ဝီခီပီးဒီးယား:Five pillars

ပအိုဝ်ႏဝီခီပီးဒီးယား ပရောစဲစ်တာႏ ကအွဉ်ႏထွော့ခါꩻဒါႏ တရာꩻဝင်ႏ မူဝါဒဖုံႏ တောမ်ႏ ယီးနယ်ချက်ဖုံႏယို အွဉ်ႏနယ်ခါꩻတောမ်ႏ နမ်းခြောင်ꩻအချက်(၅)ဗာႏသွူ။
	၁။ ဝီခီပီးဒီးယားနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ ကျမ်ꩻပေါင်ꩻစွုမ်ႏ တဗာႏသွူ။
	ပအိုဝ်ႏဝီခီပီဒီးယားနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ အငိုꩻလို့တဝ်း လဲင်းလောင်း ကျမ်ꩻပေါင်ꩻစွုမ်ႏဒျာႏတဲင် အစွိုးအဒဝ်ႏတောမ်ႏ အထူꩻကျမ်ꩻပေါင်ꩻစွုမ်ႏတဲးဝါးဖုံႏ၊ နေင်ႏအလွောက်ꩻ မုဲင်တန်ꩻဖုံႏတောမ်ႏ ဟံႏပထဝီႏဒေႏသအလွောက်ꩻ မုဲင်တန်ꩻ လက္ခဏာႏဖုံႏ အဝ်ႏခြွဉ်းပါငီꩻနဝ်ꩻသွူ။ ပအိုဝ်ႏဝီခီပီးဒီးယားကို ကအဝ်ႏဒါႏ ရောမ်ဖြုဲင်ꩻကားကအဝ်ႏ လို့လို့နဝ်ꩻ ထွာဗာႏတဝ်း နမ်းထေဖော်ႏချာခါꩻဒါႏ သုတေသနအချက်လျက်ဖုံႏတဲင် ဖေႏကကဲက်ငီႏဗာႏတောမ်ႏ စီꩻကန်ꩻမူဝါဒ ယံစဲစ်ယူႏခံႏနွောင်ꩻဒါႏ အမဲဉ်ႏမွေး ကရိုꩻနဝ်ꩻ ကျိုꩻစာꩻဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ အာႏကွိုꩻအုံနောင်ချက် တပါတဝ်းဒါႏ လိတ်ယာႏဖုံႏနဝ်ꩻ အီႏခံႏဗာႏ ယားကုဲင်ဖုဲင်းထိုꩻချာနဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻမꩻ ယံဖေႏကသော့ꩻပါသွော့ အာႏကွိုꩻချက်ကရိုꩻနဝ်ꩻ သတိꩻခါꩻသွော့ဩ။ ပအိုဝ်ႏဝီခီပီးဒီးယားကိုယို ဒင်ႏသော့ꩻ နမ်းထာꩻယူႏထာꩻထင်းချက်၊ အခွဲးအကျုံႏ ထာꩻထေင်ညင်ꩻဖုံႏ၊ အဓိပ္ပာယ်ႏတအဝ်ႏတဝ်း အချက်လျက်ဖုံႏတောမ်ႏ ကျောႏညာႏဖုံႏတာႏ ခင်ႏလမ်းတမွေးတဝ်းသွူ။ ပအိုဝ်ႏဝီခီပီးဒီးယားကိုယို ဒင်ႏသော့ꩻ နမ်းထာꩻယူႏထာꩻထင်းချက်၊ အခွဲးအကျုံႏ ထာꩻထေင်ညင်ꩻဖုံႏ၊ အဓိပ္ပာယ်ႏတအဝ်ႏတဝ်း အချက်လျက်ဖုံႏတောမ်ႏ ကျောႏညာႏဖုံႏတာႏ ခင်ႏလမ်းတမွေးတဝ်းကရိုꩻနဝ်ꩻ ဖေႏသေဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ ပအိုဝ်ႏဝီခီပီးဒီးယားနဝ်ꩻ နမ်းမဲဉ်ဒေါ့ꩻတမုဲင်ꩻဒေါ့ꩻနွောင်ꩻဒါႏ ဟစ်တုဲင်ခင်ႏလမ်း၊ နမ်းတဲမ်းထေခါꩻဒျာႏ အခရာႏဖုံႏယို ဖေႏနေးရွဉ်တွော့ꩻ အွဉ်ႏထေနွောင်ꩻဒါႏလိတ်ဖွူꩻ နုဲင်းဒါႏ နျꩻပုင်ႏတွိုက်၊ စက်နျꩻလိတ်တွိုက်ဖုံႏ၊ နမ်းပုဂ္ဂိုလ်ႏရေꩻ၊ စီꩻပွာꩻရေꩻခရာႏ ကျောႏညာႏတာႏခင်ႏလမ်း တမွေးတဝ်းသွူ။ ထွူတကာႏတဝ်း ကျင်ꩻသုင်ꩻဒါႏ အန်နာခီစနိစ် မွေးတဝ်းလဲ့ ဒီမိုကရေသီစနိစ်ဖုံႏ ခင်ႏလမ်းတမွေးတဝ်းသွူ။ ရောမ်ဗူႏခါꩻဒါႏ အိဉ်တာနဲတ် လိတ်မဲ့ငါဖုံႏ ယီးနယ်တဗာႏလဲ့ တမွေးတဝ်း၊ ရောမ်ဗူႏခါꩻဒါႏ လိတ်လွီးလယ်ႏ(သတင်ꩻစာꩻ) တစောင်ႏ မွေးတဝ်းလဲ့ စေးလာႏစေးဗီႏ(စာရွက်စာတမ်း)မူအထျ့ꩻဖုံႏ ခင်ႏလမ်းလဲ့ တမွေးတဝ်းသွူ။ အခရာႏနဝ်ꩻဖုံႏတာႏ ဝီခီပီးဒီးယားကို ပရောစဲစ်ထာꩻမာꩻလင် အဝ်ႏခေါ်ခေါ်ဒျာႏသွူ။
	၂။ ဝီခီပီးဒီးယားယို တဲမ်းခါꩻဒျာႏတောမ်ႏ ထာꩻထီႏတရျားရျား အုံပိဉ်ဖဲ့ꩻတဝ်းထာꩻစားသွူ။
	ပအိုဝ်ႏဝီခီပီးဒီးယားကို ကတဲမ်းခါꩻဒါႏ အခရာႏဖုံႏနဝ်ꩻ ထွာဗာႏဒျာႏ အုံတဝ်းပိဉ်ဖဲ့ꩻစား အတဲမ်းအဖြုဲင်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ကမဲဉ်ရိုꩻနဝ်ꩻ ဖေႏကထွာဗာႏမွုန်း အုံပိဉ်ဖဲ့ꩻထာꩻထီႏနဝ်ꩻ ကျိုꩻစာꩻတဲမ်းဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ အကျောင်ꩻခရာႏတဗာႏယို တလိုႏတဝ်း လိုအာစူꩻထောက်ခံႏအာႏ အဝ်ႏလိုႏအွောန်ႏရေꩻဒျာႏ သတင်ꩻအချက်လျက်အမဲဉ်ႏနဝ်ꩻသွူ။ ယလဲင်ႏလဲင်ႏနဝ်ꩻ သော့ꩻနယ်ဖေႏဗာႏ ထာꩻထီႏအမျိုꩻမျိုꩻနဝ်ꩻသွူ။ ထာꩻထီႏတဗာႏစီႏယိုလဲ့ ဖေႏကထွာ အစဲင်းစဲ့တာႏ အီႏဒင်ႏနယ်ဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ ခွုင်းကလꩻနွောင်ꩻ ထာꩻထီႏဖုံႏ ဖေႏကစွုမ်ႏလဲ့ ထိုမ်ႏထွား ဒင်ႏနယ်ဗာႏနဝ်ꩻသွူ။ ကောပ်နဝ်ꩻမꩻ ဖေႏကခံႏနွောင်ꩻ ခံႏအစဲစ်ဆေꩻတဲင် ခွုင်းကလꩻ အဝ်ႏလိုႏထူႏသုင်ꩻငါႏ အာႏကွိုꩻအရွီးခိုႏ အခွောင်ဖုံႏနဝ်ꩻသွူ။ ကဲဉ်းအာအနေႏ ကအီႏထွာနွောင်ꩻဒါႏ ထာꩻထေင်ညင်ꩻခရာႏဖုံႏယို အဝ်ႏလိုႏအွောန်ႏရေꩻငါႏသွူ။ တဲမ်းသော့ꩻဗာႏတဝ်း ကေားတဲမ်းမွဉ်းဖျင်ခြပ်ချောꩻသားသီး နမ်းရေꩻ အခွဲးအကျုံႏတောမ်ႏ ထာꩻထီႏထာꩻထင်းချက်ဖုံႏသွူ။ မိဉ်ႏထွားလွောန် ထာꩻထေင်ညင်ꩻထာꩻသျုက်နဝ်ꩻ ရောမ်ဖြုဲင်ꩻနဝ်ꩻတဗာႏယို အွောန်ႏထွော့သွူ ထာꩻထေင်ညင်ꩻခရာႏ (disputed) ကိုတဲင် စေသျင်ꩻသွုပ်အီတောမ်ႏ အိုင်ကိုမ်ဒေါ့ꩻရီခန်ꩻကို စေသျင်ꩻထာꩻထေင်အနယ်ꩻဖုံႏအတွိုင်ꩻနဝ်ꩻသွူ။
	၃။ ဝီခီပီးဒီးယားနဝ်ꩻ ပါမုဲင်ꩻတရိုꩻတဝ်း ထူႏသုင်ꩻနွောင်ꩻ၊ မွဉ်းဖျင်ခြပ်ချောꩻနွောင်ꩻ၊ မာꩻစွစ်ꩻလီနွောင်ꩻဒါႏ အငိုꩻလို့တဝ်း လွစ်တခြင်ကျမ်ꩻပေါင်ꩻစွုမ်ႏ ဒျာႏသွူ။
	ပအိုဝ်ႏဝီခီပီးဒီးယားနဝ်ꩻ ထွာဒျာႏ လို့တဝ်းအငိုꩻ လွစ်တခြင် လꩻခြေင်စား ကျမ်ꩻပေါင်ꩻစွုမ်ႏ လဲင်းလောင်းဒျာႏသွူ။ ပါမုဲင်ꩻတရိုꩻတဝ်း ဖျင်ဆင်ခွင်ꩻ အဝ်ႏဒျာႏသွူ။ လိတ်ယာႏဖုံႏလို့လို့နဝ်ꩻ ထူႏသုင်ꩻနွောင်ꩻဒျာႏ တောမ်ႏ GNU Free Documentation License (GFDL) သွူ။ မွေးတဝ်းလဲ့ ဆွိုက်သွုပ်နွောင်ꩻဒျာႏ လိဉ့်သွူ။ ရောမ်ဖြုဲင်ꩻဖုံႏနဝ်ꩻ ပါမုဲင်ꩻတရိုꩻတဝ်း မွဉ်းဖျင်ခြပ်ချောꩻနွောင်ꩻဒျာႏတဲင် ပါမုဲင်ꩻလဲ့ ပေ့ꩻဗိဉ်ႏရဲးခါꩻထိုꩻ ရောမ်ဖြုဲင်ꩻတဗာႏဗာႏ လꩻတဝ်းသွူ။ ကောပ်နဝ်ꩻမꩻ ကတဲမ်းသော့ꩻဒါႏ အခရာႏလို့လို့ ကာႏကအဝ်ႏယိုနဝ်ꩻ အီႏခံႏဗာႏဒါႏ မွဉ်းဖျင်ခြပ်ချောꩻဖုံႏ တောမ်ႏ အီႏခံႏဗာႏဒါႏ ထူႏထန်ႏဖြေ့ꩻလီထိုꩻ အလင်အထန်ႏကိုနဝ်ꩻသွူ။ နဝ်ꩻမꩻ မုဲင်ꩻခါတယဝ်း နမ်းပဲင်ႏခွင်ꩻမူ လုဲင်သဉ်ကအဝ်ႏဒါႏ မွေးတဝ်းလဲ့ တကဲက်ငီႏတရော့ꩻတဝ်းတောမ်ႏ GFDL လုဲင်သိဉ်ဖုံႏ ကထွာဒါႏ လိတ်ယာႏဖုံႏနဝ်ꩻ ဒင်ႏသော့ꩻလꩻတဝ်းသွူဩ။
	၄။ မွဉ်းဖျင်ခြပ်ချောꩻ ဝီခီပီးဒီးယားသားဖုံႏနဝ်ꩻ အချင်ꩻချင်ꩻ အဝ်ႏလိုႏခံႏနောမ်ꩻသေနာႏချာငါ ရိုႏသေႏငါႏဝင်ꩻသွူ။
