: Copernicium (Cn), Transition metal
Element 113: Ununtrium (Uut)
Element 114: Ununquadium (Uuq)
Element 115: Ununpentium (Uup)
Element 116: Ununhexium (Uuh)
Element 117: Ununseptium (Uus)
Element 118: Ununoctium (Uuo)
 –
↑
Mn
↓
Tc
ခရိုမီယမ် ← မဲန္ဂနီ့သ် → ပသီႏ (သတ္တု)
အဲက်တမ် အမုဲင်ရဲန်ႏ (Z)25
အဗူႏ၊ ဘလော့group 7
အထဲ့ရော့ꩻ ထာꩻရွောင်period  4
ဒြပ်စင် ကဏ္ဍ  transition metal
အှောန်ႏထော့ခါꩻ အဲက်တမ်မေက် အထှူႏခေန်ႏ (Ar)
အီလဲက္ထရွန် ကဖျင်ထာꩻ[Ar] 3d5 4s2
အပီတထွိုင်ကို ကပါဒါႏ အီလဲက္ထရွန်2, 8, 13, 2
ပှိုင်းဝှို့တုမ်ႏ ယောင်ꩻဖဲ့ဂုဏ်သတ္တိဖုံႏ
ဖေ့စ်အခြုံးအတူႏ
အခြုံးခြီအီအလျား1519 K ​(1246 °C, ​2275 °F)
အထီဗို့ꩻအီအလျား2334 K ​(2061 °C, ​3742 °F)
အနဲန်းအတဉ်ႏ (အခန်ꩻအလျား ၊ လမ်းဟောင်းကိုအလျား)7.21 g/cm3
5.95 g/cm3
ဖျှူးဆဉ်းအလျား12.91 kJ/mol
အတအှိုထန်ႏအလျား221 kJ/mol
မိုလာ အလျားအာႏရဲင်ꩻ26.32 J/(mol·K)
အတအှိုထီတေက်ꩻအာႏ
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T (K) 1228 1347 1493 1691 1955 2333
အဲက်တမ်မေက်ဂုဏ်ႏဖုံႏ
ထွာအောက်သုဲက် (အောက်သုဲက်ဒေးဆဉ်း) အထျꩻအအုံ7, 6, 5, 4, 3, 2, 1, −1, −2, −3 ​acidic, basic or amphoteric; depending on the oxidation state
ဓာတ်ငင်ႏအီလက်ထရွန် Pauling scale: 1.55
အာႏတောင်ႏတာႏမာꩻထွာအုဲင်းယွန်း1st: 717.3 kJ/mol
2nd: 1509.0 kJ/mol
3rd: 3248 kJ/mol
(more)
အဲက်တမ်မေက် ဒွါႏအကဲန်တကှို့ꩻempirical: 127 pm
ကိုဗေးလဲန့်ဒွါႏအကဲန်တကှို့ꩻ Low spin: 139±5 pm
High spin: 161±8 pm
Miscellanea
ကမာꩻထွာခါꩻထာꩻကြုံး ​body-centered cubic (bcc)
Body-centered cubic crystal structure for မဲန္ဂနီ့သ်
အငေါဝ်းအမှိုင် 5150 m/s (at 20 °C)
အလျားမာꩻတခြက်ထာꩻ21.7 µm/(m·K) (at 25 °C)
အလျားတွီကာႏထာꩻ7.81 W/(m·K)
တျာႏရဲးကမ်းထာꩻ1.44 µΩ·m (at 20 °C)
ပသီႏထှို့ꩻဓာတ်paramagnetic
ပသီႏထှို့ꩻ ကခှေါင်းအီဒါႏထာꩻ (χmol)(α) +529.0·10−6 cm3/mol (293 K)[၁]
Young's modulus198 GPa
Bulk modulus120 GPa
Mohs hardness6.0
Brinell hardness196 MPa
CAS Number7439-96-5
ထွာလှောန်ခြောင်ꩻ
ကထုမ်ႏမော့ꩻသားCarl Wilhelm Scheele (1774)
ဖဖြှဲ့ꩻထန်ႏအရီးသွတ်ꩻလဲင်ႏJohann Gottlieb Gahn (1774)
အစှူဖြှိုးသွတ်ꩻ မဲန္ဂနီ့သ်သီး အုဲင်သိုတုပ်ဖုံႏ
iso NA သက်တန်ꩻတာကွို့ꩻ DM DE

( MeV)

DP
52Mn syn 5.6 d ε – 52Cr
β+ 0.575 52Cr
γ 0.7, 0.9, 1.4 –
53Mn trace 3.74×106 y ε – 53Cr
54Mn syn 312.03 d ε 1.377 54Cr
γ 0.834 –
55Mn 100% is stable with 30 neutrons
ဝီကီဒေတာကို |
| အုံနောင်

မဲန်ဂနီ့သ်ယို ထွာ သတ္တုဆွော့ꩻ၊ ဗွန်ပီပသီႏ။ ကွဲးတွော့ꩻ ဓာတ်ထွို့ꩻငင်ႏပသီႏအာႏ (မန်း- သံလိုက်ဓာတ်) အဲန်တောဝ်း နုဲင်းပသီႏ။ မဲန်ဂနီ့သ်ယို အခြုမ်ႏ၊ အရောင်ႏနောဝ်ꩻ တညိုႏ တနျာႏဖြီးဖြောဝ်း။ မဲန်ဂနီ့သ် တဉ်ႏ နဲန်းအာႏနောဝ်ꩻ ထွာ ၇.၄၊ မဉ်ႏဖို့ꩻလျား တွမ်ႏအလျားအာႏ ၂၆၀ ဒီဂရီသဉ်တီဂရိတ်ကိုနောဝ်ꩻ အခြီ။ မဉ်ႏအွောန်ႏ ထာꩻပအီမ်အာ တလီꩻခြာ (မန်း- စိုထိုင်းဆများသော လေထဲတွင်) နောဝ်ꩻ အရော်မွိုင်မွေးထာꩻတဲင် မဉ်ႏမာꩻ မဲန်ဂနီ့သ် ပသီႏမဏိ သတ္တုကြူတဲ့နောဝ်ꩻ၊ တောင်ꩻတနျာႏတွမ်ႏ မဲန်ဂနီ့သ် သတ္တုကြူတဲ့နောဝ်ꩻ အတဉ်ႏခွေါင် ဆွော့ꩻမွေးထာꩻတဲင် မဉ်ႏမာꩻ စက်ခြွိုင်းတန်ထွူႏဖုံႏ၊ စဲ့ꩻဖဲ့ꩻခရာႏ တနတ်ရာႏဖုံႏ တွမ်ႏ ယန္တယား ရဲးကမ်းအီတနတ်တန်ရာႏဖုံႏယို အယမ်ခေါးမွေးနဝ်ꩻသွူ။

  1. ↑ Weast၊ Robert (1984)။ CRC, Handbook of Chemistry and Physics။ Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing။ pp. E110။ ISBN 0-8493-0464-4။
ထူႏ "https://blk.wikipedia.org/w/index.php?title=မဲန်ဂနီ့သ်&oldid=29826" ကို