	ပအိုဝ်ႏဝီခီပီးဒီးယားကိုယို လွောက်ꩻနာႏပါသွော့ လိုꩻအာကစူꩻလက်ခံႏခါꩻဒါႏ ကျင်ꩻဝွတ်ဖုံႏဩ: သꩻသဖော်ꩻ မိဉ်ႏတဗွိုန်ပီတဝ်းတောမ်ႏ တဲမ်းလိတ်သားအလင်ဖုံႏလဲ့ သွုပ်သမ်ႏဟဝ်ဟဝ် ဖေႏသွော့ဩ။ သေနာႏချာငါဖေႏသွော့ဝင်ꩻဩ။ ထွားနုဲင်းသွော့ ခမ်းတန်သားသꩻဓာတ်ဩ။ လဲ့သျောင်ႏပါသွော့ ထူႏသုင်ꩻအီနမ်းအကျိုꩻစီꩻပွာꩻတာႏ ထာꩻသျုက်တရေင်ဖုံႏ၊ တောမ်ႏမာꩻမွုန်းတဝ်း ပုဂ္ဂိုလ်ႏရေꩻ တွိုက် ဗာႏခွိုက်၊ လောက်ꩻ၊ ယားတရေႏ၊ ခွန်းထေင်ညင်ꩻရွို့ꩻရန်ႏဖုံႏဩ။ ထိုမ်ႏထွားသွော့ လိုꩻအာသꩻဖော်ꩻဗွိုန်ခါꩻဒါႏအချက်ဖုံႏ။ သျောင်ႏလဲ့ပါသွော့ ခွေမွဉ်းဖျင်ခြပ်ချောꩻ နာꩻမွဉ်းဖျင်ခြပ်ချောꩻ ချာချာငါငါ မွဉ်းဖျင်တွိုက်ꩻပွယ်ꩻ (edit wars)ဖုံႏ။ လွောက်ꩻနာႏသွော့ three-revert rule စီꩻကန်ꩻဩ။ ထွူတကာႏတဝ်း ပအိုဝ်ႏဝီခီပီးဒီးယားကို ကအဝ်ႏလိုႏ မွဉ်းဖျင်ထဲမ်ခြပ်ချောꩻ အိုင်ကိုမ်ဒေါ့ꩻရီဒါႏ ရောမ်ဖြုဲင်ꩻပုဒ်ခြွဉ်း အဝ်ႏကုဲင်က ၂၈၃၁ ရပ်နဝ်ꩻ ယူႏလꩻပါသွော့ဩ။ ခွုမ်မာꩻသွုပ်သမ်ႏ ရိုꩻသာꩻသွော့၊ လိုꩻအလင်လဲ့ လွိုးအီႏသွုပ်သမ်ႏ ရိုꩻသာꩻချာ ကရိုꩻနဝ်ꩻ မတ်ယူႏပါသွော့ဩ။ ကျိုႏဆွုမ်ႏသွော့ လိုꩻတသာဖုံႏဩ။
	၅။ ဝီခီပီးဒီးယားနဝ်ꩻ စီꩻကန်ꩻခြေင်းတချဖုံႏ တအဝ်ႏတဝ်းသွူ။
	ပအိုဝ်ႏဝီခီပီးဒီးယားကိုနဝ်ꩻ လွိုတဲင်ကတဲမ်းဒင်ႏခါꩻဒါႏ စီꩻကန်ꩻ(၅)ချက်ကီနဝ်ꩻ ခြေင်းတချဒါႏ စီꩻကန်ꩻအလင်ဖုံႏ တအဝ်ႏတဝ်းသွူ။ မွဉ်းဖျင်ရုဲင်းရုဲင်းသွော့ ရောမ်ဖြုဲင်ꩻဖုံႏ။ ထွားပါသွော့ မွဉ်းဖျင်ခရာႏ မူဝါဒဖုံႏဩ။ ကခွုမ်မာꩻ တဲမ်း-မွဉ်းဖျင်ခါꩻဒါႏ ရောမ်ဖြုဲင်ꩻဖုံႏလို့လို့နဝ်ꩻ အအီႏသိမ်ꩻဟဝ်ထွူဖေႏဒျာႏတဲင် တောမ်ႏ ငမ်းမွုန်းတဝ်း မာꩻမာႏထိုꩻအမာႏဩ။ ကောပ်နဝ်ꩻမꩻ နာꩻအနေႏ မိဉ်ႏယားကုဲင်မာႏထိုꩻ တစွိုးစွိုးနဝ်ꩻ နန်းခရာႏယူႏခရာႏတလိုႏတဝ်းသွူ။ ကွဲႏတွော့ꩻ အဝ်ႏလိုႏယူႏလꩻသတိꩻခါꩻဗာႏနဝ်ꩻ နာꩻကတဲမ်းခါꩻဒါႏ အခရာႏကားကအဝ်ႏယို ထွာအီဒျာႏ အနာႏဂါတ် ခွိုꩻသွုပ်တသာသီးအကျိုꩻတာႏ အချက်ဖုံႏဒျာႏကရိုꩻနဝ်ꩻသွူ။